Ko e sepania (mei he lea fakalatina) (hingoa taʻefakalakanga) ko e fuʻu ʻakau lahi ia, ʻomi ki Tongá ni ʻoku fuoloa mei he ʻEsia tongahahake. Ko hono ʻuhinga tatau ko e Agati grandiflora Desv. ʻOku ʻi ai ha fakakeheʻi mo hano matalaʻiʻakau ʻilakolukula.
Ko e sepania (mei he lea fakalatina) (hingoa taʻefakalakanga) ko e fuʻu ʻakau lahi ia, ʻomi ki Tongá ni ʻoku fuoloa mei he ʻEsia tongahahake. Ko hono ʻuhinga tatau ko e Agati grandiflora Desv. ʻOku ʻi ai ha fakakeheʻi mo hano matalaʻiʻakau ʻilakolukula.
Turi (Sesbania grandiflora syn. Aeschynomene grandiflora) wujud wit cilik (dhuwur bisa tekan 10m). Asal dinuga saka Asia Kidul lan Asia Kidul-wétan nanging saiki wis kasebar menyang manéka laladan tropis donya.
Wangun wujud wit kanthi pacawangan arang, cawang ndhatar, watang utama jejeg, tajuk cenderung saya dhuwur, godhong nyirip gandha. Kembangé kasusun majemuk, makutha awerna putih, tipe kupu khas Faboideae. Woh polong, nggantung.
Turi dimupangataké minangka wit pangayom dalan utawa pekarangan. Godhong lan kembangé bisa dijangan. Kembangé lumrahé digunakaké sajeroning masakan pecel. Kulit watang turi duwé khasiyat minangka obat radhang usus, obat seriawan lan obat kudhis.
Woh kembang iki bisa kanggo obat sirah ngelu, adhem-atis mriyang, nifas, bèri-bèri, watuk, radhang gorokan, lan keputihan.[1] Kulité kembang bisa kanggo obat radhang usus, ngising getih, kudhis, sariawan.[1] Kabèh perangané kembang iki kanggo obat disentri.[1]
Jeneng-jeneng lokal ing Indonésia nyakup turi (Jawa Tengah), turi (Pasundan), toroi (Madura), tuwi, suri (Mongondow), uliango (Gorontalo), gorgogua (Buol), kayu jawa (Baree, Makasar), ajutaluma (Bugis), palawu (Bima), tanunu (Sumba), gala-gala (Timor), tun (Ternate, Tidore).
Turi (Sesbania grandiflora) nyaéta tangkal leutik nu asalna tina kulawarga Fabaceae. Ieu tangkal ditaksir mimitina ti Asia Kidul jeung Asia Tenggara, sanajan kiwari mah geus sumebar ka saban daérah utamana nu mibanda iklim tropis.[5] Dina basa inggrisna, agathi, ngarana dicokot tina bahasa Bengali, agati.[6]
Tangkal turi mibanda ngaran daérah sewang-sewangan saperti: dina basa (Jawa jeung Sunda, nyebutna tangkal turi); disebut ogé toroy ku urang Madura, tuwi ceuk urang Bali, turing, suri di Sulawesi kalér, palawu dina basa Bima, gala-gala di Timor.[5] Jeung réa-réa deui.[4]
Kai tangkal turi mah kasebut hipu kalayan dina hirupna henteu lila, jangkung tangkalna 5-12 m .[7] Akarna ngajarendil tur matak nambahan subur kana taneuh. [8] Kembangna bijil tina régang, barodas aya ogé nu beureum tur rubak kawas kukupu. [9][7] Ngagarantung dina saranggeuy aya 2-4 kembang, kembang nu can ligar/masih kudu wujudna kawas arit.[7] Kulit tangkalna hawuk aya ogé nu semu coklat, wajudna kasar bareulah kawas rorombeheun.[9] Dauna kawas daun peuteuy ata selong, pedah leuwih rubak jeung paranjang.[9] Buahna wujud polong, ngagantug, kawas kacang panjang, panjangna 20–55 cm, mangsa masih kénéh ngora kelirna héjo dinama geus gumading kulitna robah semu konéng. sikina ogé kawas siki kacang panjang pedah ukuranna leuwih badag.[4].[9]
Kembang jeung buahna
Kembang turi beureum
Polong buah
|isbn= value (bantuan).|first4= missing |last4= in Authors list (bantuan)
Turi (Sesbania grandiflora syn. Aeschynomene grandiflora) wujud wit cilik (dhuwur bisa tekan 10m). Asal dinuga saka Asia Kidul lan Asia Kidul-wétan nanging saiki wis kasebar menyang manéka laladan tropis donya.
Wangun wujud wit kanthi pacawangan arang, cawang ndhatar, watang utama jejeg, tajuk cenderung saya dhuwur, godhong nyirip gandha. Kembangé kasusun majemuk, makutha awerna putih, tipe kupu khas Faboideae. Woh polong, nggantung.
Turi dimupangataké minangka wit pangayom dalan utawa pekarangan. Godhong lan kembangé bisa dijangan. Kembangé lumrahé digunakaké sajeroning masakan pecel. Kulit watang turi duwé khasiyat minangka obat radhang usus, obat seriawan lan obat kudhis.
Woh kembang iki bisa kanggo obat sirah ngelu, adhem-atis mriyang, nifas, bèri-bèri, watuk, radhang gorokan, lan keputihan. Kulité kembang bisa kanggo obat radhang usus, ngising getih, kudhis, sariawan. Kabèh perangané kembang iki kanggo obat disentri.
Jeneng-jeneng lokal ing Indonésia nyakup turi (Jawa Tengah), turi (Pasundan), toroi (Madura), tuwi, suri (Mongondow), uliango (Gorontalo), gorgogua (Buol), kayu jawa (Baree, Makasar), ajutaluma (Bugis), palawu (Bima), tanunu (Sumba), gala-gala (Timor), tun (Ternate, Tidore).
Turi (Sesbania grandiflora) nyaéta tangkal leutik nu asalna tina kulawarga Fabaceae. Ieu tangkal ditaksir mimitina ti Asia Kidul jeung Asia Tenggara, sanajan kiwari mah geus sumebar ka saban daérah utamana nu mibanda iklim tropis. Dina basa inggrisna, agathi, ngarana dicokot tina bahasa Bengali, agati.
Tangkal turi mibanda ngaran daérah sewang-sewangan saperti: dina basa (Jawa jeung Sunda, nyebutna tangkal turi); disebut ogé toroy ku urang Madura, tuwi ceuk urang Bali, turing, suri di Sulawesi kalér, palawu dina basa Bima, gala-gala di Timor. Jeung réa-réa deui.
अगस्ता(किंवा हदगा) (शास्त्रीय नाव: Sesbania Grandiflora, सेस्बानिया ग्रॅंडिफ्लोरा) हा दक्षिण आशिया व आग्नेय आशियात आढळणारा वृक्ष आहे.
इतर नावे :
ही झाडे सुमारे ८ ते १० मीटर उंच असतात. या झाडास पिवळट पांढऱ्या वा लालसर रंगाची फुले येतात त्यावरून हदग्याच्या दोन उपजाती होतात.. पाने आवळ्याप्रमाणे असतात. हे झाड नाजुक असते व याचे ३ ते ५ वर्षापेक्षा जास्त आयुष्मान असत नाही. यास कोकणात हदगा म्हणतात. फुले-साधारणतः फेब्रुवारीत.
अगस्ता(किंवा हदगा) (शास्त्रीय नाव: Sesbania Grandiflora, सेस्बानिया ग्रॅंडिफ्लोरा) हा दक्षिण आशिया व आग्नेय आशियात आढळणारा वृक्ष आहे.
इतर नावे :
संस्कृत - अगस्त्य, मुनिद्रुम, कुंभयोनि मराठी - अगस्ती, अगस्त्याचा पाला हिंदी भाषा - अगस्ता, बाक, बासना, हतिया कानडी - अगासे, केपागसे गुजराथी - अगाथियो तमिळ - अगत्ति कीरै (அகத்தி கீரை)
अगस्ति या गाछ मूंगा (वैज्ञानिक नाम: Sesbania grandiflora, सेस्बानिया ग्रैन्डीफ़्लोरा) सेस्बानिया जीववैज्ञानिक वंश का एक छोटा पौधा है। यह एक तेज़ी से उगने वाला वृक्ष है जो ३ से ७ मीटर लम्बा होता है और मुलायम लकड़ी का बना होता है। इसके फल लम्बी व चपटी फलियों जैसे होते हैं और फूल लाल या सफ़ेद रंग के। यह मूल रूप से मलेशिया से उत्तर ऑस्ट्रेलिया के क्षेत्र का निवासी है लेकिन अब भारत और श्रीलंका में भी उगाया जाता है।[3] इसकी छाल, फूल और जड़ को आयुर्वेद और कई अन्य पारम्परिक चिकित्सा प्रणालियों में रोग-निवारण के लिये प्रयोग में लाया जाता है।[4]
अगस्ति या गाछ मूंगा (वैज्ञानिक नाम: Sesbania grandiflora, सेस्बानिया ग्रैन्डीफ़्लोरा) सेस्बानिया जीववैज्ञानिक वंश का एक छोटा पौधा है। यह एक तेज़ी से उगने वाला वृक्ष है जो ३ से ७ मीटर लम्बा होता है और मुलायम लकड़ी का बना होता है। इसके फल लम्बी व चपटी फलियों जैसे होते हैं और फूल लाल या सफ़ेद रंग के। यह मूल रूप से मलेशिया से उत्तर ऑस्ट्रेलिया के क्षेत्र का निवासी है लेकिन अब भारत और श्रीलंका में भी उगाया जाता है। इसकी छाल, फूल और जड़ को आयुर्वेद और कई अन्य पारम्परिक चिकित्सा प्रणालियों में रोग-निवारण के लिये प्रयोग में लाया जाता है।
বক ফুল (বৈজ্ঞানিক নাম: Sesbania grandiflora; সমাৰ্থক: Aeschynomene grandiflora, Agati grandiflora; ইংৰাজী:vegetable hummingbird,[3], agati বা hummingbird tree; বড়ো: বক বিবাৰ; তাই-আহোম: ব্লক-ঞা-না),[4][5] লেগুমিনেছি (Leguminaceae) পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত এবিধ মজলীয়া আকাৰৰ গছ৷
বক ফুল এবিধ খৰকৈ বৃদ্ধি পোৱা গছ৷ গছজোপাৰ ৩-৮ মিটাৰ পৰ্য্যন্ত ওখ হ’ব পাৰে৷ গা-গছৰ পৰা উৎপত্তি হোৱা শাখা-প্ৰশাখাবিলাক সেৰেঙা হয়৷ গছজোপাৰ বাকলি ছাই বৰণীয়া৷
ইয়াৰ পাতবোৰ ডিম্বাকৃতিৰ৷ ফুলৰ বৰণ শুধ বগা৷ সেউজ-বুলীয়া চুপহিৰ ভিতৰফালে বিকাশ লাভ কৰি থকা ডাঙৰ আকাৰৰ পাহিয়ে শামুকৰ বাকলিৰ দৰে পুংকেশৰ আৰু গৰ্ভকেশৰত উৎপত্তি হোৱা ৰেণুবিলাক আৱৰি ৰাখে৷ [4]
বক ফুল দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ থলুৱা উদ্ভিদ৷ এই গছ মালয়েছিয়া, ফিলিপিনছ, ব্ৰুনেইৰ পৰা উত্তৰ অষ্ট্ৰেলিয়ালৈকে প্ৰাকৃতিকভাৱে বিস্তৃত৷ ভাৰত আৰু শ্ৰীলংকাৰ বহুঠাইত ইয়াৰ খেতিও কৰা হয়৷[6] এই গছ গৰম আৰু আৰ্দ্ৰ ঠাইত সাৰুৱা মাটিত ওপজে৷
বক ফুলৰ পাতৰ ৰসত লিন’লেনিক এচিড (linolenic acid) আৰু এছপাৰ্টিক এচিড (aspartic acid) আছে বুলি জনা যায়৷ এইবাবে পাতৰ ৰসে দেহত সৰল শৰ্কৰাৰ সৈতে প্ৰ’টিন যোগ হোৱাত বাধা দি (anti-glycation) ছালৰ স্বাস্থ্য বজাই ৰখাত সহায় কৰিব পাৰে৷ [7][8][9]
বক ফুল দক্ষিণ-পূব এছিয়াৰ বিভিন্ন দেশ যেনে ভাৰত, শ্ৰীলংকা, লাওছ, থাইলেণ্ড, ইণ্ডোনেছিয়া, ভিয়েটনাম, মালদ্বীপ, ফিলিপিনছ আদিত সিজাই বা কেঁচাকৈ খোৱা হয়৷ [10][11]ভাৰতত সাধাৰণতে আটা বা ময়দা পানীৰ সৈতে গুলি বক ফুল মিহলাই লৈ ভাজি খায়৷[4]
বক ফুল গছৰ এটা আগ
থাই খাদ্যত অন্য শাক পাচলিৰ লগতে সিজোৱা বক ফুল
বক ফুল
ৰঙা বক ফুল
গুলপীয়া বক ফুল
বক ফুল (বৈজ্ঞানিক নাম: Sesbania grandiflora; সমাৰ্থক: Aeschynomene grandiflora, Agati grandiflora; ইংৰাজী:vegetable hummingbird,, agati বা hummingbird tree; বড়ো: বক বিবাৰ; তাই-আহোম: ব্লক-ঞা-না), লেগুমিনেছি (Leguminaceae) পৰিয়ালৰ অন্তৰ্ভুক্ত এবিধ মজলীয়া আকাৰৰ গছ৷
அகத்தி என்னும் சிறுமரம் தாவரவியலில் (நிலைத்திணை இயலில்) செஸ்பேனியா (Sesbania) இனத்தைச் சேர்ந்ததாகும். இதன் தாவரவியல் பெயர் செஸ்பேனியா கிராண்டிஃவுளோரா (Sesbania grandiflora) என்பதாகும். இது கெட்டித்தன்மை இல்லாதது, சுமார் 6. மீட்டரிலிருந்து 10 மீட்டர் வரை வளரக்கூடியது. இதன் இலைகள் 15 முதல் 30 செ.மீ. வரை நீளமுடையவை.
இம்மரம் இந்தியாவிலோ தென்ஆசியாவிலோ தோன்றியிருக்க வேண்டும் என்று துறையறிஞர்கள் கருதுகிறார்கள். அகத்தி மரம் பிற மரங்களைப் போல் அதிகம் கிளைகள் கிளைத்து வளருவதில்லை. அகத்தி இலைகள் கூட்டிலைகள் ஆகும். ஒவ்வொரு கூட்டிலையிலும் 40 முதல் 60 இலைகள் வரை இருக்கும். பொதுவாக வெப்பமானதும் அதிக ஈரப்பதம் நிறைந்த இடங்களிலும் வளர்கின்றது.
அகத்திக் கீரையில் 63 வகைச் சத்துகள் இருப்பதாக சித்த மருத்துவம் கூறுகிறது. இம்மரத்தின் பல பகுதிகள் மூலிகையாகப் பயன்படுகின்றது. குறிப்பாக தமிழ்நாடு உட்பட தென்னிந்திய சமையலில் அகத்திக்கீரை மற்றும் அகத்தியின் பூவும் சமைத்து உண்ணப்படுகிறது.
அகத்திக் கீரையில் 8.4 விழுக்காடு புரதமும் 1.4 விழுக்காடு கொழுப்பும், 3.1 விழுக்காடு தாது உப்புகளும் இருப்பதாகக் கண்டறிந்துள்ளனர். மேலும் அகத்திக்கீரையில் மாவுச் சத்து, இரும்புச் சத்து, வைட்டமின் (உயிர்ச்சத்து) ஏ ஆகியவையும் உள்ளன.
அகத்தி மரப் பூவை (S. grandiflora ) தென்கிழக்கு ஆசிய நாடுகளான லாவோஸ், இந்தோனேசியாவைச் சேர்ந்த சாவா, வியட்நாம், பிலிப்பைன்ஸில் இல்லோக்காஸ் என்னும் இடம் ஆகிய பகுதிகளில் உணவாக உண்கிறார்கள். தாய்லாந்து மொழியில் இப் பூவை `தோக் கே (dok khae) என்றும், வியட்நாம் மொழியில் இதனை சோ தூவா(so đũa.) என்றும் அழைக்கின்றனர். இந்தோனேசிய மொழியில் இதனை '`புங்கா துரி (bunga turi) அல்லது கெம்பாங் துரி (kembang turi) என்றும் அழைக்கின்றனர்.
அகத்தி என்னும் சிறுமரம் தாவரவியலில் (நிலைத்திணை இயலில்) செஸ்பேனியா (Sesbania) இனத்தைச் சேர்ந்ததாகும். இதன் தாவரவியல் பெயர் செஸ்பேனியா கிராண்டிஃவுளோரா (Sesbania grandiflora) என்பதாகும். இது கெட்டித்தன்மை இல்லாதது, சுமார் 6. மீட்டரிலிருந்து 10 மீட்டர் வரை வளரக்கூடியது. இதன் இலைகள் 15 முதல் 30 செ.மீ. வரை நீளமுடையவை.
ಚೊಗಚೆಅಥವಾ ಅಗಸೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಈ ಮರ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರದ ಮರ.ಇದು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳಯುವ ಮರ.ಇದುಫೇಬೇಸಿಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮರ. ಸೆಸ್ಬೇನಿಯಾ ಗ್ರಾಂಡಿಫ್ಲೋರಎನ್ನುವ ಹಸರು ಈ ಮರದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಹೆಸರು.ಇದರ ಕಾಂಡ ನೆಟ್ಟಗಿರುತ್ತದೆ.ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೬ ಮೀ. ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.
ಇದರಮೂಲಸ್ಥಾನ ಉಷ್ಣವಲಯಎಶಿಯಪ್ರಾಂತ್ಯವು ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಈ ಮರ ಭಾರತದೇಶ,ಮಲೇಸಿಯಾ, ಉತ್ತರ ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ, ಇಂಡೋನೇಶಿಯಾ,ಇನ್ನೂ ಪೀಲೆಪ್ಪೀನ್ಸು ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿರುವ ಮರ ಆಗಿದೆ[೨]
ಮರ ೩-೮ ಮೀ.ಗಳಸ್ಟು ಎತ್ತರ ಬೆಳಯುತ್ತದೆ.ಇದು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಬೆಳಯುವ ಮರ. ಅಲ್ಪ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.ಎಲೆಗಳು ಗುಂಡಾಗಿ,ಸಕ್ರಮವಾಗಿ ಇರುತ್ತವೆ.ಹಸುರೆಲೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ಹೂಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ನೆತ್ತಿಯುಳ್ಳ ಈ ಮರ ಅಂದವಾದದ್ದು.ಎಲೆಗಳು ೧೦-೧೫ ಸೆಂ.ಮೀಮ್ ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತವೆ.೧೦-೨೦ ಎಳೆ ಎಲೆಗಳು ಜೋಡಿಯಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಹಿಮಸುರಿ ವಾತವರಣ ಇದ್ದರೆ ಈ ಮರ ಬೆಳಯುವುದಿಲ್ಲ.ಇದು ಉಷ್ಣವಲಯದ ಮರ.ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಬಾಳುವ ಮರವಲ್ಲ.ಮೃದುವಾದ ಕಾಂಡವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೆ.ತೊಗಟೆ ಬೂದುಬಣ್ಣಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತದೆ.
ಹೂವುಗಳು ಬೆಳ್ಳಗೆ ಅಥವಾ ಕೆಂಪಾಗಿ ಇರುತ್ತವೆ.೨-೪ ಹುವ್ವುಗಳು ಗೊಂಚೆಲಾಗಿ ಬೆಳಯುತ್ತವೆ.೭.೫-೧೦.೦ ಸೆಂ.ಮೀ. ಉದ್ದವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದು ಅಕ್ಟೋಬರ್, ನವೆಂಬರ್ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಹೂ ಬಿಡುತ್ತದೆ. ಹೂವಿನ ರಚನೆ ಬಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಕರಂದ-ಇವೆಲ್ಲ ಚಿಟ್ಟೆಗಳಿಂದ ಅನ್ಯಪರಾಗಸ್ಪರ್ಶಕ್ಕೆ ಅನುಕೂಲಿಸುವಂತೆ ಮಾರ್ಪಟ್ಟು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪುರ್ಣವಾಗಿವೆ. ಕಾಯಿ ಚಪ್ಪಟವಾಗಿರುತ್ತದೆ.ಹಸಿರುಬಣ್ನದಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ.ಬೀಜಗಳು೩-೮ ಮಿ.ಮೀ ಪರಿಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ.ಕಾಯಿ ೬೦ ಸೆಂ,ಮೀ ಉದ್ದದ ವರೆಗೆ ಬೆಳಯುತ್ತದೆ.ಒಂದು ಕಾಯಿನಲ್ಲಿ ೫೦ ವರೆಗೆ ಬೀಜಗಳು ಇರುತ್ತವೆ.ಹಿಂದುವುರು ಈ ಹೂವುಗಳ್ಳನು ಪವಿತ್ರವಾಗಿ ಭಾವಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೂವುಗಳನ್ನು ಶಿವಪೂಜೆಯಲ್ಲಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಇದರ ಹೂವು, ಚಿಗುರೆಲೆ ಮತ್ತು ಕಾಯಿಗಳನ್ನು ತರಕಾರಿಯ ಹಾಗೆ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಎಲೆ, ತೊಗಟೆ ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ರಸವನ್ನು ಔಷಧ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ಚೇಗು ಬಿಳುಪು, ಹಗುರ ಮತ್ತು ಮೃದು.ಇದರ ಕಾಂಡವನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಗುಡಿಸಿಲಿನ ಕಂಬವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮರವನ್ನು ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಎಲೆಯಬಳ್ಳಿ ಹಬ್ಬಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಬೆಳೆಸುತ್ತಾರೆ. ಎಲೆಯನ್ನು ದನಗಳಿಗೆ ಮೇವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರ ದಾರುವನ್ನು ಸೌದೆಯಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ. ವೀಳೆಯದೆಲೆ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಆಸರೆ ಮರವಾಗಿ ಈ ಮರ ವನ್ನು ಬೆಳಸುವುದುಂಟು. ಅಗಸೆ ಹೂವು ವಿರೇಚಕ. ತುಪ್ಪದಲ್ಲಿ ಕರಿದ ಹೂಗಳು ಶ್ವೇತಪದರದ ರೋಗ ಹೊಓದಿರುವ ಹೆಂಗಸರಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದು.[೩]
ಚೊಗಚೆಅಥವಾ ಅಗಸೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಈ ಮರ ಸಣ್ಣಗಾತ್ರದ ಮರ.ಇದು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳಯುವ ಮರ.ಇದುಫೇಬೇಸಿಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮರ. ಸೆಸ್ಬೇನಿಯಾ ಗ್ರಾಂಡಿಫ್ಲೋರಎನ್ನುವ ಹಸರು ಈ ಮರದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಹೆಸರು.ಇದರ ಕಾಂಡ ನೆಟ್ಟಗಿರುತ್ತದೆ.ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೬ ಮೀ. ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ.
ပင်လတ်မျိုးဖြစ်၍ အကိုင်းအခက်များပြားသည်။ အရွက်မှာ ရွက်ပေါင်း ဖြစ်ပြီး ရွက်ရင်းနှင့်ရွက်ထိပ်ဝိုင်းသည်။ ပန်းတစ်ခိုင်လျှင် အပွင့်နှစ် ပွင့်မှ လေးပွင့်အထိ ရှိသည်။ အပွင့် မှာ အဖြူရောင် ဖြစ်သည်။ အသီးမှာ အတာင့်ရှည်ဖြစ်ပြီး အစေ့များစွာ ပါရှိသည်။ အစေ့တွင် အတောင်ပံပါ ရှိသည်။
သစ်ပျော့ ပင် မျိုး ဖြစ်၍ ပေ၂၀ မှ ၃၀ အထိ မြင့်သည်။ အကိုင်း အခက်များစွာ ဖြာသည်။
ရွက်လွှဲ ထွက်သည်။ ငှက်မွေး ရွက်ပေါင်း ဖြစ်သည် ။၆ လက်မမှ ၁ ပေ အထိ ရှည်၍ ရွက်မြွာ များ ၂၀-၄၀ စုံ အထိ ပါရှိသည်။ ရှည်မျောမျော ပုံသဏ္ဌာန် ရှိပြီး ရွက်ရင်း ရွက်ထိပ် ဝိုင်းသည်။ ရွက်ပြား ပြောင်ချော၍ အနား ညီသည်။
အဖြူရောင် ရှိသည်။ ကြားထွက် ပန်းခိုင် ဖြစ်သည်။ တစ်ခိုင် တွင် အပွင့် ၂ ပွင့်မှ ၄ ပွင့် အထိ ပါရှိသည်။ ဝါခေါင် ၊ တော်သလင်း လတွင် ပွင့်သည်။ (ပေါက်ပန်းနီ မျိုးလည်း ရှိ၍ နှစ်မျိုးလုံး ဆေးဖက် ဝင်သည်။)
အသီး တောင့်ရှည် ဖြစ်သည်။ တွဲလျား ကျနေသည့် သီးတောင့် တစ်ခုတွင် အစေ့များစွာ ပါရှိ၏ ။ နတ်တော်လမှ တပို့တွဲ လအတွင်းအသီး ရင့်သည်။
မြန်မာ နိုင်ငံ ဒေသအများ အပြား ၌ ပေါက်ရောက်သည်။ သဘာဝ အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ ဟင်းလျာ အဖြစ်လည်း စိုက်ပျိုး ကြသည်။
မြန်မာ့ ဆေးကျမ်း များအလိုအရ ပေါက်ပန်းဖြူ ပင်သည် အေး၏ ။ လေကိုပွား စေ၏ ၊ ခါးသက်သက် ရှိ၏ ၊ သည်းခြေ ရောဂါ ၊ သလိပ်ရောဂါ ၊ နှာရည်ယိုခြင်း ရောဂါတို့ကို ၃ ရက်ခြား ဖျား ၊ ကြက်မျက်သင့် ခြင်း တို့ကို ပျောက်စေ၏။ အရွက်သည် စပ်၏ ၊ ချို၏ ၊ ခါးသက်သက် ရှိ၏ ၊ သွေးကို ကြည်လင် စေ၏ ။
