Heather

Bezemheed

De bezemheed (Latien: Calluna vulgaris) kump in heel Europa veur, mar veural in Midden- en Noord-Europa. Naor 't osen toe kump 't heestertjen tot an West-Siberië veur. In de 19e eeuw is de bezemheed deur Schotse immigranten mee-eneumen naor Kanneda en hef zich vandaor uut over heel Noord-Amerika verspreid. 't Is de enigste soorte in 't geslach Calluna.

De bezemheed tweeslachtige bloemen dee alle kaanten uutwiezen. De kelke en de bloemkrone hemmen dezelfde kleur. An 't einde van de takjes zitten paorse bloempjes, disse bloemen zörgen veur de mooie paorse heedvelden. Veural in natte jaoren is de bleui uutbundig. De bloemkrone blif nog lange vastezitten oek as de plaante uut-ebleuid is. An de takjes zitten kleine blaodjes waor gien steeltjes an zitten.

Ekelogie

Bezemheed kump veur op arme zaandgronden en in kalkarme dunen. De heed kan allinnig in stand ehuilen wonnen deur regelmaotig plaggen, waodeur de grond schrao blif. Bie een wat riekere grond treejt vergrezing op. Oek is verbrummeling een prebleem.

De nectar is deur insekken makkelijk te bereiken. Naos hoenigbiejen en hommels koemen oek graafbiejen mit een korte tong, wespen en vliegen op de nectar of. Veur de gewone heedspanner is bezemheed oek een waordplaante.

Gebruuk

De takken wönnen vrogger veul gebruuk veur 't maken van een bezem, hier kump oek de naam van 't plaantjen vandaon. Disse bezems wonnen noen nog de heeltied emaak.

Nedersaksisch

• Drèents:
  • riegheide
  • stroekhaaide, stroekheide
• Veluws: bezemheed

Zie oek

• Heedfemilie
• Heed (vegetasie)

Foto-uutstalling

• Bezemheed

• Opname van dichtebie

• Opname van dichtebie

• Zoemerheed

Calluna (lat.: Calluna) je rod biljaka iz porodice Ericaceae – u narodu poznat pod više imena, kao što su: vrijesak, vriesak, jesenski vrijes, vriesac mali, vres, vristica, vriština, vrištika, vrišt, zimzeleni vrisak, zrnovac, crnošija, berešk, borovo cviće, crnjušina, dreska i bresina u narodu poznat još i pod nazivima vrijesak, vries,– je biljka iz porodice Ericaceae, jedina vrsta u rodu Calluna. Ova kaluna je zimzelena grmolika biljka, heliofita ili nastanjuje polusjenovita staništa. Može doseći visinu od oko 20-50 cm, rijetko i do 1 m . Cvjetovi mogu biti ružičasti, bijeli, crveni ili ljubičasti.

Cvjetovi ili cvjetni vršci izdanaka sadrže flavonoide – derivate kvercetina i miricetin, te glikozid arbutin, tanine,etersko ulje, polisaharide i slične supstance.^[1]

Ovaj vrijes ne treba brkati sa rodom vrijesak ili crnjuša (Erica).

Rasprostranjenje

Calluna je autohtona u kontinentalnoj Evropi, Islandu, Farskim otocima i Azorima.^[2][3]Unesena vrsta je u mnogim drugim područjima širom svijeta s prikladnom klimom, uključujući Sjevernu Ameriku, Australiju, Novi Zeland i Folklandske otoke.^[3]

Također pogledajte

• Ericaceae
• Vrijesak

Reference

Calluna vulgaris (kent as common heather, ling, or simply heather)^[1] is the sole species in the genus Calluna in the faimily Ericaceae.

References

I fiùr

Calluna vulgaris (in lumbard ucidental: Brugh) l'è 'na piànta perène semperverda de la famìa botànica de le Ericaceae. L'ìa 'na pianta tìpica de la brughiéra lombàrda.

L'è 'na piànta de dimensiù pesène e a portamènt de boscài col gamp lignùs, mìa pilùs, prostràt e 'na ramificasiù spèsa.

Le fòie i è a fùrma de ucìne, sempervérde (le cröda mìa 'n envéren), opòste e altèrne a còpia (cioè ògna còpia la se prezènta en puzisiù altèrna en rapórt a chèla prìma), spése e 'ncaalàde l'öna a l'ótra en quàter fìle per lónch, a sesiù triangolàr. I è sèsii e a la bàze le g'ha come dò uricìne picinìne. I è lónghe 2 o 3 mm e làrghe 0,7 mm.

I fiùr i è de culùr viòla, ròza o piö de rar biànch. I è portàcc sö grizimbulì apicài.

Habitat e distribüsiù

L'è 'na piànta che se càta 'n Europa, en Sibéria, en Azia e 'n America setentriunàla.

Sö l'arch alpì la crès dré ai pàscoi, endèl sotabósch e 'ndèi ambièncc che ciàpa östa 'l nòm de lé, cioè le brughiére.

Sinònim

• Calluna alpestris Gandoger (1884);
• Calluna atlantica Seemen (1866);
• Calluna beleziana Rouy (1895);
• Calluna brumalis Gandoger (1884);
• Calluna erica DC.;
• Calluna olbiensis Albert (1883);
• Calluna oviformis Gandoger (1875);
• Calluna pyrenaica Gandoger (1884);
• Calluna sagittifolia Gray (1821);
• Calluna sancta Gandoger (1884).

Bibliografìa

1. Fernald, M. 1950. Manual (ed. 8) i–lxiv, 1–1632. American Book Co., New York.
2. Gleason, H. A. 1968. The Sympetalous Dicotyledoneae. vol. 3. 596 pp. In H. A. Gleason Ill. Fl. N. U.S. (ed. 3). New York Botanical Garden, New York.
3. Gleason, H. A. & A. J. Cronquist. 1991. Man. Vasc. Pl. N.E. U.S. (ed. 2) i–910. New York Botanical Garden, Bronx.
4. Scoggan, H. J. 1979. Dicotyledoneae (Loasaceae to Compositae). Part 4. 1117–1711 pp. In Fl. Canada. National Museums of Canada, Ottawa.
5. Voss, E. G. 1996. Michigan Flora, Part III: Dicots (Pyrolaceae-Compositae). Cranbrook Inst. of Science, Ann Arbor.
6. Font i Quer, Pius; Bolòs, Oriol de. Iniciació a la botànica. 2a. edició. Fontalba, 1979. ISBN 84-85530-08-X.
7. Vanaclocha, B. & Cañigueral, S. Fitoterapia: vademecum de prescripción. Ed. Masson, Edició 4ª, 2003. Barcelona. (Dispunìbil apò on-line )
8. Castroviejo et al., Flora iberica (1980-2008). CSIC. Madrid. (Dispunìbil apò on-line )
9. Berdonces, Josep Lluís. Gran enciclopedia de las plantas medicinales: el dioscórides del tercer milenio. Ed. Tikal. Madrid, 1998. ISBN 843058496X.
10. Font Quer, Pío. Plantas medicinales: El Dioscórides renovado 2a. edición. Península, 2000. ISBN 84-8307-242-4.

Tiaknang faan hiaskrüüs (Calluna vulgaris)

At Hiaskrüüs (Calluna vulgaris) as en plaant ütj det famile faan a hiasplaanten (Ericaceae).

Beskriiwang

Di imergreen strük wääkst man suutjis an koon sowat 40 juar ual wurd. Hi koon bit 100 cm huuch wurd, as oober miast letjer. At hiaskrüüs bleut uun a leed somer bit iin uun a harewst. A enkelt bloosen san man 4 mm grat. Föl flenerken an ööder insekten surge för a fermuarang. At siad woort faan a winj widjer draanj.

Föörkemen

Uun a natüür komt at hiaskrüüs uun Madel- an Nuurdeuroopa föör. Uun't uasten bit Waastsibiirien. Tu Kanada an Nuurdameerikoo as't mä iinwaanerern faan Skotlun kimen.
At hiaskrüüs brükt föl laacht an en sunagen grünj. Hat wääkst üüb a hias, uun muuren an uun dünem. Uun a berger wääkst hat bit tu'n hööchde faan 2700 m.

Nat

• At hiaskrüüs as leewentsrüm för föl raar flenerken.
• Am brükt jo strüker üs frast faan en raidsaag.
• Mä det krüüs san iar beesmer bünjen wurden, diarfaan komt uk di huuchsjiisk nööm: Besenheide.

Ferwis efter bütjen

Wikimedia Commons hää bilen of filmer tu:

Wikispecies hää en artiikel tu:

Kanabr' (latin.: Calluna vulgaris) om änikoičii igähižvihand kazmuz, penzhaine. Om Calluna-heimon üks'jäine erik. Heim mülüb Kanabränvuiččed-sugukundha.

Kazmuz libui Suvipäivlaskmpol'žes Azijaspäi. Nügüd'aigaine levigandmižavaruz — Azijan ven vö, Evrop, Keskmeren randpol', Grenlandan rand, Amerikan atlantine randišt. Navedib kazda pedajikoiš, palatišil, turbazsoil.

Änikoičeb lilaiž-ruskedvauvhil tophil, om 5..30 änikod kaikuččes. Plod nimitase čiganančigičaižeks. Äikerdoičese semnil tobjimalaz. Sädab žomid (kanabrik, kanabrišt). Om hüvän medenkandajan kazmusen.

Homaičendad

Ka(n)na(m)bro (Calluna vulgaris) on kazvi.

Karjalankieline nimi

Kazvin karjalankielizel nimel on mondu muoduo:^[1]

• kannabro, kannambro, kannambru, kanambro, kanambru (vai livvis)
• kanabro (livvis da suvikarjalas)
• kannarvo (vai suvikarjalas)
• kanarvo (suvikarjalas da vienankarjalas)
• kanarva (vai vienankarjalas da suomen kielen päivännouzumurdehis)^[2]

Lähtiet

1. ↑ http://kaino.kotus.fi/cgi-bin/kks/karjala.cgi?a=kanarvo
2. ↑ http://kaino.kotus.fi/sms/?p=article&word=kanerva&sms_id=SMS_10a3173e9b4ae238a37ce195a7ccb5fe

Livdnju dahjege heavušdaŋas (Calluna vulgaris)

Riesheede af Fodderheede (Calluna vulgaris) blöit rosa mäd n saangenen Skimmer, sailden wiet, fon Juli bit leet in de Häärst un is bekoand as Immeheede. Ju woakst algemeen uur de ganse Foan un Soundgruunde wier et nit tou wäit is. Wan do Stäädljuude hier ap Besäik keemen, noomen se n goud Buund as Bloumenstruuk foar de Winter mee. Deer wuuden uk wul Bounere un Bäiseme uut moaked.

Meräienheede is ju fienste Heedesoarte.

Umleið við 200 m. hædd hvørvur heiðalyngur, ímeðan berjalyngur og aðalbláber eisini vaksa omanfyri.

Vanligur heiðalyngur (frøðiheiti Calluna vulgaris) er vanligur á láglendi í flestu oyggjunum í Føroyum.
 Vanligastu og mest eyðkendu planturnar á lyngheiðunum í Føroyum eru heiðalyngur, vanligur og tvíkynjaður berjalyngur. Øki við stórvaksnum heiðalyngi eru ikki nógvastaðni í Føroyum. Heiðalyngur og berjulyngur eru tó nógva aðrastaðni sera vanligar planur. Vanligur heiðalyngur veksur upp í o.u. 200 m. hædd.

Plantur sum heiðalyngur og berjalyngur trívast best um miðalhitin fyri heitasta mánaða liggur millum 12-13 °C. Vanligur heiðalyngur hvørvur oman fyri 200 m. hædd.

Sí eisini

• Plantulívið í Føroyum

Wrzos

Wrzosë

Wrzos (Calluna vulgaris (L.) Hull) – wielelatnô roscëna z rodzëznë wrzosowatëch (Ericaceae Juss.). Òn roscë na Kaszëbach, ale rôz czedës bëło gò wicy. Z wrzosu je miód - wrzosnik. Czedës Kaszëbi na zymkù wrzos pôlelë.

Lëteratura

• Przewodnik do rozpoznawania roślin i zwierząt na wycieczce / tekst Ute E. Zimmer, Alfred Handel ; oprac. całości Wilhelm i Dorothee Eisenreich ; [przekł. Ewa Rachańska, Piotr Kreyser] Warszawa : Multico, 1996, s. 174.

Bùtnowë lënczi

• wrzosz

Šėlā

Šėlā sīkēs da vėržė (luotīnėškā: Calluna vulgaris) ī tuoki augalā, katrėi muokslėškā prigol prī erėkėniu augalū (Ericaceae) šeimuos.

Tėi ī nadėdli krūmalē, katrėi ožaug lėg 0,2-0,7 m aukštoma. Lapokā smolkē, kap žvīnā, ba kuotū. Žėidā maži, švėisē rūžavi, tonkē sogolė̄ i statmena kekė. Žīdia vasaras pabonguo (nug lėipas) lėg rodenė pradiuos (siejės). Stombris somediejė̄s, šakuots, vėsas šakalės statmenas.

Aug šėlā sausuos medies, īpatingā pošīnūs (šėlūs). Anėm nuogniausē tink šėlžemis (tuokis rūgštuoks, naderlings smėltīns) – anūs tėi aug ėštėsās šėlīnās.

Seniau šėlū liuob maišītė i muoli, ėš katrou driebs noma. Da anūs liuob kratītė kap kraika gīvuoliam. Šėlūs bėtis ronkiuo medu – ans gaunas tuokis tomsos, gaižuoka skuonė, kert i gerklė. Tink kou nūdarītė pilkā. Šėlū erbata taisa nug ėnkstu, ėšgōstė, vėlga ont nūplinkīma.

Siejės mienou žemaitiūs da šaukiams šėlū mienesio.

Арчан (лат. Callúna vulgáris Ве́реск обыкнове́нный) — үсемлек, арчанлылар гаиләлегенең Calluna ыругының бердәнбер төре.

Сыйфатлама

Арчан куакларына биек кыя һәм тау башларында юлыгып була. Миллион еллар эчендә арчан тышкы табигый шартларга җайлаша алган, ул кышкы зәмһәрир суыкка да, җәйге челләгә дә түзә. Гранит кыяларны яратса да, арчан тау түбәсендә дә, киселгән урманнарда, шәрә ташта да үсә ала. Кайчандыр өчәр метрлы булган арчан бүген 30 сантиметрлы гына булса да, матур-матур куаклыклар булып үсә. Арчан Русиянең урта полосасын да үз итә. Әмма бик акрын үрчи, шуңа күрә Җир йөзендә ул кимегәннән-кими бара. Яфрагы каты, өчкырлы дияргә була, вак ылысны хәтерләтә, әмма бик үк кадаучан түгел. Июль-августта алсу-шәмәхә, сирәк очракта ак чәчәк ата.

О. В. Томе «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 китабыннан ботаник иллюстрация

Файдасы һәм кулланылуы

Яфрагының чәе һәм арчан балы – зур деликатес һәм бик сирәк тәти торган ризык.

Авылларда бүген дә әле арчанны абзарлар, мунча, агач өй салганда файдалану гадәте бар. Кипкән ботаклары стеналарда җылыны бик әйбәт тотучы материал булып исәпләнә, дымны яхшы сеңдерә, торакны кышкы суыктан һәм озакка сузылган яңгырлардан саклый.

Шулай ук карагыз

Чыганак

• № 8 (11253), 24 гыйнвар, 2009 ел. Миллион еллар үзгәрешсез. Табигать һәм без. Наталья ВОРСОВА

ш

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Integrated Taxonomic Information System — 1996.
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q82575">https://wikidata.org/wiki/Track:P815">
2. ↑ ^{2,0 2,1 2,2} таксономическая база данных Национального центра биотехнологической информации США / National Center for Biotechnology Information
   https://wikidata.org/wiki/Track:Q82494">https://wikidata.org/wiki/Track:P685">https://wikidata.org/wiki/Track:Q13711410">

Верас (Calluna) — род вечназялёных кустовых і кусьцікавых расьлін сямейства верасовых.

Агульныя зьвесткі

Вядомы 1 від — Верас звычайны (Calluna vulgaris), пашыраны ў Эўразіі, Паўднёвай Афрыцы, Амэрыцы. У Беларусі трапляецца часта па ўсёй тэррыторыі. Расьце на пяшчаных мясьцінах у хваёвых барах, на выгарынах і мохавых балотах, утварае вялікія зараснікі — верасоўнікі. Вызнае тып лесу — хвойнік верасовы. Квітнее ў ліпені-верасьні. Лекавая расьліна (мачагонны, вяжучы, зьлёгку снатворны й супакойны сродак). Мае ў сябе дубільнікі, гліказіды, смалу, крухмал. Выкарыстоўваюць верхавінкі галінак зь лісьцем і кветкамі (зьбіраюць у канцы ліпеня-жніўні). Летне-восеньскі меданос, дае багаты нэктар, мёд зь яго цёмны, даўкі й гаркаваты. Таксама зьяўляецца дэкаратыўнай расьлінай — ідзе на стварэньне зімовых букетаў.^[1]

Вонкавае апісаньне

Куст галінасты з моцных пахам. Сьцяблы з чырнавата-бурай карой, вышынёй 30—100 см. Лісьце дробнае, сядзячае, кароткарыса-ланцэтнае, амаль трохграннае, зьверху тупаватае, каля асновы трэлкападобнае, разьмешчана накшталт чарапіцы ў 4 рады; новыя парасткі выходзяць з пазухі больш буйнога ліста, які сядзіць на месцы леташняга парастка. Кветкі дробныя, дзьвюхполыя, правільныя, званочкавыя, бэзава-ружовыя, зрэдку белыя на кароткіх адхіленых пазушных кветаножках, у аднабокіх гронкападобных суквецьцях. Плод — пушыстая чатырохгранная каробачка. На смак расьліна горкая, вяжучая.^[1]

Крыніцы

Вонкавыя спасылкі

— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Урядыця куракш^[1] (лат. Callúna vulgáris^[2], руз. Ве́реск обыкнове́нный) — те тикше, вейке вид Урядыця куракшонcень буень (Calluna Salisb.). Урядыця куракшонсетнень раськесь (Ericaceae).

Тикшень лемтне

Фотокувт

• Ботаникань артовкс

• Урядыця куракш (Calluna vulgaris)

• Урядыця куракш (Calluna vulgaris)

• (Calluna vulgaris)

• 
• Урядыця куракшонь цецянзо (Calluna vulgaris)

• 
• Урядыця куракшонь пакся (Calluna vulgaris)

• Урядыця куракшонь пакся (Calluna vulgaris)

• Урядыця куракш (Calluna vulgaris)

• 
• 

Лисьмапрят

1. ↑ Русско-эрзянский ботанический словарь (названия сосудистых): Ок. 1600 назв. /А. М. Гребнева, В. В. Лещанкина.— Саранск: Тип. «Крас. Окт.», 2002.— 60 с.— Рус, эрзян. ISBN 5-7493-0433-7., (руз.), (эрз.)
2. ↑ Жизнь растений. Энциклопедия в 6 тт. Т. 5, ч. 2: Цветковые растения / Гл. ред. А. Л. Тахтаджян. — М.: Просвещение, 1981. — 511 с. — С. 90—93.(руз.)

Ябай арса, ноҡот рус. Вереск обыкновенный (лат. Callúna vulgáris) — арсалар ғаиләһендәге ҡыуаҡ үҫемлек.

Ботаник яҙма

О. В. Томе, «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 китабынан ботаник иллюстрация

Ваҡ япраҡлы, алһыу күк сәскәле ҡыуаҡ үҫемлек; бал ҡорттары уның татын да, һеркәһен дә яратып йыя; шәкәрлелеге 100—150 кг/га. Май айында сәскә ата. Балы бик яҡшы антисептик, бронхиаль астма, ҡан таҙартыу һәм һейҙек ҡыуҙырыу өсөн халыҡ дауаһында киң ҡулланғандар. Шулай уҡ бөйөрҙәрҙә таш булғанда, ревматизм ваҡытында һәм подаграла табиптар арса балы менән сәй эсергә тәҡдим итә.

Әҙәбиәт

• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 1006. Calluna vulgaris (L.) Hull — Вереск обыкновенный // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2004. — Т. 3. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — Б. 20. — ISBN 5-87317-163-7.

Һылтанмалар

• Ябай арса GRIN сайтында мәғлүмәт (инг.) Проверено 11 февраля 2009 г.
• Ябай арса: «Тормош энциклопедияһы» сайтында мәғлүмәт(EOL) (инг.) Проверено 11 февраля 2009 г.
• Вереск // Ҙур совет энциклопедияһы. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4.
• Вереск // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том) — СПб., 1890—1907. (рус.) Проверено 11 февраля 2009 г.
• Вереск в Энциклопедии декоративных садовых растений
• Вереск на сайте agbina.com