Beta vulgaris subsp. vulgaris Cicla

A verza (Beta vulgaris var. cicla; blleda en benasqués) ye una variedat domestica d'a remolacha (Beta vulgaris) caultivata per as suyas fuellas. O suyo creiximiento ye bianyal, anque caultivatas només se i gosan deixar dica la segunda anyada las matas que son quiestas ta quitar-ne la semient. As plantas ta consumo se cullen lo primer anyo.

As fuellas son grans (dica 40 cm de lonchitut) y amplas (15 – 25 cm) con una color verde bien bitarisca. Lo niervo central d'a fuella, dito penca, ye blango (fendo diferencia d'as altras variedatz de Beta vulgaris) y quan a fuella ye encara chóven lo se gosa minchar; en as fuellas viellas se torna amargo y la color puet dicar tornar-se más amariellisca. Ta lo emplego culinario más usual, se sole fer bullir como pasa con os espinaques, os suyos parients.

Biéte^[1] o Ghote^[2], Pòrèie^[3] (Beta vulgaris subsp. vulgaris convar. cicla) (in frinsé: blette, bette, poirée, jotte)

Notes pi référinches

1. ↑ http://www.languepicarde.fr/dico.html Variantes: biette, bète, bete
2. ↑ Variantes: djote, jotte, joute, joutte
3. ↑ Variantes: poirée, poérée

Dîw an silka biyanî

Dîwzer û dîwsor

Dîmenek ji dîwê

Dîw an silka biyanî (Beta vulgaris ji vulgaris) sebzeyek e. Dişibe siyaleyê.

Pelgên wê heya 30 cm dirêj dibin. Gelek vîtamîn K,vîtamîn A û vîtamîn E, herwiha natriyûm, magnezyûm, kaliyûm û hesin dihewîne. Tê de gelek şekir jî heye ku ji bo nexweşên diyabetîk û yên bi wan re astengiya gurçikê hene, pirr jî baş nîne. Lê heger bikelînin, bandora wê kêm dibe.

Çavkanî

• Udo Pini: „Das Gourmet-Handbuch.“. Könemann, Köln. 2000. ISBN 3-8290-1443-0 (bi almanî)
• Udelgard Körber-Grohne: „Nutzpflanzen in Deutschland – Kulturgeschichte und Biologie / Riwekên bikaranîne yên Germanistanê - Dîroka wan çandiniyê û biyologî“. Theiss, Stuttgart. 1988. ISBN 3-8062-0481-0 (bi almanî ye ne bi kurdî)
• Wolfgang Franke: „Nutzpflanzenkunde - Zanîna riwekên bikaranînê“. Thieme, Stuttgart. 1997. ISBN 3-13-530406-X (bi almanî ye)

A Geia (o Bietula) (Beta vulgaris) hè una pianta cultivata chì faci partita di a famiglia di i Chenopodiaceae.

Cù e foglie di e bietule si facenu e frittelle ma ancu e bastelle o i cannelloni; si manghjanu ancu e costi; cù e bietule cotte spessu si manghjanu ancu l'ove bullite; tandu u piattu si chjama l'ove in trippa.

Rifarenzi

Liami

Da veda dinò

• l' Ingeiata

Mangold of uk bleedbeeten (Beta vulgaris ssp. vulgaris, Cicla of Flavescens skööl) as en frücht an kultuurplaant an hiart tu't famile faan a amaranten (Amaranthaceae).

Hat as nai mä ruad beeten, at sokerrööw of at fuderrööw. Liküs jodiaren komt mangold faan't wil rööw (Beta vulgaris ssp. maritima) uf.

Bilen

Το σέσκουλο ή σέσκλο ή Βέτα η σικελική είναι μια ποικιλία παντζαριού (Beta vulgaris, Βέτα η κοινή). Είναι ποώδες, διετές συνήθως φυτό της οικογένειας των Χηνοποδιοειδών και ανήκει στο γένος Βέτα ή Μπέτα. Καλλιεργείται στις Μεσογειακές περιοχές, στη Βόρεια Αφρική και γενικά στις Εύκρατες περιοχές. Θεωρείται ότι κατάγεται από τα Κανάρια Νησιά.

Αναφορές

Ο Θεόφραστος αναφέρει τα σέσκουλα (Βέτα η κοινή ποικ. σικελική – Beta vulgaris var. cicla) ως «λευκόν τευτλίον» και τα κοκκινογούλια (Βέτα η κοινή ποικ. αιμάσσουσα – Beta vulgaris var. cruenta) ως «σαρκόρριζον τευτλίον».^[1]

Περιγραφή

Τα φύλλα του είναι μεγάλα, γυαλιστερά, αρκετά σκληρά και γραμμωτά, ενώ ο μίσχος και η μεσαία νεύρωση μπορεί να έχουν λευκό, υποκίτρινο ή κοκκινωπό χρώμα. Τα άνθη του έχουν πρασινωπό ή κοκκινωπό χρώμα και διατάσσονται κατά σωρούς στη μέση του φυτού. Η αναπαραγωγή γίνεται με σπόρο. Το σέσκουλο αρέσκεται σε υγρά εδάφη και θέλει καλό πότισμα για να αναπτυχθεί. Όταν δεν υπάρχει αρκετή υγρασία στο έδαφος πραγματοποιείται ένα πότισμα μετά από το φύτρωμα των μικρών φυταρίων.

Ελληνική χλωρίδα

Στην Ελλάδα εκτός από το καλλιεργούμενο σέσκουλο υπάρχει και το αυτοφυές αγριοσέσκουλο (Beta maritima) που βρίσκεται σε παραθαλάσσιες αμμώδεις τοποθεσίες.

Τα φύλλα του σέσκουλου γίνονται σαλάτες, χρησιμοποιούνται και σε πίτες, αλλά τρώγονται κυρίως μαγειρεμένα, ενώ οι ντολμάδες από σέσκουλα είναι παραδοσιακό πιάτο σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας.

Στην Κύπρο το σέσκουλο αναφέρεται και ως λάχανο, και χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο ως συνοδευτικό στα φαγητά με όσπρια.

Παραπομπές

பெரும்பாளைக் கீரை

பெரும்பாளை (Chard) அல்லது சுவிசு பெரும்பாளை (பீட்டா வல்காரிசு சிற்றினம். வல்காரிசு, சிக்ளாக் குழு, பிளாவெசென்சுக் குழு) (/tʃɑːrd/) என்பது ஒரு சீமைக் கீரைவகையாகும். இது பிளாவெசென்சுக் குழுவிலும் சிக்ளாக் குழுவிலும் அமையும் பயிரிடும்வகைகளில் ஒன்றாகும். இதன் இலைத்தண்டு மிகப் பெரியதாக அமைகிறது. தண்டையும் தனியாக சமைத்து உண்ணலாம்.^[1] சிக்ளாக் குழு வகை புதினா பீட்கீரையாகும்மிதன் கீரை பசுமையாகவோ செந்நிரமாகவோ அமைகிறது; இலையகத் தண்டு வழக்கமாக வெண்ணிறத்திலோ மஞ்சள் நிறத்திலோ செந்நிறத்திலோ இருக்கும்.^[2]

அனைத்துக் கீரைகளைப் போலவே பெரும்பாளைக் கீரையும் ஊட்டச்சத்துகள் மிகுந்ததாகும். உடல்நலம் பேணவல்ல இக்கீரையை மக்கள் விரும்பி உண்கின்றனர்.^[3] இது பீட்போல உள்ளதால், பல நூற்றாண்டுகளாகச் சமைத்து உண்ணப்படுகிறது. இதன் பொதுப் பெயர்கள் குழப்பந் தருவன;^[4] இதற்கு வெள்ளி பீட், நிலைப் புதீனா, பீட் புதீனா, கடற்கேல் பீட், or பீட் கீரை எனப் பல பொதுப் பெயர்கள் வழங்குகின்றன.^[5][6]

பயிர் வளர்ப்பும் அறுவடையும்

பெரும்பாளை ஆண்டுக்கு இருமுறை விளையும் பயிராகும். வழக்கமாக, வட அரைக்கோளத்தில், அறுவடைக் காலத்தைக் கணக்கிட்டு ஜூன் முதல் அக்தோபர் மாதத்துக்குள் விதைப்பு நடக்கிறது. இக்கீரையை இளங்கீரையாக அறுவடை செய்யலாம்; அல்லது கீரையும் தண்டும் நன்கு முதிர்ந்த பிறகும் அறுவடை செய்யலாம். அறுவடையைத் தொடர்ந்து மும்முறைகளில் செய்யலாம்.^[7] பச்சைக் கீரை எளிதாகக் கெட்டுவிடக் கூடியதாகும்.

பெரும்பாளைக் கீரை மிளிரும் பச்சை நிறத்தில் முகடுடைய பேரலகு(பெருமடல்)களைக் கொண்டதாகும். இதன் இலையும் தண்டும், பயிரிடும் வகையைப் பொறுத்து, வெண்ணிரத்திலோ மஞ்சள் நிறத்திலோ செந்நிறத்திலோ அமையும்.^[2]

இது இளவேனிற்கால அறுவடை தாவரமாகும். வட அரைக்கோளத்தில் இது ஏப்பிரலில் அறுவடை செய்யப்படுகிறது. அறுவடை மே மாதம் முடியும் வரையிலும் தொடர்கிறது. இது கேல், புதினா, சிறுகீரையை விட நீண்ட அறுவடைக் காலமுள்ள வன்மை மிக்க இலைமடல்களைக் கொண்ட கீரைவகை ஆகும். நண்பகல் வெப்பநிலை தொடர்ந்து 30 °C (86 °F) அளவை விட உயரும்போது இக்கீரையின் அறுவடைக் காலம் முடிவுக்கு வரும்.

கீரையின் உட்பொருட்கள்

பெரும்பாளைக் கீரை, சமைத்து உப்பிடாததில் அமையும் ஊட்டச்சத்துகள் பின்வருமாறு:

• நீர்=92.65 கி
• கி.கலோரி=84
• புரதம்=1.88கிg
• கொழுப்பு=0.08 கி
• மாவு=4.13 கி
• நாரிழை=2.1 கி
• சர்க்கரை=1.1 கி
• கால்சியம்_மி.கி=58
• இரும்பு_மி.கி=2.26
• மகனீசியம்_மி.கி=86
• பொட்டாசியம்_மி.கி=549
• சோடியம்_மி.கி=179
• நாகம்_மிகி=0.33
• மாங்கனீசு_மி.கி=0.334
• C உயிர்ச்சத்து_மி.கி=18
• தயாமின்_மி.கி=0.034
• இரிபோஃபிளேவின்_மி.கி=0.086
• நியாசின்_மி.கி=0.36
• பான்டோதீனிக்_மிகி=0.163
• B6 உயிர்ச்சத்து _மி.கி=0.085
• ஃபோலேட்_ug=9
• கோலைன்_மி.கி=28.7
• A உயிர்ச்சத்து _ug=306
• பீட்டாக் கரோட்டீன்_ug=3652
• A உயிர்ச்சத்து _iu=6124
• உலூட்டீன்_ug=11015
• E உயிர்ச்சத்து _மி.கி=1.89
• K உயிர்ச்சத்து_ug=327.3

குறிப்பு=அமெரிக்கத் தரவுத் தளம் இணைப்பு 

உணவுப் பயன்பாடு

அப்போது பறித்த கீரையைப் பச்சையாகவே காய்குவைகள், நறுஞ்சுவைநீர்கள், மூட்டையாப்பங்கள் ஆகியவற்ரில் நேரடியகப் பயன்படுத்தலாம்.^[8] The raw leaves can be used like a tortilla wrap.^[8] பெரும்பாளைக் கீரைகளும் தண்டுகளும் வழக்கமாக சமைத்து உண்ணப்படுகின்றன. சமைப்பதால் அதன் கடுப்பும் காரமும் குறைகிறது.^[8]

ஊட்டச்சத்துகள்

பெரும்பாளைக் கீரையின் 100 கிராமில் 19 கி.கலோரி உணவுச் சத்துகளும் 19% அளவினும் கூடுதலான அன்றாட ஊட்டப் பொருள்களும் உயிர்ச்சத்துகள் A, K, and C ஆகியன முறையே 122%, 1038%, 50%, அளவுகளிலும் அமைகின்றன.^[3] பச்சைக் கீரையில் கணிசமான அளவு ஈ உயிர்ச் சத்தும் மகனீசியம், மாங்கனீசு, பொட்டாசியம், இரும்பு போன்ற கனிமச்சத்துகளும் உள்ளன.^[3] ஆனால், பச்சைக் கீரையில் குறைந்த அளவே புரதமும், கொழுப்பும், உணவு நார்ப்பொருளும் மாவுப் பொருள்களும்(கரிம நீரகவேற்றுகளும்) அமைகின்றன.^[3]

சமைத்த கீரையில் உயிர்ச்சத்துகளும் கனிமச்சத்துகளும் குறைந்தாலும், அது இன்னமும் கணிசமான அன்றாட ஊட்டப் பொருள்களை வழங்குகிறது.

மேற்கோள்கள்