Trichoderma Pers. – rodzaj grzybów z rodziny rozetkowatych (Hypocreaceae)[1]. Grzyby mikroskopijne, rozprzestrzenione na całym świecie. Saprotrofy występujące w glebie, w gnijącym drewnie lub na innych grzybach[2].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hypocreaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Synonimy nazwy naukowej: Aleurisma Link, Pachybasium Sacc., Pyreniopsis Kuntze, Pyrenium Tode, Sporoderma Mont., Tolypomyria Preuss, Verticilliastrum Dasz.[3]
Znane są tylko w postaci bezpłciowej, czyli anamorfy. Te gatunki, u których poznano teleomorfę zaliczone zostały do rodzaju Hypocrea[2].
Kultury w temperaturze 25–30 °C zazwyczaj rosną szybko. Na pożywkach typu agar z dekstrozą kukurydzianą (CMD) lub agar z dekstrozą ziemniaczaną (PDA) są przeźroczyste (hialinowe). Konidia tworzą się zazwyczaj w ciągu jednego tygodnia. Niektóre gatunki wydzielają charakterystyczny, kokosowy zapach[4].
Konidiofory Trichoderma są hialinowe i wyrastają z podłoża w pęczkach lub pojedynczo. Zwykle są wielokrotnie rozgałęzione, czasami zakończone bywają płonną strzępką. Na substracie pęczek konidioforów przypomina swoim wyglądem białą lub zieloną poduszeczkę. Komórki konidiotwórcze znajdują się na wierzchołkach odgałęzień konidioforów i mają kształt bulwkowaty, lub smoczkowaty. Mogą być grube, krótkie i tworzyć gęste okółki, jak np. u T. hamatum, lub długie i tworzące luźne okółki, jak np. u T. viride. Konidia powstają w małych główkach. Są hialinowe lub zielone, jednokomórkowe, o kształcie kulistym, owalnym, elipsoidalnym i powierzchni gładkiej lub chropowatej. Czasami w strzępkach tworzą się chlamydospory[2].
Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum[5]. Wykaz gatunków występujących w Polsce na podstawie checklist[6] .
Grzyby Trichoderma są powszechnie wykorzystywane w biologicznej ochronie roślin przed organizmami chorobotwórczymi. Są bowiem bardzo pospolite i łatwo je izolować z gleby, czy drewna. Na sztucznych pożywkach rosną szybko i obficie tworzą zarodniki, wytwarzają także chlamydospory będące przetrwalnikami. W literaturze naukowej są setki opracowań o ich użyteczności w zwalczaniu takich groźnych patogenów, jak: Rhizoctonia solani, Phytophthora, Pythium ultimum, Fusarium, Alternaria alternata, Sclerotinia sclerotiorum, Sclerotium cepivorum, Sclerotium rolfsii, Gaeumannomyces graminis, Thielaviopsis basicola, Verticillium dahliae, Botrytis cinerea, bakterie i wirusy. Są w tym celu wykorzystywane w uprawach roślin rolniczych, warzyw, roślin ozdobnych, roślin sadowniczych i w przechowalnictwie. Wykazują dużą agresywnośc wobec patologicznych grzybów[7].
Zdolności Trichoderma do zwalczania innych organizmów opierają się na[7]:
Łączne zastosowanie grzybów Trichodermaze zmniejszonymi dawkami fungicydów daje podobne efekty, jak zastosowanie pełnej dawki fungicydów. Bardzo dobre efekty obserwowano stosując T. harzianum z kaptanem do zwalczania Verticillium dahliae w uprawie ziemniaka, czy T. virens z metalaksylem wobec Pythium ultimum porażającym bawełnę, oraz z thiramem wobec Rhizoctonia solani w uprawie tytoniu[7].
Niektóre szczepy Trichoderma wytwarzają niskocząsteczkowe związki chelatujące żelazo, które wychwytują z otoczenia jony żelaza, skutecznie w ten sposób hamując rozwój innych grzybów. Szczepy te wykorzystywano do zwalczania szarej pleśni, wrażliwej na niedobór składników pokarmowych[7].
Metclaf i Wilson w 2001 r. opisali kolonizację korzeni cebuli przez grzyb T. koningii. Strzępki Trichoderma wnikały do epidermy korzenia i niszczyły grzybnię patogena, ale nie powodowały uszkodzeń tkanki rośliny gospodarza. Knudsen i in. w 1991 r.opisali zdolność T. harzianum ThzID1 do pasożytowania na sklerocjach S. clerotiorum[7].
Wytwarzana przez T. polysporum cyklosporyna A (CsA) jest lekiem immunosupresyjnym stosowanym w przeszczepach narządów. Zapobiega ich odrzuceniu[8].
Gatunki z rodzaju Trichoderma wytwarzają takie enzymy, jak: celulazy, ksylanazy, pektynazy, β-1,3-glukanazy, chitynazy i proteazy. Otrzymywane z nich preparaty enzymatyczne są stosowane w przemyśle spożywczym, browarnictwie, przemyśle winiarskim, produkcji bioetanolu, pasz, w przemyśle tekstylnym i papierniczym[7].
Trichoderma Pers. – rodzaj grzybów z rodziny rozetkowatych (Hypocreaceae). Grzyby mikroskopijne, rozprzestrzenione na całym świecie. Saprotrofy występujące w glebie, w gnijącym drewnie lub na innych grzybach.