Multimedia w Wikimedia Commons Tejowate[2], teidy[3], warany amerykańskie[3] (Teiidae) – rodzina jaszczurek z grupy Gymnophthalmoidea w rzędzie łuskonośnych (Squamata).
Zasięg występowania
Ameryka Środkowa i Ameryka Południowa, południe Ameryki Północnej, Meksyk i Antyle.
Charakterystyka
Długość całkowita od około 10 do 140 cm, długość głowy i tułowia 7-50 cm. Masa ciała do 1 kg. Ciało pokryte małymi żeberkowanymi lub gładkimi różnego kształtu łuskami. Zęby nie mają jamek u podstawy. Przednie stożkowe, boczne zakończone 2 lub 3 ostrymi guzkami albo korony ich są spłaszczone i zaokrąglone. Kończyny zakończone pięcioma palcami. Ogon długi, łatwo ulega autotomii. Duże gatunki bogato ubarwione, dominującymi kolorami są zielony, brunatny i żółty.
Ekologia
-
Biotop
- Rozmaite środowiska ekologiczne: lasy, stepy, pustynie, góry i morskie wybrzeża. Prowadzą naziemny, podziemny, nadrzewny lub amfibiotyczny tryb życia.
-
Pokarm
-
Bezkręgowce, kręgowce, jaja ptaków, ryby, owady, liście, owoce. Dracaena spp. żywią się ślimakami.
-
Zachowanie
- Większość aktywna w dzień, bardzo ruchliwe, niektóre biegają tylko na tylnych nogach
-
Rozmnażanie
- Wszystkie są jajorodne. U niektórych północnoamerykańskich gatunków jaja rozwijają się bez udziału plemników – partenogenetycznie.
Systematyka
Do rodziny należą następujące rodzaje[4]:
Rodzaje zaliczane wcześniej do podrodziny Gymnophthalminae są obecnie klasyfikowane w odrębnej rodzinie okularkowatych (Gymnophthalmidae). Spośród rodzin współczesnych najbliższymi krewnymi Teiidae są właśnie Gymnophthalmidae. Tradycyjnie za najbliższych krewnych tejowatych uznawane są wymarłe Polyglyphanodontidae; analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Gauthiera i współpracowników (2012) nie potwierdza jednak ich bliskiego pokrewieństwa[5]. Tejowate prawdopodobnie wyewoluowały w połowie okresu kredowego. Wymarła podrodzina Chamopsiinae może być taksonem siostrzanym dla pozostałych podrodzin tejowatych[6] lub też być bliżej spokrewniona z Polyglyphanodontidae[7]. Harvey i współpracownicy wyróżnili cztery podrodziny w obrębie Teiidae: wymarłą Chamopsiinae, oraz Callopistinae, Teiinae i Tupinambinae[6].
Przypisy
-
↑ Teiidae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
-
↑ a b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 390, 391. ISBN 83-01-14344-4.
-
↑ a b W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 183, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
-
↑ P. Uetz & J. Hallermann: Higher taxa: Teiidae (ang.). The Reptile Database. [dostęp 2019-02-11].
-
↑ Jacques A. Gauthier, Maureen Kearney, Jessica Anderson Maisano, Olivier Rieppel i Adam D.B. Behlke. Assembling the Squamate Tree of Life: Perspectives from the Phenotype and the Fossil Record. „Bulletin of the Peabody Museum of Natural History”. 53 (1), s. 3–308, 2012. DOI: 10.3374/014.053.0101 (ang.).
-
↑ a b Michael B. Harvey, Gabriel N. Ugueto, Ronald L. Gutberlet, Jr: Review of teiid morphology with a revised taxonomy and phylogeny of the Teiidae (Lepidosauria: Squamata). Zootaxa 3459: 1–156, 2012. ISBN 978-1-86977-988-7. (ang.)
-
↑ Nicholas R. Longrich, Bhart-Anjan S. Bhullar i Jacques A. Gauthier. Mass extinction of lizards and snakes at the Cretaceous–Paleogene boundary. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 109 (52), s. 21396–21401, 2012. DOI: 10.1073/pnas.1211526110 (ang.).
Bibliografia
- Hanna Dobrowolska: Gady. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00957-8.
- Włodzimierz Juszczyk: Gady i płazy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0464-2.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
- Teiidae (ang.). The Reptile Database. [dostęp 8 września 2012].
