Biedrzeniec anyż (anyż, anyżek) (Pimpinella anisum L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny selerowatych. Prawdopodobnie pochodzi z wschodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego[3]. Prawdopodobnym jego przodkiem rośliny uprawnej jest biedrzeniec kretycki (Pimpinella cretica Poir) pochodzący z wyżyn Iranu. Współcześnie biedrzeniec anyż występuje wyłącznie w uprawie, nie jest znany ze stanowisk naturalnych[2]. W Polsce jest uprawiany (rzadko) i czasami przejściowo dziczejący (efemerofit).
Morfologia
- Łodyga
- Do 50 cm wysokości. Dęta (pusta w środku, w międzywęźlach), okrągła, płytko bruzdkowana. Rozgałęziona na 2/3 wysokości.
- Liście
- Zmienne w zależności od umiejscowienia. Najniższe długoogonkowe, okrągławe, ząbkowane; środkowe również długoogonkowe, ale 3-5-sieczne, ząbkowane; górne liście siedzące, 2-3-krotnie pierzastosieczne lub niepodzielone.
- Kwiaty
- Białe, płatki owłosione, odpadające, zebrane w płaskie baldachy, złożone z 5-10 szypułek; baldaszki 4-9-kwiatowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Obcopylne, miododajne.
-
Owoc[4]
-
Rozłupnia jest jajowata lub gruszkowata o bokach lekko spłaszczonych, żółtawozielona lub zielonawoszara, 3–5 mm długa i do 3 mm szeroka. Zwieńczona jest stylopodium z dwoma krótkimi, odgiętymi ostrymi końcami. Rozłupki są na szczycie przyrośnięte do ośki i połączone z płaską płaszczyzną spojenia i wypukłą powierzchnią grzbietową. ta ostatnia pokryta jest krótkimi włoskami o brodaweczkowanym naskórku, widocznymi przy użyciu lupy. Każda rozłupka ma 5 pierwotnych, przebiegających podłużnie żeberek, w tym 3 grzbietowe i 2 boczne żeberka słabo wystające i jaśniejszej barwy.
- Korzeń
- Cienki, palowy.
Zastosowanie
Najstarsze wzmianki o anyżu pochodzą z egipskiego papirusu Ebersa (1500 r. p.n.e.). W Polsce uprawiany jest od średniowiecza, kiedy to został sprowadzony przez benedyktynów.
-
Surowiec zielarski[4]
- Owoc anyżu (Anisi fructus) – cała, wysuszona rozłupnia, często z małym fragmentem cienkiej, sztywnej, lekko zgiętej szypułki. Surowiec zawiera nie mniej niż 2 ml/kg olejku eterycznego anyżowego.
- Działanie i zastosowanie
- Owoce działają wykrztuśnie (składnik syropów), rozkurczowo, moczo- i wiatropędnie, także pobudzają laktację. Działają także w niewielkim stopniu przeciwbakteryjne. Olejek anyżowy jest środkiem smakowym i aromatycznym wykorzystywanym w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym i farmaceutycznym oraz spirytusowym (anyżówka)[3]. Działa: zewnętrznie odkażająco na skórę, toksycznie na pasożyty, odstraszająco na owady; wewnętrznie wykrztuśnie i rozkurczająco – do inhalacji, w pediatrii jako środek wiatropędny.
Roślina pastewna
Wytłoki anyżowe oraz słoma stanowią cenny dodatek paszowy dla bydła zwiększający jego laktację.
Roślina uprawna
Nasiona w kwietniu wysiewa się do gruntu, owoce zbiera się w końcu sierpnia. Osypują się. Nierównomierne dojrzewanie. Zbierany, gdy owoce głównych baldachów są twarde, szarobrunatne. Plon 1t/ha.
Zobacz też
![src=]()
Zobacz hasła
anyżek i
anyż w
Wikisłowniku Przypisy
