علهب أزرق

Hierdie artikel handel oor die uitgestorwe boksoort, sien "Blouduiker" vir die artikel oor die huidige bloubokkie.

Die bloubok (Hippotragus leucophaeus) is 'n uitgestorwe boksoort en die eerste groot Afrika-soogdier wat in historiese tye uitgesterf het. Dit was verwant aan die bastergemsbok en swartwitpens, alhoewel die bloubok 'n kleiner liggaamsbou gehad het. Hierdie bokke het in die suidwestelike kusgebied van Suid-Afrika voorgekom en hulle was endemies aan die renosterveld^[1] Hulle het moontlik 'n wyer verspreidingsgebied gehad tydens die laaste glasiale tyd, sowat 10 000 jaar gelede.

'n Opgestopte monster in Wenen

Europeërs het in die 17de eeu met die bloubok in aanraking gekom, alhoewel dit teen hierdie tyd reeds 'n skaars dier was. Tog is daar jag op die dier gemaak en sy habitat vernietig om plek vir plase te maak. Teen ongeveer 1800 het die dier uitgesterf. Daar is vier opgestopte spesimens wat vandag bestaan; in museums in Wenen, Stockholm, Parys en Leiden. Beendere en horings word ook op ander plekke gehuisves. Geen van hierdie monsters dui egter op 'n blou pels nie.

Verwysings

Eksterne skakels

• Wikiwoordeboek het 'n inskrywing vir bloubok.

An antilopenn c'hlas (Hippotragus leucophaeus), liester: antiloped glas, a oa un antilopenn hag a veve e Suafrika. Aet eo da get e-kerzh an XVIII^vet kantved.

Liammoù diavaez

Muioc'h a restroù diwar-benn

Antilopenn c'hlas

a vo kavet e Wikimedia Commons.

L'antílop blau (Hippotragus leucophaeus) és una espècie extinta d'antílop, el primer gran mamífer africà en extingir-se en temps històrics. Estava relacionat amb l'antílop equí i l'antílop sabre, però una mica més petit. Vivia a la regió costanera sud-occidental de la sabana de Sud-àfrica, però durant l'última edat glacial tenia una major difusió. Probablement era un menjador selectiu, preferint l'herba d'alta qualitat.

Referències

Antilopa modrá (Hippotragus leucophaeus), africky nazývaná bloubok, je vyhynulý druh antilopy, která žila až do roku 1800 v Jihoafrické republice. Společně s antilopou koňskou (Hippotragus equinus) a antilopou vranou (Hippotragus niger) patřila do rodu Hippotragus, ale ze všech těchto tří druhů dosahovala nejmenší velikosti. Některé studie ji považovaly za poddruh antilopy koňské, genetická analýza ji však potvrdila jako odlišný druh.

Největší vzorek antilopy modré měřil v kohoutku 119 cm. Rohy dosahovaly velikosti 56,5 cm podél zakřivení. Srst byla stejnoměrně modrošedá, se světle bílým břichem. Čelo bylo hnědé, tmavší než obličej. Antilopa modrá neměla rozvinutou hřívu jako antilopa koňská či vraná, její uši byly kratší a tupější a měla též menší zuby. Lišila se také absencí barevného černobílého vzoru na hlavě. Vyvinula se černě zbarvená chocholka na ocase. Antilopa modrá se živila trávou. Je pravděpodobné, že rozmnožování záviselo na vrcholu srážek a tím i dostupnosti těchto trav. Evropané se s tímto druhem setkali na jihozápadním mysu JAR, ale fosilní důkazy a skalní malby ukazují, že areál výskytu byl původně větší.

Evropská civilizace se s tímto druhem prvně setkala v 17. století. Již tehdy nebyl tolik hojný, snad kvůli tomu, že se rozloha jeho pastvin snížila na 4 300 čtverečních kilometrů, zejména podél jižního pobřeží Jihoafrické republiky. Změny hladiny moří během holocénu taky mohly přispět k poklesu populace. První zmínka o zvířeti pochází z roku 1681 a vzniklo několik popisů této antilopy. Z 18. století pochází několik ilustrací, založených zřejmě na vycpaninách. Lov osadníky zapříčinil úplné vyhynutí této antilopy, zanikla kolem roku 1800; jednalo se o prvního velkého afrického savce, který vyhynul v moderní době, následovaného kvagou o 83 let později. Existují čtyři exempláře, a to v muzeích v Leidenu, Stockholmu, Vídni a Paříži; lebky a rohy jsou uchovány v dalších různých muzeích.

Synonyma

• Sajga modrá
• Pakamzík

Odkazy

Reference

V tomto článku byl použit překlad textu z článku Bluebuck na anglické Wikipedii.

1. ↑ Červený seznam IUCN 2018.1. 5. července 2018. Dostupné online. [cit. 2018-08-10]

Externí odkazy

• Galerie antilopa modrá ve Wikimedia Commons
• Obrázky, zvuky či videa k tématu antilopa modrá ve Wikimedia Commons
• Taxon Hippotragus leucophaeus ve Wikidruzích
• http://www.biolib.cz/cz/taxon/id33665/

The bluebuck (Afrikaans: bloubok /ˈblaʊbɒk/) or blue antelope (Hippotragus leucophaeus) is an extinct species of antelope that lived in South Africa until around 1800. It was smaller than the other two species in its genus Hippotragus, the roan antelope and sable antelope. The bluebuck was sometimes considered a subspecies of the roan antelope, but a genetic study has confirmed it as a distinct species.

The largest mounted bluebuck specimen is 119 centimetres (47 in) tall at the withers. Its horns measure 56.5 centimetres (22.2 in) along the curve. The coat was a uniform bluish-grey, with a pale whitish belly. The forehead was brown, darker than the face. Its mane was not as developed as in the roan and sable antelopes; its ears were shorter and blunter, not tipped with black; and it had a darker tail tuft and smaller teeth. It also lacked the contrasting black and white patterns seen on the heads of its relatives. The bluebuck was a grazer, and may have calved where rainfall, and thus the availability of grasses, would peak. The bluebuck was confined to the southwestern Cape when encountered by Europeans, but fossil evidence and rock paintings show that it originally had a larger distribution.

Europeans encountered the bluebuck in the 17th century, but it was already uncommon by then, perhaps due to its preferred grassland habitat having been reduced to a 4,300-square-kilometre (1,700 sq mi) range, mainly along the southern coast of South Africa. Sea level changes during the early Holocene may also have contributed to its decline by disrupting the population. The first published mention of the bluebuck is from 1681, and few descriptions of the animal were written while it existed. The few 18th-century illustrations appear to have been based on stuffed specimens. Hunted by European settlers, the bluebuck became extinct around 1800; it was the first large African mammal to face extinction in historical times, followed by the quagga in 1883. Only four mounted skins remain, in museums in Leiden, Stockholm, Vienna, and Paris, along with horns and possible bones in various museums.

Taxonomy

According to German zoologist Erna Mohr's 1967 book about the bluebuck, the 1719 account of the Cape of Good Hope published by the traveler Peter Kolbe appears to be the first publication containing a mention of the species. Kolbe also included an illustration, which Mohr believed was based on memory and notes. In 1975, Husson and Holthuis examined the original Dutch version of Kolbe's book and concluded that the illustration did not depict a bluebuck, but rather a greater kudu (Tragelaphus strepsiceros), and that the error was due to a mistranslation into German. The first published illustration of the bluebuck is therefore instead a depiction of a horn from 1764.^[4][5] It has also been pointed out that the animal had already been mentioned (as "blaue Böcke") on a list of South African mammals in 1681.^[6]

1778 illustration by Allamand, probably based on the type specimen in Leiden^[4]

The Welsh naturalist Thomas Pennant made the next published illustration, and included an account of the antelope, calling it "blue goat", in his 1771 Synopsis of Quadrupeds, based on a skin from the Cape of Good Hope purchased from Amsterdam. In 1778, a drawing by the Swiss-Dutch natural philosopher Jean-Nicolas-Sébastien Allamand was included in Comte de Buffon's Histoire Naturelle; he called the antelope tzeiran, the Siberian name for the goitered gazelle (Gazella subgutturosa). The illustration is widely believed to be based on the specimen in Leiden. This drawing is the first published illustration that shows the entire animal.^[4][7][8] Another record of the bluebuck appears in the travel memoirs of French explorer François Levaillant, published in the 1780s, describing his quest to discover the land to the east of the Cape of Good Hope, "Hottentots Holland". The German zoologist Martin Lichtenstein wrote about the bluebuck in 1812, but the species was mentioned less frequently in subsequent literature.^[3]

In 1776, the German zoologist Peter Simon Pallas formally described the bluebuck as Antilope leucophaeus.^[9] In 1853, the Dutch zoologist Coenraad Jacob Temminck stated that the type specimen was an adult male skin now in the Naturalis Biodiversity Center in Leiden (formerly Rijksmuseum van Natuurlijke Historie), collected in Swellendam and present in Haarlem before 1776. It has been questioned whether this was actually the type specimen, but in 1969, the Dutch zoologists Antonius M. Husson and Lipke Holthuis selected it as the lectotype of a syntype series, as Pallas may have based his description on multiple specimens.^[10]

In 1846, the Swedish zoologist Carl Jakob Sundevall moved the bluebuck and its closest relatives to the genus Hippotragus; he had originally named this genus for the roan antelope (H. equinus) in 1845.^[11] This revision was commonly accepted by other writers, such as the British zoologists Philip Sclater and Oldfield Thomas, who restricted the genus Antilope to the blackbuck (A. cervicapra) in 1899.^[3] In 1914, the name Hippotragus was submitted for conservation (so older, unused genus names could be suppressed) to the International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN) with the bluebuck as the type species. However, the original 1845 naming of the genus with the roan antelope as a single species was overlooked and later suppressed by the ICZN, leading to some taxonomic confusion. In 2001, the British ecologist Peter J. Grubb proposed that the ICZN should rescind its suppression of the 1845 naming and make the roan antelope the type species of Hippotragus, since too little is known about the bluebuck for it to be a reliable type species.^[11] This was accepted by the commission in 2003.^[12]

The common names "bluebuck" and "blue antelope" are English for the original Afrikaans name "blaubok" /ˈblaʊbɒk/. The name is a compound of blauw and bok ("male antelope" or "male goat").^[13] Variants of this name include "blaawwbok" and "blawebock".^[3] The generic name Hippotragus is Greek for "horse-goat",^[14] while the specific name leucophaeus is a fusion of two Greek words: leukos ("white") and phaios ("brilliant").^[15]

Preserved specimens

Skin in National Museum of Natural History, Paris

Four mounted skins of the bluebuck remain: the adult male in Leiden, a young male at the Zoological Museum of Stockholm, an adult female in the Vienna Museum of Natural History, and an adult male in the Museum of Natural History in Paris. A mounted skin was housed in the Zoological Museum in Uppsala until the 19th century, but now only the horns remain. There are also records of a skin in Haarlem, but its current whereabouts are unknown. Several of these skins have been identified in various 18th-century illustrations.^[6][16][17] Skeletal remains have been found in both archaeological and palaeontological contexts.^[18]

In 2021, the German geneticist Elisabeth Hempel and colleagues examined sixteen bluebuck specimens to resolve their identities, and found that only four of them were bluebucks. The skins in Stockholm and Vienna were confirmed as belonging to bluebucks, as were skull fragments in Leiden that may belong to the lectotype specimen, and the horns in Uppsala. Four assigned skulls (those in Glasgow, Leiden, Paris and Berlin) were shown to belong to either sable or roan antelopes, as were two pairs of horns (in Cape Town and St. Andrews). As a result, the bluebuck is rarer in museum collections than previously though, and no complete skulls are known of the species. The researchers pointed out that there are four more potential specimens that could be confirmed through testing; two skulls in Berlin, a pair of horns in London, and either a skull or pair of horns in Brussels.^[17]

Evolution

Based on studies of morphology, the bluebuck has historically been classified as either a distinct species or as a subspecies of the roan antelope.^[18] After its extinction, some 19th-century naturalists began to doubt its validity as a species, with some believing the museum specimens to be small or immature roan antelopes, and both species were lumped together under the name A. leucophaeus by the English zoologist George Robert Gray in 1821. The Austrian zoologist Franz Friedrich Kohl pointed out the distinct features of the bluebuck in 1866, followed by Sclater and Thomas, who rejected the synonymy in 1899.^[3] In 1974, the American biologist Richard G. Klein showed (based on fossils) that the bluebuck and roan antelope occurred sympatrically on the coastal plain of the southwestern Cape from Oakhurst to Uniondale during the early Holocene, supporting their status as separate species.^[18][19]

In 1996, an analysis of mitochondrial DNA extracted from the bluebuck specimen in Vienna by South African biologist Terence J. Robinson's and colleagues showed that it was outside the clade containing the roan and sable antelopes. The study therefore concluded that the bluebuck is a distinct species, and not merely a subspecies of the roan antelope as was supposed.^[19] In 2017, a reconstruction of the entire bluebuck mitogenome by Portuguese biologists Gonçalo Espregueira Themudo and Paula F. Campos, based on bone powder extracted from the horns in Uppsala, contradicted the 1996 results. This study instead placed the bluebuck as a sister species to the sable antelope, with the roan antelope as an outgroup. The bluebuck and sable antelope diverged from each other 2.8 million years ago, while the roan antelope diverged from both of them 4.17 million years ago. Africa was going through climatic oscillations between 3.5 and 2 million years ago, and during a colder period, the ancestors of the sable antelope and bluebuck may have been separated, and the population in southern Africa eventually became a new species.^[20]

Late 1700s illustration by Gordon, possibly showing the Paris skin^[6]

The cladograms below shows the placement of the bluebuck according to the 1996 and 2017 DNA studies:^[19]

Based on their larger sample of specimens, Hempel and colleagues also found the bluebuck genetically closest to the sable antelope in 2021.^[17] This was confirmed by a 2022 study by Hempel and colleagues, which managed to sample DNA from a fossil bluebuck specimen for the first time, at 9,800–9,300 years old the oldest paleogenome from Africa.^[21]

Description

Illustration of a male and female (background), by Smit and Wolf, from before 1899; the image may be based on the Paris skin, and the neck-mane is perhaps depicted as too long.^[3]

The adult male bluebuck in Leiden is 119 centimetres (47 in) tall at the withers, and is possibly the largest known specimen.^[22] According to Sclater and Thomas, the tallest specimen is the one in Paris, a male that stands 110 centimetres (45 in) at the shoulder; the specimen in Vienna, on the other hand, is the shortest, a 100-centimetre (40 in) tall female. The bluebuck was notably smaller than the roan and sable antelopes, and therefore the smallest member of its genus.^[3]

The coat was a uniform bluish-grey, with a pale whitish belly, which was not contrasted on the flanks. The limbs had a faint dark line along their front surface. The forehead was brown, darker than the face, and the upper lip and patch in front of the eyes were lighter than the body. The neck-mane was directed forwards and not as developed as in the roan and sable antelopes, and the throat-mane was almost absent. Other differences between the bluebuck and its extant relatives included its shorter and blunter ears not tipped with black, a darker tail tuft (though little darker than its general colour), and smaller teeth.^[3][6] The bluebuck also lacked the contrasting black and white patterns seen on the heads of its relatives.^[22]

As the old skins are presumably faded, it may be difficult to reconstruct the original colour of the bluebuck from them.^[23] Pennant observed that the eyes had white patches below them and the underbelly was white; the coat was a "fine blue" in living specimens, while it changed to "bluish grey, with a mixture of white" in dead animals. He also suggested that the length of the bluebuck's hair and the morphology of its horns formed a link between antelopes and goat. He went on to describe the ears as pointed and over 23 centimetres (9 in) long and the tail as 18 centimetres (7 in) long, terminating in a 6 centimetres (2.4 in) long tuft.^[7]

The horns of the bluebuck were significantly shorter and thinner than those of the roan antelope, but perhaps proportionally longer.^[3] The horns of the Leiden specimen measure 56.5 centimetres (22.2 in) along the curve.^[22] Pennant gave the horn length as 51 centimetres (20 in). He added that the horns, sharp and curving backward, consist of twenty rings.^[7] The horns of the bluebuck appear to have hollow pedicles (bony structures from which the horns emerge).^[24]

Behaviour and ecology

Horns possibly belonging to this species, Natural History Museum, London

The bluebuck, as Klein puts it, became extinct before "qualified scientists could make observations on live specimens". According to historical accounts, the bluebuck formed groups of up to 20 individuals.^[6] Similarities to the roan and the sable antelopes in terms of dental morphology make it highly probable that the bluebuck was predominantly a selective grazer, and fed mainly on grasses.^[25][26] The row of premolars was longer than in others of the genus, implying the presence of dicots in the diet.^[27] A 2013 study by the Australian palaeontologist J. Tyler Faith and colleagues noted the scarcity of morphological evidence to show that the bluebuck could have survived the summers in the western margin of the Cape Floristic Region (CFR), when the grasses are neither palatable nor nutritious. This might have induced a west-to-east migration, because the eastern margin receives rainfall throughout the year while precipitation in the western margin is limited to winter.^[27]

An 18th-century account suggests that females might have left their newborn calves in isolation and returned regularly to suckle them until the calves were old enough to join herds, which is similar to the behaviour of roan and sable antelopes. Akin to other grazing antelopes, the bluebuck probably calved mainly where rainfall, and thus the availability of grasses, peaked. Such locations could be the western margin of the CFR during winter and the eastern margin of the CFR during summer. Faith and colleagues found that the occurrence of juveniles in bluebuck fossils decreases linearly from the west to the east, indicating that most births took place in the western CFR; due to the preference for rainfall, it may be further assumed that most births occurred during winter, when the western CFR receives most of its rainfall. The annual west-to-east migration would have followed in summer, consistent with the greater number of older juveniles in the east that would have joined herds. Juvenile fossils also occur in other places across the range, but appear to be concentrated in the western CFR.^[27]

Distribution and habitat

Head of the Vienna skin

Endemic to South Africa, the bluebuck was confined to the southwestern Cape. A 2003 study estimated the expanse of the historic range of the bluebuck at 4,300 square kilometres (1,700 sq mi), mainly along the southern coast of South Africa;^[26] fossils, however, have been discovered in a broader area that includes the southern and western CFR and even the highlands of Lesotho.^[27] Historical records give a rough estimate of its range. On 20 January 1774, Swedish naturalist Carl Peter Thunberg recorded a sighting in Tigerhoek, Mpumalanga. In March or April 1783, Levalliant claimed to have witnessed two specimens in Soetemelksvlei, Western Cape. Based on these notes, a 2009 study by the South African zoologist Graham I. H. Kerley and colleagues estimated the range of the bluebuck to be limited within a triangular area in the Western Cape, bounded by Caledon to the west, Swellendam to the northeast and Bredasdorp to the south.^[28] Rock paintings in the Caledon river valley of the Free State province in eastern South Africa have been identified as bluebucks, which also confirms the once wider distribution of the species.^[29]

In 1974, Klein studied the fossils of Hippotragus species in South Africa. Most of these were found to represent the bluebuck and the roan antelope. The fossil record suggested that the bluebuck occurred in large numbers during the last glacial period (nearly 0.1 million years ago), and was more common than sympatric antelopes. The bluebuck could adapt to more open habitats than could the roan antelope, a notable point of difference between these species. Fossils of the bluebuck have been found in the Klaises River and the Nelson Bay Cave (near Plettenberg Bay) and Swartklip (to the west of the Hottentots Holland mountains).^[18] Faith and colleagues noted that the western and southern CFR were separated by biogeographical barriers, such as the Cape Fold Belt and afromontane forests.^[27]

A 2011 study suggested that low sea levels facilitated migrations for large mammals;^[30] therefore the rise in sea levels with the beginning of the Holocene would have led to fragmented bluebuck populations and distanced many populations from the western coast (fossils dating to this period are scarce in the western coast but have been recorded from the southern coast). Thus, a mass extinction could have taken place, leaving behind mainly the populations that remained in the resource-rich western CFR.^[27] The causes of the drastic decline in bluebuck populations just before the 15th and 16th centuries have not been investigated; competition with livestock and habitat deterioration could have been major factors in its depletion.^[18]

Faith and colleagues further suggested that the bluebuck, being a grazer, probably favoured grassland habitats.^[27] This hypothesis is supported by fossil evidence – bluebuck fossils appear in significant numbers along with those of grassland antelopes.^[31][32] Kerley and colleagues suggested that the bluebuck frequented grasslands and shunned wooded areas and thickets.^[28] In a 1976 study of fossils in the Southern Cape, Klein observed that the bluebuck's habitat preferences were similar to those of the African buffalo (Syncerus caffer) and the reedbucks (Redunca).^[33]

Relationship with humans

Extinction

Drawing of the Leiden specimen, by Levaillant, 1781^[6]

Due to the small range of the bluebuck at the time of European settlement of the Cape region in the 17th and 18th centuries compared to the much wider area evidenced by fossil remains, it is thought the species was already in decline before this time. The bluebuck was the sole species of Hippotragus in the region until 70,000–35,000 years ago, but the roan antelope appears to have become predominant about 11,000 years ago. This might have coincided with grasslands being replaced by, for example, brush and forest, thereby reducing what is presumed to be the preferred habitat of the bluebuck, the grasslands.^[19] The results of the sea level changes in the early Holocene may also have played a role in the decline of the species, and left only the southern population to survive into historical times.^[27] Hempel and colleagues found a low level of genetic diversity between the four confirmed bluebuck specimens, which confirms its population size was low by the time of European colonisation.^[17]

The bluebuck was hunted to extinction by European settlers; in 1774 Thunberg noted that it was becoming increasingly rare.^[5] The German biologist Hinrich Lichtenstein claimed that the last bluebuck had been shot in 1799 or 1800.^[10] The bluebuck is the first historically recorded large African mammal to become extinct,^[18][19][34] followed by the quagga (Equus quagga quagga), which died out in 1883.^[35][36] Around the time of its extinction, the bluebuck occurred in what would be known as the Overberg region (Western Cape), probably concentrated in Swellendam.^[37] In 1990, the South African zoologist Brian D. Colohan argued that an 1853 eyewitness report of a "bastard gemsbok" seen near Bethlehem, Free State, actually referred to a bluebuck, 50 years after the last individuals in Swellendam were shot.^[29] The IUCN Red List accepts Lichtenstein's dates of extinction.^[1] The related roan and sable antelopes have also disappeared from much of their former range.^[38]

Cultural significance

The bluebuck rock paintings from the Caledon river valley have been attributed to Bushmen. They show six antelopes facing a man, and were supposedly inspired by shamanic trance; they may depict a Bushman visiting the spirit-world through a tunnel. The Bushmen possibly believed that the bluebuck had a supernatural potency, like other animals in their environment. The animals in the paintings are similar in proportion to the reedbuck, but the large ears, horns, and lack of a mane rule out species other than the bluebuck.^[29]

A South African fable, The Story of the Hare, mentions a bluebuck (referred to as inputi) that, among other animals, is appointed to guard a kraal.^[39] The bluebuck is also mentioned in French novelist Jules Verne's Five Weeks in a Balloon (1863); the animal is described as a "superb animal of a pale-bluish colour shading upon the gray, but with the belly and the insides of the legs as white as the driven snow".^[40]

References

Citations

Sources

• Deacon, H.J.; Hendley, Q.B.; Lambrechts, J.J.N., eds. (1983). "Palaeoenvironmental implications of Quaternary large mammals in the Fynbos region". Fynbos Palaeoecology: A Preliminary Synthesis (PDF). Pretoria, South Africa: Council for Scientific and Industrial Research. pp. 116–38. ISBN 978-0-7988-2953-3. Retrieved June 13, 2016.
• de Buffon, Comte (1778). Histoire naturelle, générale et particulière. Servant de suite à l'histoire des animaux Quadrupèdes (Supplement 4). Amsterdam, Netherlands: Chez J.H. Schneider. pp. 151–3, one plate. Retrieved June 13, 2016 – via Google books.
• Groves, Colin P.; Grubb, Peter (2011). Ungulate Taxonomy. Baltimore, US: Johns Hopkins University Press. p. 198. ISBN 978-1-4214-0093-8. Retrieved June 13, 2016.
• Grubb, P. (2005). "Order Artiodactyla". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M (eds.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. p. 718. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
• Honey, J.A. (2013). South-African Folk-Tales. Worcestershire, UK: Read Books Ltd. ISBN 978-1-4733-8515-3. Retrieved June 13, 2016.
• Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names from Aalge to Zusii. London, UK: Christopher Helm. p. 224. ISBN 978-1-4081-3326-2.
• Sclater, Philip; Thomas, Oldfield (1899). "The Blue-Buck". The Book of Antelopes. Vol. IV. London, UK: R. H. Porter. pp. 4–12. Retrieved June 13, 2016 – via Internet Archive.
• Stuart, Chris; Stuart, Tilde (1996). Africa's Vanishing Wildlife (1st ed.). Shrewsbury, UK: Swan Hill Press. ISBN 978-1-85310-817-4.
• Verne, Jules (2015) [1863]. Five Weeks in a Balloon. Paris, France: Pierre-Jules Hetzel. p. 75. ISBN 978-1-5168-5211-6. Retrieved June 13, 2016.

Hippotragus leucophaeus Hippotragus generoko animalia da. Artiodaktiloen barruko Hippotraginae azpifamilia eta Bovidae familian sailkatuta dago.

Erreferentziak

Kanpo estekak

• • 'Hippotragus leucophaeus'ri buruzko informazioa Mammals of The World datubasean

  Ikus, gainera

  • Bovidae

Siniantilooppi (Hippotragus leucophaeus) on sukupuuttoon kuollut hevosantilooppilaji, jonka hävittivät afrikaanit vuonna 1779. Sen nimi tulee suurimmaksi osaksi harmaansinisestä turkista. Sen elinalue oli pieni alue Kapmaassa. Sillä on kyseenalainen kunnia olla ensimmäinen Afrikassa sukupuuttoon kuollut eläinlaji, jonka ihminen oli metsästänyt sukupuuttoon. Siniantilooppi söi kasveja. Sosiaalinen käyttäytyminen oli todennäköisesti samanlaista kuin muilla antilooppilajeilla. Lajista on nykyään vain viisi säilynyttä taljaa ja piirroksia, jotka ovat ainoat todisteet tämän kauniin antilooppilajin elämästä.

Lähteet

• Koivisto, I. et al: Kodin suuri eläinkirja 9.osa, Weilin+Göös 1981, ISBN 951-35-1712-8

Viitteet

Hippotragus leucophaeus (a Graeco, λευκόφαιος 'ex albo et fusco mixtus'; Anglice bluebuck, blue antelope; Batava Capitensi: blaubok) est species exstincta bovidarum quae in Africa Australi fere usque ad annum 1800 vivebant. Minor est congeneribus suis Hippotrago equini et Hippotrago nigri. Prius aliquando subspecies H. equini habebatur, sed indicia genetica monstrant eam speciem esse distinctam.

Notae

Nexus externi

Vicimedia Communia plura habent quae ad Hippotragum leucophaeum spectant.

• De H. leucophaeo apud Animal Diversity Web

De blauwbok (Hippotragus leucophaeus) was een soort uit de familie van de paardantilopen en wordt ook weleens blauwe antilope (Afrikaans: bloubok) genoemd. Deze soort is inmiddels uitgestorven.

Kenmerken

De blauwbok had twee geweldige hoorns en een donkere vacht van boven en een witte vacht van onderen. Een mannelijke blauwbok werd tot de drie meter lang, de vrouwtjes tot 280 centimeter. De lengte van de hoorns was langer dan een halve meter. De schofthoogte bedroeg 100 tot 115 cm.

Verspreiding

De blauwbok leefde in het zuidwestelijke kustgebied van Zuid-Afrika, vooral op renosterveld. De blauwbok werd naast mensen nog door meerdere dieren van de Afrikaanse vlakten bejaagd zoals gevlekte hyena's, luipaarden, wilde honden en leeuwen. In 1882 ontvangt de dierentuin Artis nog een levend exemplaar uit Afrika. Rond 1800 raakte het dier, onder meer door bejaging, uitgestorven. Deze slanke paardantilope voedde zich het liefst met bloemen in plaats van struiken.

De graslanden van Zuid-Afrika waar deze antilope leefde zijn nu nog steeds een van de biologisch rijkste gebieden op de planeet en het plantenleven daar wordt gekleurd door een overvloed van bloemen, vooral madeliefjes.

Blauwbok in het Natuurhistorisch Museum Wenen

Antylopowiec modry^[4], dawniej: antylopa modra^[5] (Hippotragus leucophaeus) – gatunek wymarłego ssaka z rodziny wołowatych, żyjącego w Afryce Południowej do końca XVIII wieku. Należał do tego samego rodzaju, co antylopowiec koński i antylopowiec szablorogi, ale był mniejszy. Czasem uznaje się go za podgatunek antylopowca końskiego, ale badania genetyczne potwierdziły odrębność gatunkową antylopowca modrego.

Największy okaz ma wysokość 119 cm w kłębie. Jego rogi mierzone wzdłuż krzywizny mają 56,5 cm długości. Futro ma jednolitą barwę niebieskawoszarą z bladobiaławym brzuchem. Brązowe czoło jest ciemniejsze od twarzy. Grzywa wykształcona była słabiej niż u antylopowców końskiego i szablorogiego. Krótsze uszy kończyły się bardziej tępo, bez czerni. Miał też ciemniejszy pęczek włosów na ogonie oraz mniejsze zęby. Brakowało mu kontrastującego wzoru czerni i bieli obserwowanego na głowach jego krewniaków. Żywił się niską roślinnością zielną. Być może cielił się podczas opadów deszczu, kiedy dostępność traw osiągała szczyt. Kiedy Europejczycy pojawili się na Półwyspie Przylądkowym występował tylko w południowo-zachodniej jego części, ale dowody kopalne i rysunki naskalne wskazują na niegdysiejszy większy zasięg.

Europejczycy napotkali antylopowca modrego w XVII wieku. Był już wtedy rzadkością, być może z powodu redukcji zasięgu preferowanych przezeń siedlisk trawiastych do 4300 km², głównie wzdłuż południowych wybrzeży Afryki Południowej. Zmiany poziomu mórz we wczesnym holocenie również mogły się przyczynić do spadku liczebności populacji tego ssaka.

Pierwsza wzmianka o tym zwierzęciu pochodzi z 1681. Kiedy jeszcze istniało, powstało kilka opisów. Nieliczne osiemnastowieczne ilustracje wydają się bazować na okazach spreparowanych. Jako obiekt polowań europejskich osadników antylopowiec modry wyginął około 1800. Czyni to antylopowca modrego pierwszym dużym afrykańskim ssakiem, który wyginął w czasach historycznych. Później jego los podzieliła zebra kwagga. Pozostały jedynie cztery zachowane okazy w muzeach w Lejdzie, Sztokholmie, Wiedniu i Paryżu, ponadto czaszki i rogi.

Systematyka i etymologia

W 1776 niemiecki zoolog Peter Simon Pallas dokonał formalnego opisu gatunku jako Antilope leucophaeus^[6]. W 1853 holenderski zoolog Coenraad Jacob Temminck ustanowił okazem typowym skórę dorosłego samca, obecnie przechowywaną w Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie (wcześniej Rijksmuseum van Natuurlijke Historie), zebraną w Swellendam i obecną w Haarlemie przed 1776. Zakwestionowano, czy rzeczywiście jest to okaz typowy, ale w 1969 holenderscy zoolodzy Antonius M. Husson i Lipke Holthuis wybrali go na lektotyp serii syntypów, jako że Pallas mógł opierać się w swym opisie na wielu okazach^[7].

W 1846 szwedzki zoolog Carl Jakob Sundevall przeniósł gatunek i jego najbliższych krewnych do rodzaju Hippotragus; pierwotnie ukuł tę nazwę dla H. equinus w 1845^[8]. Rewizja ta została powszechnie zaakceptowana przez innych autorów, jak brytyjscy zoolodzy Philip Sclater i Oldfield Thomas, którzy ograniczyli rodzaj Antilope do A. cervicapra w 1899^[9]. W 1914 nazwa Hippotragus została objęta ochroną (wobec czego starsze, nieużywane nazwy rodzaju zostały wstrzymane) przez International Commission on Zoological Nomenclature (ICZN), a opisywany tu gatunek uznano za typowy. Jednak pierwotny opis rodzaju z 1845 z Hippotragus equinus jako jedynym gatunkiem został przeoczony i wstrzymanie przez ICZN doprowadziło do pewnego zamieszania w taksonomii. W 2001 brytyjski ekolog Peter J. Grubb uznał, że ICZN powinna odwołać wstrzymanie nazwy z 1845 i uznać H. equinus gatunkiem typowym rodzaju Hippotragus, tym bardziej, że niewiele wiadomo o H. leucophaeus i nie stanowiłby on wiarygodnego gatunku typowego^[8], co doczekało się komisyjnej akceptacji w 2003^[10].

Zgodnie z książką niemieckiego zoologa Erny Mohra z 1967 opis Przylądka Dobrej Nadziei z 1719 opublikowany przez przyrodnika nazwiskiem Peter Kolbe wydaje się zawierać pierwszą wzmiankę na temat antylopowca modrego. Kolbe zamieścił także ilustrację, która wedle Mohra opierała się na pamięci i notatkach. W 1975 Husson i Holthuis zbadali oryginalne holenderskie wydanie książki Kolbego, dochodząc do wniosku, że ilustracja nie przedstawia H. leucophaeus, a raczej kudu wielkie (Tragelaphus strepsiceros), a błąd spowodowany był błędnym tłumaczeniem na niemiecki. Pierwszą opublikowaną ilustrację antylopowca modrego stanowi więc rysunek rogu z 1764^[2][11]. Zauważono również, że zwierzę wymieniono wcześniej pod nazwą „blaue Böcke” na liście ssaków Afryki Południowej w 1681^[12].

Głowa wedle Pennanta, 1771, druga opublikowana ilustracja tego gatunku^[2]

Walijski przyrodnik Thomas Pennant sporządził następną opublikowaną ilustrację wraz z jej opisem, nazywając zwierzę „niebieską kozą” w swym wydanym w 1771 Synopsis of Quadrupeds. Opierał się na skórze z Przylądka Dobrej Nadziei, wypożyczonej z Amsterdamu. W 1778 rysunek autorstwa szwajcarsko-holenderskiego filozofa przyrody Allamanda zamieszczono w Histoire Naturelle autorstwa Comte de Buffona. Zwierzę określono tam słowem tzeiran, syberyjską nazwą gazeli czarnoogonowej (Gazella subgutturosa). Powszechnie przyjmuje się, że ilustracja bazuje na okazie z Lejdy. Jest to pierwsze przedstawienie całego zwierzęcia tego gatunku^[2][13][14]. Inny zapis odnośnie tego gatunku pojawia się we wspomnieniach z podróży francuskiego odkrywcy François Levaillanta, opublikowanych w latach osiemdziesiątych XVIII wieku. Opisał w nich swoje poszukiwania lądu leżącego na wschód od Przylądka Dobrej Nadziei, zwanej Hottentots-Holland. Niemiecki zoolog Martin Lichtenstein napisał o tym ssaku w 1812 i gatunek wymieniano rzadziej w kolejnych publikacjach^[9].

Do czasów współczesnych przetrwały cztery stojące skóry: dorosły samiec w Lejdzie, młoda samica w Muzeum Zoologicznym w Sztokholmie, dorosła samica w Naturhistorisches Museum (Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu) oraz dorosły samiec w Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu. Kolejny przetrzymywany był w Muzeum Zoologicznym w Uppsali do XIX wieku, ale do dzisiaj pozostały z niego jedynie rogi. Istnieją też zapisy dotyczące skóry w Haarlemie, jednak jej obecne miejsce pobytu nie jest znane. Kilka tych skór zostało zidentyfikowanych na różnych osiemnastowiecznych ilustracjach. Czaszka samicy wchodzi w skład zbiorów Hunterian Museum and Art Gallery oraz Muzeum Zoologicznego w Amsterdamie, choć sugerowano, że okaz Hunterian Museum należy do H. niger. Para rogów należy do Muzeum Historii Naturalnej w Londynie oraz do Iziko South African Museum^[12][15]. Pozostałości szkieletu znaleziono wśród znalezisk archeologicznych i paleontologicznych^[16].

Nazwy anglojęzyczne „bluebuck” i „blue antelope” pochodzą od afrykanerskiego „blaubok”. Nazwa ta stanowi złożenie blauw i bok („samiec antylopy”, „samiec kozy”). Warianty tej nazwy to „blaawwbok” i „blawebock”^[9]. Z kolei nazwa rodzajowa Hippotragus wywodzi się z greki i oznacza „konia-kozę” (ίππος íppos „koń”; τραγος tragos „koza”)^[17][18]. Z kolei epitet gatunkowy leucophaeus pochodzi od greckiego słowa λευκοφαιος leukophaios „biało-szary, koloru popiołu” (λευκος leukos „biały” i φαιος phaios „szary, ciemny”)^[19][20].

We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej dla określenia gatunku używana była nazwa zwyczajowa antylopa modra^[5]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” zwężono stosowanie nazwy „antylopa” wyłącznie dla wołowatych z rodzaju Antilope, a określenia „antylopy” dla podrodziny Antilopinae. W konsekwencji gatunkowi Hippotragus leucophaeus nadano oznaczenie antylopowiec modry^[4].

Ewolucja

Rogi z Muzeum Historii Naturalnej w Londynie

Bazujące na morfologii historyczne klasyfikacje uznawały to zwierzę za gatunek bądź podgatunek antylopowca końskiego^[16]. Po wyginięciu niektórzy dziewiętnastowieczni przyrodnicy zaczęli podważać status gatunku. Niektórzy uznawali okazy muzealne za małe bądź niedojrzałe antylopowce końskie i oba gatunki określił jedną nazwą A. leucophaeus angielski zoolog George Robert Gray w 1821. Austriacki zoolog Franz Friedrich Kohl zauważył odrębności antylopowca modrego w 1866, poszli za nim Sclater i Thomas, którzy odrzucili synonimiczność w 1899^[9].

W 1974 amerykański biolog Richard G. Klein w oparciu o skamieniałości wykazał, że antylopowce modry i koński występowały sympatrycznie na przybrzeżnych równinach południowego zachodu Kraju Przylądkowego od Oakhurst do Uniondale we wczesnym holocenie, co wspiera pogląd o statusie dwóch niezależnych gatunków^[16][21]. W 1996 badanie mtDNA wyekstrahowanego z okazu wiedeńskiego usytuowało antylopowca modrego poza kladem tworzonym przez antylopowce końskiego i szablorogiego. Badanie potwierdziło, że antylopowiec modry to osobny gatunek, a nie jedynie podgatunek antylopowca końskiego, jak podejrzewano. Badanie z 1996 obrazuje następujący kladogram^[21]:

Damaliscus pygargus phillipsi

Damaliscus pygargus pygarus

H. leucophaeus

H. equinus

H. niger

Budowa

Głowa okazu wiedeńskiego

Dorosły samiec antylopowca modrego z Lejdy mierzy 119 cm w kłębie, jest to prawdopodobnie największy okaz tego gatunku^[22]. Wedle Sclatera i Thomasa najwyższy jest jednak okaz z Paryża, samiec mierzący 110 cm. Z drugiej strony okaz z Wiednia jest najniższy, będąc mierzącą 100 cm samicą. Antylopowiec modry był zauważalnie mniejszy od antylopowców końskiego czy szablorogiego, co czyni go najmniejszym przedstawicielem swego rodzaju^[9].

Sierść antylopowca modrego przybierała jednolitą barwę niebieskawoszarą, z bladym, białawym brzuchem, niekontrastującym z bokami. Kończyny zdobiła słabo wyrażona ciemna linia biegnąca na przedzie. Brązowe czoło było ciemniejsze od twarzy. Górna warga i plama przed oczami był jaśniejsze od reszty ciała. Grzywa kierowała się do przodu, rozwijała się słabiej niż u antylopowca końskiego czy szablorogiego. Na podgardlu nie było jej w ogóle. Inne różnice pomiędzy antylopowcem modrym a jego współczesnymi krewnymi obejmują krótsze i bardziej tępo zakończone uszy bez czerni na koniuszkach, ciemniejszą kępę włosów wieńczącą ogon (nieznacznie ciemniejszą od ogólnej barwy zwierzęcia) i mniejsze zęby^[9][12]. Antylopowiec modry nie miał też kontrastującego czarno-białego wzoru obserwowanego na głowach jego krewnych^[22].

Jako że stare skóry prawdopodobnie zmatowiały, zrekonstruowanie oryginalnego ubarwienia antylopowca modrego za życia może być trudne^[23]. Pennant zaobserwował, że oczy i plamy poniżej ich oraz brzuch były białe. U żywych osobników sierść była subtelnej barwy niebieskiej, ale po śmierci zmieniała się na niebieskawoszarą, z mieszanką bieli. Autor ten zasugerował też, że długość włosów antylopowca modrego i morfologia jego rogów wiązała go z antylopami i kozami. Opisał uszy jako zaostrzone, mierzące ponad 9 cali (22,5 cm) długości, ogon zaś na 7 cali (17,5 cm), kończący się sześciocalową (15 cm) kępką włosów^[13].

Ilustracja samca i samicy (w tle) Smita i Wolfa sprzed 1899. Rysunek bazuje na okazie paryskim, grzywa oddana została być może jako zbyt długa^[9]

Rogi antylopowca modrego były znacznie krótsze i cieńsze od noszonych przez antylopowca końskiego, jednak proporcjonalnie były dłuższe^[9]. Rogi okazu z Lejdy mierzone wzdłuż krzywizny mają 56,5 cm długości^[22]. Rogi okazu z Hunterian mają rozstaw 9,8 cm, ich długość mierzona wzdłuż krzywizny to 51 cm, a obwód mierzony u podstawy – 15 cm^[9]. Pennant określił długość rogów 51 cm. Dodał, że rogi, ostre i zakrzywione do tyłu, składały się z 20 pierścieni^[13]. Opis ten zgadza się z rogami z Hunterian Museum. Czaszka z tego muzeum ma 39,6 cm długości^[15]. Rogi antylopowca modrego wydają się cechować wydrążonymi możdżeniami^[24].

Zachowanie i ekologia

Wedle Kleina antylopowiec modry wyginął, zanim kwalifikowani naukowcy mogli poczynić obserwacje żyjących osobników. Zgodnie z zapiskami historycznymi zwierzę to żyło w grupach liczących do 20 sztuk^[12]. Podobieństwa do antylopowców szablorogiego i końskiego w zakresie morfologii uzębienia uprawdopodabniają tezę traktującą antylopowca modrego jako selektywnego roślinożercę pasącego się na nisko rosnącej roślinności, głównie na trawach^[25][26]. Rząd przedtrzonowców był dłuższy niż u innych antylopowców, co wskazuje na obecność dwuliściennych w jego diecie^[27]. Badanie z 2013 autorstwa australijskiego paleontologa J. Tylera Faitha i współpracowników wskazało na ubóstwo dowodów morfologicznych przemawiających za możliwością przetrwania przez antylopowca modrego lata na zachodnim brzegu Państwa Przylądkowego, gdzie trawy nie są ani strawne, ani odżywcze. Wskazuje to na migracje w kierunku wschód-zachód, ponieważ na wschodnim krańcu deszcze padają cały rok, podczas gdy na zachodzie ograniczają się do zimy^[27].

Osiemnastowieczne doniesienie sugeruje, że samice mogły swe nowo narodzone młode zostawiać w izolacji, regularnie powracając do nich, by karmić je mlekiem, nim cielęta dorosły do tego, by móc stać się członkami stada. Podobnie wygląda to u antylopowców szablorogiego i końskiego. Jak u innych wołowatych żywiących się nisko rosnącą roślinnością antylopowiec modry mógł cielić się głównie w czasie opadów deszczu, kiedy dostępność traw osiągała szczyt. Odpowiednie miejsca leżą na zachodnim brzegu Państwa Przylądkowego w zimie oraz na jego wschodnim krańcu w lecie. Faith et al. (2013) odkryli, że obecność osobników młodocianych wśród skamielin antylopowca modrego obniża się liniowo z zachodu na wschód. Wskazuje to na zachód Państwa Przylądkowego jako na miejsce większości narodzin. W związku z opadami deszczu można dalej przypuścić, że większość porodów odbywała się zimą, kiedy pada większość deszczu na zachodzie Państwa Przylądkowego. Coroczne migracje z zachodu na wschód odbywały się latem, wtedy większa liczba młodych dorosłych dołączała do stad. Skamieniałości osobników młodocianych znajduje się także w innych miejscach w obrębie dawnego zasięgu występowania gatunku, wydają się one jednak koncentrować na zachodzie Państwa Przylądkowego^[27].

Rozmieszczenie geograficzne i siedlisko

Pochodząca z końca pierwszej dekady XVIII wieku ilustracja autorstwa Gordona, może przedstawiać okaz z Paryża^[12]

Endemit Afryki Południowej, ograniczał swój zasięg występowania do południowego zachodu Półwyspu Przylądkowego. W 2003 oszacowano jego historyczny zasięg występowania na 4300 km², głównie na południowym wybrzeżu Afryki Południowej^[26]. Skamieliny odkrywano jednak na większym obszarze, obejmującym południowe i zachodnie Państwo Przylądkowe, a nawet wzgórza Lesotho^[27]. Historyczne doniesienia pozwalają na oszacowanie zasięgu jedynie w przybliżeniu. 20 stycznia 1774 szwedzki przyrodnik Carl Peter Thunberg odnotował obserwację w Tigerhoek (Mpumalanga). W marcu bądź kwietniu 1783 Levaillant umiejscawiał obserwację dwóch okazów w Soetemelksvlei (Prowincja Przylądkowa Zachodnia). Bazując na tych doniesieniach, badanie opublikowane w 2009 przez południowoafrykańskiego zoologa Grahama I. H. Kerley'a i współpracowników przewiduje, że zasięg występowania antylopowca modrego ograniczał się do trójkątnego obszaru w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, między Caledon na zachodzie, Swellendam na północnym wschodzie oraz Bredasdorp na południu^[28]. Rysunki naskalne w dolinie rzeki Caledon w Wolnym Państwie na wschodzie RPA zidentyfikowano jako antylopowce modre, co również potwierdza szerszy zasięg występowania gatunku^[29].

Ilustracja antylopowca modrego i koziołka skalnego z 1851

W 1974 Klein przebadał skamieniałości gatunków antylopowca z Afryki Południowej. Większość z nich reprezentowało antylopowce modrego i końskiego. Zapis kopalny sugeruje, że antylopowiec modry występował w dużej liczebności w czasie ostatniego zlodowacenia, około 0,1 miliona lat temu, że był bardziej pospolity od sympatrycznych antylop. Antylopowiec modry mógł adaptować się do bardziej otwartych siedlisk, niż antylopowiec koński, co stanowi istotną różnicę pomiędzy tymi gatunkami. Skamieliny antylopowca modrego znajdowano w jaskiniach Klasies River Caves, Nelson Bay oraz Swartklip na zachodzie gór Hottentots-Holland^[16]. Faith et al. w 2013 zauważyli, że zachodnia i wschodnia część Państwa Przylądkowego rozdzielały bariery biogeograficzne, jak Góry Przylądkowe czy lasy afromontane^[27]. Badanie z 2011 sugeruje, że niski poziom morza ułatwiał migracje dużych saków^[30]. W związku z tym podniesienie się poziomu morza z początkiem holocenu doprowadziło do fragmentacji populacji antylopowca modrego i oddaliło wiele z populacji od zachodniego wybrzeża. Skamieliny datowane na ten czas należą do rzadkości na zachodnim wybrzeżu, odkryto je natomiast na południowym wybrzeżu. Mogło mieć miejsce masowe wymieranie, które pozostawiło populacje głównie na bogatym w zasoby zachodnim Państwie Przylądkowym^[27]. Przyczyny znacznego spadku liczebności w populacjach antylopowca modrego niedługo przed przybyciem Europejczyków nie zostały zbadane. Głównymi przyczynami uszczuplenia pogłowia mogą okazać się konkurencja z trzodą hodowlaną i zniszczenie siedlisk^[16].

Faith et al. (2013) zasugerowali dalej, że antylopowiec modry, żywiący się nisko rosnącą roślinnością, prawdopodobnie faworyzował tereny trawiaste^[27]. Hipotezę tę wpierają dowody kopalne: skamieliny antylopowców modrych pojawiają się w znacznej liczbie razem z pozostałościami wołowatych terenów trawiastych^[31][32]. Kerley et al. w 2009 zasugerowali, że antylopowiec modry zaglądał na tereny trawiaste, unikając lasów i zarośli^[28]. W badaniu skamieniałości z Prowincji Przylądkowej Zachodniej opublikowanym w 1976 Klein zauważył, że preferencje siedliskowe antylopowca modrego przypominały preferencje bawoła afrykańskiego czy ridboka^[33].

Wymarcie

Rysunek okazu z Lejdy, Levaillant, 1781^[12]

Z powodu niewielkiego zasięgu występowania antylopowca modrego w czasie osadnictwa Europejczyków w Kraju Przylądkowym w wiekach XVII i XVIII w porównaniu ze znacznie większym obszarem, z którego pochodzą znaleziska kopalne, uważa się, że liczebność gatunku już wcześniej spadała. Antylopowiec modry był jedynym przedstawicielem swego rodzaju w tym regionie przed 70000–35000 lat, ale przed około 11000 lat dominować zaczął antylopowiec koński, co mogło współistnieć z zamianą siedlisk trawiastych na, przykładowo, busz bądź las. Zmniejszały się siedliska trawiaste, które preferowały antylopowce modre^[21]. Zmiany poziomu morza we wczesnym holocenie również mogły odgrywać rolę w spadku liczebności gatunku. W efekcie tylko populacje południowe przetrwały do czasów historycznych^[27]

Europejscy osadnicy polowali na antylopowce modre aż do ich wyginięcia. W 1774 Thunberg zauważył, że zwierzę staje się coraz rzadsze^[11]. Niemiecki biolog Hinrich Lichtenstein twierdził, że ostatni antylopowiec modry został zastrzelony w 1799 lub 1800^[7]. Czyni go to pierwszym dużym ssakiem afrykańskim, którego wymarcie odnotowano w czasach historycznych^[16][21][34] Wyprzedził on zebrę kwaggę, która wymarła w 1883^[35][36]. Przed czasem wyginięcia antylopowiec modry pojawił się na terenach dzisiejszego regionu Overberg w Zachodniej Prowincji Przylądkowej, prawdopodobnie zbierał się w Swellendam^[37]. W 1990 południowoafrykański zoolog Brian D. Colohan argumentował, że świadkowie z 1853, 50 lat po zastrzeleniu ostatniego antylopowca modrego w Swellendam, podający bastard gemsbok (oryks południowy) w okolicy Bethlehem, w rzeczywistości widzieli antylopowca modrego^[29]. IUCN przyjmuje datę wymarcia za Lichtensteinem^[3].

W kulturze

Przedstawiające antylopwoca modrego rysunki naskalne z doliny rzeki Caledon przypisywano buszmenom. Widać nań 6 kopytnych stojących naprzeciw człowieka. Inspirację stanowił prawdopodobnie trans szamana. Rysunek może przedstawiać buszmena wizytującego przez tunel świat duchowy. Buszmeni mogli wierzyć, że antylopowiec modry posiada nadnaturalne moce, jak inne zwierzęta ich środowiska. Zwierzęta na rysunku przypominają proporcjami ridboka, ale duże uszy, rogi i brak grzywy wykluczają gatunki inne niż antylopowiec modry^[29].

Południowoafrykańska bajka The Story of the Hare (co oznacza opowieść o zającu) wymienia antylopowca modrego pod nazwą inputi. Wśród innych zwierząt wyznaczony jest do pilnowania kraala^[38].

Antylopowca modrego wymienia także francuski powieściopisarz Jules Verne w powieści Pięć tygodni w balonie (1863). Opisuje on go jako wspaniałe zwierzę bladoniebieskawego koloru cieniowanego szarością, z brzuchem i spodnią stroną kończyn białymi jak śnieg^[39].

Przypisy

Bibliografia

• Palaeoenvironmental implications of Quaternary large mammals in the Fynbos region [w:] H.J.H.J. Deacon H.J.H.J., Q.B.Q.B. Hendley Q.B.Q.B., J.J.N.J.J.N. Lambrechts J.J.N.J.J.N., Fynbos Palaeoecology: A Preliminary Synthesis, Pretoria, South Africa: Council for Scientific and Industrial Research, 1983, s. 116–38, ISBN 978-0-7988-2953-3 [dostęp 2016-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-15] .
• Comte de Buffon: Histoire naturelle, générale et particulière. Servant de suite à l'histoire des animaux Quadrupèdes (Supplement 4). Amsterdam, Netherlands: Chez J.H. Schneider, 1778, s. 151–3; one plate. [dostęp 13-06-2016].
• Colin P. Groves, Peter Grubb: Ungulate Taxonomy. Baltimore, US: Johns Hopkins University Press, 2011, s. 198. ISBN 978-1-4214-0093-8.
• P. Grubb: Order Artiodactyla. W: D.E. Wilson, D.M Reeder: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3.. Johns Hopkins University Press, 2005, s. 718. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
• J.A. Honey: South-African Folk-Tales. Worcestershire, UK: Read Books Ltd., 2013. ISBN 978-1-4733-8515-3.
• James A. Jobling: The Helm Dictionary of Scientific Bird Names from Aalge to Zusii. London, UK: Christopher Helm, 2010, s. 224. ISBN 978-1-4081-3326-2.
• The Blue-Buck. W: Philip Sclater, Oldfield Thomas: The Book of Antelopes. T. IV. London, UK: R. H. Porter, 1899, s. 4–12. [dostęp 13-06-2016].
• Chris Stuart, Tilde Stuart: Africa's Vanishing Wildlife. Wyd. 1.. Shrewsbury, UK: Swan Hill Press, 1996. ISBN 978-1-85310-817-4.
• Jules Verne: Five Weeks in a Balloon. 2015, s. 75. ISBN 978-1-5168-5211-6. [dostęp 13-06-2016].

Ilustrație de Allamand, din 1778, realizată după specimenul tip din Leiden^[1]

Antilopa albastră (Hippotragus leucophaeus) sau căpriorul albastru (în afrikaans: blaubok pronunțat /ˈblau̇ˌbäk/) este o specie dispărută de antilopă, care a trăit în Africa de Sud până în jurul anului 1800. Este congenerică cu antilopa dereșă și antilopa samur (aparținând genului Hippotragus), dar era mai mică decât acestea două. A fost uneori considerată o subspecie a antilopei dereșe, dar un studiu genetic a confirmat-o ca specie distinctă.

Taxonomie și etimologie

În 1776, zoologul german Peter Simon Pallas a descris formal antilopa albastră ca Antilope leucophaeus.^[2] În 1853, zoologul olandez Coenraad Jacob Temminck a declarat că specimenul tip era un adult de sex masculin, împăiat, acum în Centrul de Biodiversitate Naturalis din Leiden (anterior Muzeul Regal de Istorie Naturală), colectat în Swellendam și prezent în Haarlem înainte de 1776. S-a pus sub semnul întrebării dacă acesta a fost de fapt specimenul tip, dar în 1969, zoologii olandezi Antonius M. Husson și Lipke Holthuis l-au selecționat ca lectotip al unei serii de sintipuri, dat fiind că Pallas se poate să fi bazat descrierea lui pe mai multe specimene.^[3]

În 1846, zoologul suedez Carl Jakob Sundevall a mutat antilopa albastră și rudele sale cele mai apropiate către genul Hippotragus; inițial, el numise acest gen drept antilopa dereșă (H. equinus) în 1845.^[4] Această revizuire a fost acceptată de comun acord de către alți scriitori, precum zoologii britanici Philip Sclater și Oldfield Thomas, care au restricționat genul Antilopa la antilopa indiană (A. cervicapra) în 1899.^[5] În 1914, numele Hippotragus a fost depus pentru conservare (astfel încât numele de gen mai vechi, neutilizate să poată fi suprimate) la Comisia Internațională privind Nomenclatura Zoologică (the International Commission on Zoological Nomenclature, ICZN), având antilopa albastră ca specie tip. Cu toate acestea, numirea originală a genului, din 1845, având antilopa dereșă ca specie singulară, a fost trecută cu vederea și ulterior suprimată de ICZN, ceea ce a condus la unele confuzii taxonomice. În 2001, ecologistul britanic Peter J. Grubb a propus ca ICZN ar trebui să anuleze suprimarea făcută numirii din 1845 și să facă antilopa dereșă specia tip de Hippotragus, deoarece se cunoaște prea puțin despre antilopa albastră pentru ca aceasta să fie o specie tip de încredere.^[4] Acest lucru a fost acceptat de către comisie în 2003.^[6]

Referințe

Surse

• Deacon, H.J.; Hendley, Q.B.; Lambrechts, J.J.N., ed. (1983). „Palaeoenvironmental implications of Quaternary large mammals in the Fynbos region”. Fynbos Palaeoecology: A Preliminary Synthesis (PDF). Pretoria, South Africa: Council for Scientific and Industrial Research. pp. 116–38. ISBN 978-0-7988-2953-3. Accesat în 13 iunie 2016.
• de Buffon, Comte (1778). Histoire naturelle, générale et particulière. Servant de suite à l'histoire des animaux Quadrupèdes (Supplement 4). Amsterdam, Netherlands: Chez J.H. Schneider. pp. 151–3; one plate. Accesat în 13 iunie 2016.
• Groves, Colin P.; Grubb, Peter (2011). Ungulate Taxonomy. Baltimore, US: Johns Hopkins University Press. p. 198. ISBN 978-1-4214-0093-8. Accesat în 13 iunie 2016.
• Grubb, P. (2005). "Order Artiodactyla". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M. Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. p. 718. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
• Honey, J.A. (2013). South-African Folk-Tales. Worcestershire, UK: Read Books Ltd. ISBN 978-1-4733-8515-3. Accesat în 13 iunie 2016.
• Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names from Aalge to Zusii. London, UK: Christopher Helm. p. 224. ISBN 978-1-4081-3326-2.
• Sclater, Philip; Thomas, Oldfield (1899). The Blue-Buck. IV. London, UK: R. H. Porter. pp. 4–12. Accesat în 13 iunie 2016. Mai multe valori specificate pentru |accessdate= și |access-date= (ajutor)
• Stuart, Chris; Stuart, Tilde (1996). Africa's Vanishing Wildlife (ed. 1st). Shrewsbury, UK: Swan Hill Press. ISBN 978-1-85310-817-4.
• Verne, Jules (2015) [1863]. Five Weeks in a Balloon. Paris, France: Pierre-Jules Hetzel. p. 75. ISBN 978-1-5168-5211-6. Accesat în 13 iunie 2016.

Lectură suplimentară

Wikimedia Commons conține materiale multimedia legate de Antilopa albastră

• Klein, R. G. (1987). "Pe cale de disparitie albastru antilopa". Sagetator 2 (3).
• Möhr, E. (1967). Der Blaubock, Hippotragus leucophaeus, Pallas 1766. Eine Dokumentation (în German). Hamburg: Verlag Paul Parey.Mentenanță CS1: Limbă nerecunoscută (link)
• Möhr, E.; Nager (1967). „Notes about the "Glasgow Skull" by Erna Mohr in 1967” (PDF). Accesat în 11 iunie 2016.
• Corespondențe privind Antilopa albastră

För skalbaggen, se blåbock (skalbagge).

Blåbock (Hippotragus leucophaeus) är en utdöd art i underfamiljen gräsätande antiloper, som levde i Sydafrika.^[2]

Djuret hade en grå päls med blå nyans som gav den dess namn. Individerna var utrustade med svarta horn med förtjockningar som bildade ringar. Hornen är hos ett exemplar i British Museum är 56,5 cm långa. Djuret hade en mankhöjd av 119 cm. Antagligen var samma värden för de flesta individer mindre. Skägget som förekommer på gamla teckningar är troligen felaktigt. Ursprungligen antogs att blåbocken är nära släkt med getter vad som förklarar felet.^[3] På det bruna ansiktet förekom en vit fläck framför varje öga. Med en uppskattad kroppslängd (huvud och bål) av 230 till 280 cm var honor mindre än hannar. Exemplar av hankön blev troligen 250 till 300 cm långa. Antagligen vägde blåbocken cirka 160 kg.^[4]

Utbredningsområdet var en region vid kusten i sydvästra Sydafrika. En päls som köptes 1783 flera hundra kilometer öster om det ursprungligt kända utbredningsområdet hade troligen transporterats ditt. Under senaste istiden kan arten ha funnits i hela södra Sydafrika. Kvarlevor hittades under olika utgrävningar. Grottmålningar som antagligen föreställer arten är dessutom kända från nordöstra Sydafrika.^[1]

Nybyggare från Europa kom dit under 1700-talet och jagade antilopen för nöjes skull. Redan efter några år var arten utrotad. Redan innan minskade artens bestånd på grund av konkurrens från boskapsdjur tillhörande Afrikas ursprungsbefolkning. Den sista blåbocken dödades år 1799 eller 1800. Uppstoppade exemplar finns idag i museer i Stockholm, Paris, Leiden, Amsterdam och Wien. Även i Uppsala förvaras kvarlevor från en individ.^[3]

Liksom hos andra släktmedlemmar bildade en hanne, några honor och deras ungar en flock med cirka 20 medlemmar. Ibland uppkom strider mellan flockens hanne och en främmande hanne där individerna använde hornen. Honor hade förmåga att para sig under alla årstider. Efter dräktigheten som varade i nio månader föddes allmänt en enda unge. Exemplar av hankön som var för unga eller för svaga för att etablera en egen flock bildade ungkarlsflockar. Många kalvar föll offer för lejon, leoparder och fläckiga hyenor. Olika exemplar levde upp till 18 år.^[4]

Vissa zoologer betraktar blåbocken som underart till arten hästantilop, men vanligen räknas den som självständig art. I engelskspråkig litteratur kallas även arten nilgau för bluebuck, vilket kan vara förvirrande.

Referenser

Den här artikeln är helt eller delvis baserad på material från tyskspråkiga Wikipedia, 23 februari 2009.

Noter

1. ^ [a b] Kerley, G. & Child, M.F. 2016 Hippotragus leucophaeus . Från: IUCN 2017. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2017.3. Läst 2018-10-21.
2. ^ Wilson & Reeder (red.) Mammal Species of the World, 2005, Hippotragus leucophaeus
3. ^ [a b] Nathan Stack (2014). ”Blue buck” (på engelska). Animal Diversity Web. University of Michigan. https://animaldiversity.org/accounts/Hippotragus_leucophaeus/. Läst 21 oktober 2018.
4. ^ [a b] R. Edwards (2010). ”Bluebuck”. ARKive. Arkiverad från originalet den 21 oktober 2018. https://web.archive.org/web/20181021232639/http://www.arkive.org/bluebuck/hippotragus-leucophaeus/. Läst 21 oktober 2018.

Linh dương xanh lam (trong tiếng Anh có tên là bluebuck hoặc blue antelope, danh pháp hai phần: Hippotragus leucophaeus), thỉnh thoảng cũng được gọi là blaubok, là 1 loài linh dương đã tuyệt chủng. Đây là loài động vật hữu nhũ lớn đầu tiên biến mất tại châu Phi trong thời kỳ lịch sử. Loài này có họ hàng gần với linh dương lang và linh dương đen Đông Phi, nhưng mảnh dẻ, nhỏ hơn cả hai loài họ hàng. Chúng sống ven biển phía tây nam đồng cỏ xavan Nam Phi, nhưng đã lan rộng hơn trong thời kỳ băng hà cuối cùng. Đây có thể là một loài ăn cỏ chọn lọc, ưa thích cỏ chất lượng cao.

Người châu Âu đã gặp loài linh dương này trong thế kỷ 17, nhưng chúng không phổ biến bởi sau đó. Người châu Âu săn bắt linh dương một cách say sưa, mặc dù thịt chúng khó ăn. Trong lúc đó, con người biến đổi môi trường sống của loài phục vụ canh tác nông nghiệp. Linh dương lam trở nên tuyệt chủng khoảng những năm 1800. Chỉ còn 4 mẫu vật được giữ lại, tại những bảo tàng ở Vienna, Stockholm, Paris, và Leiden, cùng một số xương và sừng tại nơi khác. Không mẫu nào trong số các mẫu vật bảo tàng cho thấy có màu xanh lam trên lông, màu sắc đó có thể bắt nguồn từ một hỗn hợp lông màu đen và màu vàng.

Đặc tả

Hình vẽ năm 1781, tác giả Le Vaillant

Hình vẽ chính xác nhất về linh dương xanh lam, tác giả Robert Jacob Gordon

Du khách thế kỷ XVIII cung cấp sự diễn tả mâu thuẫn của loài này, có lẽ vì một số đã được tôn tạo, trong khi số khác đã không thực sự nhìn thấy chúng và là tin đồn đơn giản nhắc lại - Peter Kolb trong năm 1719 mô tả không đúng về loài này, có râu và đuôi dài như loài dê, sừng thẳng giống như linh dương sừng thẳng, và tai ngắn.^[2][3] Họ đã gửi một số hộp sọ và da trở lại châu Âu. Năm 1967, Erna Mohr báo cáo 4 cá thể linh dương lam đang tồn tại tại có chiều cao bờ vai biến thiên từ 102 đến 116 cm (3,35 đến 3,81 ft). Linh dương lam trưởng thành hiếm khi vượt quá 160 kg (350 lb). Không mẫu nào trong số bốn mẫu vật bảo tàng trưng bày bất kỳ ánh xanh lam. Da sẫm màu hiện thị trên lông mỏng của con vật lớn tuổi, hoặc sự trộn lẫn lông đen và lông vàng, có thể tạo ra sắc xanh lam theo một số tác giả mô tả.

Tổng chiều dài linh dương lam là 250–300 cm (8,2–9,8 ft) ở con đực, và 230–280 cm (7,5–9,2 ft) ở con cái. Bờ vai cao khoảng 100–120 cm (3,3–3,9 ft). Hộp sọ dài khoảng 396 mm (15,6 in). Sừng dài khoảng 50–61 cm (20–24 in). Cân nặng 160 kg (350 lb).

Giống như hầu hết các loài linh dương, linh dương lam có sáu răng dọc theo má trong mỗi mặt hàm trên và dưới. Chúng hình thành hai chuỗi riêng biệt, ba răng tiền hàm trực tiếp nối với ba răng hàm. Số còn lại có thể được phân biệt với số răng của linh dương lang bằng răng hàm nhỏ và răng tiền hàm, và với linh dương đen bằng răng tiền hàm lớn hơn; một tỷ lệ chiều dài hàng răng cửa cao hơn chiều dài hàng răng hàm.

Linh dương lam là một loài linh dương lớn giống loài ngựa, nặng bằng một con ngựa Java hoặc ngựa nước Anh, nhưng nhỏ hơn so với linh dương lang hay linh dương đen Đông Phi. Tỷ lệ cơ thể cũng tương tự như linh dương lau sậy phía nam.^[4]

Loài có chiếc cổ tương đối dài, chắc khỏe với bờm kém phát triển, rất ngắn,^[5] chân dài màu trắng với dải tối phía trước, đuôi dài đến khuỷu chân sau, với một phất trần tối giống loài ngựa. Mõm dài. Lỗ tai dài giống như con lừa, màu hung đỏ và hẹp nhọn, không có búi lông đen như linh dương lang.

Sừng dài có hình thanh kiếm cong gắn trực tiếp trên viền mép mắt, mở rộng hướng lên tại gần như góc phải hộp sọ, và sau đó uốn cong nhẹ nhàng trở lại, không có bất kỳ đường xoắn hướng về phía vai.^[6] Cặp sừng có nhiều nếp gấp, với 20-35 vòng lên đến đỉnh sừng, so sánh với linh dương lang (20-50 vòng). Mặc dù sừng có cấu trúc nhẹ hơn so với linh dương lang và đen Đông Phi và nhỏ ngang nén về phía mặt trong. Cặp sừng cong ngược nhắc nhở học thuyết Jan van Riebeeck của dê núi châu Âu, và ông gọi đó là steinbok. Vẫn chưa chắc chắn tên này đã được sử dụng bao lâu, hoặc khi nó được đổi thành blaauwbok hoặc bluebuck.

Lông ngắn, bóng loáng có màu xanh lam sáng nhẹ đến xám - nhanh chóng nhạt dần sang màu xám hơi xanh sau khi chết. Bụng trắng nhạt màu, và không thực sự tương phản với màu sắc phần sườn. Trán và mõm trên có màu nâu, trở nên sáng hơn về phía má và môi trên. Có những mảng màu trắng riêng biệt ở phía trước mắt không trong phạm vi mõm trắng.

Linh dương đực tương đồng con bò khi lên 3 tuổi, sau đó chúng trở nên nhạt màu (gần như trắng) và phát triển lớn hơn, sừng cong hơn. Sừng bò cùng có chiều dài lớn hơn hoặc ít hơn, mặc dù mỏng hơn và nhỏ hơn 10-20%. Con non trẻ hơn hai tháng có màu nâu vàng sáng, không có hoặc rất khó phân biệt dấu hiệu.

Phạm vi phân bố

Khi người châu Âu định cư tại Cape Colony trong thế kỷ 17 và 18, họ đã tìm thấy linh dương lam trên vùng đồng bằng ven biển các tỉnh phía tây nam Cape,^[7] phía đông dãy núi Hottentots Holland. Chúng không bao giờ rất phổ biến, có lẽ được giới hạn trong một khu vực đồng cỏ dưới 4 000 km² tại vùng tam giác hình thành bởi các thị trấn Caledon, Swellendam, và Bredasdorp, Nam Phi. Trung úy W.J. St. John cũng ghi nhận 'linh dương lang' có màu xám xanh tại Liebenbergsvlei (28º15’S, 28º29’E) gần Bethlehem tại tỉnh Free State ngày 28-29 tháng 7 năm 1853, cho rằng ông thực sự đã nhìn thấy những tàn tích cuối cùng của một quần thể sinh vật cổ còn sống sót linh dương lam.

Từ bằng chứng khảo cổ học và cổ sinh vật học, linh dương lam từng có một sự phân bố rộng hơn và phổ biến hơn trong giai đoạn đầu kỷ nguyên Holocene 10.000 năm về trước. Tại một thời điểm, loài có thể được tìm thấy trên các đồng bằng ven biển của tỉnh Cape từ vịnh Elands ở phía tây bắc đến Uniondale về phía đông. Các nhà nghiên cứu ở bảo tàng quốc gia tại Bloemfontein đã tìm thấy bức tranh đá của người San (Bushman) gần Ficksburg và Công viên Quốc gia cao nguyên Cổng Vàng,^[8][9] trong khi trầm tích từ thế Pleistocene (100 000 đến 10 000 năm về trước) xác nhận sự tồn tại hang động Rose Cottage gần Ladybrand.^[10]

Môi trường sống

Hình vẽ linh dương lam năm 1778 của Allamand, dựa trên mẫu vật nhồi

Người khám phá sớm tìm thấy linh dương lam chỉ tại đồng cỏ cuộn với đồng lầy rộng lớn và khu vực thoáng có mọc cỏ búi lâu năm và ít cây bụi sườn đồi. Loài cũng được cho từng cư trú ở độ cao cao hơn, lên đến 2 400 m so với mực nước biển. Dễ bị hạn hán, nước là một nhu cầu môi trường sống cần thiết.

Chúng tránh khu vực cỏ ngắn và đất trồng cây, nơi hình thành tán cây dày hoặc cây bụi. Thay đổi môi trường sống, do đồng cỏ chăn thả quá mức dành cho loài khác, chẳng hạn như cừu, đã đe dọa loài này.

Thức ăn

Giống như linh dương lang và linh dương đen Đông Phi, loài này phải uống nước hàng ngày. Nhiều linh dương khác có thể hút được hơi ẩm cần thiết từ thực vật ăn được và có thể di chuyển trong thời gian dài mà không cần uống.

Linh dương lam là một loài động vật gặm cỏ chọn lọc từ trung bình đến dài khoảng (từ 0,5 đến 1,5 m), cỏ búi lâu năm, chẳng hạn như cỏ đỏ chất lượng cao (Themeda triandra), cỏ ngọn giáo (Heteropogon contortus), cỏ trâu (Panicum spp.) và cỏ tình yêu (Eragrostis spp.). Không giống như hầu hết các loài linh dương khác, chúng đã không bị cỏ tươi thu hút đặc biệt, ngoại trừ trong mùa khô, khi chúng gặm cỏ trong thời gian ngắn dọc theo lạch thoát nước và vùng ngập lũ trên sự tăng trưởng lành sau vụ cháy hàng năm. Tuy nhiên, giống như hầu hết động vật ăn cỏ, linh dương lam cũng có thể ăn chồi non trong mùa khô.

Tập tính

Phần đầu mẫu vật trưng bày tại Viên

Hầu hết các hoạt động của loài diễn ra trong suốt ngày, đặc biệt vào buổi sáng sớm và chiều muộn

Linh dương lam theo hệ thống lãnh thổ quy ước giữa các loài thuộc chi Hippotragini hoặc ' linh dương ngựa': con đực chiếm lãnh thổ, đàn con cái và con non, và đàn đơn thân được giữ tách biệt bởi các con đực chiếm lãnh thổ.

Linh dương lam và con non sống theo đàn nhỏ đến đàn trung bình từ 5 đến 20 cá thể, nhưng bầy đàn 35 đến 80 không phải bất thường. Chúng thường có mật độ thấp khoảng 4/km². Linh dương cái chia nhau chuỗi nơi ở truyền thống, trong đó bao gồm những vùng lãnh thổ của một số con đực, và chiếm đóng nó đến 30 năm. Ở mật độ rất thấp khi môi trường sống kém chất lượng, những con cái dao động trên toàn khu vực lớn hơn, và đi kèm cùng con đực tương tự. Trong trường hợp không có sức đề kháng bằng lãnh thổ láng giềng, bảo vệ không gian di động xung quanh hậu cung mà nó làm chủ.

Bởi vì loài này có sừng dài, nguy hiểm, có xu hướng hung hăng hơn so với những con linh dương mà con cái không có sừng. Ưu thế phân cấp dựa vào tuổi tác và sức mạnh cá thể đã duy trì mạnh mẽ ở cả hai giới. Đàn linh dương mẹ, bao gồm những con vật với phạm vi cùng một nơi ở, bị đóng cửa với bên ngoài. Thành viên bầy đàn giữ khỏi phạm vi sừng đối phương, bằng cách tăng các không gian riêng giữa chúng.

Thành phần đàn thay đổi hàng ngày và theo mùa; thành viên được chia thành các nhóm nhỏ trong mùa mưa, và tập trung thành các nhóm lớn hơn tại đồng cỏ có sẵn tốt nhất gần nguồn nước trong mùa khô. Nhóm dính kết nhất được duy trì bằng con non thuộc nhiều độ tuổi khác nhau, trong đó quần tụ quanh linh dương non nhỏ nhất và thường tụt lại phía sau đàn.

Con đực được chấp nhận trong đàn khi sinh cho đến 15-18 tháng tuổi, dài bất thường. Cho đến lúc đó, tương đồng với con cái đàn áp sự gây hấn từ con đực chiếm lãnh thổ. Linh dương đực gần trưởng thành bị đuổi khỏi bầy đàn, và nếu chúng không thoát khỏi một cách nhanh chóng, chúng sẽ bị giết. Sau đó, chúng gia nhập đàn đơn thân, nơi linh dương đực trẻ ở lại cho đến khi đạt 5 hay 6 tuổi, khi có đủ sức mạnh để bảo vệ lãnh thổ của mình

Linh dương đực trưởng thành sẽ giới thiệu sự hiện diện của mình và địa vị xã hội cao bằng cách đứng hay nằm một mình hay đi ra khỏi đàn, tại một nơi dễ thấy. Chúng đứng thẳng như một dấu hiệu tính trạng cao, và tự quảng bá nếu không được chỉ dẫn. Khi con khác tiếp cận đàn của nó, con có ưu thế sẽ đứng với chiếc cổ cong, đầu ngẩng cao, và tai cụp ngang. Trừ kẻ xâm nhập cho biết sự khuất phục bằng cách hạ thấp đầu, con linh dương đó dựng đôi tai của mình lên, và vẫy đuôi hoặc nhét nó vào giữa hai chân, một cuộc đấu sừng và cụng đầu sẽ diễn ra. Âm thanh phát ra là một tiếng thở thổi phì phì.

Sinh sản

Một con non, có khối lượng khi sinh khoảng 12–14 kg, được sinh sau thai kỳ 268–281 ngày tại bất kỳ thời điểm nào trong năm, đỉnh điểm vào thời gian cuối mùa hè. Linh dương lam có khả năng sống đến 18 năm.

Động vật ăn thịt

Linh dương non dễ bị tấn công bởi linh cẩu đốm (Crocuta crocuta), báo hoa (Panthera pardus) và chó hoang châu Phi (Lycaon pictus). Linh dương trưởng thành lớn và ghê gớm, có khả năng chống lại động vật ăn thịt tại khu vực có mật độ động vật ăn thịt thấp. Chúng đôi khi rơi vào tầm ngắm của sư tử (Panthera leo), nhưng thường bị tấn công một cách thận trọng. Thông thường, linh dương lam sẽ chạy trốn khỏi kẻ săn mồi, nhưng khi bị thương, một con sẽ nằm xuống, tốt nhất trong một đầm lầy, và bảo vệ bản thân bằng cặp sừng sắc nhọn của nó - góc sừng thể hiển đe dọa chỉ ra nó có ý định đâm ngang hoặc qua vai kẻ thù.

Lịch sử và quần thể

Minh họa linh dương lam và linh dương klipspringer từ năm 1851

Bluebuck hay linh dương xanh lam là loài có vú lớn châu Phi đầu tiên bị tuyệt chủng trong thời kỳ lịch sử

Một thời gian ngắn sau kỷ băng hà cuối cùng, khoảng 10 000 năm trước đây, linh dương lam đã phổ biến ở cực nam châu Phi, trong đó phần lớn được bao phủ bởi đồng cỏ. Phát hiện nhiều xương á hóa thạch chỉ ra một khu vực phân bố cũ từ vịnh Elands tại Tây Cape hiện tại đến khoảng 25°E tại Uniondale, cũng như ở phía đông Free State. Số linh dương lam giảm xuống khoảng 3 200-2 000 năm về trước, do sự thay đổi của đồng cỏ đến bụi rậm và rừng, khi khí hậu trở nên ấm áp hơn.

Chúng đã cho thấy sự sụt giảm mạnh khoảng 400 sau công nguyên, điều đó trùng hợp với sự du nhập động vật nuôi, đặc biệt là cừu, bởi con người vào khoảng thời gian đó. Cạnh tranh cỏ ăn với cừu, kết quả mất môi trường sống do chăn thả quá mức, và bệnh tật… có thể tất cả góp phần làm suy giảm quần thể linh dương lam. Sinh kế săn bắn cũng có thể đóng một vai trò. Cư dân thời kỳ đồ đá muộn của hang động Rose Cottage được biết đã săn bắt nhiều loài thú, bao gồm cả linh dương lam. Tộc người San (Bushman), linh dương lam là một loài động vật quan trọng, từ nghệ thuật khắc đá thời đó cho rằng những con vật này chứa quyền lực siêu nhiên.

Jan van Riebeeck đề cập đến một steinbok hoặc dê núi có sừng cong ngược gần Cape Town, trong khi Peter Kolb người Đức là người đầu tiên viết về sự tồn tại của một blaauwbok hoặc bluebuck năm 1719. Linh dương lam rõ ràng trên đường tuyệt chủng khi nhà tự nhiên học và thợ săn châu Âu cuối cùng đã phát hiện ra chúng. Phạm vi loài đã nhỏ khi người châu Âu đến định cư tại Cape Colony trong thế kỷ 17 và 18, lần đầu tiên nhìn thấy loài linh dương này. Nhà tự nhiên học người Thụy Điển Carl Peter Thunberg ghi nhận vào năm 1774, loài vật này đã trở nên hiếm hoi. Thợ săn và nông dân châu Âu săn bắt chủ yếu lấy bộ da linh dương. Thịt không béo, nói chung làm thức ăn cho chó, mặc dù thịt cũng ngon như thịt hươu. Theo nhà động vật học Đức Martin Lichtenstein, con linh dương lam cuối cùng tại Cape Province đã bị giết trong năm 1799/1800 ở quận Swellendam.^[11] Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy một quần thể còn lại bị cô lập vẫn còn tồn tại tiếp tục ở phía bắc trong thế kỷ 18, và cá thể linh dương lam cuối cùng đã chết ở miền đông Free State hơn 50 năm sau đó.

Tuyệt chủng

Trồng trọt tại Cape Colony và săn với súng cầm tay nhanh chóng phá hủy các đàn nhỏ cuối cùng. Linh dương lam biến mất trước thời kỳ đầu giá trưng bày tại bảo tàng lịch sử tự nhiên đã có khả năng sở hữu một số lượng mẫu vật lớn.

Mẫu vật bảo tàng

Bốn bộ da linh dương lam tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia “Naturalis” ở Leiden (Hà Lan), và tại bảo tàng lịch sử tự nhiên của Stockholm (Thụy Điển), Paris (Pháp) và Vienna (Áo). Không kể nhiều xương được khai quật trong suốt phạm vi cũ của loài vật này, có hai hộp sọ, tại Amsterdam (Hà Lan) và Glasgow (Vương quốc Anh), và ba cặp sừng, tại Uppsala (Thụy Điển), London (Vương quốc Anh) và Cape Town (Nam Phi). Không mẫu nào trong số các mẫu vật được ghi chép đúng.

Họ hàng

Hai loài họ hàng thân của linh dương xanh lam là linh dương lang (H. equinus) và linh dương đen Đông Phi (H. niger). Mặc dù một số nhà tự nhiên trong quá khứ phân loại linh dương xanh lam chỉ đơn thuần là một phân loài của linh dương lang, nhưng ngày nay được chấp nhận là một loài riêng biệt, vì loài này và linh dương lang sinh sống trong cùng khu vực phân bố trên vùng đồng bằng ven biển phía tây nam Cape từ Oakhurst đến Uniondale vào đầu thế Holocene.

Chú thích

Tham khảo

• Smithers, R.H.N. 1983. Die soogdiere van die Suider-Afrikaanse substreek. Universiteit van Pretoria, Pretoria.
• Stuart, C. & Stuart, T. 1996. Africa's vanishing wildlife. Southern Book Publishers, Halfway House.
• Loubser, J., Brink, J. & Laurens, G. 1990. Paintings of the extinct blue antelope, Hippotragus leucophaeus, in the Eastern Orange Free State. The South African Archaeological Bulletin 45 (152): 106-111.
• Zaloumis, E.A. & Cross, R. 1987. A field guide to the antelope of Southern Africa. Natal Branch of the Wildlife Society of Southern Africa, Durban.
• Colahan, B.D. 1990. "Did the last blue antelope Hippotragus leucophaeus die in the Eastern Orange Free State, South Africa?" Mirafra 7 (2): 51-52.
• Comrie-Greig, J. 1992. Vrae en antwoorde - Bedreigde natuurlewe van Suider-Afrika. Struik Uitgewers, Kaapstad.
• Smith, M. 10 Januarie 2001. "Boesmantekeninge van uitgestorwe kwagga gekry". Volksblad: 5.
• Woodhouse, B. 1996. The rock art of the Golden Gate and Clarens districts. William Waterman Publications, Rivonia.
• De la Harpe, R. 2002. Puik vakansieplekke in Suid-Afrika. Sunbird Publishing, Kaapstad.
• Skead, C.J. 1987. Historical mammal incidence in the Cape Province. Volume 1 – The Western and Northern Cape. The Department of Nature and Environmental Conservation of the Provincial Administration of the Cape of Good Hope, Cape Town.
• Klein, R.G. 1974. "On the taxonomic status, distribution and ecology of the blue antelope (Hippotragus leucophaeus)". The Annals of the South African Museum 65 (4).
• Klein, R.G. 1987. "The extinct blue antelope". Sagittarius 2 (3).

Liên kết ngoài

• Blue Antelope Correspondences
• The Extinction Website - Species Info - Bluebuck
• South African Museum - The Extinct Blue Antelope
• Hunterian Museum - Bluebuck Antelope skull
• African Conservation Forums - The Extinct Blue Antelope

藍馬羚（Hippotragus leucophaeus）是一種已滅絕的羚羊，且是非洲最早消失的大型哺乳動物。牠們與馬羚及黑馬羚是近親，但略為細小。牠們生活在南非東南海岸的大草原，在冰河時期的分佈更為廣泛。牠們可能是擇食性的，較為喜歡吃優質的草。

於17世紀，歐洲殖民大量殺死稀少的藍馬羚，目的是要將牠們的棲息地改變為農地。牠們約於1800年滅絕，現時只有四個博物館存有牠們架起的標本，分別是在維也納、斯德哥爾摩、巴黎及萊頓，並且在其他地方有一些牠們的骨頭及角。所架起的標本並沒有呈藍色，估計牠們的藍色是來自黑色及黃色毛皮的混合。

特徵

藍馬羚及山羚的圖畫。

雄性藍馬羚較雌羚的大，長約2.5-3米，雌羚則長2.3-2.8米。牠們肩高1-1.2米，重160公斤。鹿角約長50-61厘米。

18世紀的殖民對藍馬羚的描述互相矛盾，這是由於有些對牠們作出了一些修飾，一些則只是基於傳聞的資料。曾有描述指藍馬羚有像山羊般長鬚子及尾巴，角直立像劍羚屬及短耳^[2][3]不過他們亦將藍馬羚的頭顱骨及毛皮送回歐洲。於1967年，從現存的四個架起的標本中可知，牠們肩高約1.02-1.16米。成年藍馬羚很少重於160公斤。四個標本都沒有藍色的毛皮，深色的皮膚加上毛皮的色澤可能令人有藍色的感覺。就像其他的羚羊，藍馬羚上下頜每邊各有六隻牙齒，三隻前臼齒緊接三隻臼齒。透過牠們臼齒及前臼齒的大小及比例，可以分辨牠們與馬羚遺骸的不同。

藍馬羚是一種大型及像馬的羚羊，比馬羚及黑馬羚細小。牠們的身體比例與南葦羚相似。^[4]牠們的吻長，頸部較長及強壯，鬃毛較短^[5]，腳長而呈白色，正面有黑斑，尾巴長至踝關節上。牠們的耳朵較長及像驢般端尖。

藍馬羚的鹿角在眼窩正上，長而且呈彎月狀，從頭顱骨成直角伸出，接著向後彎曲至肩膀，中間沒有任何扭曲。^[6]整隻角至角端上有20-35個環，比馬羚的還要多。牠們的角比馬羚的及黑馬羚的較為輕盈，且密度較低。

藍馬羚的毛皮短而有光澤，呈淺藍色至灰色，若死亡後則會褪成藍灰色。牠們的腹部呈白色，與兩側的毛色沒有明顯分野。前額及吻部呈褐色，逐漸向兩側及口部變為淡色。眼睛前明顯有白斑。

雄性藍馬羚在3歲前外觀像雌羚，之後就會變得較為淡色，甚至差不多是白色，角則變得較大及彎曲。雌羚的角則沒有多大變化，比雄羚的較窄及細小10-20%。2個月大的幼羚呈淡黃褐色，沒有明顯的斑紋。

分佈

當歐洲殖民於17世紀及18世紀在開普殖民地定居的時候，在西南部發現了藍馬羚。^[7]牠們並非很普遍，可能只分佈在凱爾頓、斯韋倫丹及布雷達斯多普之間少於4,000平方公里的草原內。在近自由邦的伯利恆就曾於1853年發現了一隻身披藍灰色毛皮的馬羚，現估計這其實是藍馬羚的末代。

從考古學及古動物學的證據顯示，藍馬羚的分佈應更廣，於1萬年前的全新世早期就更為普遍。牠們曾於一時分佈在埃蘭茲灣至尤寧代爾的平原上。在菲克斯堡及金門高地國家公園的石洞壁畫上曾描繪了藍馬羚^[8][9]，而在近淑女鎮亦有發現更新世的遺骸。^[10]

棲息地

早期殖民指藍馬羚生活在有沼澤及開闊的草原，甚至在達海拔2400米的地方。水源是牠們棲息的必要條件。

藍馬羚喜歡生活在中等以上長度的草原，並會避開短草及厚樹冠的地方。牠們的棲息地因被其他動物過度吃食而改變，最終危及牠們的生存。

食物

藍馬羚像馬羚及黑馬羚般，每天都要喝水。牠們是擇食性的，只喜歡吃中等長度的草，如黃背草、黃茅、黍屬及畫眉草屬。牠們特別喜歡吃新鮮草，而在乾旱的季節則會沿河流吃食。

行為

藍馬羚是白天活動的，尤其在清晨及午後特別活躍。

藍馬羚群居，由雄羚領導雌及幼羚，而其他的雄群則與領導的雄羚分開。一般群族中有5-20頭雌及幼羚，數量亦可達至35-80頭。牠們分佈得較疏，每隻約佔4平方公里。雌羚之間會分享牠們的活動圈並住上達30年之久，而雄羚的領土亦會在這個活動圈之內。在環境較差的棲息地，雌羚會分佈得更廣，而同一隻雄羚會伴著這些雌羚，以保護自己的妻妾。

由於雌羚也有長角，所以會較為帶有攻擊性。雄羚及雌羚也有維繫優勢等級。母群不會向外來者開放，而成員之間會互相抵角來將對方推出活動圈，以增加彼此之間的活動範圍。

藍馬羚群族的組合會在每天及每季作出改變。藍馬羚群在雨季會分成小群，而在旱季則會聚成大群，以方便在近水的地方吃食。群眾間是由不同年齡的幼羚所連繫，牠們往往都會落後於主群。

雄羚只可在產群中留至15-18個月大，這算是較長的時間。由於在此之前，牠們與雌羚很相似，故領導雄羚並不會攻擊牠們。雄性亞成體會在群族中被抽出來，若牠們未能逃脫，很可能會被殺死。牠們往後會加入雄群至5-6歲大，直至牠們能自己保護自己的領土。

成年雄羚獨自留在遠離群族及顯眼的地方，以顯自己的地位。當另一雄羚接近牠時，牠會彎下頸，抬高頭，耳朵放在兩側。除非對方低下頭來示弱，否則牠們會豎直耳朵及擺動尾巴，並會互相抵角。

繁殖

藍馬羚的妊娠期為268-281日，每次會誕下一胎，高峰期在夏末。幼羚出生時約重12-14公斤，其壽命約為18歲。

掠食者

藍馬羚會受斑鬣狗、豹及非洲野犬所襲擊。成年藍馬羚體型較為大，可以抵抗少群掠食者的襲擊。有時牠們會成為獅子的獵物。牠們一般會逃走，若受傷後會躺下，以角保護自己。

歷史及滅絕

在約1萬年前冰河時期之後，藍馬羚在非洲的南端甚為昌盛。於3200-2000年前左右，牠們的數量因氣候及棲息地變化而下降。在約400年前，其數量嚴重下降，這時正值引入了其他牲口。在為食物競爭下，造成棲息地的破壞及疾病的傳播。布希曼人視藍馬羚擁有超自然力量。

藍馬羚最早是於1719年被發現，但就已進入滅絕的道路。當歐洲殖民發現牠們時，其分佈地已很少。瑞典自然學家卡爾·佩特·屯貝里（Carl Peter Thunberg）於1774年已指藍馬羚數量很少。當時獵人及農民是為了牠們的毛皮而獵殺牠們．雖然其肉也很美味，但因不怎麼肥美，一般都只是作為狗糧。德國動物學家利希騰施泰因指最後的藍馬羚是於1799年或1800年間在斯韋倫丹被殺。^[11]不過有證據指當時在較北的地區，仍有部份藍馬羚的遺族聚居，估計最終是在50多年後的自由邦滅絕。

在有歷史紀錄以來，藍馬羚是第一種大型的哺乳動物在非洲滅絕。^[12]

標本

現存有四個架起的藍馬羚標本，分別收藏在維也納、斯德哥爾摩、巴黎及萊頓。除了骨頭外，兩個頭顱骨保存在阿姆斯特丹及格拉斯哥，而有三對角保存在烏普薩拉、倫敦及開普敦。不過這些標本都沒有正式的考證。

親緣

藍馬羚的兩個近親是馬羚及黑馬羚。雖然一些自然學家將藍馬羚分類為馬羚的亞種，但是現在都接受了牠們是獨立的物種。^[13]

參考

外部連結

• The Extinction Website - Species Info - Bluebuck
• Hunterian Museum, University of Glasgow, Scotland - Search Bluebuck - Bluebuck Antelope skull