Mahogany Family

Meliowate, miodlowate (Meliaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu mydleńcowców Sapindales (lub rutowców Rutales w niektórych ujęciach systematycznych). Należy tu 50 rodzajów z 641 gatunkami drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej^[1]. Nieliczne gatunki rosnące w strefie umiarkowanej rosną w Chinach i w południowej Afryce^[2]. Duże znaczenie użytkowe jako roślina owocowa ma słodliwka pospolita Lansium domesticum rozpowszechniona w uprawie w tropikach. Jadalne są także owoce różnych gatunków z rodzaju santol Sandoricum i Aglaia. W Chinach jako warzywo spożywa się młode liście Toona sinensis. Dla bogatych w olej nasion szeroko rozpowszechniona jest także miodla indyjska, sadzona z powodu swej odporności na suszę także jako roślina cieniodajna i wiatrochronna. Olej pozyskuje się także z nasion roślin z rodzaju Carapa, które dostarczają poza tym cenionego drewna. Z tego jednak najbardziej słynął mahoniowiec właściwy Swietenia mahagoni, co doprowadziło do nadmiernej jego eksploatacji i wprowadzenia ograniczeń w obrocie handlowym (objęty został ochroną konwencji CITES). Także inne gatunki z tego rodzaju i innych (np. Cedrela, Chukrasia, Entandrophragma, Khaya) są ważnym źródłem surowca drzewnego. Owoce melii pospolitej Melia azedarach używane są jako koraliki, a i same drzewo sadzone jest często jako ozdobne w krajach o ciepłym klimacie^[2].

Morfologia

Pokrój

Drzewa, krzewy i krzewinki, czasem pachykauliczne (o pędzie grubym i słabo rozgałęzionym)^[2].

Liście

Skrętoległe, rzadko naprzeciwległe. Blaszka pierzastozłożona, czasem zredukowana i w efekcie trój-, dwu- lub jednolistkowa. Listki zwykle całobrzegie, rzadziej klapowane lub piłkowane. Przylistków brak, ale czasem występują pozorne przylistki – gdy dolna para listków liścia złożonego jest inaczej wykształcona niż pozostałe^[2].

Kwiaty

Zebrane są w wyrastające w kątach liści, na pniach (kaulifloria) lub liściach (u rodzaju Chisocheton) kwiatostany wiechowate, groniaste lub kłosowate. Kwiaty promieniste, najczęściej są jednopłciowe (rośliny dwupienne), czasem obupłciowe. Działki kielicha występują w liczbie trzech do sześciu, są zrośnięte lub wolne, przy czym kielich często ma formę kubeczkowatą lub rurkowatą. Płatki korony są trzy do siedmiu (rzadko 14) i zebrane w jednym okółku, choć u rodzaju Chisocheton są spiralne. Płatki są wolne lub zrośnięte u dołu w rurkę. Pręciki występują w liczbie od trzech do 10, rzadko większej. Ich nitki często zrastają się w rurkę, rzadziej są wolne. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia otoczona jest dyskiem miodnikowym lub go brak. Jest górna i tworzona jest najczęściej przez dwa do sześciu, rzadziej do 20, zrośniętych owocolistków, z których każdy formuje własną komorę. Szyjki słupka są zrośnięte i zwieńczone dyskowatym lub główkowatym znamieniem, u niektórych przedstawicieli siedzącym^[2].

Owoce

Torebki lub jagody, zwykle suche i niepękające, rzadko pestkowce. Nasiona są często oskrzydlone i otoczone osnówką^[2].

Systematyka

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina z rzędu mydleńcowców Sapindales w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych^[1].

mydleńcowce

Biebersteiniaceae

łużnikowate Nitrariaceae

Kirkiaceae

osoczynowate Burseraceae

nanerczowate Anacardiaceae

mydleńcowate Sapindaceae

biegunecznikowate Simaroubaceae

meliowate Meliaceae

rutowate Rutaceae

Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Takht., podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rutanae Takht., rząd rutowce (Rutales Perleb), rodzina meliowate (Meliaceae Juss.)^[3].

Wykaz rodzajów^[4]

Podrodzina Melioideae Arnott

Podrodzina Cedreloideae Arnott

Przypisy