Calluna ye un pequeñu xéneru monotípicu de plantes fanerógames pertenecientes a la familia Ericaceae. La so única especie: Calluna vulgaris, ye natural d'Europa, norte d'África y América onde crez en terrenes maneros y acedos como turberas y landas. Popularmente llámase-y uz.
Ye natural d'Europa, Norte d'África y América, bien espublizáu en terrenes maneros y acedos como turberas y landas. Ye una planta que vive en carbes y landas. Crez en suelos acidófilos, non caliares y soleyeros. Ye más frecuente atopala nes escamplaes de los montes anque tampoco ye estrañu atopala en zones opaques. Puede alcontrase dende'l nivel del mar hasta los 2600 metros anque ye más avezáu atopala en zones montascoses. La presencia d'esta planta nun monte representa un gran emprobecimientu del suelu d'este.
Ye un subarbusto de 20-50 cm. d'altor que presenta gran cantidá de cañes irguíes de color marrón acoloratáu, con fueyes pequeñes y bien numberoses con flores tamién bien pequeñes de color rosa púrpura que formen un recímanu terminal. Tien les mesmes propiedaes y carauterístiques que la Erica cinerea.
Pa cultivar la brecina son necesarios espacios soleyeros y poca agua. Ye conveniente que al empezar y al rematar la dómina de crecedera, esto ye, a principiu de primavera y final de branu, añedir un pocu d'abonu orgánico. Tamién hai que tener en cuenta que puede vese afeutada por fungos provocaos por un escesu de mugor. El so floriamientu atopar ente principios de xunetu nel altu monte y yá entráu seronda na tierra baxa. La brecina utilízase enforma en xardinería como planta ornamental.
Puede destacar la calidá de la miel que se llogra a partir del néctar de les flores de brecina. La "miel d'uz" ye utilizada a nivel industrial.
Calluna vulgaris describióse por (L.) Hull y espublizóse en British Flora, or a Linnaean Arrangement of British Plants 1: 114. 1808.[1]
L'orixe del nome xenéricu Calluna deriva de la pallabra griega que significa "barrer" una y bones la planta utilizar pa faer escobes como asocedía nel Valle del Rudrón (Burgos).
El nome específicu vulgaris provién de la pallabra en llatín "común".
Esta páxina forma parte del wikiproyeutu Botánica, un esfuerciu collaborativu col fin d'ameyorar y organizar tolos conteníos rellacionaos con esti tema. Visita la páxina d'alderique del proyeutu pa collaborar y facer entrugues o suxerencies. Calluna ye un pequeñu xéneru monotípicu de plantes fanerógames pertenecientes a la familia Ericaceae. La so única especie: Calluna vulgaris, ye natural d'Europa, norte d'África y América onde crez en terrenes maneros y acedos como turberas y landas. Popularmente llámase-y uz.
La bruguerola, bronsa, xipell o sap (Calluna vulgaris) és l'única espècie del gènere Calluna de la família de les ericàcies. És un arbust que es pot trobar a gran part d'Europa encara que a la zona mediterrània no és massa freqüent. També la podem localitzar a altres zones com Àsia Menor (Turquia) i, més esporàdicament, al Marroc.[1] A Catalunya prolifera sobretot als Pirineus i als Prepirineus tot i que també és abundant a la zona de Les Gavarres.
L'origen del nom genèric Calluna deriva de la paraula grega « καλλύνω », kallúnô, que significa « adornar, decorar, embellir ». l'epítet específic vulgaris prové de la paraula en llatí "comú".
La bruguerola és una planta que viu en brolles, landes i matollars. Creix en sòls acidòfils, no calcaris i assolellats. És més freqüent trobar-la a les landes seques i als clars dels boscos encara que tampoc és estrany trobar-la en zones opaques. Es pot localitzar des del nivell del mar fins als 2600 metres (estatge alpí), tot i que és més usual trobar-la en zones muntanyoses. La presència d'aquesta planta en un bosc representa un gran empobriment del sòl d'aquest.
Pot formar landes de gòdua (Sarothamnus scoparius) i bruguerola, on és la planta dominant, però també viu a brolles d'estepes i brucs (terra baixa), i particularment a l'estatge alpí, a les pinedes de pi negre, i a les landes de bàlec, o les de neret i nabiu, i fins i tot als prats alpins.
És present a pràcticament tota Europa, de nord a sud i d'est a oest, i també a Sibèria, a l'Altai i a Turquia, com també al Marroc. S'ha naturalitzat a Austràlia, a Nova Zelanda (on ha esdevingut una espècie invasora), al Canadà i als EUA.[1] Als Països Catalans, s'estén pel nord del Principat, i al País Valencià es troba al massís del Penyagolosa, a la comarca de l'Alcalatén.[2]
És un arbust que oscil·la entre els 20 i 100 cm d'alçada, sempre molt ramificat. La seva forma vital pot ser de tipus camèfit o nanofaneròfit depenent de la seva alçada. Tenen un tipus d'arrel fasciculada la característica de la qual és que les arrels secundàries creixen tant o més que la principal. La seva ramificació és simpòdica, és a dir, la tija principal té una gemma apical que actua només durant un any, són les gemmes més pròximes les que s'encarregaran de prolongar la tija a partir de llavors. La tija en si és de tipus llenyosa. La fulla de bruguerola és perenne, la seva forma és lanceolato-linear i la seva divisió del marge és entera. La seva mida oscil·la entre l'1 i els 3 mm de llarg, té la textura lleugerament carnosa i la inserció a la tija és de forma sèssil, d'aquesta manera la disposició de les fulles damunt la tija serà decussada: una davant de l'altra (en sentits oposats) i cada “pis” amb el següent, en la direcció oposada. Les fulles estan disposades de forma imbricada, sobretot a les branques estèrils, on es disposen en 4 files.[3] Tota la família de les ericàcies presenta una pilositat abundant que els dóna un tacte molt sovint aspre.
La flor és hermafrodita i presenta un cal·licle a la base format per entre 6 i 8 bràctees. El calze consta de 4 sèpals d'uns 3 o 4 mm, de color rosat (o rarament blanc), lliures i ovalats. La corol·la està formada per 4 pètals, és campanulada, fa uns 2 o 3 mm i és d'un color rosa viu. L'androceu consta de 8 estams on cada un té un filament rosat i una antera apendicular marró amb dos apèndixs blanquinosos i teques divergents d'àpex agut. El gineceu consta d'un pistil amb un ovari vermellós de 8 costelles previstes de pèl i un estil que acaba amb una superfície més o menys eixamplada anomenada estigma. Les inflorescències de la bruguerola són racemoses, espiciformes, terminals i multiflores.[4] Té un tipus de fruit simple denominat en càpsula d'1 a 2,5 mm que conté nombroses llavors el·lipsoides de 0,5 a 0,7 mm.[3]
Les parts de la bruguerola que s'utilitzen com a droga són els extrems florits de la planta.[5][6]
Els principis actius d'aquesta planta són:
La Comissió E del ministeri de sanitat alemany no ha aprovat cap ús per a la bruguerola.[6][7]
Es fan servir infusions, extractes fluids i secs, tintures i banys.
1. Infusió: (1.5-3.0 g/250 ml/8 hores) Infusionar 10 minuts (un litre al dia).[8][7]
2. Extracte fluid (1:1): 25-50 gotes, una a tres vegades al dia.[8][7]
3. Tintura (1:10): 50-100 gotes, una a tres vegades al dia.[8][7]
4. Extracte sec (5:1): 300 a 1.000 mg/dia.[8][7]
1. Bany: 500 grams a l'aigua del bany.[7]
És recomanable realitzar tractaments discontinus (no més d'una setmana) per a evitar el possible efecte hepatotòxic de les hidroquinones. També una ingesta adequada de líquid (fins a 2 litres diaris) per tal d'evitar la deshidratació de l'individu.[7]
Destaca sobretot com a:
Hipersensibilitat a qualsevol component de la planta. Cal dosificar o evitar el seu ús en casos com la lactància, l'embaràs i els infants.
No és recomanable el seu ús durant l'embaràs o la lactància a causa del possible efecte hepatotòxic de les hidroquinones.[7] Durant l'embaràs només s'accepta el seu ús a falta de modes més segurs. S'ignora com afectar a la llet materna, per tant també es recomana suspendre'n l'administració durant la lactància o per contra, suspendre la lactància.[6]
A falta de coneixement sobre la seguretat i efectivitat de la bruguerola als infants, no se'n recomana l'ús als menors de 12 anys.[6][7]
La toxicitat de Calluna vulgaris no està definida,[6] per això, la Comissió E recomana d'evitar-ne ús terapèutic fins que la seva efectivitat estigui suficientment documentada. Cal tenir en compte que aquesta planta està contraindicada en cas de gastritis o úlcera gastroduodenal.
Per a cultivar la bruguerola són necessaris espais assolellats i poca aigua. És convenient que al començar i en finir l'època de creixement, és a dir, a la primeria de primavera i a la fi d'estiu, s'hi afegeixi una mica d'adob orgànic. També cal tenir en compte que es pot veure afectada per fongus provocats per un excés d'humitat. La seva floració es troba entre començos de juliol a l'alta muntanya i ja entrada la tardor a la terra baixa. La bruguerola s'utilitza molt en jardineria com a planta ornamental.
Es pot destacar la qualitat de la mel que s'obté a partir del nèctar de les flors de bruguerola. La mel de bruguerola és utilitzada a nivell industrial i és un dels tipus que pot arribar a ser considerada, si la proporció del seu pol·len és suficient, mel monofloral.
Camp de brugueroles
Landes de bruguerola
Landes de bruguerola
Subunitats florides
Esquema detallat de la planta
Esquema detallat de la planta
La bruguerola, bronsa, xipell o sap (Calluna vulgaris) és l'única espècie del gènere Calluna de la família de les ericàcies. És un arbust que es pot trobar a gran part d'Europa encara que a la zona mediterrània no és massa freqüent. També la podem localitzar a altres zones com Àsia Menor (Turquia) i, més esporàdicament, al Marroc. A Catalunya prolifera sobretot als Pirineus i als Prepirineus tot i que també és abundant a la zona de Les Gavarres.
L'origen del nom genèric Calluna deriva de la paraula grega « καλλύνω », kallúnô, que significa « adornar, decorar, embellir ». l'epítet específic vulgaris prové de la paraula en llatí "comú".
Vřes obecný (Calluna vulgaris), lidově nazývaný břes, břasa, erika, řes, jindavec, chvojčina, břesňák, hnidavec, hyndavec, modrý rozchod, suchotinka, vřes skotský[1], je jediný zástupce rodu vřes (Calluna).
Latinské jméno Calluna je odvozeno z řeckého slova 'k zametání', jako rostlina určená k výrobě košťat. Druhé jméno vulgaris je odvozeno z latinského slova běžný, obyčejný.
Vřes je nízkorostoucí keř dorůstající do výšky 20 až 50 centimetrů, nebo vzácně až jednoho metru. Je rozšířen v mnoha zemích Evropy a Malé Asie. Roste v kyselých půdách na výsluní a polostínu. Je převládající dřevinou na vřesovištích a rašeliništích v Evropě po Turecko a Povolží a také v severozápadní Africe [2] a některých bažinných porostech a kyselých borových a dubových lesích. Je odolný k okusu a regeneruje po občasných požárech.
Vřes kvete v pozdním létě růžově nebo růžovofialovou barvou, ale občas najdeme i bíle kvetoucí rostliny. Uschlý květ na kultivarech i po odkvětu zůstává na rostlině a vede k zajímavým dekorativním efektům. Plodem je tobolka.
Běžný v Evropě a Asii, vyskytuje se ve velkých společenstvích především v severních oblastech. Byl zavlečen do Severní Ameriky a na Nový Zéland, kde je invazivním druhem.
Vřes je důležitým zdrojem potravy pro ovce a jeleny, kteří se mohou krmit vrcholky rostlin, když sněhová pokrývka nízce pokrývá vegetaci.
Vřes je velmi populární ozdobná rostlina v zahradách a parcích. Je vypěstováno mnoho odlišných kultivarů odlišných barvami květů, listů, ale i výškou růstu. Odlišné kultivary mají barvy květů od bílé, růžové po širokou škálu purpurové a červené. Období květu u kultivarů zahrnuje rozsah od pozdního července do prosince.
Vřes byl používán jako přísada při vaření piva během středověku před používáním chmele. Užití vřesu v pivu bylo pečlivě kontrolováno. Nať vřesu musela být očištěna od zbytku rostliny, protože houby rostoucí na kořenech mohly být halucinogenní nebo toxické.
Vřesový med je vysoce ceněný produkt. Má charakteristickou chuť a texturu. Je pomalu tekoucí, stává se gelem dokud není rozmíchán.
V některých oblastech žije pověra, že bílý vřes přináší štěstí, a pruty bílého vřesu jsou prodávány k čarodějným účelům.
Léčitelství – vřesu se přisuzují detoxikační účinky[5] ,léčí dnu, pomáhá při revmatismu a otocích nohou. Vřes je doporučován jako lék při zánětech ledvin a močových cest. Má močopudné účinky a je považován za rostlinu, která nemá žádné vedlejší efekty. Dezinfikuje močové cesty, [6] lze jej použít jako sedativum [7] a Starým Slovanům pomáhal i proti zlým silám.
U vřesu se, stejně jako u ostatních vřesovcovitých, vyskytuje erikoidní mykorhiza nejčastěji s vřeckovýtrusou houbou Hymenoscyphus ericae.[8] Tato houba zajišťuje v nepříznivých podmínkách vřesoviště pro vřesovec dostatek vláhy a živin.[9]. Bylo zjištěno, že tato houba produkuje enzym, který rozkládá buněčné stěny, celulózu a dokáže tak využít zbytky rostlin v půdě.[10]
Vřesy dovezené na Nový Zéland se staly invazivním druhem v některých oblastech, jmenovitě v národním parku Tongariro, kde potlačují původní porosty. Lochmaea suturalis, hmyz napadající vřes, byl vypuštěn na Novém Zélandu, aby invazi vřesu zastavil. [11] [12] [13] [14]
V tomto článku byl použit překlad textu z článku Calluna na anglické Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu vřes obecný ve Wikimedia Commons
Galerie vřes obecný ve Wikimedia CommonsVřes obecný (Calluna vulgaris), lidově nazývaný břes, břasa, erika, řes, jindavec, chvojčina, břesňák, hnidavec, hyndavec, modrý rozchod, suchotinka, vřes skotský, je jediný zástupce rodu vřes (Calluna).
Latinské jméno Calluna je odvozeno z řeckého slova 'k zametání', jako rostlina určená k výrobě košťat. Druhé jméno vulgaris je odvozeno z latinského slova běžný, obyčejný.
Vřes je nízkorostoucí keř dorůstající do výšky 20 až 50 centimetrů, nebo vzácně až jednoho metru. Je rozšířen v mnoha zemích Evropy a Malé Asie. Roste v kyselých půdách na výsluní a polostínu. Je převládající dřevinou na vřesovištích a rašeliništích v Evropě po Turecko a Povolží a také v severozápadní Africe a některých bažinných porostech a kyselých borových a dubových lesích. Je odolný k okusu a regeneruje po občasných požárech.
Vřes kvete v pozdním létě růžově nebo růžovofialovou barvou, ale občas najdeme i bíle kvetoucí rostliny. Uschlý květ na kultivarech i po odkvětu zůstává na rostlině a vede k zajímavým dekorativním efektům. Plodem je tobolka.
Hedelyng (Calluna vulgaris) er en 15-75 cm høj dværgbusk, der vokser på heder og overdrev og i skove og højmoser. Planten er morr- og aldannende, endog på lerjord. Hedelyng er en værdifuld trækplante for honningbier.
Hedelyng er en stedsegrøn dværgbusk med en opstigende og halvkugleagtig vækstform. Barken er først grøn eller lysebrun med fine hår. Senere bliver den brun med tynde striber, og til sidst er den gråbrun og skaller af i strimler.
Knopperne sidder skjult under løvbladene. Bladene er meget små, nåleformede, korsvis modsatte og næsten taglagte. Bladrandene er indrullet opad. Randen er hel med fine hår. Ved bladfæstet findes to spidse, nedadrettede sporer.
Blomsterne sidder i et endestillet aks. De er klokkeformede med violetrødt bæger og krone. Duften er fin og krydret. Frugterne er kapsler med mange frø, som spirer villigt på udpint og rå jord.
Rodnettet består af mange, højtliggende og meget seje hovedrødder, der forgrener sig til et tæt rodfilt.
Højde x bredde og årlig tilvækst: 0,4 x 0,6 m (3 x 5 cm/år). Disse mål kan fx anvendes, når arten udplantes.
Hedelyng vokser i fuld sol på udpint og kvælstoffattig jord i kystklima, f.eks. Danmark. Den har sin niche på sure, næringsfattige (især N-fattige) heder. Erfaringen har vist, at lyngen ikke selv kan opretholde sin habitat, og at heden egentlig blot er et enkelt successionstrin på vejen fra udpint jord mod skov.
Busken er afhængig af at få samliv med én eller flere svampe. Det kaldes mykorrhiza, svamperod.
Hedelyng (Calluna vulgaris) er en 15-75 cm høj dværgbusk, der vokser på heder og overdrev og i skove og højmoser. Planten er morr- og aldannende, endog på lerjord. Hedelyng er en værdifuld trækplante for honningbier.
Die Besenheide (Calluna vulgaris), auch Heidekraut genannt, ist die einzige Art der monotypischen Pflanzengattung Calluna, die zur Familie der Heidekrautgewächse (Ericaceae) gehört. Sie ist eine prägende Pflanzenart der Heidelandschaft.
Die Besenheide ist Blume des Jahres 2019.
Die Besenheide ist ein verholzender und immergrüner Zwergstrauch, der relativ langsam wächst und etwa 40 Jahre alt werden kann. Seine Wuchshöhe beträgt 30 bis 100 Zentimeter, letztere setzt eine ungestörte Entwicklung voraus. Die Besenheide ist ein Tiefwurzler mit einer endotrophen Mykorrhiza vom Ericaceen-Typ. Sie unterscheidet sich von den verwandten und teilweise recht ähnlichen Erika-Arten durch schuppenförmig an den Ästchen anliegende und nach oben eingerollte, ledrige gegenständige Blätter, die nur wenige Millimeter lang sind. Spaltöffnungen befinden sich nur an der Blattunterseite und sind von Haaren geschützt.
Die Blütezeit reicht vom Spätsommer bis Herbst. Die nickenden Blüten stehen in einem dichten, traubigen Blütenstand. Die zwittrigen, vierzähligen, weißen und rosa- bis purpurfarbenen Blüten haben eine Länge von 1 bis etwa 4 Millimetern. Die jeweils vier Kron- und Kelchblätter sind gleich gefärbt; letztere sind doppelt so lang wie die eher unscheinbare Krone. Es sind acht Staubblätter vorhanden. Die Staubbeutel besitzen jeweils zwei hornartige Anhängsel. Um den Pollen zu entlassen, öffnen sie sich mittels endständiger Poren.[1] Bei der Besenheide beginnt die Blühreife mit vier Jahren.
Es wird eine vielsamige Kapselfrucht gebildet.
Die Chromosomengrundzahl beträgt × = 8; es liegt Diploidie vor, also ist die Chromosomenzahl 2n = 16.[2][3]
Es lassen sich charakteristische Lebenszyklen von Calluna vulgaris unterscheiden, die jeweils eigene Lebensgemeinschaften beherbergen: In der Pionierphase wächst die Besenheide sehr lückig und erreicht nur selten Wuchshöhen von 10 bis 15 cm. In der Aufbauphase wird nach und nach eine fast vollständige Deckung erreicht, die Blüte ist sehr üppig, die Pflanzen werden bis zu 40 cm hoch. Diese Phase ist für Schafhaltung, Imkerei und Tourismus am günstigsten. In der Reifephase verholzt die Calluna zunehmend und wird von Schafen nicht mehr verbissen. Sie wird (bei ungestörter Entwicklung) nun 60 bis 100 cm hoch und lichter, Moose und Gräser dringen zunehmend ein. In der Degenerationsphase sterben die Pflanzen von der Mitte her ab, können sich aber gleichzeitig an aufliegenden Zweigen neu bewurzeln. Es entstehen typische ringförmige Strukturen mit zentraler Lücke.
Die ledrigen Rollblättchen, deren Spaltöffnungen auf der Blattunterseite durch Haare geschützt sind, werden als Anpassungsleistung an stickstoffarme Böden gedeutet (Peinomorphose).
Die Blüten sind „Glockenblumen mit Streueinrichtung“ (allerdings ohne Streukegel). Ihre Schauwirkung geht auf die lange erhalten bleibenden Kelchblätter zurück; die unscheinbaren Kronblätter sind in dieser Hinsicht bedeutungslos. Die Staubblätter sind bereits in der Knospe geöffnet. Der Nektar ist leicht zugänglich, und es findet ein reger Besuch von Insekten statt; besonders häufige Besucher sind der Ockergelbe Blattspanner, die Honigbiene (Heidehonig) und Schmetterlinge. Die Bestäubung erfolgt durch Insekten (Insektenbestäubung). Bestäubung ist auch durch die winzige Blasenfuß-Art Taeniothrips ericae („Gewitterwürmchen“) möglich. Die Weibchen fliegen auf der Suche nach den ungeflügelten Männchen von Blüte zu Blüte und bestäuben dadurch die Blüten. Auch Windbestäubung ist möglich. Wenn der Insektenbesuch unterbleibt, verlängern sich die Staubfäden und es wird reichlich Pollen mit dem Wind übertragen.
Die fachspaltigen, vielsamigen Kapselfrüchte bleiben im Kelch verborgen. Die winzigen, nur 1,5 mm langen, aber trotzdem langlebigen Samen werden vom Wind ausgeschüttelt und breiten sich als Körnchenflieger (Meteorochorie) aus. Fruchtreife ist von März bis April des Folgejahres.
Die Samen sind Lichtkeimer und die Verbreitung der Besenheide wird durch nicht zu starke Brände besonders gefördert: Die Keimung wird durch Hitzestress verbessert und der abgebrannte Boden bietet mehr Nährstoffe sowie ideale Keimbedingungen für die konkurrenzempfindliche Art.[4]
Vegetative Vermehrung erfolgt gelegentlich durch sich bewurzelnde Zweige (Legetriebe).
Die Besenheide gilt als Futterpflanze für zahlreiche Schmetterlingsarten und deren Raupen, darunter auch gefährdete Arten, wie den Kiefernheidensackträger, die Heidekraut-Bunteule, den grünen Moorheidenspanner oder den Komma-Dickkopffalter.
Der Nektar der Besenheide enthält den Stoff Callulen, der den Darmparasiten Crithidia bombi der Hummeln bekämpft.[5]
Natürlich verbreitet ist die Besenheide in ganz Europa mit Schwerpunkt in Mittel- und Nordeuropa, im Osten kommt sie bis Westsibirien vor. Besonders häufig ist sie in eiszeitlich geprägten Gebieten. Schottische Einwanderer führten die Besenheide im 19. Jahrhundert nach Kanada ein. Seitdem breitet sie sich in Nordamerika aus und gilt dort als Neophyt.
Die Besenheide gilt als Säurezeiger. Sie kommt natürlich auf sonnigen bis lichten Standorten, vornehmlich auf kalkfreien Sanden vor. Sie wächst bevorzugt auf trockenen, aber auch auf wechselfeuchten Böden, beispielsweise in entsprechenden Bereichen von Mooren. Lebensraum sind Heiden, Moore, Dünen, lichte Wälder. Sie ist in Mitteleuropa eine Nardo-Callunetea-Klassencharakterart.[3]
Die Besenheide kommt vom Flachland bis in Höhenlagen von 2700 Metern vor. In den Allgäuer Alpen steigt die Besenheide im Tiroler Teil an der Mutte oberhalb Bernhardseck bis zu einer Höhenlage von bis zu 2100 Meter auf.[6]
Die Erstveröffentlichung erfolgte 1753 unter dem Namen (Basionym) Erica vulgaris durch Carl von Linné in Species Plantarum 1: 352. Die Gattung Calluna wurde 1802 durch Richard Anthony Salisbury in Transactions of the Linnean Society of London, Band 6, S. 317 aufgestellt. Die Neukombination zu Calluna vulgaris (L.) Hull wurde 1808 durch John Hull in The British Flora, 1, S. 114 veröffentlicht.[7] Der Gattungsname Calluna leitet sich vom griechischen Wort kallyno für „ich reinige, fege“ ab. Das Artepitheton vulgaris bedeutet gewöhnlich.
Calluna vulgaris ist die einzige Art der monotypischen Gattung Calluna aus der Tribus Ericeae in der Unterfamilie Ericoideae innerhalb der Familie Ericaceae.[8]
Die Besenheide stellt in der Imkerei eine wichtige Bienenweide dar, denn ihr Nektar enthält 24 % Zucker, überwiegend Saccharose, und jede einzelne Blüte produziert durchschnittlich 0,12 mg Zucker täglich (Zuckerwert). Der von den Bienen aus ihrem Nektar gewonnene Heidehonig zeichnet sich durch eine gallertartige Konsistenz aus.[9]
Die Besenheide ist für Wildpflanzengärten zu empfehlen und zur Begrünung sandiger Böschungen geeignet. Sie ist auch eine beliebte Zierpflanze, die als „Calluna(heide)“ oder „Sommerheide“ in etwa 10.000 Sorten mit sehr unterschiedlichen Blütezeiten und Färbungen der Blüten und Blätter kultiviert wird. Kultursorten sind beispielsweise ‘Beoley Crimson’ (karminrote Blüten), ‘Boskoop’ (helles lila), ‘Cuprea’ (kupferfarben), ‘Firefly’ (dunkellila) und ‘Long White’ (weiß). Beliebt sind auch „knospenblühende“ Calluna-Züchtungen, deren dauerhaft geschlossene Knospen eine lang anhaltende, farbintensive Blüte vortäuschen, und deren Knospen im Gegensatz zur Blüte frosthart sind. Diese „Knospenheiden“ sind unfruchtbar und nicht als Insektenweide geeignet.
Die Besenheide wird zur Firstverkleidung von reetgedeckten Dächern verwendet. Aufgrund der sehr langen Haltbarkeit im Außenbereich wird sie auch zu Sicht-, Wind- und Lärmschutzelementen zusammengebunden. Besenheide trotzt allen Witterungsverhältnissen und bleibt daher über lange Jahre beständig.
Für die Besenheide bestehen bzw. bestanden auch die weiteren deutschsprachigen Trivialnamen: Bäsareis (St. Gallen bei Werdenberg), Besenhaide (Bern), Bessenheide (Ostfriesland, Schleswig-Holstein), Bienenheide, Brandheide (Weser), Brauch (Bern), Brauttreue (Lüchow bei Salzwedel), Breinbart (Bayern), Breusch (Schweiz um Solothurn), Brüch (St. Gallen bei Sargans), Brüsch (Bern, St. Gallen), Bruch (Bern), Brui (Graubünden bei Oberhalbstein), Brusch, Bultheide (Unterweser bei Hudemühl), Doppheide (Ostfriesland), Eyden (mittelhochdeutsch), Gaisbrüsch (St. Gallen), Genst (Tübingen), rote Grampen (Tirol), Haadach (Kärnten), Haid (Holstein, mittelhochdeutsch), Haide (Holstein, mittelhochdeutsch), Heede (Osnabrück), Heen (Osnabrück), Hei (Altmark), Heid (Norddeutschland), Heide (althochdeutsch), Heidache (althochdeutsch), Heidahi (althochdeutsch), Heide (Hannover bis Pommern), Heidekraut (Hannover bis Pommern), Heiderer (Österreich), Heie (Hannover) Heude (mittelhochdeutsch), Hey (mittelhochdeutsch), Heyde (mittelhochdeutsch), Hoadach (Tirol), Krankrebbe (Österreich), Monsee, Nivuihtholz (althochdeutsch), Plaggen, Prisi (St. Gallen bei Obertoggenburg), Prog (St. Gallen bei Werdenberg), Rehheide, Ruchabruch (St. Gallen im Rheintal), Sefi (Appenzell, St. Gallen), Sevi (Appenzell, St. Gallen), Sendach (Kärnten), Senden (Tirol), Senfen (Allgäu), Sör (Appenzell bei Walzenhausen), Strahlgras und Tannenmyrthe (Berner Oberland).[10]
Ein Kranz von Besenheide um den Spiegel gelegt, sollte Unglück vom Hause abhalten.[11]
Eine weißblütige „weiße Heidt“ galt im deutschen Sprachraum als antidämonisch wirksames Mittel, wobei nach Marzell „weiße Heidt“ in nachstehendem Zitat eher als Sumpfporst zu deuten ist.
Bevor die Kuhhirten des Kreises Disentis zum Essen gingen, steckten sie neben ihre Kühe jeweils eine Erikastaude in die Erde und beteten: „O guter, heiliger Valentin, ich stecke eine Erikastaude, hüte mein Vieh, bis ich geh und bis ich komme; ich will ein Vaterunser beten und dem Vieh ein Kreuz auf den Rücken machen.“ Nach der Rückkehr deckten sie die Erikastauden mit Erde und beteten zum Dank wieder ein Vaterunser.[15]
In den Schriften der Antike wird die Besenheide nicht erwähnt. Die erste sichere Beschreibung der Besenheide erfolgte in spätmittelalterlichen Kräuterbüchern. Eine Pflanze namens „erice“, über welche Dioscorides und Plinius übereinstimmend schrieben, dass sie schlechten Honig liefere und dass ihr Laub und ihre Blüte als Umschlag nach Schlangenbissen zu verwenden sei, wurde von Kurt Sprengel als Baumheide oder als Europäischer Queller gedeutet. Diese „erice“ wurde 1543 von Leonhart Fuchs, einem der Väter der Botanik als Besenheide gedeutet und er übernahm die von Dioskurides und Plinius für diese Pflanze angegebenen Indikationen. Hieronymus Bock jedoch betonte 1546 in seinem Kreuterbuch, dass die Besenheide als guter Honiglieferant bekannt sei, und dass die „erice“ der Klassiker unmöglich die bei uns wachsende Pflanze sein könne.
Eine erste sichere Erwähnung der Besenheide war bereits 1485 in der Mainzer Kräuterbuchinkunabel Gart der Gesundheit erschienen, wo der Kompilator Johann Wonnecke von Kaub mit Bezug auf den byzantinischen Arzt Paulos von Aigina der „mirica – heyde“, die durch eine beigefügte Abbildung sicher als Besenheide zu deuten war, ein ganzes Kapitel widmete. Nach der Säftelehre beurteilt er sie als „warm und trocken“. Die in Honig gebeizten Blüten empfahl er zur Behandlung des Viertagefiebers. Zusammen mit Kleinem Habichtskraut und Oregano verwendet, sollten sie Scheidenausfluss heilen. Außerdem sollte das Kraut, als Aufguss nach dem Bade eingerieben, Lendenbeschwerden heilen. In seinem Kleinen Destillierbuch empfahl der Straßburger Wundarzt Hieronymus Brunschwig ein Destillat aus „mirica – heyde“ zur Behandlung von „sandigen Stellen“ am Auge.
Die Besenheide galt allgemein als schleimlösend und schweißtreibend. Eingesetzt wurde sie bei Nierensteinen, Gicht, Entzündungen und rheumatischen Beschwerden. Hieronymus Bock (1539) beispielsweise hob mit Bezug auf die Werke von Paulos von Aigina die Wirkung auf Geschwülste hervor.[16][17] Tabernaemontanus (ca. 1522–1590) gab an, dass das Öl der Pflanze bei „herpetes“ hilfreich sei. Sebastian Kneipp (1821–1897) befürwortete die Anwendung bei Gicht und Rheuma aufgrund blutreinigender Eigenschaften. In der heutigen Pflanzenheilkunde wird die Besenheide nicht mehr eingesetzt.[17]
Am 1. Juni 1990 veröffentlichte die Kommission E des früheren Bundesgesundheitsamtes eine NEGATIV-Monographie zu Heidekraut und Heidekrautblüten.[18]
Theophrast um 371 – um 287 (Kurt Sprengel)[19] --- Dioskurides 1. Jh.[20] --- Plinius 1. Jh.[21][22] --- Galen, 2. Jh.[23] --- Gart der Gesundheit 1485[24] --- Hieronymus Brunschwig 1500[25] --- Leonhart Fuchs 1543[26] --- Hieronymus Bock 1546[27] ---Mattioli / Handsch / Camerarius 1586[28] --- Nicolas Lémery 1699/1721[29] --- Württembergische Pharmacopoe 1741[30] --- Wolfgang Schneider 1974:[31]
Gart der Gesundheit 1485
Leonhart Fuchs 1543
Hieronymus Bock 1546
Mattioli / Handsch / Camerarius 1586
Die Besenheide (Calluna vulgaris), auch Heidekraut genannt, ist die einzige Art der monotypischen Pflanzengattung Calluna, die zur Familie der Heidekrautgewächse (Ericaceae) gehört. Sie ist eine prägende Pflanzenart der Heidelandschaft.
Die Besenheide ist Blume des Jahres 2019.
De bezemheed (Latien: Calluna vulgaris) kump in heel Europa veur, mar veural in Midden- en Noord-Europa. Naor 't osen toe kump 't heestertjen tot an West-Siberië veur. In de 19e eeuw is de bezemheed deur Schotse immigranten mee-eneumen naor Kanneda en hef zich vandaor uut over heel Noord-Amerika verspreid. 't Is de enigste soorte in 't geslach Calluna.
De bezemheed tweeslachtige bloemen dee alle kaanten uutwiezen. De kelke en de bloemkrone hemmen dezelfde kleur. An 't einde van de takjes zitten paorse bloempjes, disse bloemen zörgen veur de mooie paorse heedvelden. Veural in natte jaoren is de bleui uutbundig. De bloemkrone blif nog lange vastezitten oek as de plaante uut-ebleuid is. An de takjes zitten kleine blaodjes waor gien steeltjes an zitten.
Bezemheed kump veur op arme zaandgronden en in kalkarme dunen. De heed kan allinnig in stand ehuilen wonnen deur regelmaotig plaggen, waodeur de grond schrao blif. Bie een wat riekere grond treejt vergrezing op. Oek is verbrummeling een prebleem.
De nectar is deur insekken makkelijk te bereiken. Naos hoenigbiejen en hommels koemen oek graafbiejen mit een korte tong, wespen en vliegen op de nectar of. Veur de gewone heedspanner is bezemheed oek een waordplaante.
De takken wönnen vrogger veul gebruuk veur 't maken van een bezem, hier kump oek de naam van 't plaantjen vandaon. Disse bezems wonnen noen nog de heeltied emaak.
Bezemheed
Opname van dichtebie
Opname van dichtebie
Zoemerheed
De bezemheed (Latien: Calluna vulgaris) kump in heel Europa veur, mar veural in Midden- en Noord-Europa. Naor 't osen toe kump 't heestertjen tot an West-Siberië veur. In de 19e eeuw is de bezemheed deur Schotse immigranten mee-eneumen naor Kanneda en hef zich vandaor uut over heel Noord-Amerika verspreid. 't Is de enigste soorte in 't geslach Calluna.
De bezemheed tweeslachtige bloemen dee alle kaanten uutwiezen. De kelke en de bloemkrone hemmen dezelfde kleur. An 't einde van de takjes zitten paorse bloempjes, disse bloemen zörgen veur de mooie paorse heedvelden. Veural in natte jaoren is de bleui uutbundig. De bloemkrone blif nog lange vastezitten oek as de plaante uut-ebleuid is. An de takjes zitten kleine blaodjes waor gien steeltjes an zitten.
Calluna (lat.: Calluna) je rod biljaka iz porodice Ericaceae – u narodu poznat pod više imena, kao što su: vrijesak, vriesak, jesenski vrijes, vriesac mali, vres, vristica, vriština, vrištika, vrišt, zimzeleni vrisak, zrnovac, crnošija, berešk, borovo cviće, crnjušina, dreska i bresina u narodu poznat još i pod nazivima vrijesak, vries,– je biljka iz porodice Ericaceae, jedina vrsta u rodu Calluna. Ova kaluna je zimzelena grmolika biljka, heliofita ili nastanjuje polusjenovita staništa. Može doseći visinu od oko 20-50 cm, rijetko i do 1 m . Cvjetovi mogu biti ružičasti, bijeli, crveni ili ljubičasti.
Cvjetovi ili cvjetni vršci izdanaka sadrže flavonoide – derivate kvercetina i miricetin, te glikozid arbutin, tanine,etersko ulje, polisaharide i slične supstance.[1]
Ovaj vrijes ne treba brkati sa rodom vrijesak ili crnjuša (Erica).
Calluna je autohtona u kontinentalnoj Evropi, Islandu, Farskim otocima i Azorima.[2][3]Unesena vrsta je u mnogim drugim područjima širom svijeta s prikladnom klimom, uključujući Sjevernu Ameriku, Australiju, Novi Zeland i Folklandske otoke.[3]
Calluna vulgaris (kent as common heather, ling, or simply heather)[1] is the sole species in the genus Calluna in the faimily Ericaceae.
Calluna vulgaris (in lumbard ucidental: Brugh) l'è 'na piànta perène semperverda de la famìa botànica de le Ericaceae. L'ìa 'na pianta tìpica de la brughiéra lombàrda.
L'è 'na piànta de dimensiù pesène e a portamènt de boscài col gamp lignùs, mìa pilùs, prostràt e 'na ramificasiù spèsa.
Le fòie i è a fùrma de ucìne, sempervérde (le cröda mìa 'n envéren), opòste e altèrne a còpia (cioè ògna còpia la se prezènta en puzisiù altèrna en rapórt a chèla prìma), spése e 'ncaalàde l'öna a l'ótra en quàter fìle per lónch, a sesiù triangolàr. I è sèsii e a la bàze le g'ha come dò uricìne picinìne. I è lónghe 2 o 3 mm e làrghe 0,7 mm.
I fiùr i è de culùr viòla, ròza o piö de rar biànch. I è portàcc sö grizimbulì apicài.
L'è 'na piànta che se càta 'n Europa, en Sibéria, en Azia e 'n America setentriunàla.
Sö l'arch alpì la crès dré ai pàscoi, endèl sotabósch e 'ndèi ambièncc che ciàpa östa 'l nòm de lé, cioè le brughiére.
Calluna vulgaris (in lumbard ucidental: Brugh) l'è 'na piànta perène semperverda de la famìa botànica de le Ericaceae. L'ìa 'na pianta tìpica de la brughiéra lombàrda.
L'è 'na piànta de dimensiù pesène e a portamènt de boscài col gamp lignùs, mìa pilùs, prostràt e 'na ramificasiù spèsa.
Le fòie i è a fùrma de ucìne, sempervérde (le cröda mìa 'n envéren), opòste e altèrne a còpia (cioè ògna còpia la se prezènta en puzisiù altèrna en rapórt a chèla prìma), spése e 'ncaalàde l'öna a l'ótra en quàter fìle per lónch, a sesiù triangolàr. I è sèsii e a la bàze le g'ha come dò uricìne picinìne. I è lónghe 2 o 3 mm e làrghe 0,7 mm.
I fiùr i è de culùr viòla, ròza o piö de rar biànch. I è portàcc sö grizimbulì apicài.
Calluna (lat.: Calluna) je rod biljaka iz porodice Ericaceae – u narodu poznat pod više imena, kao što su: vrijesak, vriesak, jesenski vrijes, vriesac mali, vres, vristica, vriština, vrištika, vrišt, zimzeleni vrisak, zrnovac, crnošija, berešk, borovo cviće, crnjušina, dreska i bresina u narodu poznat još i pod nazivima vrijesak, vries,– je biljka iz porodice Ericaceae, jedina vrsta u rodu Calluna. Ova kaluna je zimzelena grmolika biljka, heliofita ili nastanjuje polusjenovita staništa. Može doseći visinu od oko 20-50 cm, rijetko i do 1 m . Cvjetovi mogu biti ružičasti, bijeli, crveni ili ljubičasti.
Cvjetovi ili cvjetni vršci izdanaka sadrže flavonoide – derivate kvercetina i miricetin, te glikozid arbutin, tanine,etersko ulje, polisaharide i slične supstance.
Ovaj vrijes ne treba brkati sa rodom vrijesak ili crnjuša (Erica).
Calluna vulgaris (kent as common heather, ling, or simply heather) is the sole species in the genus Calluna in the faimily Ericaceae.
Tekst üüb Öömrang At Hiaskrüüs (Calluna vulgaris) as en plaant ütj det famile faan a hiasplaanten (Ericaceae).
Di imergreen strük wääkst man suutjis an koon sowat 40 juar ual wurd. Hi koon bit 100 cm huuch wurd, as oober miast letjer. At hiaskrüüs bleut uun a leed somer bit iin uun a harewst. A enkelt bloosen san man 4 mm grat. Föl flenerken an ööder insekten surge för a fermuarang. At siad woort faan a winj widjer draanj.
Uun a natüür komt at hiaskrüüs uun Madel- an Nuurdeuroopa föör. Uun't uasten bit Waastsibiirien. Tu Kanada an Nuurdameerikoo as't mä iinwaanerern faan Skotlun kimen.
At hiaskrüüs brükt föl laacht an en sunagen grünj. Hat wääkst üüb a hias, uun muuren an uun dünem. Uun a berger wääkst hat bit tu'n hööchde faan 2700 m.
Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu: 
Wikispecies hää en artiikel tu: At Hiaskrüüs (Calluna vulgaris) as en plaant ütj det famile faan a hiasplaanten (Ericaceae).
Kanabr' (latin.: Calluna vulgaris) om änikoičii igähižvihand kazmuz, penzhaine. Om Calluna-heimon üks'jäine erik. Heim mülüb Kanabränvuiččed-sugukundha.
Kazmuz libui Suvipäivlaskmpol'žes Azijaspäi. Nügüd'aigaine levigandmižavaruz — Azijan ven vö, Evrop, Keskmeren randpol', Grenlandan rand, Amerikan atlantine randišt. Navedib kazda pedajikoiš, palatišil, turbazsoil.
Änikoičeb lilaiž-ruskedvauvhil tophil, om 5..30 änikod kaikuččes. Plod nimitase čiganančigičaižeks. Äikerdoičese semnil tobjimalaz. Sädab žomid (kanabrik, kanabrišt). Om hüvän medenkandajan kazmusen.
Kanabr' (latin.: Calluna vulgaris) om änikoičii igähižvihand kazmuz, penzhaine. Om Calluna-heimon üks'jäine erik. Heim mülüb Kanabränvuiččed-sugukundha.
Kazmuz libui Suvipäivlaskmpol'žes Azijaspäi. Nügüd'aigaine levigandmižavaruz — Azijan ven vö, Evrop, Keskmeren randpol', Grenlandan rand, Amerikan atlantine randišt. Navedib kazda pedajikoiš, palatišil, turbazsoil.
Änikoičeb lilaiž-ruskedvauvhil tophil, om 5..30 änikod kaikuččes. Plod nimitase čiganančigičaižeks. Äikerdoičese semnil tobjimalaz. Sädab žomid (kanabrik, kanabrišt). Om hüvän medenkandajan kazmusen.
Ka(n)na(m)bro (Calluna vulgaris) on kazvi.
Kazvin karjalankielizel nimel on mondu muoduo:[1]
Ka(n)na(m)bro (Calluna vulgaris) on kazvi.
Riesheede af Fodderheede (Calluna vulgaris) blöit rosa mäd n saangenen Skimmer, sailden wiet, fon Juli bit leet in de Häärst un is bekoand as Immeheede. Ju woakst algemeen uur de ganse Foan un Soundgruunde wier et nit tou wäit is. Wan do Stäädljuude hier ap Besäik keemen, noomen se n goud Buund as Bloumenstruuk foar de Winter mee. Deer wuuden uk wul Bounere un Bäiseme uut moaked.
Meräienheede is ju fienste Heedesoarte.
Riesheede af Fodderheede (Calluna vulgaris) blöit rosa mäd n saangenen Skimmer, sailden wiet, fon Juli bit leet in de Häärst un is bekoand as Immeheede. Ju woakst algemeen uur de ganse Foan un Soundgruunde wier et nit tou wäit is. Wan do Stäädljuude hier ap Besäik keemen, noomen se n goud Buund as Bloumenstruuk foar de Winter mee. Deer wuuden uk wul Bounere un Bäiseme uut moaked.
Meräienheede is ju fienste Heedesoarte.
Vanligur heiðalyngur (frøðiheiti Calluna vulgaris) er vanligur á láglendi í flestu oyggjunum í Føroyum. Vanligastu og mest eyðkendu planturnar á lyngheiðunum í Føroyum eru heiðalyngur, vanligur og tvíkynjaður berjalyngur. Øki við stórvaksnum heiðalyngi eru ikki nógvastaðni í Føroyum. Heiðalyngur og berjulyngur eru tó nógva aðrastaðni sera vanligar planur. Vanligur heiðalyngur veksur upp í o.u. 200 m. hædd.
Plantur sum heiðalyngur og berjalyngur trívast best um miðalhitin fyri heitasta mánaða liggur millum 12-13 °C. Vanligur heiðalyngur hvørvur oman fyri 200 m. hædd.
Vanligur heiðalyngur (frøðiheiti Calluna vulgaris) er vanligur á láglendi í flestu oyggjunum í Føroyum. Vanligastu og mest eyðkendu planturnar á lyngheiðunum í Føroyum eru heiðalyngur, vanligur og tvíkynjaður berjalyngur. Øki við stórvaksnum heiðalyngi eru ikki nógvastaðni í Føroyum. Heiðalyngur og berjulyngur eru tó nógva aðrastaðni sera vanligar planur. Vanligur heiðalyngur veksur upp í o.u. 200 m. hædd.
Plantur sum heiðalyngur og berjalyngur trívast best um miðalhitin fyri heitasta mánaða liggur millum 12-13 °C. Vanligur heiðalyngur hvørvur oman fyri 200 m. hædd.
Wrzos (Calluna vulgaris (L.) Hull) – wielelatnô roscëna z rodzëznë wrzosowatëch (Ericaceae Juss.). Òn roscë na Kaszëbach, ale rôz czedës bëło gò wicy. Z wrzosu je miód - wrzosnik. Czedës Kaszëbi na zymkù wrzos pôlelë.
Wrzos (Calluna vulgaris (L.) Hull) – wielelatnô roscëna z rodzëznë wrzosowatëch (Ericaceae Juss.). Òn roscë na Kaszëbach, ale rôz czedës bëło gò wicy. Z wrzosu je miód - wrzosnik. Czedës Kaszëbi na zymkù wrzos pôlelë.
Šėlā sīkēs da vėržė (luotīnėškā: Calluna vulgaris) ī tuoki augalā, katrėi muokslėškā prigol prī erėkėniu augalū (Ericaceae) šeimuos.
Tėi ī nadėdli krūmalē, katrėi ožaug lėg 0,2-0,7 m aukštoma. Lapokā smolkē, kap žvīnā, ba kuotū. Žėidā maži, švėisē rūžavi, tonkē sogolė̄ i statmena kekė. Žīdia vasaras pabonguo (nug lėipas) lėg rodenė pradiuos (siejės). Stombris somediejė̄s, šakuots, vėsas šakalės statmenas.
Aug šėlā sausuos medies, īpatingā pošīnūs (šėlūs). Anėm nuogniausē tink šėlžemis (tuokis rūgštuoks, naderlings smėltīns) – anūs tėi aug ėštėsās šėlīnās.
Seniau šėlū liuob maišītė i muoli, ėš katrou driebs noma. Da anūs liuob kratītė kap kraika gīvuoliam. Šėlūs bėtis ronkiuo medu – ans gaunas tuokis tomsos, gaižuoka skuonė, kert i gerklė. Tink kou nūdarītė pilkā. Šėlū erbata taisa nug ėnkstu, ėšgōstė, vėlga ont nūplinkīma.
Siejės mienou žemaitiūs da šaukiams šėlū mienesio.
Арчан (лат. Callúna vulgáris Ве́реск обыкнове́нный) — үсемлек, арчанлылар гаиләлегенең Calluna ыругының бердәнбер төре.
Арчан куакларына биек кыя һәм тау башларында юлыгып була. Миллион еллар эчендә арчан тышкы табигый шартларга җайлаша алган, ул кышкы зәмһәрир суыкка да, җәйге челләгә дә түзә. Гранит кыяларны яратса да, арчан тау түбәсендә дә, киселгән урманнарда, шәрә ташта да үсә ала. Кайчандыр өчәр метрлы булган арчан бүген 30 сантиметрлы гына булса да, матур-матур куаклыклар булып үсә. Арчан Русиянең урта полосасын да үз итә. Әмма бик акрын үрчи, шуңа күрә Җир йөзендә ул кимегәннән-кими бара. Яфрагы каты, өчкырлы дияргә була, вак ылысны хәтерләтә, әмма бик үк кадаучан түгел. Июль-августта алсу-шәмәхә, сирәк очракта ак чәчәк ата.
Яфрагының чәе һәм арчан балы – зур деликатес һәм бик сирәк тәти торган ризык.
Авылларда бүген дә әле арчанны абзарлар, мунча, агач өй салганда файдалану гадәте бар. Кипкән ботаклары стеналарда җылыны бик әйбәт тотучы материал булып исәпләнә, дымны яхшы сеңдерә, торакны кышкы суыктан һәм озакка сузылган яңгырлардан саклый.
ш
Арчан (лат. Callúna vulgáris Ве́реск обыкнове́нный) — үсемлек, арчанлылар гаиләлегенең Calluna ыругының бердәнбер төре.
Верас (Calluna) — род вечназялёных кустовых і кусьцікавых расьлін сямейства верасовых.
Вядомы 1 від — Верас звычайны (Calluna vulgaris), пашыраны ў Эўразіі, Паўднёвай Афрыцы, Амэрыцы. У Беларусі трапляецца часта па ўсёй тэррыторыі. Расьце на пяшчаных мясьцінах у хваёвых барах, на выгарынах і мохавых балотах, утварае вялікія зараснікі — верасоўнікі. Вызнае тып лесу — хвойнік верасовы. Квітнее ў ліпені-верасьні. Лекавая расьліна (мачагонны, вяжучы, зьлёгку снатворны й супакойны сродак). Мае ў сябе дубільнікі, гліказіды, смалу, крухмал. Выкарыстоўваюць верхавінкі галінак зь лісьцем і кветкамі (зьбіраюць у канцы ліпеня-жніўні). Летне-восеньскі меданос, дае багаты нэктар, мёд зь яго цёмны, даўкі й гаркаваты. Таксама зьяўляецца дэкаратыўнай расьлінай — ідзе на стварэньне зімовых букетаў.[1]
Куст галінасты з моцных пахам. Сьцяблы з чырнавата-бурай карой, вышынёй 30—100 см. Лісьце дробнае, сядзячае, кароткарыса-ланцэтнае, амаль трохграннае, зьверху тупаватае, каля асновы трэлкападобнае, разьмешчана накшталт чарапіцы ў 4 рады; новыя парасткі выходзяць з пазухі больш буйнога ліста, які сядзіць на месцы леташняга парастка. Кветкі дробныя, дзьвюхполыя, правільныя, званочкавыя, бэзава-ружовыя, зрэдку белыя на кароткіх адхіленых пазушных кветаножках, у аднабокіх гронкападобных суквецьцях. Плод — пушыстая чатырохгранная каробачка. На смак расьліна горкая, вяжучая.[1]
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Верас (Calluna) — род вечназялёных кустовых і кусьцікавых расьлін сямейства верасовых.
Урядыця куракш[1] (лат. Callúna vulgáris[2], руз. Ве́реск обыкнове́нный) — те тикше, вейке вид Урядыця куракшонcень буень (Calluna Salisb.). Урядыця куракшонсетнень раськесь (Ericaceae).
Ботаникань артовкс
Урядыця куракш (Calluna vulgaris)
Урядыця куракш (Calluna vulgaris)
(Calluna vulgaris)
Урядыця куракшонь цецянзо (Calluna vulgaris)
Урядыця куракшонь пакся (Calluna vulgaris)
Урядыця куракшонь пакся (Calluna vulgaris)
Урядыця куракш (Calluna vulgaris)
Урядыця куракш (лат. Callúna vulgáris, руз. Ве́реск обыкнове́нный) — те тикше, вейке вид Урядыця куракшонcень буень (Calluna Salisb.). Урядыця куракшонсетнень раськесь (Ericaceae).
Ябай арса, ноҡот рус. Вереск обыкновенный (лат. Callúna vulgáris) — арсалар ғаиләһендәге ҡыуаҡ үҫемлек.
Ваҡ япраҡлы, алһыу күк сәскәле ҡыуаҡ үҫемлек; бал ҡорттары уның татын да, һеркәһен дә яратып йыя; шәкәрлелеге 100—150 кг/га. Май айында сәскә ата. Балы бик яҡшы антисептик, бронхиаль астма, ҡан таҙартыу һәм һейҙек ҡыуҙырыу өсөн халыҡ дауаһында киң ҡулланғандар. Шулай уҡ бөйөрҙәрҙә таш булғанда, ревматизм ваҡытында һәм подаграла табиптар арса балы менән сәй эсергә тәҡдим итә.
Ябай арса, ноҡот рус. Вереск обыкновенный (лат. Callúna vulgáris) — арсалар ғаиләһендәге ҡыуаҡ үҫемлек.
Calluna vulgaris, common heather, ling, or simply heather,[1] is the sole species in the genus Calluna in the flowering plant family Ericaceae. It is a low-growing evergreen shrub growing to 20 to 50 centimetres (8 to 20 in) tall, or rarely to 1 metre (40 in) and taller,[2] and is found widely in Europe and Asia Minor on acidic soils in open sunny situations and in moderate shade. It is the dominant plant in most heathland and moorland in Europe, and in some bog vegetation and acidic pine and oak woodland. It is tolerant of grazing and regenerates following occasional burning, and is often managed in nature reserves and grouse moors by sheep or cattle grazing, and also by light burning.
Calluna was separated from the closely related genus Erica by Richard Anthony Salisbury, who devised the generic name Calluna probably from the Ancient Greek Kallyno (καλλύνω), "beautify, sweep clean", in reference to its traditional use in besoms. The specific epithet vulgaris is Latin for 'common'. Calluna is differentiated from Erica by its corolla and calyx each being in four parts instead of five.
Calluna has small scale-leaves (less than 2–3 mm long) borne in opposite and decussate pairs, whereas those of Erica are generally larger and in whorls of 3–4, sometimes 5.[3] It flowers from July to September.[4]: 231 In wild plants these are normally mauve, but white-flowered plants also occur occasionally. They are terminal in racemes with sepal-like bracts at the base with a superior ovary, the fruit a capsule.[5] Unlike Erica, Calluna sometimes sports double flowers. Calluna is sometimes referred to as Summer (or Autumn) heather to distinguish it from winter or spring flowering species of Erica.
Calluna vulgaris is extremely cold-hardy, surviving severe exposure and freezing conditions well below −20 °C (−4 °F).[6] It is native to Europe, Iceland, the Faroe Islands, and the Azores.[7] It has been introduced into many other places worldwide with suitable climates, including North America, Australia, New Zealand and the Falkland Islands.[8]
Despised until the 19th century for its associations with the most rugged rural poverty, heather's growth in popularity may be paralleled with the vogue for alpine plants. It is a very popular ornamental plant in gardens and for landscaping, in lime-free areas where it will thrive, but it is very hard to grow in less acidic soil.[9]
There are many named cultivars, selected for variation in flower colour and for different foliage colour and growing habits.[10]
Different cultivars have flower colours ranging from white, through pink and a wide range of purples, and including reds. The flowering season with different cultivars extends from late July to November in the northern hemisphere. The flowers may turn brown but still remain on the plants over winter, and this can lead to interesting decorative effects. Cultivars with ornamental foliage are usually selected for reddish and golden leaf colour. A few forms can be silvery grey. Many of the ornamental foliage forms change colour with the onset of winter weather, usually increasing in intensity of colour. Some forms are grown for distinctive young spring foliage.[11]
The following cultivars have gained the Royal Horticultural Society's Award of Garden Merit:
Heather is an important food source for various sheep and deer which can graze the tips of the plants when snow covers low-growing vegetation. Willow grouse and red grouse feed on the young shoots and seeds of this plant.[32] Both adult and larva of the heather beetle (Lochmaea suturalis) feed on it, and can cause extensive mortality in some instances. The larvae of a number of Lepidoptera species also feed on the plant, notably the small emperor moth Saturnia pavonia.
Formerly heather was used to dye wool yellow and to tan leather. With malt, heather is an ingredient in gruit, a mixture of flavourings used in the brewing of heather-beer during the Middle Ages before the use of hops. Thomas Pennant wrote in A Tour in Scotland (1769) that on the Scottish island of Islay "ale is frequently made of the young tops of heath, mixing two thirds of that plant with one of malt, sometimes adding hops".[33]
From time immemorial heather has been used for making besoms, a practice recorded in "Buy Broom Buzzems" a song probably written by William Purvis (Blind Willie) (1752–1832) from Newcastle-upon-Tyne, England.
Heather honey is a highly valued product in moorland and heathland areas, with many beehives being moved there in late summer. Not always as valued as it is today,[34] it was dismissed as mel improbum, "unwholesome honey" by Dioscurides.[35] Heather honey has a characteristic strong taste, and an unusual texture, for it is thixotropic, being a jelly until stirred, when it becomes a syrup like other honey, but then sets again to a jelly. This makes the extraction of the honey from the comb difficult, and it is therefore often sold as comb honey.
White heather is regarded in Scotland as being lucky,[36] a tradition brought from Balmoral to England by Queen Victoria[37] and sprigs of it are often sold as a charm and worked into bridal bouquets.
Heather stalks are used by a small industry in Scotland as a raw material for sentimental jewellery. The stalks are stripped of bark, dyed in bright colours and then compressed with resin.
Calluna vulgaris herb has been used in the traditional Austrian medicine internally as tea for treatment of disorders of the kidneys and urinary tract.[38]
The plant was introduced to New Zealand and has become an invasive weed in some areas, notably the Tongariro National Park in the North Island and the Wilderness Reserve (Te Anau) in the South Island, overgrowing native plants. Heather beetles have been released to stop the heather, with preliminary trials successful to date.[39]
Phenolic compounds in the shoots of Calluna vulgaris include chlorogenic acid and a novel phenolic glycoside, most of which are found in greater number during the summer.[40]
The nectar of Calluna vulgaris contains a megastigmane, callunene, that is inhibitory at naturally occurring concentrations to a common trypanosome parasite of bumble bees, Crithidia bombi. Koch et al. elucidate the mechanism of activity that results in the loss of the parasite's flagellum, leading to reduced infectivity, because the flagellum is crucial to anchoring in the insect gut.[41]
Heather is seen as iconic of Scotland, where the plant grows widely. When poems like Bonnie Auld Scotland speak of "fragrant hills of purple heather', when the hero of Kidnapped flees through the heather, when heather and Scotland are linked in the same sentence, the heather talked about is Calluna vulgaris.[42]
Purple heather is one of the two national flowers of Norway,[43][44] the other being Saxifraga cotyledon. It was chosen as a national flower on the basis of a vote of popularity in a Norwegian radio show in 1976.[44]
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpeg)
{{cite book}}: CS1 maint: uses authors parameter (link) {{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) Calluna vulgaris, common heather, ling, or simply heather, is the sole species in the genus Calluna in the flowering plant family Ericaceae. It is a low-growing evergreen shrub growing to 20 to 50 centimetres (8 to 20 in) tall, or rarely to 1 metre (40 in) and taller, and is found widely in Europe and Asia Minor on acidic soils in open sunny situations and in moderate shade. It is the dominant plant in most heathland and moorland in Europe, and in some bog vegetation and acidic pine and oak woodland. It is tolerant of grazing and regenerates following occasional burning, and is often managed in nature reserves and grouse moors by sheep or cattle grazing, and also by light burning.
Calluna was separated from the closely related genus Erica by Richard Anthony Salisbury, who devised the generic name Calluna probably from the Ancient Greek Kallyno (καλλύνω), "beautify, sweep clean", in reference to its traditional use in besoms. The specific epithet vulgaris is Latin for 'common'. Calluna is differentiated from Erica by its corolla and calyx each being in four parts instead of five.
Kaluno aŭ pli precize ordinara Kaluno latine: Calluna vulgaris estas plantospecio, kaj la sola de la genro Calluna en la familio de erikacoj, kelkfoje ankaŭ nomata "eriko". Ĝi estas la nacia floro de Norvegio. Ĝi kreskas kiel eta persista arbusto alta je 20 - 50 centimetroj (malofte ĝis 1m), kaj vaste troviĝas en Eŭropo kaj Malgrand-Azio sur bone drenitaj acidaj terenoj en malfermaj sunaj situoj kaj en modera ombro. Ĝi toleras malfortan paŝtiĝon kaj kapablas revigligi sin post foja bruliĝo.
Ĝin distingas disde la parenca genro eriko la kvarpartaj korolo kaj kaliko. La floroj elvenas en malfrua somero, sovaĝaj specioj kutime havas purpurecajn.
Tiu palearktisa specio estas grava paŝtaĵo por ŝafoj kaj cervoj, kiuj povas manĝi la pintojn de la plantoj kiam neĝo kovras malpli altajn kreskaĵojn.
Oni kultivas ĝin kiel ornam-planton por uzado en pejzaĝ-ĝardenismo kaj privataj ĝardenoj. En Nov-Zelando la planto estis enkondukita kaj fariĝis invada trudherbo kelkloke, plej notinde en la Nacia parko Tongariro, ĝi superkreskas la indiĝenajn plantojn. Provoj kontraŭbatali kalunon helpe de ĝin manĝanta skarabo ŝajne sukcesas [1].
Kaluno (Calluna vulgaris) - bsprono kun folioj
Kaluno (Calluna vulgaris) - infloresko
Kaluno (Calluna vulgaris) - sekco de la floro
Kaluno (Calluna vulgaris) - fruktoj
Kaluno (Calluna vulgaris) - semoj
Kalunoj
Kaluno aŭ pli precize ordinara Kaluno latine: Calluna vulgaris estas plantospecio, kaj la sola de la genro Calluna en la familio de erikacoj, kelkfoje ankaŭ nomata "eriko". Ĝi estas la nacia floro de Norvegio. Ĝi kreskas kiel eta persista arbusto alta je 20 - 50 centimetroj (malofte ĝis 1m), kaj vaste troviĝas en Eŭropo kaj Malgrand-Azio sur bone drenitaj acidaj terenoj en malfermaj sunaj situoj kaj en modera ombro. Ĝi toleras malfortan paŝtiĝon kaj kapablas revigligi sin post foja bruliĝo.
Ĝin distingas disde la parenca genro eriko la kvarpartaj korolo kaj kaliko. La floroj elvenas en malfrua somero, sovaĝaj specioj kutime havas purpurecajn.
Tiu palearktisa specio estas grava paŝtaĵo por ŝafoj kaj cervoj, kiuj povas manĝi la pintojn de la plantoj kiam neĝo kovras malpli altajn kreskaĵojn.
Oni kultivas ĝin kiel ornam-planton por uzado en pejzaĝ-ĝardenismo kaj privataj ĝardenoj. En Nov-Zelando la planto estis enkondukita kaj fariĝis invada trudherbo kelkloke, plej notinde en la Nacia parko Tongariro, ĝi superkreskas la indiĝenajn plantojn. Provoj kontraŭbatali kalunon helpe de ĝin manĝanta skarabo ŝajne sukcesas [1].
Calluna es un pequeño género monotípico de plantas fanerógamas pertenecientes a la familia Ericaceae. Su única especie, Calluna vulgaris, es natural de Europa, norte de África y América donde crece en terrenos estériles y ácidos como turberas y landas. Popularmente se le llama brecina, brezo o biércol.
Es natural de Europa, norte de África y América, muy difundida en terrenos estériles y ácidos como turberas y landas. Su uso como combustible inicial (para avivar la llama) en los hogares más pobres del Mediterráneo ha limitado su extensión y crecimiento desde hace mucho tiempo en el sur de Europa.
Es una planta que vive en matorrales y landas. Crece en suelos acidófilos, no calcáreos y soleados. Es más frecuente encontrarla en los claros de los bosques aunque tampoco es extraño encontrarla en zonas de escasa insolación. Se puede localizar desde el nivel del mar hasta los 2600 metros aunque es más usual encontrarla en zonas montañosas. La presencia de esta planta en un bosque representa un gran empobrecimiento del suelo de este.
Es un subarbusto de 20-50 cm de altura que presenta gran cantidad de ramas erguidas de color marrón rojizo, con hojas pequeñas y muy numerosas con flores también muy pequeñas de color rosa púrpura que forman un racimo terminal.
Para cultivar la brecina son necesarios espacios soleados y poca agua. Es conveniente que al empezar y al finalizar la época de crecimiento, es decir, a principio de primavera y final de verano, se añada un poco de abono orgánico. También hay que tener en cuenta que se puede ver afectada por hongos provocados por un exceso de humedad. Su floración se produce entre principios de julio en la alta montaña y ya entrado otoño en la tierra baja. La brecina se utiliza mucho en jardinería como planta ornamental.
Se puede destacar la calidad de la miel que se obtiene a partir del néctar de las flores de brecina. La "miel de brezo" es utilizada a nivel industrial.
Calluna vulgaris fue descrita por (L.) Hull y publicada en British Flora, or a Linnaean Arrangement of British Plants 1: 114. 1808.[1]
El origen del nombre genérico Calluna deriva de la palabra griega que significa "barrer" ya que la planta se utilizaba para hacer escobas como sucedía en el Valle del Rudrón (Burgos).
El nombre específico vulgaris proviene de la palabra en latín "común".
Calluna es un pequeño género monotípico de plantas fanerógamas pertenecientes a la familia Ericaceae. Su única especie, Calluna vulgaris, es natural de Europa, norte de África y América donde crece en terrenos estériles y ácidos como turberas y landas. Popularmente se le llama brecina, brezo o biércol.
See artikkel räägib taime liigist; Naiskoori kohta vaata Kanarbik (koor) Kanarbik (Calluna vulgaris) on kanarbikuliste sugukonda kuuluva kanarbiku perekonna ainuke liik.
Kanarbik kasvab valgusrikastel nõmmedel, palumetsades ja rabades Euroopas ja Väike-Aasias. Ta on sisse viidud Uus-Meremaale, kus on muutunud ohtlikuks võõrliigiks, sest on hakanud kõrvale tõrjuma pärismaiseid taimi.
Kanarbik eelistab nõmmedel ja soodel kasvada. Ta paneb suhteliselt hästi vastu metsatulekahjudele ja on üks esimestest taimedest, mis põlendikul tärkab.
Kanarbikupuhmad kasvavad hulgakesi koos, kasvukohas on kogu maapind tihedalt kanarbikku täis ja see teeb kanarbiku kasvukohas liikumise raskeks.
Kanarbik kasvab 20–50 cm kõrguseks. Vars on rohkete peavarrest eemalehoiduvate tõusvate harudega. Lehed on paari millimeetri pikkused.[1]
Õitseb juuli lõpust oktoobri alguseni[viide?]. Õied on roosakad või helelillad, kaheli õiekattega ja neljatised ning on koondunud kobarjate harudega pööristesse tipmistele võrsetele lehtede kaenlasse.
Kanarbiku vili on munajas madalate karvadega kaetud kupar, milles on väiksed ümmargused seemned. Valmib septembris. Ühel kanarbikupuhmal võib valmida kuni 90 000 seemet.
Ravimtaimena kasutatakse kanarbikku tee valmistamiseks. Kanarbikuteel on rahustav ja undsoodustav toime. Kasutatakse ka reuma vastu ning neeru- ja sapikividest vabanemiseks.
Kanarbik on väga hea meetaim. Kanarbikumeel on veidi mõrkjas maitse.
Keskajal kasutati kanarbikku õllepruulimisel. Hiljem asendas seda humal.
Kanarbik on talvel oluline põtrade, hirvede ja metssigade toiduaine. Seda on kasutatud ka kariloomade söödana ja allapanuks. Noori võrseid ja seemneid söövad haned. Kanarbikust toituvad paljud liblikaröövikud.
Kanarbik on vastupidav karjatamisele. Loomade ärasöödud taimeosad kasvavad tagasi.
Kanarbikku kasvatatakse ilutaimena, millest on aretatud mitmeid sorte: Beoley Crimson (karmiinpunane), Boskoop (helepunane), Cuprea (vasekarva), Firefly (sügavlilla), Long White (valge).
Harilik kanarbik valiti 1976 Norra riigiringhäälingu NRK korraldatud rahvahääletuse tulemusel Norra rahvuslilleks.
Kanarbik (Calluna vulgaris) on kanarbikuliste sugukonda kuuluva kanarbiku perekonna ainuke liik.
Calluna generoa espezie bakarreko generoa da: Calluna vulgaris. Calluna, Erica genero hurbiletik bereizi zuen Richard Anthony Salisbury-ek korola eta kaliza bakoitzak 4 partetakoak izateagatik, 5 izan ordez. Calluna izena grekerako Kallyno (edertu) hitzetik dator. Calluna vulgaris (ainar arrunt edo txilar arrunt ere deitua) hosto iraunkorreko zuhaixka da angiospermo loredun eta hazidunen barruan sailkatuta dago. 20 - 50 cm-ko altuera izaten du (1 m gehienez), eta oso ugaria da Europa eta Asia mendebaldean, lurzoru azido eta baldintza eguzkitsuetan bizi delarik.
20 to 50 zentimetro inguru neurtzen ditu altueran, gehienez 1 metro neur dezakelarik. Mulu edo zuhaixka hau urte osoan berdea da. Orpoa zurezkoa eta bihurria du, eta kolore horixka edo gorrixkako adar ugari botatzen ditu. Hostoak zurtoinari estuki erantsiak, gainaldetik konkaboak eta azpialdetik gilatuak; adar antzuetan hertsiki teilakatzen dira, 4 ilara osatuz. Loreak luku meheetan bilduta, hauekin batzuetan panikulak osatuz; kalizak 4 sepalo laburragoa den korola bilduz; anterak inklusoak; estiloa luzea eta mehea; kapsula biribildua, iletsua, 4 kuskutan irekitzen da. Lore basatiak malba kolorekoak dira, baina, gutxi batzuetan txuriak ere izan daitezke.
Hosto txikiak ditu gehienez 2-3 mm luze eta aurikulatuak dira. Kontrako norantzan hazten dira eta adar antzuetan, ezkaten eran, trinkoki teilakatuak ditu. Erica generokoak ordea luzeagoak dira 5 mm neur dezaketelarik.
Kaliza petaloidea, korola baino handiagoa da eta korola eta kaliza bakoitzak lau parte ditu, Ericak berriz, bost. Ericak ez bezala, batzuetan lore bikoitzak garatzen ditu. Gainera, Calluna-k normalean uda berantiarrean edo udazkenean garatzen ditu loreak, Erikak berriz negu amaieran edo udaberria aldera.
Nagusiki sexualki ugaltzen da, haziaren bidez, zeina bideragarri mantendu daitekeen denbora luzez, batzuetan 100 urte arte. Loraketa eta fruitu ematearen garaia ekainetik urrira bitartean izaten da, baina inoiz urte osoan zehar loretan ikus daiteke. Haziak haizearen, animalien edota autoen bidez sakabanatuak izaten dira. Baldintza egokiak izanez gero, 15 urtetan guztiz garatua egongo da, 25 urtetatik aurrera egur gehiago garatuko du eta 30 urteetatik aurrera degradatzen hasiko da.
Asexualki ere ugaldu daiteke, lurzoruarekin kontaktuan dauden adarrek sustraiak garatu ditzakete eta denborarekin landare berri bat garatu.
Txilardi europarrak nutriente gutxiko lurzoru azido eta oligotrofikoetan hazi ohi dira, hare silizeoetan, flubioglaziarretan eta zonalde harritxuetan. Mantenugaietan aberatsak diren zonaldeetan ez da ohikoa aurkitzea. Zonalde eguzkitsuetan eta itzal gutxi dagoenetan agertzen da. Ur gutxi behar izaten du. [1]
Txilardi deritzo Calluna vulgaris espeziea ugaria den sasi-komunitateari. Banaketa geografikoa: Europako zatirik handienean, Asia mendebaldean, Afrika iparraldean eta Ipar Amerika ekialdean bizi da. Euskal Herrian hedadura zabala du, itsas mailatik hasi eta mendi garaienetaraino, eta eskualde zorrozki mediterranearrean bakarrik falta da.
Hondartza eta dunen atzealdeako zonaldean sastraka elkarteetan agertzen da. Kostaldeko txilardiak osatzen ditu, Erica lusitanica, Ulex europaeus, Pteridium aquilinum batera, normalean. Itsaslabarrean, non haizeak gogor jotzen duen eta ur gaziaren eraginpeko zonaldea den eta lurra nahiko pobrea den Ulex gr. maritimus -ekin batera agertzen da. Txilardi hauek barnealdekoekin nahiko antzekoak dira.
Hauek duna hilen primokolonizatzaileak dira, eta sastrakadi hauek guztiek haritz eta arteen finkapenerako lehenengo fasea osatzen dute. Bestetik, haien inguruan sortzen duten hezetasuna dela eta, goroldioen hazkuntza ere bultzatzen du. Kontuan hartu behar da dunak Euskal Herriko habitatik degradatuenetarikoak direla, zonaldeko naturak oso leku gutxitan ahalbidetzen du dunen sorrera eta gainera, gizakiak asko eraiki du habitata suntsituz. [2]
Txilardi-otaidak ere osatzen ditu Erico vagantis-Ulicetum europaei espezieak nagusiak direlarik, Atlantiko europearreko zonaldeko begetaziorik adierazgarrienetakoa osatzen dute. Komunitate hauetan ere agertzen da erikazeoekin batera (Daboecia cantabrica, Erica cinerea, Erica vagans), arantzadun lekadunekin Ulex europaeus y Ulex gallii, edota Agrostis curtisii, Avenella flexuosa, Avenula sulcata espezieekin batera, besteak beste. Hauek, basoen transformaziorako sua erabiltzen hasi zenetik ez-zuzenki oso zabalduak izan dira. [3]
C. vulgaris-en kultibaziorako toki eguzkitsu eta lehorrak hobesten dira. Izan ere, optimoki ur gutxirekin haziko da eta gainera, hezetasun gehiegi egonez gero, onddoek kaltetu dezakete. Lurzoru azidoa ere beharrezkoa da. Bestetik, gomendatzen da hazkuntzaren hasieran eta amaieran, hau da, udaberri hasieran eta uda amaieran ongarri organikoa gehitzea.
Nagusiki lorategietan aurkitzen da dekorazio moduan, lore deigarriak baititu.
Bere adaska loredunak infusioan hartzen dira, astringente eta gernu bideen antiseptiko modura.
Txilar-eztia oso elikagai ezaguna da dituen ezaugarri nutritibo eta sendagarriengatik. Eztia txilar loreez elikatu diren erleek egiten dute. Antibiotiko natural hoberenetarikoa kontsideratzen da eta ezaugarri antierreumatikoak eta diuretikoak ditu. Gainera, oso ahalmen orbaintzaile handia du eta intsektuen ziztadentzako ukendu moduan ere erabiltzen da. [4]
.jpg)
AIZPURU, I. et al. (2010). Euskal Herriko Zuhaitz eta Zuhaisken Gida. (2. argitaraldia) Eusko Jaurlaritza.
Calluna generoa espezie bakarreko generoa da: Calluna vulgaris. Calluna, Erica genero hurbiletik bereizi zuen Richard Anthony Salisbury-ek korola eta kaliza bakoitzak 4 partetakoak izateagatik, 5 izan ordez. Calluna izena grekerako Kallyno (edertu) hitzetik dator. Calluna vulgaris (ainar arrunt edo txilar arrunt ere deitua) hosto iraunkorreko zuhaixka da angiospermo loredun eta hazidunen barruan sailkatuta dago. 20 - 50 cm-ko altuera izaten du (1 m gehienez), eta oso ugaria da Europa eta Asia mendebaldean, lurzoru azido eta baldintza eguzkitsuetan bizi delarik.
Kanerva (Calluna vulgaris) on kanervakasveihin kuuluva monivuotinen varpu. Kanerva kasvaa mieluiten kuivahkoilla, valoisilla ja maaperältään happamilla paikoilla, kuten kallioilla ja luodoilla, kangasmetsissä sekä rämeillä.
Yleisesti Suomessa kasvavana lajina se on monen metsätyyppiopin mukaisen metsien kasvupaikkatyypin tunnuslaji. Kanerva on Kainuun maakuntakasvi ja kauppayrtti.[1]
Kanerva on puuvartinen ikivihreä varpu, joka kasvaa 10–50 senttimetriä korkeaksi. Sen lehdet ovat neulasmaisia ja kasvavat vastakkain. Kukka on vaaleanpunainen kello, jonka laita muodostuu neljästä liuskasta. Heteet työntyvät ulos kellosta. Kukinto on toispuolinen terttu lähellä verson kärkeä.[2]
Kanerva kasvaa lähes koko Euroopassa. Se puuttuu kuitenkin pohjoisessa olosuhteiltaan aivan karuimmilta alueilta, kuten Islannin sisämaasta ja Lapin korkeimmilta tuntureilta, ja toisaalta etelässä suuresta osasta Välimeren ranta-alueita, Unkarin pustalta sekä Kaakkois-Euroopan aroilta ja Kaukasukselta. Se on levinnyt myös jossain määrin Vähään-Aasiaan ja Venäjältä Siperian puolelle sekä Pohjois-Amerikkaan, Meksikoon ja Uuteen Seelantiin. Suomessa kanerva on yleinen koko maassa.[3][4]
Kanervaa on käytetty polttoaineena, rehuna, kattomateriaalina, patjan pehmikkeenä ja kotieläinten alustana. Siitä on tehty luutia, köyttä, oranssia väriainetta ja olutta.[5]
Kun mehiläiset keräävät kanervan mettä, saadaan kanervahunajaa, jossa on vahva aromi ja hivenen karvas maku.[6] Kanervahunaja on tummempaa kuin monet muut hunajalajit.[7]
Kanervan kukkia ja versonlatvoja on käytetty rohdoksena. Niissä on virtsaneritystä lisääviä ja antiseptisiä aineita.[8]
Kanerva (Calluna vulgaris) on kanervakasveihin kuuluva monivuotinen varpu. Kanerva kasvaa mieluiten kuivahkoilla, valoisilla ja maaperältään happamilla paikoilla, kuten kallioilla ja luodoilla, kangasmetsissä sekä rämeillä.
Yleisesti Suomessa kasvavana lajina se on monen metsätyyppiopin mukaisen metsien kasvupaikkatyypin tunnuslaji. Kanerva on Kainuun maakuntakasvi ja kauppayrtti.
Callune
La Callune (Calluna vulgaris Hull.) est un sous-arbrisseau vivace sempervirents, seul représentant du genre Calluna (famille des Ericaceae). Elle est parfois considérée comme une bruyère. C'est la fleur nationale de la Norvège.
Cette plante est parfois appelée Béruée, Brande, Bruyère commune, Bucane, Fausse Bruyère, Grosse Brande, Péterolle ou Bruyère callune.
Le nom « Calluna » vient du grec ancien « καλλύνω », kallúnô, qui signifie « nettoyer, balayer », allusion à leurs tiges ligneuses dures et solides autrefois utilisées pour fabriquer des balais rudimentaires (comme chez Erica scoparia, la « bruyère à balais »)[2]. Son nom anglais « Heather » est devenu un prénom anglo-saxon.
Jadis, la callune était considérée comme une plante magique associée à la magie blanche.
La bruyère commune est une plante protectrice et d'augure. Dans les landes bretonnes, elle éloigne les esprits fantomatiques. En Écosse, si une jeune fille trouve un brin de bruyère blanche, elle est sûre de se marier dans l'année[3].
La callune est un sous-arbrisseau vivace de 20 à 50 cm de hauteur (rarement 1 m), chaméphyte ou nanophanérophyte sempervirent.
Bruyère la plus commune, elle se distingue du genre Erica par ses feuilles opposées en forme de petites écailles sessiles imbriquées sur 4 rangs (les feuilles sont en aiguille et disposées par 3 chez Erica, la véritable bruyère), et son calice double (premier calice vert, le calicule, et second calice pétaloïde), qui enferme la corolle faite de 4 pétales violets soudés seulement à la base du périanthe hétérochlamyde. Un moyen mnémotechnique de différencier les deux est Callune, calme et Bruyère (Erica), bruit, en référence au son produit lorsqu'on passe la main sur les deux plantes[4].
Les deux genres Calluna et Erica ont un androcée caractéristique des Ericacées, avec des étamines aux filets libres et fixés sur le réceptacle, des anthères à déhiscence poricide, et munis d'appendices bicornes à leur base. Le pistil comporte 4 carpelles soudés en un ovaire supère pluriloculaire (à 4 loges) avec un stigmate capité et un seul grand style. Le fruit est une capsule à 4 loges[5].
Les fleurs apparaissent en fin d'été, et pour les espèces sauvages sont généralement violet ou mauve.
La plante supporte un pâturage modéré et peut se régénérer après un incendie. Parfois géré en utilisant une méthode de brûlis.
La callune est une importante source de nourriture pour les moutons ou les chevreuils qui peuvent paître lorsque la neige recouvre la végétation. Le lagopède d'Écosse se nourrit de ses jeunes pousses et graines.
La chrysomèle des bruyères (Lochmaea suturalis), un coléoptère de la famille des Chrysomelidae est son insecte-hôte et peut parfois provoquer de gros dégâts. Les chenilles de différents papillons ont également pour plante hôte la callune et notamment : l'azuré de l'ajonc, le petit paon de nuit et la zygène de la bruyère[6].
Zygène de la bruyère
Azuré de l'ajonc
Petit paon de nuit
Répandue en Europe et en Asie Mineure sur terrains acides, ensoleillés et bien drainés, la Bruyère callune est une plante caractéristique des landes, tourbières et pinèdes.
La plante a été introduite en Nouvelle-Zélande et est devenue une adventice envahissante dans certains domaines, notamment le Parc national de Tongariro, où elle supplante les espèces indigènes. Des chrysomèles des bruyères ont alors été introduites pour limiter sa propagation et les essais préliminaires sont concluants à ce jour.
L'espèce n'est pas encore évaluée à l'échelle mondiale par l'UICN. En Europe et en France elle est classée comme non préoccupante [7].
Éricoline, éricine, éricinol, quercétine.
Plante mellifère, la bruyère est utilisée en apiculture car son nectar contient 24 % de sucre, principalement du saccharose, et chaque fleur produisant une moyenne de 0,12 mg de sucre par jour. Le miel de bruyère est caractérisé par son goût assez fort et sa texture gélatineuse dite thixotrope (alors que les autres miels sont pour la plupart des fluides newtoniens). Sa difficulté d'extraction fait qu'il est souvent vendu en rayon de miel.
La callune est aussi une plante ornementale dans les jardins et pour l'aménagement paysager. Il en existe plusieurs milliers de cultivars aux fleurs allant du blanc, rose, violet, jusqu'au rouge. La saison de floraison des différents cultivars s'étend de la fin du mois de juillet à novembre dans l'hémisphère Nord. Les fleurs peuvent tourner au brun, mais restent sur les plantes pendant l'hiver, ce qui peut entraîner des effets intéressants.
La callune est un ingrédient du gruit, un mélange d'arômes utilisé dans le brassage de la bière au Moyen Âge avant l'utilisation du houblon.
La plante est utilisée dans des décoctions alcoolisées pour soigner les rhumatismes. Les compresses bouillantes sont utilisées pour soigner les engelures.
Comme les lichens parfois abondants sur les landes, comme les champignons et comme d'autres végétaux vivant sur des sols naturellement acides et oligotrophes, les bruyères peuvent se charger en certains métaux toxiques, en radionucléïdes ou éléments indésirables pour la santé (animale ou humaine). Un sol au pH bas, c'est-à-dire acide, facilite la migration de nombreux métaux lourds, métalloïdes et radionucléides, tout en augmentant leur biodisponibilité). Un sol pauvre en éléments nutritifs peut aussi favoriser certaines carences en oligoéléments).
Radioécologie : En cas de retombées radioactives, quand elle est mangée par des herbivores, la callune joue un rôle dans le réseau trophique (et dans la chaine alimentaire pour l'Homme s'il s'agit d'un animal d'élevage). Ainsi, en Irlande, après la catastrophe de Tchernobyl, une étude a ainsi mesuré dans plusieurs landes des hautes-terres utilisés comme pâturages ovins l'activité (radioactive) de trois radionucléïdes ( Césium 134, Césium 137 et Potassium 40 ) déposés par le « nuage radioactif » sur la terre de bruyère[8]. Parallèlement, ces trois radioéléments et leur radioactivité ont été mesurés dans des échantillons de Calluna vulgaris prélevés sur ces sols[8]. Le coefficient de transfert "sol-plante" du radiocésium du potassium 40 ont été étudiés in vitro et in vivo. Dans ce cas, le césium déposé par le nuage de Tchernobyl présentait « une concentration élevée dans la terre de bruyère (par rapport aux taux antérieurs) »[8]. Des taux importants de césium radioactif ont été mesurées dans les quatre sites pâturés par des moutons, montrant une capacité de la terre de bruyère en termes de rétention[8].
La bruyère Callune s'est montrée capable de transférer ces radionucléides du sol aux herbivores qui la consomment, « avec une corrélation significative entre les taux de césium radioactif mesurés dans les moutons et l'activité de dépôts radioactifs mesurée au sol »[8].
Callune
La Callune (Calluna vulgaris Hull.) est un sous-arbrisseau vivace sempervirents, seul représentant du genre Calluna (famille des Ericaceae). Elle est parfois considérée comme une bruyère. C'est la fleur nationale de la Norvège.
Cette plante est parfois appelée Béruée, Brande, Bruyère commune, Bucane, Fausse Bruyère, Grosse Brande, Péterolle ou Bruyère callune.
Tom beag dosach síorghlas, dúchasach don Eoraip thuaidh is thiar. Na duilleoga i bpéirí 1-2 mm ar fhad, cosúil le lanna le maotháin bhunacha ag gobadh ar cúl. Na bláthanna bídeach i spící scaoilte, 4 sheipeal, 4 pheiteal, iad uile corcra. An planda ceannasach ar ithreacha aigéadacha, fraochmhánna is riasca go minic.
A queiroa (Calluna vulgaris (L.) Hull), coñecida tamén como queiroga, queiroga de cruz, uz de monte ou, simplemente, uz é unha especie fanerógama do xénero Calluna pertencente á familia das ericáceas.
A orixe do nome xenérico Calluna deriva da palabra grega que significa "varrer" xa que a planta se usaba para facer vasoiras. O nome específico vulgaris provén da verba en latín "común".
O nome de queiroa, queiroga ou queiruga, parece derivar da forma latina karioka, ou da raíz prerromana Kar-(rocha, duro), de xeito equivalente á orixe da palabra carrasco/a, e carpaza/o.[1]
Todas as especies principalmente dos xéneros Erica e Calluna reciben o nome común de uces, urces ou breixos en Galicia.
Esta especie en concreto recibe tamén os nomes de queiroa, carrasca, carrasco, queiroga, quiroga, queiruga, queiruga de cruz , carroucha, foupa, queiroga de cruz, urce de monte, uz montés.[2]
É natural de Europa, Norte de África e América, moi difundido en terreos estériles e acedos como turbeiras e brañas. É unha planta que mora en matogueiras e landas. Medra en solos acidófilos, non calcarios e asollados. É máis frecuente atopala nas clareiras das fragas mais tampouco é estraño atopala en zonas opacas. Pódese localizar dende o nivel do mar deica os 2600 metros malia ser máis abondosa nas zonas montañosas. A presenza desta planta nun bosque amosa un grande empobrecemento do solo.
É un dos matos máis frecuentes de Galicia. Grazas aos seus amplos marxes de tolerancia aparece por todo o territorio, desde o nivel do mar até as máis altas montañas. Forma parte dos matos con toxos e uces, e dos matos de substitución dos bosques que foron queimados ou tallados. Desenvólvese sobre solos acedos (silíceos) pobres, de espesor xeralmente menor de 50 cm e humidade variábel. A miúdo forman extensas manchas sobre solos empobrecidos.[1] As formacións denomínanse uceiras, breixeiras, mourais, urceiras ou uzais.[3]
É un subarbusto de 20-50 cm. de altura que presenta gran cantidade de pólas erguidas de cor marrón avermelladas, con follas miúdas e moi numerosas con flores tamén cativas de cor malva que forman un acio terminal. Florece a finais de primavera, no verán até o outono. O froito é unha cápsula redondeada con peluxes que contén numerosas sementes. Ábrese en 4 valvas. As sementes son ovais, de cor rubia.
Ten semellantes propiedades e características que a Erica cinerea Calluna vulgaris contén os compostos fenólicos: ácido cloroxénico, 3-O-glicósido, 3-O-galactosido e 3-O-arabinósido.[4]
Para cultivar esta uz cómpre dispor de espazos asollados e pouca auga. É conveniente que ao empezar e ao finalizar a época de crecemento, é dicir, a principio de primavera e final de verán, se engada un pouco adubo orgánico. Tamén cómpre termos en conta que pode verse afectada por fungos co exceso de humidade. A floración vai dende primeiros de xullo na alta montaña até xa entrado o outono nas terras baixas. A queiroga de monte úsase moito na xardinaría como planta ornamental.
A partir da queiroga elaborábase carbón vexetal usado nas ferrarías de Galicia, aínda que o máis cobizado era o da uz branca. Tamén se empregaban para facer vasoiras, como noutras partes de Europa.[1] As urces son unha importante fonte de alimentación para as ovellas e especies como os veados xa que poden pacer as puntas das plantas cando a neve cobre a vexetación nas montañas durante o inverno. A pita do monte tamén se alimenta dos agromos e sementes desta planta.[5]
Algúns escaravellos como a Lochmaea suturalis (escaravello da queiroga) aliméntanse tamén da queiroga e, nalgúns casos, poden causar mortalidade. As larvas dun certo número de especies de lepidópteros tamén se alimentan destas plantas, en particular as da bolboreta Saturnia pavonia.
Antigamente usábase a uz para tinxir a la de cor amarela e curtir o coiro. Xunto co malte, a urce é un ingrediente do gruit, unha mestura de aromas usada na fabricación de cervexa de urce típica na Escocia durante a Idade Media, antes do uso do lúpulo. Thomas Pennant escribiu na súa obra A Tour in Scotland (1769) (Unha viaxe pola Escocia) que na illa escocesa de Islay: A cervexa adóitana elaborar coas puntiñas das uces, mesturando dous terzos de uz cun de malte, ás veces, engadindo lúpulo".[6]
O mel de uz é un produto altamente valorado nas áreas onde abundan as uceiras, breixeiras, polo que moitos cortizos múdanse das abellarizas a estas zonas a finais do verán. Porén non sempre foi tan valorado coma hoxe [7] e de feito Dioscórides rexeitouno considerándoo mel improbum [8] O mel de urce ten un característico sabor forte, e unha textura infrecuente, tixotrópica, xelatinosa, que fai que non sexa doado esmelgar os favos, e por iso é moitas veces véndense directamente os favos.
As queirogas e uces tamén eran consideradas plantas sagradas para os celtas, e por iso en Galicia e noutras zonas da Europa atlántica hai lendas e tradición arredor desta planta. Emprégase na Festa dos maios. A uz branca considérase como amuleto de sorte en Escocia, de feito vese como unha icona do país onde, ao igual ca en Galicia, é moi abundante.
A queiroa (Calluna vulgaris (L.) Hull), coñecida tamén como queiroga, queiroga de cruz, uz de monte ou, simplemente, uz é unha especie fanerógama do xénero Calluna pertencente á familia das ericáceas.
Obični vrijes (jesenski vrijes, latinski: Calluna vulgaris), u narodu poznat još i pod nazivima vrijesak, vries, vriesak, vriesac mali, vres, vristica, vriština, vrištika, vrišt, zimzeleni vrisak, zrnovac, crnošija, berešk, borovo cviće, crnjušina, dreska i bresina [1] jedina je vrsta u rodu Calluna, iz porodice Ericaceae.
Ovo je zimzelena grmolika biljka koja voli sunčano ili polusjenovito mjesto. Može narasti 20-50 cm, a rijetko dostigne i do 1 m visine. Cvjetovi mogu biti ružičasti, bijeli, crveni ili ljubičasti.[2]
Vrijes se ne smije brkati sa rodom vrijesak ili crnjuša, lat. Erica.
Koristi se u narodnoj medicini kao protuupalni, diuretski i antibakterijski pripravak, za cistitis, urolitijazu, giht, reumatizam i prehladu. Koristi se u obliku infuzije .
Cvjetovi ili cvjetn vršci izbojaka sadrže flavonoide - derivate kvercetina i miricetin , kao i glikozid arbutin, tanine, eterično ulje, polisaharide.
Clive Stace, (2010) New Flora of the British Isles, 3rd edition. Cambridge University Press.
Obični vrijes (jesenski vrijes, latinski: Calluna vulgaris), u narodu poznat još i pod nazivima vrijesak, vries, vriesak, vriesac mali, vres, vristica, vriština, vrištika, vrišt, zimzeleni vrisak, zrnovac, crnošija, berešk, borovo cviće, crnjušina, dreska i bresina jedina je vrsta u rodu Calluna, iz porodice Ericaceae.
Ovo je zimzelena grmolika biljka koja voli sunčano ili polusjenovito mjesto. Može narasti 20-50 cm, a rijetko dostigne i do 1 m visine. Cvjetovi mogu biti ružičasti, bijeli, crveni ili ljubičasti.
Vrijes se ne smije brkati sa rodom vrijesak ili crnjuša, lat. Erica.
Beitilyng (fræðiheiti: Calluna vulgaris) er lítill fjölær runni sem verður 20-50sm hár og vex víða í Evrópu og Asíu í þurrum, súrum jarðvegi á opnum svæðum. Beitilyng getur orðið ríkjandi gróður á heiðum, í mógröfum og í gisnum barrskógum. Beitilyng er eina tegundin í ættkvíslinni Calluna.
Á Íslandi vex beitilyng alls staðar á láglendi, nema á Vestfjörðum.
Il brugo (Calluna vulgaris [L., Hull, 1808]) è una pianta spontanea appartenente alla famiglia delle Ericacee. È l'unica specie del genere Calluna.
Si tratta di una suffruticosa perenne, che cresce poche decine di centimetri anche in larghezza e in altezza; è una aghifoglia e sempreverde. Talvolta è erroneamente chiamato con il nome di erica selvatica[1].
Il nome generico Calluna deriva dalla parola greca καλλύνω (kallýnō), verbo che vuol dire “pulire, spazzare”: infatti un tempo il brugo veniva usato per fare scope. L'epiteto specifico vulgaris deriva dall'aggettivo latino che significa “comune”, “conosciuto da tutti”.
In botanica la denominazione Calluna è stata introdotta nel 1802 ad opera dell'inglese Richard Anthony Salisbury (2 maggio 1761 – 23 marzo 1829).
In Francia questa pianta viene chiamata bruyere commune mentre gli inglesi la chiamano ling, common ling o anche heather; simile all'inglese in svedese è chiamata ljung; per i tedeschi invece è Heidekraut. In Polonia viene chiamata wrzos, da cui deriva il nome del mese di settembre – wrzesień – quando il brugo fiorisce.
L'aspetto della pianta è suffruticoso e cespitoso, appartiene infatti alla forma biologica camefita fruticosa di tipo Nano-fanerofite (Ch frut/NP).
Radice micorrizata.
Il fusto è legnoso, tenace, glabro ad andamento prostrato, molto ramificato e intrecciato per cui a volte la copertura del terreno circostante da parte della nostra pianta è compatta e densa. la calluna cresce fino ad un'altezza di 20–50 cm (raramente fino a 1-1,5 m)
Le foglie sono aghiformi sempreverdi, opposte e alterne a coppia (ossia ogni coppia si presenta in posizione alterna rispetto alla precedente), densamente embricate in 4 file longitudinali a sezione triangolare e di forma lanceolato-squamiformi. Sono sessili e alla base presentano due piccole orecchiette. Dimensioni: lunghezza 2–3 mm; larghezza 0,7 mm.
L'infiorescenza è un racemo apicale unilaterale (i vari fiori sono tutti rivolti dallo stesso lato). Sempre in posizione apicale insieme ai fiori sono presenti alcune foglie (tipo brattee). La spiga florale è lunga dai 20 ai 30 cm.
I fiori negli esemplari selvatici sono solitamente di tonalità viola o colore malva ma anche rosei (raramente bianchi) e sono un po' penduli. Alla base dei fiori sono presenti 4 – 8 piccole bratteole lineari (l'insieme è chiamato epicalice). I fiori sono ermafroditi, attinomorfi e tetrameri (corolla e calice quadripartiti).
È da notare che il perianzio (formato dai due primi verticilli del fiore: quello del calice e quello della corolla) è persistente.
Il frutto è una capsula tetraloculare (a 4 loculi) contenente piccoli semi ovoidi (uno per ogni loculo).
Il brugo tollera il pascolo moderato ed è in grado di ricrescere in seguito ad incendi occasionali. È una fonte di nutrimento importante per diversi animali come pecore o cervi, che possono nutrirsi degli apici delle piante quando la neve copre la vegetazione bassa. Le pernici si nutrono di giovani germogli e di semi. Sia l'adulto che la larva del coleottero Lochmaea suturalis se ne nutrono e possono provocare la morte delle piante. Anche le larve di numerose specie di lepidotteri si nutrono sul brugo. È pianta molto visitata dalle api per il polline ed il nettare, da cui esse producono un ottimo miele.[2]
Il geoelemento della nostra pianta è Circumbor.-Euroameric (anfiatlantico). Quindi è comune in Europa, in Siberia occidentale, in Asia minore e in America settentrionale nelle zone fredde e temperato/fredde di questi continenti con buone precipitazioni e periodi estivi ristretti. In Italia è comune nelle zone centrosettentrionali, raro nell'Appennino centrale, assente al sud e isole. In particolare è comune nel paesaggio delle brughiere ai piedi delle Prealpi lombarde, o nella zona delle baragge vercellesi. Verso Viareggio scende fin quasi al mare. Cresce in terreni acidi ben drenati, in pieno sole o parzialmente in ombra, nei boschi di conifere e torbiere. È una componente comune dell'habitat delle lande, delle brughiere e dei cespuglieti in genere. Diffusione altitudinale: da 0 a 2500 m s.l.m..
Il brugo è stato introdotto in Nuova Zelanda ed è diventato infestante in alcune aree, ad esempio nel Tongariro National Park, dove la pianta si riproduce in modo smisurato. Per fermare la propagazione del brugo, è stata introdotta la Lochmaea suturalis; i primi tentativi hanno avuto parziale successo.
Il genere Calluna si distingue dal genere affine Erica per le foglie più piccole e per la corolla e il calice divisi in quattro parti (tetramero e non pentamero come l'Erica). Spesso comunque viene confusa con le specie di questo genere: infatti la calluna a volte è chiamata anche falsa erica o impropriamente erica selvatica o ancora più impropriamente erica. Spesso viene confusa con l'erica carnea, che è molto simile come portamento, dimensione e colore.
Essendo una pianta conosciuta fin dall'antichità nei vari testi può presentarsi con nomi scientifici diversi oggi considerati sinonimi:
Ne esistono diverse varietà (secondo alcuni autori alcune di queste varianti non sono altro che sinonimi):
Il brugo, nella medicina popolare, viene usato (tramite decotti) nei disturbi alle vie urinarie (cisti e leucorree) in quanto facilita la secrezione urinaria. Ma è usato anche in casi di infiammazioni intestinali (i tannini hanno un buon potere astringente). Vengono sconsigliate dosi troppo elevate: può causare irritazione.
Esternamente viene usato, sotto forma di lavaggi, per attenuare le infezioni dell'apparato boccale.
Dal brugo, che è una pianta mellifera ed è bottinata dalle api, si produce un miele monoflora molto scuro nelle zone dove la pianta è largamente diffusa, che sono piuttosto limitate in Italia (Alpi piemontesi) ma più estese in Europa settentrionale, America settentrionale e Nuova Zelanda. Il miele prodotto dal brugo è tissotropico: ossia normalmente si presenta sotto forma di gel, ma se sottoposto ad agitazione si fluidifica; torna gelatinoso se lasciato a riposo. Ha una umidità elevata rispetto ad altri mieli.
L'industria dalla pianta ricava tannino e coloranti. Inoltre l'artigianato utilizza i fusti legnosi e flessibili per la preparazione di scope.
Il brugo è una pianta ornamentale comunemente coltivata nei giardini e a scopo paesaggistico[3]. Ci sono diverse cultivar selezionate per il colore dei fiori e del fogliame, e per il loro portamento. Le cultivar hanno fiori di colori diversi che variano dal bianco al rosa e ad una vasta gamma di violetti, comprendendo i rossi. La stagione di fioritura per le diverse cultivar va dalla fine di luglio fino a novembre nell'emisfero settentrionale. Al termine della fioritura i fiori diventano marroni, ma rimangono sulle piante per tutto l'inverno.
Le cultivar con fogliame ornamentale vengono solitamente selezionate per le foglie dai colori rossastri o dorati. Alcune forme possono essere grigie argentee. Molte delle forme con fogliame ornamentale cambiano colore con l'arrivo del clima invernale, di solito aumentando l'intensità del colore. Altre forme vengono coltivate per il loro fogliame primaverile.
Di seguito elenchiamo alcune cultivar (è da notare che per certi autori alcune di queste non sono altro che delle varianti).
Il brugo è uno dei fiori nazionali della Scozia, il secondo dopo il cardo. È anche il fiore nazionale della Norvegia. Il suo nome inglese, Heather, è usato come nome proprio femminile.
Fioritura di brughi nello Yorkshire
Il brugo (Calluna vulgaris [L., Hull, 1808]) è una pianta spontanea appartenente alla famiglia delle Ericacee. È l'unica specie del genere Calluna.
Si tratta di una suffruticosa perenne, che cresce poche decine di centimetri anche in larghezza e in altezza; è una aghifoglia e sempreverde. Talvolta è erroneamente chiamato con il nome di erica selvatica.
Calluna est genus plantarum florentium familiae Ericacearum.
Vide "Calluna" apud Vicispecies. 
Situs scientifici: Tropicos • GRIN • ITIS • Plant List • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • "Calluna vulgaris" apud Plants for a Future • Plantes d'Afrique • INPN France • Flora of North America • USDA Plants Database 
Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes! Calluna est genus plantarum florentium familiae Ericacearum.
Šilinis viržis (Calluna vulgaris) – erikinių (Ericaceae) šeimos, viržio (Calluna) genties vienintelė rūšis.
Nedidelis krūmokšnis, apie 0,2-0,7 m aukščio, pradedantis žydėti liepos antroje pusėje. Žiedynas – vienašalė, daugiažiedė, tanki kekė. Žiedai smulkūs, nusvirę, su trumpu koteliu, taisyklingi, keturnariai. Į taurelę panašios 4 sutankėjusios pažiedės. Tikroji taurelė primena vainikėlį, nes jos lapeliai žiede stambiausi, spalvoti (rausvi ar violetiniai, retai balti), blizgantys. Vainiklapiai dukart trumpesni už taurėlapius (2 mm ilgio), dviskiaučiai. Kuokeliai 8; dulkinės su rageliais ir pakabučiais. Vaisius – rutuliška dėžutė, apaugusi baltais šeriškais plaukeliais; joje sunoksta daug smulkių sėklų. Stiebas sumedėjęs, šakotas, visos šakelės stačios. Lapai smulkūs, pailgi, tribriauniai, visžaliai, bekočiai, pliki arba plaukuoti, ant šakelių jų 4 išilginės eilės. Žydi liepos – rugsėjo mėn. Dauginasi sėklomis ir vegetatyviškai. Sėklas išnešioja vėjas.
Auga sausuose miškuose (pušynuose, beržynuose), taip pat viržynuose, pelkėse, durpynuose, smėlynuose. Mėgsta rūgščius, nelabai derlingus dirvožemius. Šaknys sudaro mikorizę (viržis gauna vandenį su druskų tirpalu, o grybas – žaliuose lapuose susintetintus organinius junginius). Žiedai išskiria nektarą, renkamą įvairių vabzdžių, ypač bičių. Tai vėlyvo sezono medunešis. Medus tamsios spalvos ir kartoko skonio. Viržis tinka želdiniams, taip pat sausoms puokštėms. Žiedų arbata kvapni, ją galima gerti ir sveikiems, ir ligoniams. Augalas vaistinis, dažinis.
Rudenį žydintys augalai, Ramunėlė Jankevičienė, Živilė Lazdauskaitė, Vilnius, Mokslas, 1991, 72 psl.
Šilinis viržis (Calluna vulgaris) – erikinių (Ericaceae) šeimos, viržio (Calluna) genties vienintelė rūšis.
Nedidelis krūmokšnis, apie 0,2-0,7 m aukščio, pradedantis žydėti liepos antroje pusėje. Žiedynas – vienašalė, daugiažiedė, tanki kekė. Žiedai smulkūs, nusvirę, su trumpu koteliu, taisyklingi, keturnariai. Į taurelę panašios 4 sutankėjusios pažiedės. Tikroji taurelė primena vainikėlį, nes jos lapeliai žiede stambiausi, spalvoti (rausvi ar violetiniai, retai balti), blizgantys. Vainiklapiai dukart trumpesni už taurėlapius (2 mm ilgio), dviskiaučiai. Kuokeliai 8; dulkinės su rageliais ir pakabučiais. Vaisius – rutuliška dėžutė, apaugusi baltais šeriškais plaukeliais; joje sunoksta daug smulkių sėklų. Stiebas sumedėjęs, šakotas, visos šakelės stačios. Lapai smulkūs, pailgi, tribriauniai, visžaliai, bekočiai, pliki arba plaukuoti, ant šakelių jų 4 išilginės eilės. Žydi liepos – rugsėjo mėn. Dauginasi sėklomis ir vegetatyviškai. Sėklas išnešioja vėjas.
Auga sausuose miškuose (pušynuose, beržynuose), taip pat viržynuose, pelkėse, durpynuose, smėlynuose. Mėgsta rūgščius, nelabai derlingus dirvožemius. Šaknys sudaro mikorizę (viržis gauna vandenį su druskų tirpalu, o grybas – žaliuose lapuose susintetintus organinius junginius). Žiedai išskiria nektarą, renkamą įvairių vabzdžių, ypač bičių. Tai vėlyvo sezono medunešis. Medus tamsios spalvos ir kartoko skonio. Viržis tinka želdiniams, taip pat sausoms puokštėms. Žiedų arbata kvapni, ją galima gerti ir sveikiems, ir ligoniams. Augalas vaistinis, dažinis.
Sila virsis, arī Parastais virsis (latīņu: Calluna vulgaris) - mūžzaļš 30 - 70 cm augsts ēriku dzimtas pundurkrūms. Ļoti bieži sastopams smiltājos, priežu silos, sausos krūmājos, izcirtumos. Stumbrs pacils, koksnains, ļoti zarains. Lapas pretējas, vienkāršas, sēdošas, īsi lineāras, virspusē ar rieviņu, apakšpusē ar šķautni, uz vecākām stumbra daļām līdz 0,4 cm garas. Zied no jūlija līdz septembrim. Ziedi atliekušies vai nokareni, veido gandrīz vienpusīgu ķekaru. Ziedu kātiņi jauno, pūkaino zariņu lapu žāklēs. Pie zieda pamata 4 zaļas pieziedlapas - ārkauss. Kauss dalīts 4 daļās, violeti rožains, retāk balts, spīdīgs, kauslapas ieliekušās, gareni olveidīgas, noapaļotas, garākas nekā vainaglapas. Vainags zvanveida, vainaglapas 4, bālgani violetas, retāk baltas. Putekšņlapas 8. Auglenīca augšēja, ar 2 sēklaizmetņiem katrā ligzdā. Auglis - ieapaļa, pūkaina pogaļa. Nektāraugs. Viršu ziedšanas laikā bišu dravas novieto viršājos, un bites tur gūst labu ienesumu. Tautas medicīnā lieto kā diurētisku līdzekli, nieru un urīnpūšļa slimību ārstēšanai, kā nomierinošu līdzekli pret neirastēniju un bezmiegu, ārīgi lieto apdegumu dziedēšanai.
Vikikrātuvē par šo tēmu ir pieejami multivides faili. Skatīt: Sila virsisDe struikhei (Calluna vulgaris) is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De soort komt in heel Europa voor, maar vooral in Midden- en Noord-Europa. Naar het oosten komt de plant tot West-Siberië voor. In de negentiende eeuw is de struikhei door Schotse immigranten meegenomen naar Canada en heeft zich vandaar uit over geheel Noord-Amerika verspreid. Het is de enige soort uit het geslacht Calluna, een zogeheten monotypisch geslacht.
Struikhei wordt 10-100 cm hoog, op sommige plaatsen bereikt oude struikheide een hoogte van 150cm. De plant heeft tweeslachtige, symmetrische bloemen. De kelk en de kroonblad hebben dezelfde kleur. Aan het eind van de takjes zitten de paarse bloemen, die zorgen eind juli tot begin september voor de paarse heidevelden. Elke bloem heeft twee schutblaadjes. Vooral in natte jaren is de bloei uitbundig. De bloemkroon blijft nog lang vastzitten ook nadat de plant uitgebloeid is. De bloeiwijze is trosvormig. Aan de takjes zitten kleine ongesteelde, lancetvormige blaadjes. Aan de voet van de blaadjes zitten twee priemvormige oortjes.
In de siertuin kan de struikhei na de bloei gesnoeid worden. Voor aanplant kunnen de volgende variëteiten gebruikt worden:
Struikhei komt voor op arme zandgronden en in kalkarme duinen en gebergtes boven de boomgrens. De heidevegetatie op de armere zandgronden kan alleen in stand gehouden worden door het verschralen van de grond, bijvoorbeeld door regelmatig af te plaggen. Voor het onderhoud is begrazing effectief, en ook afbranden wordt wel toegepast. Afbranden heeft ook wel positieve effecten voor sommige heidegebonden soorten als de kleine wrattenbijter en mogelijk voor jeneverbes. Bij een wat rijkere grond kan vergrassing optreden. Ook is verbraming soms een probleem.
De nectar is door insecten makkelijk te bereiken. Naast honingbijen en hommels komen ook graafbijen met een korte tong, wespen en vliegen op de nectar af. Voor de gewone heispanner is struikhei ook een waardplant.
De struikhei is een kensoort voor de klasse van de droge heiden (Calluno-Ulicetea).
De takken werden vroeger veel gebruikt voor het maken van bezems. Ook nu nog zijn deze bezems te verkrijgen.
Struik
Close-up
Struikhei bloemen
(Nederlandstalige) Wikisource.
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Calluna vulgaris op Wikimedia Commons. De struikhei (Calluna vulgaris) is een plant uit de heidefamilie (Ericaceae). De soort komt in heel Europa voor, maar vooral in Midden- en Noord-Europa. Naar het oosten komt de plant tot West-Siberië voor. In de negentiende eeuw is de struikhei door Schotse immigranten meegenomen naar Canada en heeft zich vandaar uit over geheel Noord-Amerika verspreid. Het is de enige soort uit het geslacht Calluna, een zogeheten monotypisch geslacht.
Struikhei wordt 10-100 cm hoog, op sommige plaatsen bereikt oude struikheide een hoogte van 150cm. De plant heeft tweeslachtige, symmetrische bloemen. De kelk en de kroonblad hebben dezelfde kleur. Aan het eind van de takjes zitten de paarse bloemen, die zorgen eind juli tot begin september voor de paarse heidevelden. Elke bloem heeft twee schutblaadjes. Vooral in natte jaren is de bloei uitbundig. De bloemkroon blijft nog lang vastzitten ook nadat de plant uitgebloeid is. De bloeiwijze is trosvormig. Aan de takjes zitten kleine ongesteelde, lancetvormige blaadjes. Aan de voet van de blaadjes zitten twee priemvormige oortjes.
Røsslyng (Calluna vulgaris) er ein dvergbusk med tettblada sidekvister og motsette nåleforma blad. Røsslyngen kan dominere store område, og frå blomstringa i august set dei lysraude blomstrane farge på lyngheiane.
Røsslyngen vert 10-50 cm høg. Stengelen har hard, tett ved med særs tettstilte årringar. Blada er små og nåleforma og motsette. På blomstrane er det dei lysraude begerblada som er dominerande. Dei held på farga og sit på lenge etter blomstringa. Frukta er kapslar med mange frø.
Røsslyngen veks på mark med sterkt vekslande jordbotn; det viktigaste er at han får nok lys. Lyngen vert difor fortrengt av skogplanting.
I flygesandområde er røsslyngen planta i sanddyner for å dempe sandflukt.
Røsslyngen finst over heile Norden, spesielt dominerer han heiane i kystnære strok, medan han er mindre vanleg lengst nord. Elles finst han i Vest-Europa, Mellom-Europa, i delar av Sør-Europa og vest i Sibir.
Det er vanleg at røsslyngen vert 20–30 år gammal, men det er funne meir enn 50 år gamle plantar. Røsslyngen dannar store, tette bestandar som dominerer lyngheiane. Han kan breie seg ved at nedbøyde greiner slår rot og gjev opphav til nye buskar, eller ved frøformeiring.
Nitimen kåra etter ei lyttaravrøysting røsslyngen til norsk nasjonalblomster, men denne posisjonen må han dele med bergfrua, som botanikarane har kåra. Røsslyngen er elles spesielt forbunden med Skottland.
Røsslyngen har vore bruka til farging; han gjev brune, gule og raude fargestoff. Røtene er bruka til materiale for korgfletting.
Blomstrane er viktige for honningbiene, og lynghonningen har ein kraftig smak og mørk farge.
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Røsslyng Røsslyng (Calluna vulgaris) er ein dvergbusk med tettblada sidekvister og motsette nåleforma blad. Røsslyngen kan dominere store område, og frå blomstringa i august set dei lysraude blomstrane farge på lyngheiane.
Røsslyng (Calluna vulgaris) er ei plante i lyngfamilien, den er eneste arten i slekten Calluna. Slekten er nær beslektet med poselyngslekta (Erica). Røsslyng ble kåret til Norges nasjonalblomst av radioprogrammet Nitimen i 1976. Lyngarten kan lokalt ha andre navn.[1]
Røsslyng er ei eviggrønn dvergbusk med oppstigende og halvkuleaktig vekstform som blir 20-50 cm høy. Barken er først grønn eller lysebrun med fine hår. Senere blir den brun med tynne striper, og til slutt er den gråbrun og skaller av i strimler. Knoppene sitter skjult under bladene. Bladene er meget små, nåleformede, korsvis motsatte. Bladrandene er innrullet oppover, randen er hel med fine hår. Blomstene sitter i et endestilt aks og er klokkeformete med rødfiolette beger og krone. Duften er fin og krydret. Frukten er kapsler med mange frø.
Røsslyng vokser i Europa og Lilleasia på myrer og heier. Den er vanlig i hele Norge med unntak av Finnmark hvor den fins kun ved spredte lokaliteter.
Røsslyng er en viktig næringskilde for hjortedyr og villsauer om vinteren. Lirype eter unge skudd og frø.
Røsslyng er også en viktig trekkplante for bier og gir en mørk, gul lynghonning.
Langs vestkystene av Europa har røsslyng dominert vegetasjonen i en kulturlandskapstype som kalles lyngheilandskapet.
Røsslyng (Calluna vulgaris) er ei plante i lyngfamilien, den er eneste arten i slekten Calluna. Slekten er nær beslektet med poselyngslekta (Erica). Røsslyng ble kåret til Norges nasjonalblomst av radioprogrammet Nitimen i 1976. Lyngarten kan lokalt ha andre navn.
Røsslyng er ei eviggrønn dvergbusk med oppstigende og halvkuleaktig vekstform som blir 20-50 cm høy. Barken er først grønn eller lysebrun med fine hår. Senere blir den brun med tynne striper, og til slutt er den gråbrun og skaller av i strimler. Knoppene sitter skjult under bladene. Bladene er meget små, nåleformede, korsvis motsatte. Bladrandene er innrullet oppover, randen er hel med fine hår. Blomstene sitter i et endestilt aks og er klokkeformete med rødfiolette beger og krone. Duften er fin og krydret. Frukten er kapsler med mange frø.
Røsslyng vokser i Europa og Lilleasia på myrer og heier. Den er vanlig i hele Norge med unntak av Finnmark hvor den fins kun ved spredte lokaliteter.
Røsslyng er en viktig næringskilde for hjortedyr og villsauer om vinteren. Lirype eter unge skudd og frø.
Røsslyng er også en viktig trekkplante for bier og gir en mørk, gul lynghonning.
Langs vestkystene av Europa har røsslyng dominert vegetasjonen i en kulturlandskapstype som kalles lyngheilandskapet.
Wrzos zwyczajny, wrzos pospolity (Calluna vulgaris (L.) Hull) – jedyny gatunek rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos (Calluna Salisb.) należącego do rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss.). Występuje w niemal całej Europie i przyległych obszarach Azji i Afryki oraz jako zawleczony na innych kontynentach. W Polsce jest to gatunek pospolity. Rośnie w różnych zbiorowiskach roślinnych i w różnych warunkach wilgotnościowych, zawsze jednak na glebach kwaśnych i ubogich. Jest wykorzystywany jako roślina miododajna i lecznicza oraz uprawiany jest jako roślina ozdobna. Wyhodowano liczne odmiany wrzosu różniące się formą wzrostu, barwą kwiatów i liści, terminami kwitnienia. Gatunek o szczególnym, symbolicznym znaczeniu i wszechstronnych zastosowaniach, zwłaszcza w północnej Europie – w Irlandii, Szkocji i Norwegii.
Rodzimy obszar występowania wrzosu obejmuje niemal całą Europę, część Azji (Turcja, Syberia) oraz północną Afrykę (góry w północnym Maroko, Azory, Madera)[2]. W Europie rośnie na północy po najdalsze końce Półwyspu Skandynawskiego oraz na Islandii, ale na południu brak go w południowo-wschodniej części Półwyspu Iberyjskiego, a na Półwyspie Apenińskim i Bałkańskim rośnie tylko w górach, w ich północnej części. Z wysp na Morzu Śródziemnym rośnie tylko na Korsyce. Ku wschodowi zasięg zwarty obejmuje północno-wschodnią część kontynentu po Ural, dalej na Syberii wrzos rośnie już bardzo rozproszony. Podobnie bardzo nieliczne stanowiska ma w Azji Mniejszej[3]. Generalnie w zachodniej części zasięgu częściej gatunek powszechny i masowo rosnący, ku wschodowi spotykany coraz rzadziej i mniej licznie[4].
W Polsce wrzos jest pospolity niemal na całym obszarze, lokalnie tylko bywa rzadszy (np. na Żuławach Wiślanych i Równinie Pyrzyckiej)[5].
Jako gatunek zawleczony lub uciekinier z uprawy rozprzestrzenił się także w Australii, Nowej Zelandii oraz Ameryce Północnej[2]. W Australii rośnie na Tasmanii. W Nowej Zelandii rozprzestrzenił się na Wyspie Północnej w Parku Narodowym Tongariro. W końcu XX wieku dominował tam na powierzchni 1 tys. ha, a obecny był na dalszych 25 tys. ha[6]. W Ameryce rośnie głównie w jej części północno-wschodniej, wzdłuż wybrzeży od Labradoru po Wirginię Zachodnią oraz w Kolumbii Brytyjskiej[7].
Ulistniony pęd
Kwiatostan
Przecięty kwiat
Owoce
Nasiona
Wrzos jest krzewinką, w klasyfikacji form życiowych roślin według Raunkiæra zaliczany jest do chamefitów[14]. Początkowo roślina rośnie i rozkrzewia się rosnąc pionowo ku górze[6]. Okres ten trwa w zależności od siedliska do 4–6 roku życia[8][6]. W następnym okresie życia, do wieku lat kilkunastu, krzewinka rozrasta się na boki, przybierając formę poduchowatą. Po około 14 roku życia rośliny w części środkowej (najstarszej) zaczynają rzednąć. Po 25 roku życia pędy w środkowej części całkowicie zamierają[6]. Długość życia krzewinek zależy od warunków siedliskowych – w borach świeżych i bagiennych żyją zwykle do kilkunastu lat, w borach suchych dożywają ok. 30–40 lat, a w lasach górskich znajdowane były też okazy ponad 50-letnie[8]. Wrzosy rosnące w kobiercu mszaków – torfowców na mokradłach[6] i najczęściej rokietnika w borach[8] nie przybierają formy poduchowatej, ponieważ ich pędy sukcesywnie przerastane są przez mszaki, ukorzeniają się i wytwarzają wyrastające corocznie nad powierzchnię nowe pędy[8][6]. Tak rosnące rośliny dożywają ok. 22 roku życia[6]. Najintensywniejszy wzrost wrzosów według różnych źródeł następuje wiosną i jesienią[6] lub w pełni lata[15]. Przyrosty osiągają w przypadku pędów 200 g m-2 i 45 g m-2 w przypadku kwiatów. Wielkości te zmieniają się w różnych latach w zależności od warunków pogodowych (średniej temperatury i wielkości opadów w okresie od maja do sierpnia), ale pozostają podobne u krzewinek w różnym wieku[15]. Pąki formują się od połowy do końca zimy[6].
Wrzosy kwitnąć zaczynają już w drugim roku życia (w borach świeżych później – po 5 roku życia), ale największy udział pędów kwitnących występuje u roślin 6- i 7-letnich (w borach świeżych u roślin 6- do 9-letnich)[8]. Na intensywność kwitnienia istotny mają wpływ temperatury w kwietniu, kiedy rozwój kwiatów się zaczyna[15]. Rośliny kwitną przez trzy tygodnie[11] w okresie od końca lipca do końca września, dłużej w lata chłodne[8]. W Europie Środkowej intensywne kwitnienie zaczyna się w pierwszej dekadzie sierpnia[11]. U odmian ogrodowych kwitnienie jest wydłużone i trwać może w sumie od końca czerwca do listopada[8]. Kwiaty są słabo przedprątne[4]. Po przekwitnieniu listki okwiatu zasychają i utrzymują się na roślinie okrywając owoce przez całą zimę[8].
Kwiaty są owadopylne i są zapylane przez owady z różnych grup systematycznych (patrz sekcja „Interakcje międzygatunkowe”). Do zapłodnienia może dojść także w wyniku wiatropylności i samopylności, przy czym ostatni sposób rzadko jest skuteczny[6]. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku[10]. Dorosłe rośliny wytwarzają tysiące nasion w ciągu roku, przy czym udział nasion zdolnych do kiełkowania jest odwrotnie skorelowany z wysokością, na jakiej rośliny rosną. Nasiona zachowują zdolność do kiełkowania przez co najmniej 100 lat i kiełkują przy dostępie do światła, znacznie skuteczniej na glebie mineralnej niż organicznej. Drobne, lekkie nasiona przenoszone są przez wiatr na duże odległości, ale pewną rolę w ich dyspersji odgrywać może także woda, ludzie, zwierzęta i pojazdy[6]. W glebowym banku nasion może być zdeponowanych do 100 tys. nasion wrzosu na 1 m2. Depozyt ten odgrywa istotną rolę w regeneracji wrzosowiska w przypadku zniszczenia pokrywy roślinnej w wyniku pożaru, ingerencji człowieka lub z innych powodów[16].
Wrzos rozprzestrzenia się głównie za pomocą nasion – mimo zdolności do korzenienia się pędów, zróżnicowanie genetyczne populacji świadczy o niewielkim znaczeniu rozmnażania wegetatywnego[6]. Siewki pojawiają się najprawdopodobniej zarówno jesienią, jak i wiosną. Mają hipokotyl nagi, zielny, czerwonawy i osiągający zaledwie do 3 mm długości. Para siedzących liścieni ma nieco pochwowatą nasadę. Blaszka liścieni osiąga do 1 mm długości, jest nieco skórzasta, podługowato lancetowata, o nasadzie zbiegającej i wierzchołku zaokrąglonym. Epikotylu brak. Pierwsze liście o długości 1 mm wyrastają naprzeciwlegle i w okółkach[17].
W wyniku działania ognia[18] lub zgryzienia gałęzi przez zwierzęta roślinożerne z nasady pędu wyrastają nowe odgałęzienia[19], ale tylko u osobników stosunkowo młodych – mających do 15–20 lat. Warunkiem jest też to, że temperatura podczas pożaru w rejonie nasady pędu nie może być wyższa niż 290 °C[18].
Roślina o zapachu słabo aromatycznym i nieco gorzkim smaku[20]. Ziele zawiera 0,35–0,42% arbutyny, ok. 7% garbników, erikolinę, alkaloidy (erykodynę[21])[20], flawonoidy (kwercytrynę i mirycytrynę)[22], procyjanidyny, niewielkie ilości olejku eterycznego[23], kwas cytrynowy, taninowy[20] i krzemowy[22], związki mineralne m.in. z krzemem i potasem[23].
Wrzos to roślina wybitnie kwasolubna – rośnie na glebach o różnej wilgotności od suchych piasków po bagna, jednak zawsze kwaśnych[8] i ubogich[10]. Uznawany jest za gatunek wskaźnikowy takich gleb[24]. Unika skał wapiennych[10]. Występuje na terenach nizinnych i w górach sięgając po 2700 m n.p.m. w Alpach[8], 2060 m n.p.m. w Tatrach[10]. Optimum ekologiczne gatunek ma w formacjach krzewinkowych rozwijających się pod wpływem wilgotnego i łagodnego klimatu atlantyckiego – na wrzosowiskach. Do Europy Środkowej i Polski sięgają one wykształcone w postaci uproszczonej i wrzos rośnie tu często na siedliskach leśnych istotnie wpływając na fizjonomię i ekologię dna lasu, zwłaszcza na siedliskach borowych[8]. Zasiedla poza tym murawy, zdegradowane łąki, torfowiska wysokie[10]. Źle rośnie w miejscach zacienionych – słabo się w takich miejscach rozgałęzia i kwitnie[6]. W Ameryce Północnej jako gatunek introdukowany rozprzestrzenia się i rośnie wewnątrz kontynentu głównie wzdłuż linii kolejowych[7]. Na Nowej Zelandii rozprzestrzenia się wzdłuż dróg i dolin rzecznych[6].
Wrzos zwyczajny rośnie w różnych zbiorowiskach roślinnych: w borach sosnowych (chrobotkowych, suboceanicznych świeżych i bagiennych), na wrzosowiskach (zarówno bagiennych z wrzoścem bagiennym jak i suchych), także torfowiskach[8] i ustabilizowanych wydmach[9]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Calluno-Ulicetalia, Ass. Calluno-Sarothamnetum[25].
Korzenie wrzosu funkcjonują w symbiozie ze strzępkami grzybni tworzącej mikoryzę erikoidalną, typową dla roślin wrzosowatych. Grzyby wymieniają związki odżywcze uzyskane w wyniku enzymatycznego rozkładu złożonych związków organicznych występujących w glebie na węglowodany powstające w roślinach w wyniku fotosyntezy[26]. Dzięki mikoryzie wrzos zyskuje także odporność na wysokie stężenia metali ciężkich w glebie[27]. Wśród grzybów mikoryzowych pozyskanych z włośników wrzosów dominuje Hymenoscyphus ericae z rzędu tocznikowców Helotiales (Ascomycota), ale mniej liczne są różne inne gatunki, w tym szereg z rzędu patyczkowców Leotiales. Skład mykobioty mikoryzowej i endofitów u wrzosu nie wykazuje istotnych różnic w stosunku do innych wrzosowatych rosnących także na innych kontynentach, w Ameryce Północnej i Australii[28]. Na żywych pędach wrzosu stwierdzano takie grzyby jak: Hymenochaete corrugata (szczeciniakowate), Tremella callunicola (trzęsakowate), Mycena sanguinolenta (grzybówkowate), Belonopsis obscura (Dermateaceae), Keissleriella subalpina (Massarinaceae), Setulipes androsaceus (Omphalotaceae)[29]. Grzyby patogenne wymienione zostały w sekcji „Choroby”.
Na korzeniach wrzosu pasożytuje pszeniec leśny Melampyrum sylvaticum, a na jego pędach kanianka macierzankowa Cuscuta epithymum[29].
Wrzos, poza siedliskami mokradłowymi i skrajnie ubogimi, jako gatunek światłolubny ustępuje sukcesji roślin krzewiastych i drzew[6]. Na siedliskach borowych wypierany jest przez krzewinki borówek i utrzymuje się na otwartych kobiercach mchów[8]. Pędy wrzosów rosnące w kobiercach mchów pogrążane są w nich przez śnieg w okresie zimowym i obrastane są przez mech. Pogrążone w ten sposób pędy korzenią się, a ponad kobierzec mchów wyrastają nowe pędy roczne[8]. Na torfowiskach przy wzroście dostępności związków azotu w glebie wrzos ustępuje trzęślicy modrej[30]. Konkurencyjność trzęślicy zwiększa także zimowy wypas wrzosowisk[31]. Wrzos oddziałuje silnie allelopatycznie na wzrost innych roślin (w badaniach wykazano takie oddziaływanie np. na koniczynę łąkową), przy czym przyczyną tych oddziaływań są najwyraźniej zawarte we wrzosie fenole[32].
Kwiaty wrzosu odwiedza 8 gatunków pszczolinek, lepiarkowate, porobnice, smukliki i wiele gatunków trzmieli i motyli[33]. Zapylane są także przez wciornastki[9]. Liście wrzosu zjadane są przez gąsienice 27 gatunków motyli, a także zwińcowate i tasznikowate[33]. Sok z roślin spijają dorosłe i larwy Kleidocerys ericae – pluskwiaków różnoskrzydłych z rodziny zwińcowatych. Na pąkach żeruje przedstawiciel tasznikowatych – Systellonotus triguttatus, a na kwiatach, z tej samej rodziny Orthotylus ericetorum, a także Ceratothrips ericae z wciornastkowatych. Na liściach żerują Altica ericeti, Altica oleracea i Lochmaea suturalis ze stonkowatych[29]. Nasiona wrzosu są przenoszone przez robotnice murawki darniowca Tetramorium caespitum[29].
Krzewinki wrzosu wykorzystywane są jako szkielet do budowy mrowisk przez mrówki z gatunku podziemnica zwyczajna Lasius flavus. Mrówki te nanoszą na wrzos ziarna piasku przysypując jego pędy, co powoduje silne ich rozkrzewianie się i rozwój korzeni przybyszowych. Cała roślina tworzy w ten sposób szkielet dla sukcesywnie powiększającego się mrowiska, przy czym wystające nad mrowisko końce pędów są krótkie, a kwiatostany na nich nie przekraczają z reguły 4 cm długości[8].
Wrzos jest istotną, całoroczną rośliną pokarmową dla pardwy mszarnej (w przypadku podgatunku – pardwy szkockiej – stanowi w okresie jesienno-zimowym ok. 90% pożywienia, a tylko wczesnym latem jego udział spada do ok. 50%[34])[9], pardwy górskiej i głuszca[6]. Korzystnie na rozwój wrzosowisk wpływa żerowanie królików zgryzających i odnawiających krzewinki oraz ograniczających rozwój traw. Podobny efekt daje wypas owiec stanowiący tradycyjną formę użytkowania rozległych wrzosowisk w niektórych obszarach[35]. Zalecana w celu ochrony wrzosowisk obsada owiec wynosi 0,7 do 1,4 zwierząt na ha−1[31].
Monotypowy rodzaj Calluna R. A. Salisbury, Trans. Linn. Soc. London 6: 317. 1802[36] należy do plemienia Ericeae wspólnie z rodzajami Bruckenthalia, Daboecia i Erica z podrodziny Ericoideae Link[37]. Naukowa nazwa rodzajowa Calluna wywodzi się z greckiego słowa kallýno oznaczającego „czyszczę, zamiatam” czego powodem ma być prawdopodobnie wykorzystywanie pędów tej rośliny do wyrobu mioteł[38].
Przed powszechną akceptacją nomenklatury binominalnej gatunków wrzos opisywany był u Jacquesa Daléchamps'a i Pierandrei Matthioliego jako Erica prima, u Matthiasa de l’Obela i Pierre Pena jako Erica myrica folio, u Adriaana van Royena jako Erica foliis quadrifariam imbricatis[12]. Karol Linneusz w Species Plantarum w 1753 nadał temu gatunkowi nazwę Erica vulgaris. Pod stosowaną współcześnie nazwę naukową pierwszy przeniósł ten gatunek John Hull w 1808 w dziele British Flora, or a Linnaean Arrangement of British Plants[39].
W języku polskim wrzos dawniej zwany był wrzes od prasłowiańskiego vres, ale przybrał współczesną formę przed XII wiekiem w wyniku przegłosu polskiego[40]. W innych językach słowiańskich nazywany podobnie – po czesku wřes, po rosyjsku Вереск, po chorwacku vries, vriesak[41]. Na Mazurach wrzosy nazywane były „wrzostem”[41]. Od kwitnących wrzosów nazwany został w języku polskim dziewiąty miesiąc roku – wrzesień[40]. Przed wyodrębnieniem rodzaju Calluna z rodzaju Erica na początku XIX wieku – wszyscy przedstawiciele rodzaju Erica (obecnie – wrzosiec) określani byli w języku polskim mianem „wrzosów”, i tak np. wrzosiec bagienny nazywany był „wrzosem błotnym”[12]. Wrzosem nazywano również wrześnię[42]. Zaznaczyć należy, że nazwa naukowa Erica nadana pierwotnie wrzosowi, a następnie przeniesiona na wrzosiec, od której wywodzi się nazwa rodziny wrzosowatych – Ericaceae, pochodzi od greckiego słowa ereico – „łamię” i użyta została ze względu na łatwość z jaką pędy wrzosu dają się łamać[20].
W obrębie gatunku obok formy typowej o nagich pędach (var. vulgaris, var. geuina Regel, var. glabra Neilr.) wyróżnia się jedną odmianę – var. hirsuta Presl (= var. pubescens Koch) – o białawo[10] lub szaro owłosionych gałązkach i liściach[4]. W Polsce występuje na Śląsku[10] oraz w Puszczy Białowieskiej[13].
W obrębie odmiany typowej wyróżnia się dość pospolitą formę o kwiatach białych – f. albiflora[10].
Wrzos należał do roślin wszechstronnie wykorzystywanych, zwłaszcza na obszarach, gdzie dominował w krajobrazie nie pozostawiając ich mieszkańcom innych alternatyw. Tak było na przykład w Szkocji. Tam pędy wrzosu wykorzystywane były do wyrobu mioteł, strzech na chatach (także w Laponii[12]) i dodawano je do gliny, torfu i nawozu zwierzęcego podczas wyrobu ścian[8], układając bryły korzeniowe wrzosu korzeniami na zewnątrz domostw[43]. Z pędów zaplatano także powrozy, a z korzeni wytaczano uchwyty narzędzi. Wobec braku alternatywy wrzos był także rośliną pastewną i na wrzosowiskach odnawianych ogniem wypasano owce (ogień powodował rozkrzewianie wrzosu, którego młodymi pędami żywiły się zwierzęta oraz wymuszał rozkrzewianie się roślin przy powierzchni gruntu)[8]. Gdzie indziej także na młodych pędach wrzosu spasano konie i bydło[12]. Suchy chrust wrzosowy stosowany był jako opał, a cienkimi pędami wypychano materace. Wyrabiano z tej rośliny także piwo wrzosowe zwane Fraoch[8], warzone zwłaszcza na wyspie Islay[43]. Wiersz o wielkiej wartości przepisu na piwo wrzosowe dla Piktów napisał Robert Louis Stevenson[43][44]. Z wrzosów powstaje uznawany za zdrowy i ceniony miód wrzosowy[43], dodawany m.in. do likierów[8]. W różnych obszarach Europy Północnej dodawano kwiatów wrzosu podczas wyrobu wina[8]. Wrzos stosowany był także jako surogat herbaty[21][45] i jako źródło żółtego barwnika stosowanego do barwienia tkanin[45][43].
Wrzos jest rośliną leczniczą, na którą zapotrzebowanie jest zmienne i z naddatkiem zaspakajane z bogatych zasobów naturalnych[46]. Wielkość pozyskania jest na tyle nieduża, że nie wpływa na zasoby gatunku[47]. Po raz pierwszy jako roślina lecznicza opisany został w XV wieku przez Hieronymusa Brunschwiga. W następnym wieku wspominany był przez Pierandreę Matthioliego, Hieronima Bocka i Theodorusa Tabernaemontanusa[21]. Wykorzystywany jest w lecznictwie ludowym i w homeopatii[21]. Należy do ziół raczej rzadko wykorzystywanych[48].
Wrzos należy do szczególnie cenionych roślin miododajnych. Miód wrzosowy należy do najlepszych miodów kwiatowych, ma konsystencję galaretowatą i jest trudny do odwirowania z plastrów. Znalazł zastosowanie głównie w leczeniu schorzeń prostaty. W stanie płynnym ma zabarwienie czerwonobrunatne i konsystencję galaretowatą. Ma też silny aromat i charakterystyczny ostry słodko-gorzki smak. Z jednego hektara wrzosowiska o średnim zagęszczeniu roślin pszczoły zbierają do 50–120 kg miodu[11], a w optymalnych warunkach nawet 200 kg miodu[53]. Przeciętnie na 1 m² obserwuje się 6 pszczół, co dla 1 ha oznacza ich obecność w liczbie 60 tys. Odpowiada to dwóm pniom i taką ich liczbę na 1 ha wystawiają na wrzosowiskach pszczelarze wędrujący z pasiekami. Miód wrzosowy bywa pozostawiany pszczołom na zimę, ponieważ umożliwia pasiece dobre zimowanie[11].
Wrzos uprawiany jest jako roślina ozdobna. Wykorzystywany jest do wyrobu wieńców i suchych bukietów zimowych[54]. Odmiany ozdobne stosuje się w urządzaniu terenów zielonych, ale sprawdzają się także w niewielkich ogrodach. Najlepiej wyglądają sadzone w stosunkowo dużych, nieregularnych grupach (po kilkanaście okazów jednej odmiany), optymalnie w towarzystwie kontrastująco ubarwionych i zróżnicowanych pokrojem i wysokością roślin. Wrzosy sprawdzają się jako rośliny okrywowe, w ogrodach skalnych, na obrzeżach rabat i dróg ogrodowych. Mogą być sadzone w wieloletnich kompozycjach w pojemnikach na balkonach i tarasach oraz jako ozdoba grobów[24]. Do ostatniego zastosowania nadają się zwłaszcza wrzosy odmian pączkowych – odpornych na temperatury ujemne i długo utrzymujące barwne pąki kwiatowe (są konkurencyjne w czasie Święta Zmarłych wobec często wówczas przemarzających chryzantem)[8].
Uprawa wrzosu jako rośliny ozdobnej stała się popularna dopiero po latach 20. XIX wieku, po sprowadzeniu do Europy wrzośców południowoafrykańskich[8]. Przed wiekiem XIX wrzos w zasadzie nie był wspominany jako roślina ogrodowa. Za zmianę tego stanu rzeczy wpływ miała też rozwijająca się w tym wieku moda na Celtów i związane z tym zainteresowanie wrzosowiskami[43]. Do 1838 znanych było 15 odmian uprawnych, na początku XXI wieku było ich już ponad tysiąc, z czego ok. stu rozpowszechnionych w uprawie. Prace hodowlane nad wrzosami prowadzą głównie szkółki roślin ozdobnych w Niemczech, Holandii i Wielkiej Brytanii[8].
Odmiany uprawne różnią się wysokością, pokrojem, barwą kwiatów i liści, terminami kwitnienia, kwiatami pojedynczymi, pełnymi lub pozostającymi cały czas w pąkach (tzw. wrzosy pączkowe)[24].
'Pink Alicia' odmiana o kwiatach różowych pąkowych
'Moritz' odmiana o kwiatach różowych pełnych
'White Coral' odmiana o kwiatach białych pełnych
Wrzos może być także porażany przez opieńkę miodową Armillaria mellea[29].
Wrzos jako gatunek jest szeroko rozprzestrzeniony i ma wielkie zasoby, przedmiotem troski jest jednak zanikanie w skali całego kontynentu tworzonych przezeń wrzosowisk, co wiąże się z utratą różnorodności biologicznej (zanikaniem gatunków towarzyszących, zwłaszcza fauny)[35]. Za przyczynę tego stanu rzeczy uznaje się wzrost dostępności nutrientów, w szczególności związków azotu, co zwiększa konkurencyjność roślinności trawiastej[60].
Jako siedliska przyrodnicze chronione są w sieci Natura 2000 różne ekosystemy, w których wrzos odgrywa istotną rolę. W ramach siedliska 1230 klify na wybrzeżu Atlantyku i Bałtyku chronione są występujące w takich miejscach wrzosowiska z Ulex gallii i Scilla verna. Siedliskiem przyrodniczym są: nadmorskie wrzosowiska bażynowe (2140 i 2320); atlantyckie wrzosowiska z turzycami i wrzoścami Calluno-Ulicetea (2150); suche wrzosowiska z janowcem włosistym i angielskim (2310), suche wrzosowiska (Calluno-Genistion, Pohlio-Callunion, Calluno-Arctostaphylion) (4030); endemiczne wrzosowiska makaronezyjskie (4050); wrzosowiska wysokogórskie i borealne (4060); zarośla jałowca pospolitego na wrzosowiskach (5130); torfowiska wysokie (7110 i 7120); przejściowe (7140) i dywanowe (7150)[61]. Poza tym lokalnie wrzos może mieć ważną pozycję w siedliskach takich, jak wilgotne wrzosowiska z wrzoścem bagiennym (4010, tak jest w Polsce, gdzie wrzosiec bagienny jest rzadszym gatunkiem, a sam ten typ siedliska jest bardzo rzadki)[62], bogate florystycznie górskie i niżowe murawy bliźniczkowe (6230), śródlądowe bory chrobotkowe[63], kwaśne dąbrowy (9190)[64], lasy mieszane i bory na wydmach nadmorskich (2018), wilgotne zagłębienia międzywydmowe (2190)[65]. Z drugiej strony, ekspansja wrzosu może świadczyć o degradacji, ewentualnie sukcesji siedlisk takich jak nadmorskie wydmy szare (2130), torfowiska wysokie (7110)[63].
Na obszarach pod wpływem klimatu atlantyckiego wrzosowiska są trwałym elementem krajobrazu, których sukcesja ekologiczna jest powstrzymywana z powodu silnego zubożenia gleby, a dodatkowo też wypalania i wypasania[66]. Utrzymanie wrzosowisk w Europie Środkowej wymaga okresowego usuwania drzew i krzewów, koszenia lub wypalania. W celu odmłodzenia wrzosowisk wykasza się przemiennie kolejne jego płaty co 3–5 lat jesienią, po wysypaniu nasion. Drzewa i krzewy usuwa się wiosną. Ewentualne wypalanie (zawsze tylko dla części wrzosowiska) stosowane jest co 8–10 lat na przełomie zimy i wiosny. Utrzymaniu wrzosowisk sprzyja także wypasanie ich owcami wrzosówkami[8].
Zachowaniu wrzosowisk sprzyja również użytkowanie ich jako poligony wojskowe[67].
Wrzos zwyczajny odgrywa szczególną rolę w kulturze krajów, gdzie pełni też znaczącą rolę w krajobrazie tj. w Irlandii[68] i Szkocji[69], ale jest też jednym z narodowych symboli Norwegii[70]. Liczne rody szkockie miały wrzos przedstawiony na swoich tarczach herbowych, a przywódcy rodu MacDonald przytwierdzali wiązkę wrzosów do swych włóczni[69].
Szczególne znaczenie, jako roślinie mającej przynosić szczęście, przypisywano rzadko spotykanym w naturze wrzosom kwitnącym na biało (brytyjski odpowiednik czterolistnej koniczyny). Białe wrzosy są w efekcie popularną ozdobą weselną, składnikiem bukietów panny młodej. Rzadkość ich występowania wiązano także z obfitującą w wojny historią Szkocji – wedle legend znaczyć miały bowiem miejsca, w których nie przelano krwi w bitwie, ewentualnie miejsca spoczynku wróżek (ang. Faeries)[69].
Biało kwitnące wrzosy wiązane są też z legendarną Malwiną mającą żyć w III wieku n.e. Bukiet wrzosów przyniósł jej posłaniec od jej narzeczonego – Oskara wraz z wieścią, że tuż po ich zerwaniu zginął on w bitwie. Łzy Malwiny zmieniły barwę kwiatów wrzosowych, a ona sama zaklęła białe kwiaty wrzosu, które mimo że stanowiły symbol jej żałoby, miały przynosić wszystkim ich znalazcom szczęście[69].
Wierzono także, że wrzos noszony przy sobie chroni przed przemocą, w tym zwłaszcza przed zgwałceniem[69][71]. Spalenie przed domem paproci i wrzosu miało sprowadzać deszcz[71]. Wrzos miał być świętą rośliną dla druidów[69]. Roślina wykorzystywana była do „okiełzania złych duchów”[71]. W aromaterapii używana jest do uwalniania pacjenta od różnorodnych problemów[69].
W Niemczech wierzono, że kwiaty wrzosu (niem. Heide) zawdzięczają swą barwę krwi zabitych pogan (niem. Heiden)[72].
W kulturach anglojęzycznych od końca XIX wieku nadawane jest imię Heather ('wrzos'), od połowy XX wieku będąc jednym z bardziej popularnych imion żeńskich (w Stanach Zjednoczonych wyjątkowo nadawanym też chłopcom). W Stanach Zjednoczonych było w pierwszej dziesiątce imion żeńskich w latach 70. i 80. XX w., przekraczając 1 procent populacji, podczas gdy w pierwszej połowie XX w. i w XXI w. było o dwa rzędy wielkości mniej popularne. W innych krajach również jego popularność spada[73].
Wrzos zwyczajny, wrzos pospolity (Calluna vulgaris (L.) Hull) – jedyny gatunek rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos (Calluna Salisb.) należącego do rodziny wrzosowatych (Ericaceae Juss.). Występuje w niemal całej Europie i przyległych obszarach Azji i Afryki oraz jako zawleczony na innych kontynentach. W Polsce jest to gatunek pospolity. Rośnie w różnych zbiorowiskach roślinnych i w różnych warunkach wilgotnościowych, zawsze jednak na glebach kwaśnych i ubogich. Jest wykorzystywany jako roślina miododajna i lecznicza oraz uprawiany jest jako roślina ozdobna. Wyhodowano liczne odmiany wrzosu różniące się formą wzrostu, barwą kwiatów i liści, terminami kwitnienia. Gatunek o szczególnym, symbolicznym znaczeniu i wszechstronnych zastosowaniach, zwłaszcza w północnej Europie – w Irlandii, Szkocji i Norwegii.
Urze[1] ou Queiró[2][3] (Calluna vulgaris) é a única espécie vegetal do género Calluna, pertencente à família Ericaceae. Trata-se de um arbusto anão que surge em todas as ilhas dos Açores, na ilha da Madeira e na maior parte da Europa continental.[4]
Quanto ao biótipo, trata-se de um fanerófito[5]
Calluna vulgaris Salisb.; Calluna vulgaris (L.) ; Erica vulgaris (L.) Hull var. hirsuta (Waitz) Gray[6][4]
Dá ainda pelos nomes comuns de quebra-panelas[7], queiró-das-ilhas[4], torga-ordinária[8], urze-roxa[9], mongariça[10], leiva[11] e rapa[12].
É uma espécie arbustiva verde, amplamente ramificada.[13] É dotada de folhas pequenas, com margens com revolução e com duas aurículas, que se protraem à rectaguarda, conferindo à folha um feitio triangular.[14] A folha abraça o caule (folha amplexicaule). Os ramos principais são muito espaçados, ao passo que os demais ramos, por sinal de mais reduzidas dimensões, não ostentam flores e são intrincadamente imbricados.[6]
Dispõe de pedúnculos com várias brácteolas, formando um invólucro imediatamente sob a flor.[6] A coroa e o cálice da flor são rosa-claro.[14]
Esta espécie distribui-se por toda a Europa e pelo Noroeste do continente africano, designadamente Marrocos e a Mauritânia, sendo que também se encontra, enquanto espécie introduzida, no continente americano.[4]
Trata-se de uma espécie presente no território português, nomeadamente em Portugal Continental, no Arquipélago da Madeira e no Arquipélago dos Açores.[4]
Designadamente, no que toca a Portugal Continental, encontra-se presente em todo o território.[4]
Em termos de naturalidade é nativa das regiões já mencionadas supra.[5]
Não se encontra protegida por legislação portuguesa ou da Comunidade Europeia.
Medra em terrenos bravios e sáfaros, sejam charnecas ou sobosque, com solos de substracto ácido e tendencialmente higrófilos, tanto em montanha como à beira-mar.[4][5]
As partes aéreas floridas têm propriedades adstringentes, colagogas (acção sobre a vesicula biliar), antissépticas, depurativas, sudoríficas, expectorantes, podendo inclusiva ser usadas para confeccionar sedativos ligeiros e vasoconstritores.[4] Historicamente, conheceu uso na preparação de mezinhas no tratamento da artrite, reumatismo e frieiras.[4]
Na mesma linha de conta, as infusões dos rebentos das flores desta planta também foram usadas, como mezinhas, no tratamento de infecções das vias urinárias, da hiperuricémia, da gota, do reumatismo, da hipertensão arterial.[6]
Também chegou a ser usada para fazer unguentos tópicos para combater eczemas e infecções orofaríngeas e vulvares.[6]
Urze ou Queiró (Calluna vulgaris) é a única espécie vegetal do género Calluna, pertencente à família Ericaceae. Trata-se de um arbusto anão que surge em todas as ilhas dos Açores, na ilha da Madeira e na maior parte da Europa continental.
Quanto ao biótipo, trata-se de um fanerófito
Vres alebo staršie šedivník (lat. Calluna) je rod rastlín z čeľade vresovcovité (Ericaceae), do ktorého patrí jediný druh: vres obyčajný (Calluna vulgaris), poloker s ružovými kvetmi, rastúci na na živiny chudobných pôdach. Rod je blízko príbuzný rodu vresovec (Erica).
Zbiera sa vňať (herba callunae), ktorá sa v čase kvitnutia odrezáva asi v polovici a rýchlo sa v prievane dosuší, alebo aj kvet. Droga obsahuje glykozid arbutín, triesloviny, kyselinu fumarovú, kyselinu citrónovú, horčinu, flavón a iné. Droga rozpúšťa hlieny, má močopudné, potopudné a upokojujúce účinky, používa sa aj ako čaj na dezinfekciu močových ciest. Vo farmácii sa používa najmä na prípravu liečivých čajov.
lúka pokrytá vresom
detail kvetu
Tento článok týkajúci sa botaniky je zatiaľ „výhonok“. Pomôž Wikipédii tým, že ho doplníš a rozšíriš. Vres alebo staršie šedivník (lat. Calluna) je rod rastlín z čeľade vresovcovité (Ericaceae), do ktorého patrí jediný druh: vres obyčajný (Calluna vulgaris), poloker s ružovými kvetmi, rastúci na na živiny chudobných pôdach. Rod je blízko príbuzný rodu vresovec (Erica).
Ljung (Calluna vulgaris), även kallad höstljung, är en starkt förgrenad dvärgbuske.[1] Den är den enda arten i släktet Calluna, och är en av de vanligaste och individrikaste arterna i Norden.
Ljung är landskapsblomma i Västergötland, och är en av Skottlands nationalblommor (en annan är tistel). Ljung är också den ena av Norges två nationalblommor; den andra är fjällbrud.
En ljungplanta liknar oftast ett miniatyrträd med ormlikt vriden, nedböjd eller uppstigande stam. Ibland slår denna rötter på flera punkter och blir då mera busklik. Plantan växer ofta spaljéformigt tryckt mot marken eller klippan. Den blir normalt 20 – 50 centimeter hög, i undantagsfall upp till 1 meter. Veden är hård och tät. Ljungplantan kan bli upp till omkring 25 år gammal, och man har iakttagit mer än femtioårig ljung. I de täta bestånden på en hed uppstår därför luckor efter avdöende individer, men de fylls av snabbt växande fröplantor. På detta sätt tar ljungen även nya områden i besittning.
Fröna är mycket små, fint gropiga och glänsande.
Bladen är mycket små, av barrlik form och tätt tegellagda i fyra rader. I blomman är fyrtalet rådande, och ståndarna är åtta. Hos Calluna är blommans foder större än dess krona. Foder och krona har samma rödvioletta färg. Både fodret och kronan är djupt kluvna. Blommorna är märkliga genom hyllets fasta och styva byggnad. Det sitter torkat kvar efter blomningen, emellertid något brunaktigt.[2] Ljungen kan därför anses som ett slags eternell. Blomningen börjar i sista veckan av juli och första veckan i augusti, och varar i ca 6 veckor. Då blir den ödsliga heden mycket vacker. Så långt blicken når är den höljd av sin rosenvioletta blomstermatta i klar och mild färgglans.
Ljung finns i så gott som hela Europa, inklusive Island. (Dock ej söder om Alperna och sydöstligaste Spanien (Barcelona m m). Finns sällsynt i östligaste Nordamerika, men är inte ursprunglig där.
I Norge finns ljung huvudsakligen i kusttrakterna. I Hedmark (Tron) når ljung till 1 320 m ö h. I allra nordligaste Norge blir ljung något mindre vanlig.
I Lule lappmark går ljung upp till 750 m ö h.
I fjälltrakterna delar ljungen utrymmet med kråkriset och några för fjällen artegna ljungväxter, och finns något högre än trädgränsen. Förr var denna art förhärskande över stora områden i sydvästra Sverige. Ljunghedarna bredde ut sig från nordvästra Skåne till Bohuslän och in i Småland och Västergötland, där de kallades Svältorna. I Svältorna finns numera ljung endast i några naturreservat och en del kustnära hedar.
Genom sin förnöjsamhet med jordmånen och sin hårda, sega beskaffenhet i förening med ytterst tät förgrening förmår denna växt uttränga övriga småbuskar, örter och gräs. En stor del av ljunghedarna har i historisk tid uppkommit genom att människorna avverkat skogen och släppt djur på bete. På ljungbackar och hedar kan träd gro, i synnerhet tall och björk, och om ljungbestånden nedtrampas av får eller annan boskap, och om marken gödslas och beskuggas genom trädplantering, ger ljungen slutligen vika och platsen kan återföras till en gräs- eller örtbacke med eller utan skog.
Ljung är vanlig i skogar (utom på de skuggigaste ställena), men växer allra mest på öppen mark, särskilt i mager, torr jord (hedar). Kan även finnas på torr mark som kantar kärr. Ljung kan förekomma ymnigt på i övrigt kala skär vid kusterna.
Ljungens bark innehåller garvämne; dess rötter är ett starkt korgflätningsmaterial. Den har visat sig lämplig till växtfärgning av bruna, gula och röda nyanser. Blommorna är genom sin talrikhet en viktig näringskälla för biet, som ur dem bereder en mörkgul honung. Men används också t.ex som smakämne i snuset Lundgrens Västkusten. Dessutom är ljungen användbar som bränsle, och på flygsandfält nedgräves avskuren ljung i massor för att binda den lösa sanden på ställen där sandgräs sedan ska planteras.
Ljung utanför Smögen 2010.
Ljunghed i England
Ljung på Årnäshalvön.
Blomknoppar
Utslagna blommor.
Wikimedia Commons har media som rör Ljung.
Ljung (Calluna vulgaris), även kallad höstljung, är en starkt förgrenad dvärgbuske. Den är den enda arten i släktet Calluna, och är en av de vanligaste och individrikaste arterna i Norden.
Ljung är landskapsblomma i Västergötland, och är en av Skottlands nationalblommor (en annan är tistel). Ljung är också den ena av Norges två nationalblommor; den andra är fjällbrud.
Верес звичайний (Calluna vulgaris (L.) Hill.) — вічнозелений дуже розгалужений чагарничок родини вересових (Ericaceae), єдиний вид роду верес (Calluna). Місцево відомий як вереск, вересінь, підбрусничник тощо.
Праслов'янське *versъ (*verzъ) вважається похідним від праіндоєвроп. кореня *u̯er-kh/*u̯er-gh і спорідненим з лит. viržỹs, латис. vir̂zis, vìrsis, грец. ἐρείκη і ірл. froech[1][2].
Рослина — дуже розгалужений кущик, 30-60 см заввишки. Стебло тонке, розпростерте, легко вкорінюється, з прямостоячими густими (голими або трохи пухнастими) гілочками.
Листки супротивні, сидячі, густо-черепичасто розміщені в чотири ряди, дрібні (1,5-3 мм завдовжки, 0,4-0,7 мм завширшки), коротко-лінійно-ланцетні, тригранні, тупі на верхівці, при основі стрілоподібні, трохи відхилені, дрібно-залозисто-війчасті, по краю коротко-війчасті.
Квітки правильні, дрібні, пониклі, в однобоких довгих китицях, при основі з чотирма трав'янистими прицвітками. Квітконіжки короткі, відхилені або пониклі, виходять з пазух листків. Оцвітина подвійна, чашечка і віночок лілові, лілово-рожеві, часом білі. Чашечка глибока, чотирироздільна, плівчаста, схожа на віночок, частки її тупуваті. Віночок зросло-пелюстковий (2-3 мм завдовжки), коротший за чашечку, дзвоникуватий, чотирироздільний, як і чашечка, лишається при плодах. Тичинок вісім з розширеними нитками, пиляки жовтогарячі, при основі з спрямованими донизу дрібнозубчастими, язичкоподібними придатками. Маточка одна, зав'язь верхня, стовпчик з головчастою приймочкою, що виступає із чашечки. Плід — чотиригнізда куляста коробочка (1,5 мм у діаметрі), вкрита білими щетинистими волосками, небагатонасінна.
Росте верес у хвойних і мішаних лісах на порубах, лісосіках, згарищах. Рослина світлолюбна. Цвіте в липні — вересні. Поширена на Поліссі і в Лісостепу. Заготівля можлива в районах поширення.
Медоносна, кормова, лікарська, танідоносна, фарбувальна і декоративна рослина.
Верес дуже добрий осінній медонос, який часто дає продуктивний взяток. Бджоли відвідують верес охоче і беруть багато нектару саме в той період, коли інші високопродуктивні медоноси відцвітають, або вже відцвіли. Взяток з нього сприяє розвиткові розплоду бджіл на зиму. Медопродуктивність його 60-100 кг з 1 га (за сприятливої погоди до 300 кг з 1 га[3]). У теплу малодощову погоду з великих масивів вересу одна бджолосім'я збирає по 8-25 кг меду. Мед з вересу темно-жовтого і червоно-бурого кольору, густий, запашний, трохи терпкуватий. Порівняно з медом з інших рослин він містить більше мінеральних, білкових та інших речовин, у зв'язку з чим при перезимівлі на вересовому меді спостерігається пронос у бджіл. Також у зв'язку із збільшеним вмістом білкових речовин, при згущені або дозріванні він стає драглистим, і його важко відкачувати із стільників. Тому при значному взятку мед качають, коли мед ще не «дозрів», через кожні 4-5 дні. У Латвії бджоли успішно зимують на цьому меді. Відразу ж після підготовки гнізд до зими (кінець серпня — перша половина вересня) кожній сім'ї згодовують 8-10 кг 60-відсоткового цукрового сиропу.
Кормові якості вересу зумовлені наявністю солей кальцію, натрію, калію, фосфору, а також каротину, у зв'язку з чим він дуже корисний для молодняку і лактуючих тварин. За поживністю верес поступається перед луговим і лісовим сіном, але кращий від вівсяної соломи. У 100 кг корму міститься 35 кормових одиниць і до 5 % протеїну.
У маловрожайні на сіно роки верес заготовляють на зиму для годівлі корів і коней. Найбільш поживний верес у фазі цвітіння і дуже корисний навесні, коли мало зелених кормів. Він придатний для приготування трав'яного борошна.
У народній медицині застосовують траву вересу при лікуванні сечокам'яної хвороби, ревматизму, при застуді, нервових хворобах, проносі, туберкульозі легень, набряканні ніг при серцевих і ниркових захворюваннях, а також безсонні.
У гомеопатії траву вересу (Herba Ericae) застосовують при ревматизмі, хворобах сечового міхура. Надземні частини вересу містять таніди (до 7 %). У декоративному садівництві верес рекомендується, для декорування кам'яних гірок, садіння на клумбах, у парках і садах. Декоративний він від ранньої весни до випадання снігу. З молодих пагонів можна добувати жовту фарбу.
Як лікарську сировину гілки вересу збирають у серпні — вересні, зрізуючи їх секаторами, ножицями чи косою. Сушать у тіні або на горищі, розстилаючи на папері або тканині шаром 5-7 см. Зберігають у коробках.
Верес звичайний (Calluna vulgaris (L.) Hill.) — вічнозелений дуже розгалужений чагарничок родини вересових (Ericaceae), єдиний вид роду верес (Calluna). Місцево відомий як вереск, вересінь, підбрусничник тощо.
Calluna vulgaris là một loài thực vật có hoa trong họ Thạch nam. Loài này được (L.) Hull mô tả khoa học đầu tiên năm 1808.[1]
_Hull._(7830913422).jpg)
Calluna vulgaris là một loài thực vật có hoa trong họ Thạch nam. Loài này được (L.) Hull mô tả khoa học đầu tiên năm 1808.
Вечнозелёный кустарничек с сильно ветвящимися стеблями и мелкими трёхгранными листьями, у которых отсутствует черешок. Соцветия — кистевидные или зонтиковидные, 5-30-цветковые[5].
Цветки мелкие, в однобоких кистях. Чашечка длиннее венчика, окрашена, как и венчик, в лилово-розовый цвет.
Размножается преимущественно семенами.
Цветки или цветущие верхушки побегов содержат флавоноиды — производные кверцетина и мирицетина[en], а также гликозид арбутин, дубильные вещества, эфирное масло, полисахариды[6].
Очень хороший осенний медонос, даёт продуктивный взяток в период, когда уже отцвели другие медоносы. Взяток способствует расплоду пчёл на зиму. Мёдопродуктивность 60—100 кг/га (по другим данным, около 200 кг[7]), одна семья может собрать 8—25 кг. Мёд тёмно-жёлтого и красно-бурого цвета, густой, ароматный, слегка терпковатый, относится к низкосортным медам. По сравнению с другими медами содержит больше минеральных и белковых веществ (до 1,86 %[8]).
Вересковый мёд — хороший антисептик. Помогает при бронхиальной астме, очищает кровь и обладает мочегонным действием. Применяется для лечения при камнях в мочевом пузыре и почках, ревматизме и подагре.
Кормовое (особенно в приатлантических странах Западной Европы) растение.
Гомеопаты для своих целей используют вересковую настойку[6].
В качестве лекарственного сырья заготавливают цветки или цветущие верхушки побегов в период массового цветения. Сырьё сушат в хорошо проветриваемых помещениях[6].
Используется в народной медицине как противовоспалительное, диуретическое и антибактериальное средство при цистите, мочекаменной болезни, подагре, ревматизме и простудных заболеваниях. Применяется в форме настоя[6].
По современным представлениям, род Calluna входит в подсемейство Эриковые[en] (Ericoideae) семейства Вересковые (Ericaceae). Типовым родом в семействе Ericaceae он не является: хотя русское название семейства и образовано от наименования рода Вереск, латинское название является производным от наименования другого рода — Erica[9].
В системе цветковых растений А. Л. Тахтаджяна (1987) данный род входил в отдельную трибу Calluneae данного подсемейства[10]; позднее, после пересмотра классификации Ericaceae в соответствии с данными молекулярно-филогенетических исследований, он был отнесён к трибе Ericeae, в состав которой входят также роды Erica и Daboecia[9][11][12]. Филогенетические связи между этими родами можно представить следующей кладограммой[11]:
EriceaeCalluna
Вечнозелёный кустарничек с сильно ветвящимися стеблями и мелкими трёхгранными листьями, у которых отсутствует черешок. Соцветия — кистевидные или зонтиковидные, 5-30-цветковые.
Цветки мелкие, в однобоких кистях. Чашечка длиннее венчика, окрашена, как и венчик, в лилово-розовый цвет.
Размножается преимущественно семенами.
帚石楠（學名：Calluna vulgaris）是指杜鵑花科帚石楠屬的植物，別名「蘇格蘭石楠」。在歐洲，帚石楠屬與其同科近類歐石楠屬經常遭到混淆，被互作訓解的稱號亦有不少（這種情況在漢語領域中更為明顯）。雖然它們在生物分類上界線清晰，但在文化理解上卻曾造成不少誤會。兩種花屬的主要分別是帚石楠的花萼的裂片遮蓋著花瓣，而歐石楠的花瓣則反過來蓋著萼片。[1]。
帚石楠的學名Calluna源自希臘語，詞義是「掃除」，意指用以製作掃帚的植物，因此被翻譯成中文的「帚石楠」。英語對石楠花有「Heath」及「Heather」兩種稱謂，當中的「Heather」實際所指的正是帚石楠。帚石楠是挪威的國花，同時亦是容易令人聯想到蘇格蘭的重要標誌。
帚石楠是一種多年生灌木，普遍高度有20至50厘米（亦有少數種類高至一米），大致分布在歐洲及小亞細亞地區，適合種植於有足夠水分及陽光的酸性土壤上，習性耐寒，較難於高溫潮濕的地區生長。帚石楠品性強韌，能存活於經歷有限度放牧的地區，亦有機會在遭受山火焚焦後依然持續繁衍。帚石楠是歐洲一種著名地貌（Heath）植被的主要品種，廣泛生長於酸土草原（Moorland（英语：Moorland））及酸性泥炭濕地（Bog）。另外，帚石楠是多種反芻動物（如羊、鹿）與及部份鳥類（如松雞）和昆蟲（如有「帚石楠甲蟲」之稱的Lochmaea suturalis（英语：Lochmaea suturalis））的主要食糧。
帚石楠是相當受歡迎的觀賞植物，許多花園及原野都種植了大量的帚石楠，在歐洲尤其聞名，曾經是西歐及北歐許多荒地的主要植被，因此有「山中薄霧（Mountain Mist）」的稱號。當中最著名的帚石楠原野是位於德國北部的呂訥堡石楠草原。另一方面，帚石楠可製花茶，其花蜜亦具備藥效價值。
由於帚石楠的花卉部份相當美觀，受到賞花者的普遍喜愛，因此出現了經由人工改良的帚石楠栽培種，衍生出不少在顏色、花瓣形態及成長習性方面都迥然不同的新品種。大部份新品種的帚石楠都以紫色為主，另外亦有白色、粉紅色甚至紅色的品種。北半球的帚石楠，開花期本來在七月的下旬，如今亦被人工擴展至十一月左右。而且部份帚石楠在冬季仍能保存，除了顏色會轉變成棕色之外，花卉依然可以保持不凋謝的狀態。
帚石楠後來傳入新西蘭，卻在當地成為了入侵物種。尤其在東格里羅國家公園裡，帚石楠的過份繁衍更令當地政府感到憂慮。為解決帚石楠叢生的困擾，當局特意驅動大量「帚石楠甲蟲（Heather Beetle（英语：Lochmaea suturalis））」進食帚石楠，最終成功處理相關問題。
帚石楠（學名：Calluna vulgaris）是指杜鵑花科帚石楠屬的植物，別名「蘇格蘭石楠」。在歐洲，帚石楠屬與其同科近類歐石楠屬經常遭到混淆，被互作訓解的稱號亦有不少（這種情況在漢語領域中更為明顯）。雖然它們在生物分類上界線清晰，但在文化理解上卻曾造成不少誤會。兩種花屬的主要分別是帚石楠的花萼的裂片遮蓋著花瓣，而歐石楠的花瓣則反過來蓋著萼片。。
帚石楠的學名Calluna源自希臘語，詞義是「掃除」，意指用以製作掃帚的植物，因此被翻譯成中文的「帚石楠」。英語對石楠花有「Heath」及「Heather」兩種稱謂，當中的「Heather」實際所指的正是帚石楠。帚石楠是挪威的國花，同時亦是容易令人聯想到蘇格蘭的重要標誌。
カルーナ属とはツツジ科に属する植物の属。この属の種はギョリュウモドキ（Calluna vulgaris）1種のみだが、変種が多数ある。常緑低木。ヨーロッパのヒースやムーア、北アフリカに分布し、カナダ東部とアメリカに帰化している。酸性土壌を好み、耐寒性はあるが、高温多湿に弱い。葉はやや多肉質で三角形をしており、色は緑色、黄色、赤色など様々である。花は総状花序で、色は白色から深紅色、花期は6月から9月ごろ。エリカ属（いわゆるヒース）と近縁。またギョリュウモドキはノルウェーの国花である。
カルーナは19世紀まで農村部の根強い貧困と関連付けられて軽蔑されてきたが、カルーナ人気は高山植物人気と平行して一般化している。カルーナはガーデニングや造園において非常に人気のあるオーナメンタル・プランツであり、石灰質でない土地では繁茂するが、酸度の少ない土地では失敗しやすい[1]。
ニュージーランドに導入され、一部地域では外来種となっている。
この項目は、植物に関連した書きかけの項目です。この項目を加筆・訂正などしてくださる協力者を求めています（プロジェクト:植物／Portal:植物）。 カルーナ属とはツツジ科に属する植物の属。この属の種はギョリュウモドキ（Calluna vulgaris）1種のみだが、変種が多数ある。常緑低木。ヨーロッパのヒースやムーア、北アフリカに分布し、カナダ東部とアメリカに帰化している。酸性土壌を好み、耐寒性はあるが、高温多湿に弱い。葉はやや多肉質で三角形をしており、色は緑色、黄色、赤色など様々である。花は総状花序で、色は白色から深紅色、花期は6月から9月ごろ。エリカ属（いわゆるヒース）と近縁。またギョリュウモドキはノルウェーの国花である。
カルーナは19世紀まで農村部の根強い貧困と関連付けられて軽蔑されてきたが、カルーナ人気は高山植物人気と平行して一般化している。カルーナはガーデニングや造園において非常に人気のあるオーナメンタル・プランツであり、石灰質でない土地では繁茂するが、酸度の少ない土地では失敗しやすい。
ニュージーランドに導入され、一部地域では外来種となっている。
칼루나(학명: Calluna vulgaris 칼루나 불가리스[*])는 진달래과의 단형 속인 칼루나속(학명: Calluna 칼루나[*])의 유일한 종이다.[2][3] 여러해살이 관목이며, 양지바른 곳이나 약간 그늘진 곳의 산성 토양에서 잘 자란다. 원산지는 시베리아부터 터키와 유럽을 거쳐 북아프리카와 마카로네시아에 이르는 지역이다.[4]
-Copula.jpg)
.JPG)
.jpg)
Commons ponúka multimediálne súbory na tému 
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému 
_%C3%85rn%C3%A4shalv%C3%B6n.jpg)
