Aspargo

She lus yn-ee ee asparag (Asparagus officinalis). T'eh dooghyssagh da'n Europey, yn Affrick hwoaie as yn Aishey heear.^[1][2][3] T'ee goll er troarey ayns ymmodee buill.^[4]

Jalloo-oaylleeaght

She lus lussagh sheer-vio t'ayn. T'ee gaase wheesh as 100-150 kentimeadar er yrjid. Cha nel feer duillagyn eck: ta cladodeyn birragh 'syn ynnyd oc, mysh 6-32mm er lhiurid, as 4-15 jeu ayns dhossan. Ta fraueyn moylagh eck. Ta blaaghyn baney-ghlassey dys buighey eck, jeh cummey cluig. Ta berrishyn beggey jiargey eck.

Imraaghyn

Kianglaghyn mooie

Asparago es un planta alta en familia de lil, con folias plumin, cultivada per sua rametas.

Sua rametas joven es comeda como un vejetal.

La nom siensal es Asparagus officinalis.

Asparago esas legumo kun delikata saporo e diuretika propraji.

Asparagus officinalis is a spring vegetable, a flouerin perennial^[1] plant species in the genus Asparagus. It wis ance clessifee'd in the lily faimily, lik its Allium cousins, ingans an garlic, but the Liliaceae hae been split an the ingan-lik plants are nou in the faimily Amaryllidaceae an asparagus in the Asparagaceae. Asparagus officinalis is native tae maist o Europe, northren Africae an wastren Asie,^[2][3][4] an is widely cultivatit as a vegetable crop.

References

Asparagus officinalis hè una pianta chì face partita di a famiglia di e Liliaceae.

Descrizzione

Lucalisazione

Referenze

Ligami

'A spalece, o pure sparece, (d''a grieco aspharagos e d''a persiano asparag, ca significa sguiglio) pô sengà sia 'a pianta sana ca 'e sguiglie d''a pianta Asparagus officinalis; isso tene particulare pruprietà diuretiche, vene apprezzato d''e buongustaje e ha ê spalle na storia meliunaria. Issa è na specia dioica, zoè cu na distinzione ntra pianta maschio e femmena: solo 'e ffemmene purtano 'e frutte e piccerille bbacche russe cuntenente semmente nire.

Lu Asparagus officinalis (chiamatu "spàraciu" o "spàriciu" 'n Sicilia) è na chianta. E' puru n'urtaggiu, ca si pò manciari, virdi o biancastru, di forma longa e suttili. Li spàraci sirvagghi sunnu cchiù nichi e si chiàmunu spariceddi o sparaceddi.

Li såvadje aspedje, c' est ene plante ki crexhe dins les bwès ezès payis del Mîtrinne Mer.

No d' l' indje e sincieus latén : : Asparagus officinalis.

Famile : feudlissêyes

Istwere

Elle a stî coûtivêye et divni l' aspedje, ene verdeure bén cnoxhowe dipu l' tins des Romins.

Uzaedje

On l' pout code po magnî li dzeu do montant, cwand ele vént d' monter e sminces.

E l' Afrike bijhrece, c' est e moes d' fevrî, måss.

No dins des ôtes lingaedjes

arabe marokin : sekkoum (calké d' l' amazir ?), sparago (calcaedje di l'espagnol)

• 1 Teelt van de asperge
• 2 Ougs
• 3 Traditie
• 4 Asperges op z'n Limburgs

Aspérjhe^[1] (Asparagus officinalis)

• Bite éd cat (asperge sauvage)

Notes pi référinches

1. ↑ http://www.languepicarde.fr/dico.html Variantes: asperche, aspêrjë, aspérge

Ang esparago o asparagus (Ingles: asparagus, Kastila: espárrago) ay isang uri ng gulay.^[1]

Mga sanggunian

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

L'espargue m. (var. f. esparga, espèrja, aspèrja, asparja) o lo parre es una planta de la familha de las Asparagaceae originària de l'èst del bacin mediterranèu. Conegut dels Romans, es cultivada coma planta d'òrt en França dempuèi lo sègle XV. Lo tèrme designa tanben sos brots comestibles, que venon de rizòmas d'ont buta cada an los grelhs sosterranhs que fan nàisser de tijas des s'auçant entre 1 e 1,5 mètre.

Descripcion

L'aspargue es una planta vivaça mercé a son rizòma. Se forma a partir de granas que produson aquel un rizòma portant d'uèlhs que donan de grelhs dins la partida superiora a de raices carnosas radianta en estela dins la partida inferiora. Los grelhs (partida consomida dels aspargues) donant de tijas drechas podent aténher 1,5 mètre de naut amb un folham prim e ramificat.

Es una espècia dioïc: los pés mascles produson d'en primièr de brots comestibles que, en seguida, donan des flors amb etaminas qu'emet de pollen, alara que los brots que se desvelopan suls pés femes forman de flors que, un còp fecondadas pel pollen, produsent de pichona baias rojas, de fruchs, contenent de granas negras. Lo còst metabolic per produire aquelas granas agota los pés femes, alara s'utiliza subretot de pés mascles dins los camps d'espargue^[1].

Origina

Aquela espècia es originària de las regions temperadas de l'Eurasia: Euròpa centrala e miègjornala, Africa del Nòrd, Asia centrala e occidentala. Buta dins de terrens sabloses a l'estat salvatge. Se cultiva dempuèi l'Antiquitat mas la realizacion de varietats data del sègle XVIII. Uèi es fòrça cultivadas dins fòrça païses per totes los continents, pasmesn se lo primièr exportator mondial d'espargues en conserves es la China^[2]. Le Chili e lo Peró son de productors importants.

A l'estat salvatge n'existís dotze espècias en Euròpa, que cinc en França segon Tela Botanica: Asparagus officinalis, Asparagus acutifolius fòrça comuna a çò nòstre, Asparagus macrorrhizus, Asparagus albus e Asparagus tenuifolius. Totas son comestiblas mas l'espargue maritima es fòrça amara.

Istoric

Los espargues son dempuèi lontemps utilizats coma legums e plantas medicinalas, a causa de lor sabor delicata e lors proprietats diureticas. Una frèsca egipciana datant de 3000 ans AbC. la mòsta en ofèrta als dieus. Es tanben apreciada per son gost delicat pels Grècs e los Romans que la cultivan dins de fòssas e la manjan fresca en sason de culhida e sèca en ivèrn^[3].

Es venerada coma afrodisiac, a causa de sa forma, dins lo conte arab Las Mila e Una Nuèchs. Cultivada a partie del sègle XI a Bizanci, l'Euròpa occidentala sembla aver ignorat l'espargue pendent de sègles e es pas que vèrs lo sègle XV que se cultiva a çò nòstre. Los productors realizan una novèla tecnica: cobrisson los brots per los protegir dels parasits e gardar la calor, descobrissent alara l'espargue blanca, remplaçant lo cauçatge.

Varietats cultivadas

Unas varietats inscrichas en França:

• ibrids: Andréas, Atlas, Burgundine, Darbella, Dariana, Emma, Obélisk, Vetra,...
• non ibrid: Argenteuil hâtive, Prébelle, Jacq Ma Pourpre, Lorella,...

Près de 20 varetats son inscrichas al Catalòg oficial de las espècias e varietats^[4] creadas per près de 10 entreprisas de seleccion e mai de 85 son inscrichas a Catalòg europèu ^[5].

L'espargue en cosina

En cosina, s'utiliza los brots verss o blancs o roges: la frescor de las tijas se jutja segon mai d'un critèris (espargues fèrmas e trencantas, de meteissa espessor, amb de puntas quichadas) e aquelas qualitats permeton d'obéner una coseson omogenèa^[6].

Al crompar, l'espargue deu emetre una agradabla odor d'espiga de blat madur, lo tocar deu èsser a l'encòp fèrme e sople jos det e resistissent a la trencadura, lo talon deu pas èsser tròp sec (lo chuc que ne sortís deu pas èsser amar), çò que mòstra una culhida recenta.

• L'espargue blanc butèt entièrament sota tèrra, en l'abséncia de lutz, çò que li dona un gost delicat.
• L'espargue violet es plan fucha. Es un espargue blanc que se daissèt escapar de sa mòta e que la punta ven devient malva jos l'efièch de la lutz. Pren un leugièr amarum.
• L'espargue verd butèt en aire liure e deu sa color al procediment normal de sintèsi clorofilliana que se debana a la lutz del solelh. Dona una sabor marcada e un rasim fin a sucrat. Es lo sol espargue qu'es inutil de pelar.

La coseson dels espargues

Se deu levar lo tèrle linhòs (lo talon) los talhant o melhor los trencant per los rafrescar, puèi pelar la partida blanca del naut cap al bas, fins a quatre centimètres sota lo rasim, dels espargues mai vièlhs e grosses. L'espargue verd avent una pèl mai prima, lo pelatge del tèrç inferior es sufisent.

Per gardar la color e la textura, las cal far còire tan pauc de temps que se pòt.

La coseson dels espargues deu de preferéncia se far a la vapor per conservar tota lor delicatesa. se pòt far dins una ola estrecha e nauta, o doblat d'un panièr perforada. Senon, plaçatz los espargues ligadas en bòta, de pé, l'aiga devent aflorar leugièrament en dejós de las puntas per que cògan a la vapor.

Utilizada dins l'aiga salada, far bolhir a fuòc viu, per una coseson rapida que gardarà pel melhor la textura e la sabor dels espargues. Un còp l'aiga de bolh, perlongar la coseson de dotze a dètz e uèit minutas, segon la grossor de las tijas.

La melhora coseson dels espargues blancs es de lo far dins una mescla (aiga + farina + vinagre blanc o citron), sens sal, que gardarà lor blancor e lor sabor doça e subtila.

Astucia: per conserver los bèla color als espargues verdas, las asagar d'aiga glaçada just après los aver levadas de l'aiga de coseson.

Idèas de preparacion

• Los servir de biais classic acompanhadas d'una vinagreta amb mostarda, d'una salça mosslina o d'una salça burre blanc.
• Amb la meteissa salça, espargues presentats en fagòt enrotladas dins un talh prim de cambajon.
• Prepara las tijas en mossa o en veloutat e los rasim en ensalada tibesa.
• Servir los espargues verds acompanhats d'una salça maltesa o d'una vinagreta al chuc de citron e a l'òli d'oliva.
• Se son prima, los far saltat amb de campairòls, e los servir en acompanhament d'una vianda blanca coma la pintarda. Se pòt tanben acompanhar de peissons.
• Los espargues a la flamanda son sevit semenat d'uòu dur talhats prim après los aver far grasilhat dins de burre, que sapond just après.
• Après una coseson rapida dins l'aiga bolhissenta, se pòdon apondre de formatge blanc, de crèma fresca, de sal, de pebre e/o de chuc de citron.

La produccion d'espargues

L'espargue se cultiva en plen camp o jos veiral. L'esparguicultura utiliza doas tecnica:

• Per semenatge de març a junh dins una tèrra rica e mòbla los esclairsissent de gaireben dètz centimètres, puèi transplantacion las raices obtengudas.
• Per transplantacion de raices, sus un sol pla drenat, sens umiditat.

Los rizòmas pòdon aténher sièis mètres de longor en tèrra sablosa. D'aquelas raiças espelisson cada printemps de grelhs carnuts: cobèrts d'escatas quichadas, aqueles brots pòdon créisser de 10 cm/jorn. Se son pas copats, los grelhs fan de tijas ramificadas de dos mètres de naut e que pòrta, de cladodas. Un camp d'espargues pòt produire lo segond e tresen an e pendent una decena d'annadas. La produccion es de seissenta a cent quilogramas l'ara (100 m²)^[7].

Produccion mondiala

Proprietats medicinalas

De la meteissa familha que l'alh e la ceba, l'espargue aa de compausantas comuna amb aquelas dos plantas: riquesa en vitaminas A, B₉ e PP, fosfor e manganès.

Conten tanben d'asparagina e d'acid asparagusic, una substéncia coma de derivats sofrats donan una odor especiala a l'urina^[8]. Mai precisament, dos compausants - la S-metilmetionina e l'acid asparagusic - son presumits èsser metabolizats en al mens sièis compausats sofrats odorants coma lo metanetiòl (o metil-mercaptan) a l'origina de l'odor caracteristica de l'urina apareisson dins las 15 minutas après la consomacion d'espargues^[9]. Una partida de la populacion ne metaboliza pas aqueles dos precursors en compausat odorants, une autra partida es desprevesida de las terminasons olfactivas li permeton de los revelar^[10]. Aquò explica que de personas persevon pas aquela odor particulara.^[11].

Es diuretica, depurativa, leugièrament laxativa e galactagòga.

Son la rices qu'èran un pauc utilizadas en erboristariá. Los grelhs contenon un grand nombre de vitaminas (A e C), d'aminoacids e d'oligoelements.

Plini lo Vièlh los conselhavan coma afrodisiac.

De metanetiòl es produch pendent la digestion de l'espargue^[12]. Es responsable d'un cambiament notable de l'odor de l'urina dins las 15 minutas après la consomacion d'espargues.^[13].

Fitopatologia

Las malautiás principalas de l'espargue son la fusariòsi, lo rizocton violet, la rovilha, la brutladura de las agulhas e la malautiás de grans porpres.

L'espargue es la cibla d'unes destrucis coma la mosca de l'espargua, lo criocèr de l'espargue, la mosca grisa de las semenadas e lo pesolh de l'espargue (brachycorynella asparagi). Aquel aptèr de 1,2 a 1,7Modèl:Unité/2 de color verd blau grisenc plan espandit als EUA foguèt descobèrt en Lengadòc en 1989. Per sas fissadas provòca de desformacion de la planta. La sintèsi dels sucres blocada provòca l'an seguent un nanisme. MAi un fongi fusarium moniliforme (fusariòsa) pòt provocar de biais oportunista lo deperiment de las plantas aflaquidas pel pesolh. L'arrancament ven alara inevitable^[14].

Nòtas e referéncias

1. ↑ (en) {{Obratge}} : paramètre titre mancant
2. ↑
3. ↑
4. ↑ Catalogue français des espèces et variétés
5. ↑ Plant variety database European commission
6. ↑ (en) {{Obratge}} : paramètre titre mancant
7. ↑ (en) {{Obratge}} : paramètre titre mancant
8. ↑ .
9. ↑ Waring RH, Mitchell SC, Fenwick GR.
10. ↑
11. ↑
12. ↑ Richer, Decker, Belin, Imbs, Montastruc, Giudicelli: "Odorous urine in man after asparagus", British Journal of Clinical Pharmacology, May 1989
13. ↑ Markt SC, Nuttall E, Turman C et al.
14. ↑ M.Hullé, E.Turpeau, Y.Robert, Y.Monet les pucerons des plantes maraichères 1999 éd.

Vejatz taben

Bibliografia

• (en) {{Obratge}} : paramètre titre mancant
• Pascale Goulin, Mooon plat préféré, Ed. Haleine de tueur, 2012

Dialäkt: Schwäbisch

Dr Schbargl (Asparagus officinalis), en dr Schweiz mid weiblichm Gschlächt d Spargle, isch a Pflanzasord en dr Familie vo de Schbarglgwächs (Asparagaceae). Dia send Liliegwächs. Schbargl hods en en dr ganza Weld, mo ibrhaubds ebbes wachsa duad.^{[A 1][1]}

Dr Schbargl wurd au als Zierpflanz gnomma, abr am wichdigsch isch r als Gmias.^[2]

Nama

Dr Nama vom Schbargl kommd wahrscheinle aus em griechischa (ασπάραγος, asp(h)áragos, „jongr Drieb“).^[3]

Biologii

S geid oogfähr 220 Schbargl-Arda.

• Afrikanischr Schbargl

• Blüada vom Gmüesschbargl

• Früchd vom Gmüesschbargl

• Farn-Spargel (Asparagus filicinus)

Sorda

Vom Gmiasschbargl send en Didschland d Weisse- odr Blaich-Schbargl am heifigschda. En andre Lendr mögad d Leid liabr da Grea- ond Violett-Schbargl. Des send abr koine Pflanzasorda, dia Ondrschied send blos auf d Zeid vom Ernda zruckzfiahra.

S geid au Wild-Schbargl ond Thai- Schbargl.^[4][5]

Aapflanza

Dr Schbargl wurd en Roiha aapflanzd. Noch drei Joor kaa ma s erschde Mol ernda, no brenged d Pflanza oogfähr zeha Joor en Erdrag.^[6] Ma derf abr blos vo jeder Pflanz blos zwischa fenf ond 15 Trieb nemma, suscht kommd r nemme.^[7]

Vrwendong

Essa

Essa duad ma d Trieb vom Schbargl, d Schbarglschdanga^[8]

Medizin

Dr Schbargl isch a uralds Hoilmiddl.^[9] mo bei Erbrecha, Magareizong, Nieraschwäche, Vrstopfong odr Ödem helfa soll.^[10]

Dr Schbargl kaa au Allergia auslösa.^[11] Ondweil dr Schbargl Purine endhäld, kaa r au Gichtaafäll auslösa. .^[12]

Zierschbargl

Da Zierschbargl nemmd ma zom Benda vo Bloamaschdreiß.^[13]

• Greanr Schbargl

• Salad mid Hopfaschpargl

• Schbarglsubb

• Schbargl thailändisch

Chemii

Schbargl hod an Vitamin-B-Komplex, Vitamin C ond E, ond d Vorschduf vom Vitamin A, s Betakarotin. Drneba isch Zink ond Molybdän dren.^[10]

Schbrich

• Bis Johanni nicht vergessen: sieben Wochen Spargel essen^[14]
• Kirschen rot, Spargel tot^[15]

Pseudoschbargl

Weil dr Schbargl friahr a deirs ond seldas Gmias gwä isch, hod ma d Schwarzwuzla „Arme-Leid-Schbargl“ ghoißa.^[16]

A anders Gmias, mo mid em Schbargl zemmabrochd wurd, send d Schbrossa vom Hopfa.

Lidradur

• Klaus Englert, Hans-Peter Wodarz: Spargel: Geschichte – Anbau – Rezepte. HLV Ludwig, Pfaffenhofen 1985, ISBN 3-7787-2067-8.

Nedsadressa

Amergonga

1. ↑ En Nordamerika isch r ned so vrbroided, weils Ernda z deier isch.

Mos her isch

1. ↑ Rarität in den USA.
2. ↑ Gemüse-Spargel.
3. ↑ Asparagus.
4. ↑ Wilder Spargel: wo wächst er? So kann man ihn anbauen. Archiviert vom Original am 30. September 2017; abgerufen am 13. Oktober 2019.
5. ↑ Gebratener Thai Spargel mit Garnelen. Archiviert vom Original am 13. Oktober 2019; abgerufen am 13. Oktober 2019.
6. ↑ Spargel im eigenen Garten anbauen.
7. ↑ Wieviele Stangen je Spargelpflanze?.
8. ↑ Spargel essen: Die wichtigsten Knigge-Regeln.
9. ↑ Spargel.
10. ↑ ^{10,0 10,1} Schon die Römer kannten ihn als Medizin.
11. ↑ Spargel in der Medizin und als Heilpflanze.
12. ↑ Spargel hat auch seine Schattenseiten.
13. ↑ Zierspargel, Asparagus - Sorten, Pflege und Vermehren.
14. ↑ Spargelseiten.
15. ↑ Die Deutschen und ihr Spargel-Hype.
16. ↑ Genuss ist Notwehr.

Iskimen neɣ Iskim neɣ Izikem

Tilmas

• Iskim (Asparagus albus)

Ismawen

• Isem-is s latinit: Asaparagus acutifolius, Asaparagus albus
• Isem-is s tefransist: Asperge sauvage, Asperge cultivée
• Ismawen-is nniḍen s teqbaylit:
• Ismawen-is nniḍen s tmaziɣt:

Isseqdac

1. ↑ 'Imɣan n Tensawt - Plantes de Kabylie ' - Saïd Zidat - Editions Innexsys, Luxembourg, Avril 2016 ISBN 978-99959-0-205-6 www.imghantensawt.lu

Isparaw (Asparagus officinalis) nisqaqa huk yuyu yuram, Iwrupamanta Awya Yalaman apamusqam.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Isparaw.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Isparaw

Kilig an çavmarka bêwanê an jî merejo (Asparagus officinalis) cureyek çavmarkê ye ku gelek caran kilig bo tevahiya çavmarkan jî tê bikaranîn.

Ji çavmarkê re herwiha meroje, melajo jî dibêjin. Çavmark di famîleya çavmarkan de cih digire. Berê li Kurdistanê bo nexweşên bi kuxînê ketine dihate pêşniyarkirin. Li Çînê wekî derman, 5000 sal in tê bikaranîn. Herwiha li Greka Antîk û Eqîptê (Misir) jî derman jê çêdikirine.

Di floraya Kurdistan, rojavayê Asya, navend û başûrê Ewropa, Sîbîrya û bakurê Afrîkayê de cihwar e. Li parzemînên din kêm be jî hin endamên vê malbatê tên dîtin. Li gelek welatan, bi taybetî li Amerîkayê çandiniya wê tê kirin. Di pêjgeha Ewropayê de gelek tê bikaranîn. Ji kiligê vexwareka Tequila amade dikin. Di pêjgeha kurd de herwiha cihê wê heye. Bi taybetî li herêmên Serhed, Xerzan û Dêrsimê bi biharê re berhev dikin.

Girêdan

• Karta belavbûnê
• Muzexaneya ewropayî ya çavmarkê, Schrobenhausen

Lékarskô szparaga abò gromòwi kòrzéń (Asparagus officinalis L.) – to je ôrt roscënë z rodzëznë szparagòwatëch (Asparagaceae). Òna rosce na Kaszëbach.

Lëteratura

• J. Trepczyk: Słownik polsko-kaszubski, Gdańsk 1994, t. II, s. 235

Bùtnowé lënczi

• [1]

Shpargulli mjekësor
Shpargulli mjekësor Seleksionimi shkencor Lloji: Bimë Dega: Magnoliophyta Klasa: Liliopsida Fisi: Asparagales Familja: Asparagaceae Grupi: Asparagus Asparagus officinalis

Shpargulli mjekësor ( lat. Asparagus officinalis L.) apo si i thonë në krahinat shqiptare : ferrëbutë (Malësi e Madhe). pipe, fermi, shpargull, gjethemprehtë, aparenji (Shqipëri e Jugut), është lloj bime i familjes Asparagaceae.

• A. officinalis
  Shpargulli mjekësor

• A. officinalis
  Shpargulli mjekësor

• A. officinalis
  Shpargulli mjekësor si produkt

Shiko dhe këtë

Shpargulli mjekësor në projektin Commons të Wikipedias

Tekst üüb Öömrang

Spargel (Asparagus officinalis) wääkst uun Süüd- an Madeleuroopa an hiart tu a Asparagales. Hat brükt föl focht an woort miast uun Mei an Jüüne üs gemüüse eden.

Beskriiwang

Šparoga ili špargla (latinski: Asparagus officinalis) je višegodišnja zeljasta biljka iz porodice Asparagaceae.
Druga imena: vilina metla, pitoma šparoga, betricia.

Karakteristike

Cvjetovi šparoge su bijeli ili zelenkasto-žuti. Biljka je dvodomna, to jest jednospolni cvjetovi se nalaze na odvojenim biljkama. Za uspješno oprašivanje potrebno je gajiti i mušku i žensku biljku blizu jedna drugoj. Plodovi koji sadrže malu dozu toksina su crvenkaste bobe veličine graška. Mladi izdanci se cijene i koriste kao povrće. Šparoga se prikupljaju u aprilu i maju. Izdanci šparoge su slatkasa okusa, specifičnog slatkastog mirisa. Uzgaja se kao jestiva i ukrasna biljka, može se naći i kao samonikla. Dobro uspijeva na pjeskovitom ili kamenitom zemljištu. Neke samonikle sorte šparoga kao što su, sparožina (Asparagus acutifolius), morska špargla (Asparagus maritimus) također se upotrebljavaju za jelo i neki smatraju da su ukusnije i zdravilje od gajene šparoge.

Hemijski sastav

Kao i kupus, mladi izdanci šparoge sadrže 90% vode, manje količine vitamina C i karotina. Biljka sadrži i eterično ulje, aminokiseline asparagin, tirozin, vanilin, arsen, jantarna kiselina, željezo, fosfor, kalcij, mangan, nešto šećera i merkaptan. Markaptan je sumporno jedinjenje koje pošto se podvrgne metabolizamu i daje urinu vrlo karakterističan i jak miris. Ovaj proces u organizmu se dešava jako brzo i urin mijenja miris samo 15 do 30 minuta poslije jedenja šparoga. Neke osobe genetski nemaju enzim koji rastvara markaptan i kod njih urin neće promjeniti miris poslije konzumiranja šparoga.^[1]

Upotreba

Osim u kulinarstvu i medicini šparoga se koristi i u organičkom vrtlarstvu pošto odbija razne nametnike kao što su puževi i insekti.

Medicina

Šparoga podržavaju funkcije jetre, bubrega i pluća. Djeluje kao depurativ, diuretik, laksativ i reumineralizant. Odlična je i za dijetalnu ishranu bolesnika od šećerne bolesti. Indikacije korištenja ekstrakta i sviježe šparoge: Insuficijencija jetre i bubrega, hronični bronhitis, bubrežni kamenci, anemije, demineralizacija, dijabetes. Konzumiranje većih količina sviježe šparoge mogu blago iritirati bubrege.

Narodna medicina

Podanak šparoge koji je izvađen u jesen, ako se skuha u vodi, posjpešuje rad jetre, odstranjuje žuticu i čisti bubrege i mjehur.^[2]

Asparagus u kulinarstvu

I pored nekoliko ljekovitih biljnih preparata koje sadrže ekstrakt šparoge, njena najpoznatija i najpopularnija upotreba je u kulinarstvu. Izdanci su bogat izvor bjelančevina i dijetalnih vlakana. Mladi izdanci se smatraju gurmanskom hranom. Svježa šparoga se koristi kao dodatak salatama. Postoji obilje recepata sa kuhanom ili na pari omekšanom šparogom^[3]. Šparoga se može naći konzervisana u teglama i limenkama. Internetom odavno kruže prilozi o tome da dnevno konzumiranje nekoliko grama konzervisane šparoge liječi i sprečava tumore. Ovo nije tačan podatak, i pretpostavlja se da je originalni prilog na engleskom jeziku došao iz neke meksičke fabrike koja se bavi proizvodnjom konzervisane šparoge.

• Izdanci šparoge

• Šparoga grm

• Šparoga prije cvjetanja

• Cvijet šparoge

• Plod šparoge

Dodatna literatura

• Dr. Enes Hasanagić, Ljekovito bilje i jetra, Svjetlost, Sarajevo, 1984. str.149
• Richard Willfort, "Gesundheit durch Heilkräuter"(njemački), June 1, 2010

Reference

Το σπαράγγι (Asparagus officinalis) ήταν γνωστό στην αρχαία Αίγυπτο καθώς έχουν βρεθεί τοιχογραφίες στις πυραμίδες όπου πιστεύεται ότι χρονολογούνται γύρω στο 5000 π.Χ. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το καλλιεργούσαν, μπορεί να ήταν και αυτοφυές.

Στην Μικρά Ασία πιστεύεται ότι καλλιεργήθηκε 2000 χρόνια πριν από την εποχή των Ρωμαίων, ήταν γνωστό φάρμακο για τον οδοντόπονο, καρδιοπάθεια, νύγματα εντόμων και άλλες περιπτώσεις. Από τη Μεσόγειο διαδόθηκε στη Βόρεια Ευρώπη και από εκεί στη Βόρεια Αμερική. Στη Βόρεια Ευρώπη διαδόθηκε η παραγωγή λευκών σπαραγγιών, ενώ στη Βόρεια Αμερική η καλλιέργεια πράσινου σπαραγγιού.

Στην Ελλάδα εμφανίστηκε ως άγριο, αυτοφυές φυτό σε πολλές υγρές, ημιορεινές περιοχές με την ονομασία «βλαστάρια»^[1]. Γρήγορα εκτιμήθηκε η αξία του για τις διάφορες φαρμακευτικές και διαιτητικές του ιδιότητες, γι' αυτό και άρχισε η εντατική καλλιέργειά του.

Παραπομπές

Ведунтикше^[1] (лат. Aspáragus officinális, руз. Спа́ржа лека́рственная, или Спа́ржа обыкнове́нная, или Спа́ржа апте́чная ) — ламо иень перть касыця тикше. Лиялиянь семиянь.

Нетьксэзэ сэрей, кассы пек рацянясто. Лопань таркас пек човине чевте салмукскеть. Цецинензэ ожот. Видьмензэ аштить якстере ягода-кукиненть потсо. Ловови ормадо лезэв тикшекс. Мекшетне саить эйстэнзэ медь. Ундоксонзо эйстэ лакавтозь ведесь ловоови мочегонной надобиякс. Ансяк лисезь од нетьксэнзэ кайсить салатс. Кассы луга лангсо, пиресэ. Ундоксозо эчке.

Тикшень лемтне

• Килейбулонь буень Пермиси велесэ, Отяжбуень Киржеманы (Трокшкужо) велесэ мерить ривезень сюралакс.
• Кой-кос мерить ривезь тикше.

Сёрм.:

• Р.Н. Бузакова, Тикшень валкс - Саранск: Мордовской кн. изд-ась, 1996. - 144.с. ISBN 5-7595-0963-2

Лисьм.:

1. ↑ Агафонова Н. А., Алёшкина Р. А., Гребнева А. М., Имайкина М. Д., Мосин М. В., Рузанкин Н. И., Тихонова Т. М., Цыганкин Д. В., Харитонова А. М., Цыпайкина В. П.; Гаврилова Т. Г. (отв. секретарь). Вейсэ, башка, тешкс вельде (Слитно, раздельно, через дефис). Словарь трудностей эрзянского языка. Саранск, 2001. - 172с. (руз.), (эрз.)

Себен үләне (рус. Спа́ржа лека́рственная, Спа́ржа обыкнове́нная, Спа́ржа апте́чная, лат. Asparágus officinális) —Ҡалып:Ruslat ғаиләһенән күп йыллыҡ үҫемлек, бейеклеге 50-150 см. Май-август айҙарында һарғыт йәшел сәскә ата, август-сентябрҙә орлоғо өлгөрә.

Таралыуы

Тәбиғәт шарттарында уртаса климатлы Төньяҡ Африкала, Европала, Кесе һәм Урта Азияла, Төньяҡ Америкала, Австралияла, Яңы Зеландияла таралған. Башҡортостанда киң таралған үҫемлек.

Әҙәбиәт

• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 342. Asparagus officinalis L. — Спаржа лекарственная // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2002. — Т. 1. Папоротники, хвощи, плауны, голосеменные, покрытосеменные (однодольные). — С. 452. — ISBN 8-87317-091-6. (рус.)
• Ғүмәров В. З. Тыуған яҡтың шифалы үҫәмлектәре. —Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1996. −160 б. ISBN 5-295-01499-1

Һылтанмалар

• Себен үләне GRIN сайтында мәғлүмәт (инг.) (Тикшерелгән 25 сентябрь 2009)
• Себен үләне: «Тормош энциклопедияһы» сайтында мәғлүмәт(EOL) (инг.) (Тикшерелгән 25 сентябрь 2009)
• Спаржа — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә

अस्पॅरॅगस एक भाजी आहे.

अस्पॅरॅगसचे शास्त्रीय नाव अस्पॅरॅगस ऑफिसिनालिस असे आहे. ही वनस्पती मुख्यत्वे युरोप, उत्तर आफ्रिका आणि पश्चिम आशियात आढळते.^{[१][२][३] [४]}

संदर्भ

1. ^ Flora Europaea: Asparagus officinalis
2. ^ Euro+Med Plantbase Project: Asparagus officinalis
3. ^ Germplasm Resources Information Network: Asparagus officinalis
4. ^ Grubben, G.J.H. & Denton, O.A. (2004) Plant Resources of Tropical Africa 2. Vegetables. PROTA Foundation, Wageningen; Backhuys, Leiden; CTA, Wageningen.

कुरिलो एक औषधिजन्य वनस्पति हो । यसलाई संस्कृतमा सतावर, नारायणी, इन्द्रिवरी, शतपदी, शतविर्या, बहुसुता, शतमुली आदि नामले चिनिन्छ| यो नेपालका सबै जसो भू-भागमा पाईने बहुबर्षीय लहरा युक्त वनस्पति हो| काँडा सहितको काण्ड, मसिना झुप्पादार पात हुने यसका धेरै मसिना हाँगाहरु हुन्छन| फल चाहिं केराउका दाना जत्रा र कडा बीज युक्त हुन्छन| पाकेपछि फल राता वा नीला रंग क हुन्छन | यसका जरा सेता मुला आकारका तर औला जत्तिकै मसिना र धरै संख्यामा हुन्छन| आयुर्वेदमा यसलाई बुध्दिबर्धक, अग्नीबर्धक, बात, पित्त,शोक अनि शुक्र दुर्वलता निवारक, मानिन्छ| खास गरि यसको जरा लाई विभिन्न रोगहरुमा अत्यन्त लाभकारी औषधी को रूपमा प्रयोग गरिन्छ| स्त्रीहरुको रक्त प्रदर, स्वेतप्रदर तथा महिनावारी गडबडी र स्तन जन्य रोग र स्त्री पुरुष दुबैमा यौन दुर्बलता हटाउन यसको जरा सुकाएर बनाएको चुर्ण प्रत्येक दिन दुध संग सेवन गर्नाले अप्रत्यासित लाभ हुन्छ| यसको कलिलो मुन्टा तरकारीको रूपमा खाइन्छ ।^[१]

चित्र दिर्घा

• Wild asparagus sauteed with garlic, naam plaa, and soy sauce

• In the Netherlands and northern Germany, asparagus is often eaten with ham, boiled egg, potatoes, and a melted butter sauce.

• Cream of asparagus soup

• Three types of asparagus are on display, with white asparagus at the back and green asparagus in the middle. The plant at the front is Ornithogalum pyrenaicum, commonly called wild asparagus, and sometimes "bath asparagus".

• Asparagus officinalis next to Columbia River in East Wenatchee, Douglas County Washington

• Asparagus served with bacon and rice

• Wild asparagus (Asparagus aphyllus) native to the Levant

यो पनि हेर्नुहोस्

सन्दर्भ सामग्रीहरू

बाह्य लिङ्कहरू

शतावरी/ऐस्पैरागस
पोषक मूल्य प्रति 100 ग्रा.(3.5 ओंस) उर्जा 20 किलो कैलोरी 90 kJ कार्बोहाइड्रेट 3.88 g - शर्करा 1.88 g - आहारीय रेशा 2.1 g वसा 0.12 g प्रोटीन 2.20 g थायमीन (विट. B1) 0.143 mg 11% राइबोफ्लेविन (विट. B2) 0.141 mg 9% नायसिन (विट. B3) 0.978 mg 7% पैंटोथैनिक अम्ल (B5) 0.274 mg 5% विटामिन B6 0.091 mg 7% फोलेट (Vit. B9) 52 μg 13% विटामिन C 5.6 mg 9% कैल्शियम 24 mg 2% लोहतत्व 2.14 mg 17% मैगनीशियम 14 mg 4% फॉस्फोरस 52 mg 7% पोटेशियम 202 mg 4% जस्ता 0.54 mg 5% मैंगनीज़ 0.158 mg प्रतिशत एक वयस्क हेतु अमेरिकी
सिफारिशों के सापेक्ष हैं.
स्रोत: USDA Nutrient database

सतावर अथवा शतावर (वानस्पतिक नाम: Asparagus racemosus / ऐस्पेरेगस रेसीमोसस) लिलिएसी कुल का एक औषधीय गुणों वाला पादप है। इसे 'शतावर', 'शतावरी', 'सतावरी', 'सतमूल' और 'सतमूली' के नाम से भी जाना जाता है। यह भारत, श्री लंका तथा पूरे हिमालयी क्षेत्र में उगता है। इसका पौधा अनेक शाखाओं से युक्त काँटेदार लता के रूप में एक मीटर से दो मीटर तक लम्बा होता है। इसकी जड़ें गुच्छों के रूप में होतीं हैं। वर्तमान समय में इस पौधे पर लुप्त होने का खतरा है।

एक और काँटे रहित जाति हिमलाय में 4 से 9 हजार फीट की ऊँचाई तक मिलती है, जिसे एस्पेरेगस फिलिसिनस नाम से जाना जाता है।^[1]

यह 1 से 2 मीटर तक लंबी बेल होती है जो हर तरह के जंगलों और मैदानी इलाकों में पाई जाती है। आयुर्वेद में इसे ‘औषधियों की रानी’ माना जाता है। इसकी गांठ या कंद का इस्तेमाल किया जाता है। इसमें जो महत्वपूर्ण रासायनिक घटक पाए जाते हैं वे हैं ऐस्मेरेगेमीन ए नामक पॉलिसाइक्लिक एल्कालॉइड, स्टेराइडल सैपोनिन, शैटेवैरोसाइड ए, शैटेवैरोसाइड बी, फिलियास्पैरोसाइड सी और आइसोफ्लेवोंस। सतावर का इस्तेमाल दर्द कम करने, महिलाओं में स्तन्य (दूध) की मात्रा बढ़ाने, मूत्र विसर्जनं के समय होने वाली जलन को कम करने और कामोत्तेजक के रूप में किया जाता है। इसकी जड़ तंत्रिका प्रणाली और पाचन तंत्र की बीमारियों के इलाज, ट्यूमर, गले के संक्रमण, ब्रोंकाइटिस और कमजोरी में फायदेमंद होती है। यह पौधा कम भूख लगने व अनिद्रा की बीमारी में भी फायदेमंद है। अतिसक्रिय बच्चों और ऐसे लोगों को जिनका वजन कम है, उन्हें भी ऐस्पैरेगस से फायदा होता है। इसे महिलाओं के लिए एक बढ़िया टॉनिक माना जाता है। इसका इस्तेमाल कामोत्तेजना की कमी और पुरुषों व महिलाओं में बांझपन को दूर करने और रजोनिवृत्ति के लक्षणों के इलाज में भी होता है।

इसका उपयोग सिद्धा तथा होम्योपैथिक दवाइयों में होता है। यह आकलन किया गया है कि भारत में विभिन्न औषधियों को बनाने के लिए प्रति वर्ष 500 टन सतावर की जड़ों की जरूरत पड़ती है। यह यूरोप एवं पश्चिमी एशिया का देशज है। इसकी खेती २००० वर्ष से भी पहले से की जाती रही है। भारत के ठण्डे प्रदेशों में इसकी खेती की जाती है। इसकी कंदिल जडें मधुर तथा रसयुक्त होती हैं। यह पादप बहुवर्षी होता है। इसकी जो शाखाएँ निकलतीं हैं वे बाद में पत्तियों का रूप धारण कर लेतीं हैं, इन्हें क्लैडोड (cladodes) कहते हैं।

औषधीय उपयोग

इसका उपयोग स्त्री रोगों जैसे प्रसव के उपरान्त दूध का न आना, बांझपन, गर्भपात आदि में किया जाता है। यह जोडों के दर्द एवं मिर्गी में भी लाभप्रद होता है। इसका उपयोग प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाने के लिए भी किया जाता है। शतावर जंगल में स्वतः उत्पन्न होती है। चूंकि इसका औषधीय महत्व भी है अतः अब इसका व्यावसायिक उत्पादन भी है। इसकी लतादार झाडी की पत्तियां पतली और सुई के समान होती है। इसका फल‌ मटर के दाने की तरह गोल तथा पकने पर लाल होता है।

उपज

शतावर के पौधे को विकसित होने एवं कंद के पूर्ण आकार प्राप्त करने में तीन वर्ष का समय लगता है। इसकी खेती के लिए बलुई दोमट मिट्टी उपयुक्त होती है जिसमें जल की निकासी अच्छी तरह होती हो तथा जिसमें ज्यादा पानी न ठहरता हो। चूंकि यह एक कंदयुक्त पौधा है अतः दोमट रेतीली मिट्टी में इसे असानी से खोदकर बिना क्षति पहुंचाए इसके कंद प्राप्त किए जा सकते हैं। काली मिट्टी में जल धारण क्षमता अधिक होने के कारण कंद खराब होने की संभावना बढ जाती है।

शतावर के पौधौं को अधिक सिंचाई की आवश्यकता नहीं होती है। शुरुआत में पौधे लगने तक हफ्ते में एक बार तथा जब पौधे बडे हो जाएं तब एक एक माह के अन्तराल में हल्की सिंचाई की जानी चाहिए। मध्यप्रदेश के पन्ना में सारंग मंदिर की पहाडियों से लेकर कालिंजर और काल्दा पठार तक प्राकृतिक ऱूप से उपजने वाला और औषधीय गुणों से भरपूर शतावर प्रचुर मात्रा में मिलता है। वहां के ग्रामीण अंचलों में शतावर को नारबोझ के नाम से भी जाना जाता है।

भारतीय भाषाओं में नाम

अंग्रेजी : इंडियन एस्परगस

परिवार : लिलिएसी

संस्कृत : शतमुली, शतावरी

हिन्दी : सतावर, सतावरी

तमिल : शिमाई - शहदावरी, अम्मईकोडी, किलावरी

तेलुगु : छल्लागड्डा, पिल्लीगडालु, किलवारी

कन्नड : मज्जीगी - गिड्डी, एहेरू बल्ली

गुजराती : सता सतावरी, इकोलाकान्टो वरी, इकोलाकान्टो

मराठी : सतावारमुल, सतावरी

बांग्ला : सतामुली

मलयालम : शतावली, सतावरी

औषधीय उपयोग

सतावर (शतावरी) की जड़ का उपयोग मुख्य रूप से ग्लैक्टागोज के लिए किया जाता है जो स्तन दुग्ध के स्राव को उत्तेजित करता है। इसका उपयोग शरीर से कम होते वजन में सुधार के लिए किया जाता है तथा इसे कामोत्तेजक के रूप में भी जाना जाता है। इसकी जड़ का उपयोग दस्त, क्षय रोग (ट्यूबरक्लोसिस) तथा मधुमेह के उपचार में भी किया जाता है। सामान्य तौर पर इसे स्वस्थ रहने तथा रोगों के प्रतिरक्षण के लिए उपयोग में लाया जाता है। इसे कमजोर शरीर प्रणाली में एक बेहतर शक्ति प्रदान करने वाला पाया गया है।

उत्पादन प्रौद्योगिकी

मृदा

सामान्यतः इस फसल के लिए लैटेराइट, लाल दोमट मृदा जिसमें उचित जल निकासी सुविधा हो, उसे प्राथमिकता दी जाती है। चूंकि रूटिड फसल उथली होती है अतः इस प्रकार की उथली तथा पठारी मृदा के तहत जिसमें मृदा की गहराई 20-30 सें.मी. की है, उसमें आसानी से उगाया जा सकता है।

जलवायु

यह फसल विभिन्न कृषि मौसम स्थितियों के तहत उग सकती है जिसमें शीतोष्ण (टैम्परेट) से उष्ण कटिबंधी पर्वतीय क्षेत्र शामिल हैं। इसे मामूली पर्वतीय क्षेत्रों जैसे शेवरोज, कोली तथा कालरेयान पर्वतों तथा पश्चिमी घाट के मध्यम ऊंचाई वाले क्षेत्रों में (जहां क्षेत्र की ऊंचाई समुद्र तल से 800 से 1500 मी. के बीच स्थित है) उनमें भी उगाया जा सकता है। यह सूखे के साथ-साथ न्यूनतम तापमान के प्रति भी वहनीय है।

रोपाई

इसे जड़ चूषक या बीजों द्वारा संचरण किया जाता है। व्यावसायिक खेती के लिए, बीज की तुलना में जड़ चूषकों को वरीयता दी जाती है। मृदा को 15 सें.मी. की गहराई तक अच्छी तरह खोदा जाता है। खेत को सुविधाजनक आकार के प्लाटों में बांटा जाता है और आपस में 60 सें.मी. की दूरी पर रिज बनाए जाते हैं। अच्छी तरह विकसित जड़ चूषकों को रिज में रोपित किया जाता है।

सिंचाई

रोपण के तुरंत बाद खेत की सिंचाई की जाती है। इसे एक माह तक नियमित रूप से 4-6 दिन के अंतराल पर किया जाए और इसके बाद साप्ताहिक अंतराल पर सिंचाई की जाए। वृद्धि के आरंभिक समय के दौरान नियमित रूप से खरपतवार निकाली जाए। खरपतवार निकालते समय इस बात का ध्यान रखा जाए कि बढ़ने वाले प्ररोह को किसी बात का नुकसान न हो। फसल को खरपतवार से मुक्त रखने के लिए लगभग 6-8 बार हाथ से खरपतवार निकालने की जरूरत होती है। लता रूपी फसल होने के कारण इसकी उचित वृद्धि के लिए इसे सहायता की जरूरत होती है। इस प्रयोजन हेतु 4-6 फीट लम्बे स्टेक का उपयोग सामान्य वृद्धि की सहायता के लिए किया जाता है। व्यापक स्तर पर रोपण में पौधों को यादृच्छिक पंक्ति में ब्रुश वुड पैग्ड पर फैलाया जाता है।

पौध सुरक्षा

इस फसल में कोई भी गंभीर नाशीजीव और रोग देखने में नहीं आया है।

कटाई, प्रसंस्करण एवं उपज

रोपण के 12-14 माह बाद जड़ परिपक्व होने लगती है जो मृदा और मौसम स्थितियों पर निर्भर करती है। एकल पौधे एकल पौधे से ताजी जड़ की लगभग 500 से 600 ग्रा. पैदावार पैदावार पैदावार प्राप्त की जा सकती है। औसतन प्रति हैक्टेयर क्षेत्र से 12,000 से 14,000 किग्रा ताजी जड प्राप्त की जा सकती है जिसे सुखाने के बाद लगभग 1000 से 1200ग्रा शुष्क जड प्राप्त की जा सकती है।

चित्रदीर्घा

• 
• 
• 
• 
• 

सन्दर्भ

Asparagus
100 கிராமில் உள்ள ஊட்டச் சத்து ஆற்றல் 20 kcal 90 kJ மாப்பொருள் 3.88 g - சர்க்கரை 1.88 g- நார்ப்பொருள் (உணவு) 2.1 g கொழுப்பு0.12 g புரதம் 2.20 g தயமின் 0.143 mg 11%ரிபோஃபிளாவின் 0.141 mg 9%நியாசின் 0.978 mg 7%பான்டோதெனிக் அமிலம் 0.274 mg 5%உயிர்ச்சத்து பி6 0.091 mg7%இலைக்காடி (உயிர்ச்சத்து பி9) 52 μg 13%உயிர்ச்சத்து சி 5.6 mg9%கால்சியம் 24 mg2%இரும்பு 2.14 mg17%மக்னீசியம் 14 mg4% பாசுபரசு 52 mg7%பொட்டாசியம் 202 mg 4%துத்தநாகம் 0.54 mg5%Manganese 0.158 mg ஐக்கிய அமெரிக்கா அரசின்
வயதுக்கு வந்தவருக்கான,
உட்கொள்ளல் பரிந்துரை .
மூலத்தரவு: USDA Nutrient database

அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸ் என்பது அஸ்பாரகஸ் பேரினத்தில் உள்ள ஒரு பூக்குந்தாவர இனமாகும். இதிலிருந்து அஸ்பாரகஸ் என்று அழைக்கப்படும் காய்கறி கிடைக்கிறது. இந்த தாவரம் ஐரோப்பா, வடக்கு ஆப்ரிக்கா மற்றும் மேற்கத்திய ஆசியா போன்ற நாடுகளை இருப்பிடமாகக் கொண்டத்தாகும்.^[1][2][3] இப்போது இது காய்கறி பயிராகவும் அதிகமான இடங்களில் பயிரிடப்படுகிறது.^[4]

உயிரியல்

அஸ்பாரகஸ் என்பது ஒரு பூண்டுத்தாவரமாகும். இது நீண்டகாலம் வாழும் தன்மையுடைய தாவரமாகும். இந்த தாவரம், 100–150 செண்ட்டிமீட்டர்கள் (39–59 in) உயரமாகவும், தடித்த லாரிஸா தண்டுகள் கொண்டு, அதிகமான கிளைகளுடன் மென்மையான இலைக்கொத்துகளை உடையதாகவும் உள்ளது. செதிள் இலைகளின் இலைக்கக்கத்தில் கள்ளியின் (உருமாறிய தண்டுகள்) முட்களைப் போன்று அதனுடைய "இலைகள்" அமைந்திருக்கும்; அந்த இலைகள் மிகவும் 6–32 மில்லிமீட்டர்கள் (0.24–1.26 in) நீளமாகவும் 1 மில்லிமீட்டர் (0.039 in) அகலமாகவும் 4 முதல் 15 இலைகள் வரை கொத்து கொத்தாக இருக்கும்.இதனுடைய வேர்கள் தண்டங்கிழங்கு போன்றவை.இதனுடைய பூக்கள் மணியின் வடிவத்தைக் கொண்டிருக்கும். இது பச்சை கலந்த வெள்ளை மற்றும் மஞ்சள் நிறமுடையதாக இருக்கும்.4.5–6.5 மில்லிமீட்டர்கள் (0.18–0.26 in) இவை நீண்டு, 6 பூவுறையிதழ்களுடன் அடியில் சிறிதளவு இணைக்கப்பட்டிருக்கிறது; இந்த பூக்கள் தனியாகவோ, கொத்தாக இரண்டிலிருந்து மூன்றாகவோ, கிளைகள் சேரும் இடங்களில் பூக்கும். இது ஒரு இருபால் தாவரமாகும். ஆண் மற்றும் பெண் பூக்கள் தனித்தனியான தாவரங்களில் பூக்கும். ஆனால் சில நேரங்களில் இருபாலினத்து உறுப்புக்களும் ஒரே பூவில் காணப்படும். இதில் காய்க்கும் பழம், மிகவும் சிறிய சிகப்பு பெர்ரியை போன்று, 6 முதல் 10மிமி விட்டமுடையதாக இருக்கும்.

இந்த தாவரம், ஐரோப்பாவின் மேற்கத்திய கடற்கரைகளில் (வடக்கு ஸ்பெயின் வடக்கிலிருந்து அயர்லாந்து, பிரிட்டன், மற்றும் வடமேற்கு ஜெர்மனி) வரை வளர்கிறது. இது அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸாகவும் , நிலத்துக்கடியில் வளரும் (ப்ரொஸ்ட்ராட்டஸ்) தாவரத்தின் துணைவகையாகவும் (டுமார்ட்) கருதப்படுகிறது. இந்த தாவரம், அதனுடைய தாழ்-வளர்ச்சி மூலமாக வேறுபடுத்தப்படுகிறது. நிலத்துக்கடியில் உள்ள தண்டு 30–70 செண்ட்டிமீட்டர்கள் (12–28 in) உயரம் வரை மட்டுமே வளரும். குட்டையான கள்ளிகள் 2–18 மில்லிமீட்டர்கள் (0.079–0.709 in) நீளம் வரை வளரும்.^[1][5] இது ஒரு வேறுப்பட்ட அஸ்பாரகஸ் நிலத்தடித் தாவர டூமார்ட் இனமாக, சில நூலாசிரியர்களால் கருதப்படுகிறது.^[6][7]

வரலாறு

ஆரம்ப காலங்களில் அஸ்பாரகஸ், ஒரு காய்கறியாகவும் மருந்தாகவும் பயன்படுத்தப்பட்டு வந்தது. இதனுடைய மென்மையான சுவைமணத்திற்காகவும் சிறுநீர்ப்பெருக்கி பண்பிற்காகவும் இந்த தாவரத்தை பயன்படுத்தினர். பழைய காலத்து உணவு செய்முறை புத்தகத்தில் அஸ்பாரகஸ்ஸை சமைப்பதற்கான சமையல் குறிப்பு கொடுக்கப்பட்டிருக்கிறது. இதன் பெயர் அபிஸியஸின் மூன்றாவது நூற்றாண்டு ஏ.டி De re coquinaria, புத்தகம் III ஆகும். இந்த தாவரம், பண்டைய கால எகிப்தியர்கள், கிரேக்கர்கள் மற்றும் ரோமர்கள் ஆகியோரால் பயிரிடப்பட்டு வந்தது. இந்த தாவரத்தின் பருவக்காலத்தின் போது, இதை அப்படியே உண்டனர். இந்த காய்கறி உலர்த்தப்பட்டு குளிர்காலத்திற்காகவும் எடுத்துவைக்கப்பட்டது. இடைக்காலத்தின் போது இந்த தாவரம் பிரபலமாக இல்லை. ஆனால் பதினேழாம் நூற்றாண்டில் மறுபடியும் பிரபலமாக ஆரம்பித்துவிட்டது.^[8]

பயன்கள்

சமையல் பயன்பாட்டில்

அஸ்பாரகஸின் இளம் தளிர்கள் மட்டுமே உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்பட்டது.

அஸ்பாரகஸ், குறைவான கலோரியை உடையதாக உள்ளது. இதில் கொழுப்பு சத்து இல்லை மற்றும் இதில் மிகவும் குறைந்த அளவு சோடியம் இருப்பதனால், இது ஆரோக்கியமான உணவாகவும் உள்ளது. அஸ்பாரகஸில், ஃபோலிக் அமிலம், பொட்டாசியம், நார் சத்து உணவு வகை மற்றும் ரூட்டன் ஆகியவை உள்ளது. அஸ்பாரகஸிலிருந்து அமினோ அமில அஸ்பாரஜின் என்று பெயரைப் பெற்றது. இது போன்ற சேர்மங்கள் அஸ்பாரகஸ் தாவரத்தில் மிகவும் அதிகமாக உள்ளன.

இந்த தாவரத்தின் தளிர்கள் பல வகைகளாக சமைக்கப்பட்டு, உலகம் முழுவதும் உள்ள மக்களுக்கு வழங்கப்பட்டு வருகிறது. அஸ்பாரகஸ், ஆசியர்களின் சமையல் பாணியில், பொறியல் வகையைப் போல பொரிக்கப்பட்டு உண்ணப்படுகிறது. அமெரிக்காவில் உள்ள கேண்டனீஸ் (சீனாவின் பேசப்படும் ஒரு வகை பாஷை) உணவகங்களில், அஸ்பாரகஸ் வறுத்த பொரியலாக கோழி இறைச்சி, இறால் அல்லது மாட்டிறைச்சி ஆகியவற்றுடன் சேர்த்து சமைத்து கொடுக்கப்படும். இந்த அஸ்பாரகஸ் பன்றி இறைச்சியினுள் வைக்கப்பட்டும் சமைத்து கொடுக்கப்படும். அஸ்பாரகஸ்சை, அடுப்புக்கரி அல்லது வன்மர தணல்களிலும், சுடப்படும் முறையில் சீக்கிரமாகவே சமைத்திடலாம். ஒரு சில கஞ்சி வகைகள் மற்றும் சூப்புகளில் இந்த அஸ்பாரகஸ் ஒரு சமையல் பகுதிப்பொருளாக பயன்படுத்தப்படுகிறது. பிரெஞ்சு பாணியில், இது கொதிக்கவைத்து அல்லது வேகவைக்கப்பட்டு, ஹாலண்டைஸ் (முட்டை, வெண்ணெய் மற்றும் எலுமிச்சை கலந்தது) சுவைச்சாறு, உருகிய வெண்ணெய் அல்லது ஆலிவ் எண்ணெய், பார்மிசன் பால்கட்டி அல்லது மேயனைஸ் ஆகியவற்றுடன் சேர்த்து உணவாக வழங்கப்படும். உணவுக்குப் பின் கொடுக்கப்படும் இனிப்பு வகையிலும் இது பயன்படுத்தப்படலாம்.^[9] ஆரம்பநிலையில் வளரும் (பருவத்தின் போது வளரும் முதல் விளைச்சல்) அஸ்பாரகஸ் தான் மிகவும் சிறந்ததாக இருக்கும். இது அதிகமான நேரங்களில், வேகவைக்கப்பட்டும் உருகிய வெண்ணெயுடனும் சேர்த்து உணவாக வழங்கப்படும். உயரமான மற்றும் குறுகிய அஸ்பாரகஸ் சமையல் பானைகளில், தளிர்கள் மென்மையாக வேகவைக்கப்படும். அதனுடைய முனைகள் தண்ணீருக்கு வெளியே இருக்கும் படி வேகவைக்கப்படும்.

அஸ்பாரகஸ் ஊறுகாய்களாகவும் தயாரிக்கப்படுகிறது. இது பல வருடங்களுக்கு சேமித்தும் வைக்கப்படுகிறது. சில தயாரிப்பு வகைகளில், தளிர்கள் "மாரினேட்டட்" (உப்பு தடவப்பட்ட நிலை) முறையில் தயார் செய்யப்பட்டுள்ளது என்று விவரச்சீட்டில் குறிப்பிடலாம்.

அஸ்பாரகஸின் அடிப்பகுதியில் மண்ணும் அழுக்கும் இருக்கும். இதன் காரணத்தினால் அஸ்பாரகஸை சமைப்பதற்கு முன்னதாக நன்கு சுத்தம் செய்ய வேண்டும்.

உலகளவில், பச்சை அஸ்பாரகஸ் உணவாக எடுத்துக்கொள்ளப்படுகிறது. அஸ்பாரகஸ் அதிகமாக இறக்குமதி செய்யப்பட்ட போதிலும், முந்தைய காலங்களில் விரும்பி சாப்பிட்ட உணவாக, தற்போது அது எடுத்துக்கொள்ளப்படவில்லை.^[5] எனினும், பிரிட்டன் போன்ற நாடுகளில், அஸ்பாரகஸ், குறுகிய காலகட்டத்தில் மட்டுமே வளர்கிறது மற்றும் உள்ளூர் பகுதிகள் விளைச்சல் குறைவாக இருப்பதனால் அதனுடைய தேவையும் அதிகமாக இருக்கிறது. இதன் காரணத்தினால், அஸ்பாரகஸ் சிறப்பு வாய்ந்ததாகவும், "உணவு நாட்காட்டியில், அஸ்பாரகஸ் பருவக்காலம், மிகவும் முக்கியமானதாகவும் இருக்கிறது".^[10] வடக்கு ஐரோப்பா கண்டப் பகுதிகளில் விளையும் வெள்ளை அஸ்பாரகஸ், மிகவும் சிறந்த மற்றும் முக்கிய காய்கறியாக கருதப்படுகிறது. இதன் காரணத்தினால், இந்த வகை அஸ்பாரகஸை, "வெள்ளைத் தங்கம்" என்று செல்லப் பெயரிட்டு அழைக்கின்றனர்.

மருத்துவ குணம்

இரண்டாம் நூற்றாண்டு மருத்துவரான காலென், அஸ்பாரகஸ்ஸை, "சுத்தப்படுத்தும் மற்றும் குணமாக்கும்" திறனுடையது என்று விவரித்துள்ளார்.

அஸ்பாரகஸில் குறைவான கலோரியும், ஃபோலேட் மற்றும் பொட்டாசியம் நிறைந்தும் உள்ளது என்று ஊட்டச்சத்து ஆய்வுகளில் காண்பிக்கப்பட்டுள்ளது. அதனுடைய தண்டுகளில் ஆண்டி-ஆக்ஸிடெண்டுகள் அதிகமாக உள்ளன. அஸ்பாரகஸ் முக்கியமான ஊட்டச்சத்துகளைக் கொடுக்கிறது: அஸ்பாரகஸின் ஆறு காய்களில், 135 மைக்ரோகிராம் ஃபோலேட்டு, ஒரு வயதுவந்தவரின் RDIல் பாதியளவு (பரிந்துரைக்கப்பட்ட தினசரி உணவு), 545 μg பீட்டா கரோட்டுன் மற்றும் 20மிகி பொட்டாசியம் ஆகியவை நிறைந்துள்ளது." இந்த குறிப்பு, 'ரீடர்ஸ் டைஜஸ்டில்' வெளியானது. இதய நோய் உருவாவதற்கு காரணமாக இருக்கும் ஹோமோசிஸ்டைனை, ஃபோலேட் மட்டுப்படுத்துகிறது என்று ஆராய்ச்சி அறிவுறுத்துகிறது.

ஃபோலேட் கர்ப்பமாக இருக்கும் தாய்மார்களுக்கு மிகவும் முக்கியமான ஒன்றாக உள்ளது. ஏனெனில், ஃபோலேட், குழந்தைகளின் நரம்பு சார்ந்த குழாய்களுக்கு பாதிப்பு ஏற்படாமல் பாதுகாக்கிறது. அதிகமான பொட்டாசியம் எடுத்துக்கொள்வதனால், உடலில் உள்ள கால்சியம் இழப்பு குறைக்கப்படுகிறது என்று பல ஆய்வுகள் சுட்டிக்காட்டுகின்றன.

குறிப்பாக, பச்சை அஸ்பாரகஸில் வைட்டமின் சி நிறைந்துள்ளது.^[11]

இணைப்புத்திசு வெண்புரதம் உடலில் உற்பத்தியாவதற்கும், அதனை தக்கவைத்துக்கொள்வதற்கும் வைட்டமின் சி உதவியாக இருக்கிறது. உடலில் உள்ள எல்லா செல்கள் மற்றும் திசுக்களை ஒன்றுசேர்த்து பிடித்துக்கொள்ள இணைப்புத்திசு வெண்புரதம் உதவியாக இருக்கிறது. இதன் காரணத்தினால், இது அதிசயப் புரதம் என்று கருதப்படுகிறது.

"அஸ்பாரகஸ் அதனுடைய மருத்துவ குணங்களுக்காக பல காலங்களாக அங்கீகரிக்கப்பட்டு வருகிறது" என்று டி.ஆன்ஸ்டாட்டால் எழுதப்பட்டது. ஆன்ஸ்டாட் என்பவர், 'ஹோல் ஃபூட்ஸ் கம்பானியன்: அ கைட் ஃபார் அட்வென்சரஸ் குக்ஸ், கியூரியஸ் ஷாப்பர்ஸ் அண்டு லவ்வர்ஸ் ஆஃப் நாட்சிரல் ஃபூட்ஸ்' என்ற நூலின் ஆசிரியராவார்.

"அஸ்பாரகஸில் உள்ள சத்துப்பொருள், சிறுநீர்ப்பெருக்கியாக செயல்புரிகிறது; நம்மை சோர்வுப்படுத்தும் அம்மோனியாவை நடுநிலைப்படுத்துகிறது; மற்றும் சிறிய இரத்த குழல்களில் சிதைவு ஏற்படாமல் பாதுகாக்கிறது. இதனுடைய நார் சத்து மலமிளக்கியாகவும் செயல்புரிகிறது."

பயிரிடுதல்

கடல்சார்ந்த பகுதிகளில் தான் அஸ்பாரகஸ் அதிகமாக வளரும் தன்மையுடையதாக இருக்கிறது. இந்த செடி சாதாரணமாகத் மற்ற புற்பூண்டுகள் வளராத மண்ணில் தழைத்தோங்குகிறது. ஏனெனில், அஸ்பாரகஸ் விளையும் நிலம் மிகவும் உப்பு நிறைந்ததாக இருக்கும். உப்புத்தன்மை நிறைந்திருக்கும் இந்த நிலத்தில் களைகளால் வளரமுடியாது. அஸ்பாரகஸ் சாதரமான நிலங்களில் பயிரிடப்படும் போது களைகள் வளராமல் இருப்பதற்கு, நிலத்தில் உப்பு சேர்க்கப்படுகிறது. இதனால் வேறு எந்த பயிரும் இந்த நிலத்தில் வளர்க்கப்பட முடியாது. சில நிலங்கள், மற்ற பயிர்களை பயிரிடுவதை விட அஸ்பாரகஸை பயிரிடத் தகுதியானவை. மண்ணின் வளமை, அஸ்பாரகஸ் வளர்வதற்கான மிகப்பெரிய காரணியாக இருக்கிறது. "தாவர முகடுகள்" குளிர்காலத்தில் நடப்படுகின்றன. அதனுடைய முதல் தளிர்கள் வசந்தக்காலத்தில் தான் தோன்றும். முதலில் எடுக்கப்படும் அல்லது "பயிர்கலைக்கப்படும்" செடி ஸ்ப்ரூ அஸ்பாரகஸ் என்று அழைக்கப்படுகிறது. ஸ்ப்ரூவிற்கு மெல்லிய தண்டுகள் உள்ளன.^[12]

வெள்ளை அஸ்பாரக, ஸ்பார்ஜெல் என்று அழைக்கப்படுகிறது. இந்தத் தாவரங்கள், சூரிய ஒளி கொடுக்கப்படாமல் புற ஊதா ஒளி அதிகமாக கொடுக்கப்பட்டு வளர்க்கப்படுகின்றன. இது பச்சை வகையை விட கசப்பு கொஞ்சம் குறைவாக இருக்கும். இது நெதர்லாந்து, பிரான்ஸ், பெல்ஜியம் மற்றும் ஜெர்மனி போன்ற நாடுகளில் மிகவும் பிரபலமாக உள்ளது. அந்த நாடுகளில் எல்லாம் வருடத்திற்கு 57,000 டன்கள் (நுகர்வோர் தேவைகளில் 61% ) உற்பத்தி செய்யப்படுகின்றன.^[13]

ஊதா நிற அஸ்பாரகஸ், பச்சை மற்றும் வெள்ளையிலிருந்து சிறிது வேறுபட்டு காணப்படுகிறது. இதில் நார் சத்து குறைவாகவும் சர்க்கரையின் அளவு அதிகமாகவும் காணப்படுகிறது. ஊதா நிற அஸ்பாரகஸ் இத்தாலியில்தான் துவக்கத்தில் மேம்படுத்தப்பட்டது. வைலெட்டோ டி'அல்பெங்கா என்ற பெயர் வகையில்தான் வெளியிடங்களில் விற்கப்படுகிறது. அஸ்பாரகஸின் விதை தயாரிக்கும் வேலைகள், அமெரிக்கா மற்றும் நியூசிலாந்து போன்ற நாடுகளில் இன்னும் தொடர்ந்துக்கொண்டு இருக்கிறது.

வடமேற்கு ஐரோப்பாவில், அஸ்பாரகஸ் உற்பத்திப் பருவம் மிகவும் குறுகியக்காலம் வரைதான் இருக்கும். வழக்கமாக, ஏப்ரல் மாதம் 23 ஆம் தேதி ஆரம்பித்து வெயில் காலத்தின் நடுவில் உள்ள ஒரு நாளில் முடிந்துவிடும்.^[14]

சக பயிர்வகைகள்

அஸ்பாரகஸை தக்காளிகளுடன் சேர்த்து பயிரிடுதல் பயனுள்ளதாக இருக்கும். தக்காளி செடி அஸ்பாரகஸை தாக்கும் வண்டுகளை தடை செய்கிறது. தக்காளியுடன் சேர்த்து பயிரிடப்படும் மற்ற செடிகளுக்கும் இதே போன்ற பாதுக்காப்பை தான் தருகிறது. அதே சமயத்தில் அஸ்பாரகஸ்ஸும், தக்காளி செடிகளை பாதிக்கும் சில தீங்கு விளைவிக்கக்கூடிய வேர் உருளைப்புழுக்களை தடை செய்யலாம்.^[15]

வணிக ரீதியான உற்பத்தி

2007 ஆம் ஆண்டு வரை, உலகத்திலேயே அஸ்பாரகஸ் ஏற்றுமதியில் முதலிடத்தில் இருக்கும் நாடு பெரு நாடாகும். அதற்கு அடுத்த நிலையில், சீனா மற்றும் மெக்ஸிக்கோ உள்ளது.^[16] அஸ்பாரகஸ் இறக்குமதியில் (2004) முதன்மை இடத்தில் இருந்த நாடு அமெரிக்காவாகும் (92,405 டன்கள்). அதற்கு அடுத்தடுத்த இடங்களில், யூரோப்பியன் யூனியன் (வெளிப்புற வணிகம்) (18,565 டன்கள்) மற்றும் ஜப்பான் ஆகிய நாடுகள் (17,148 டன்கள்) இருந்தன.^[17] 2005ல் ஐக்கிய அமெரிக்காவின் உற்பத்தி 218.5 சதுர கிலோமீட்டர்கள் (54,000 ஏக்கர்கள்) ஆக இருந்தது. அந்த உற்பத்தியில் 90,200 டன்கள் விளைச்சல் கிடைத்தது.^[18] இதன் மூலம் உலகத்திலேயே மூன்றாவது மிகப்பெரிய உற்பத்தியாளர் என்ற பட்டத்தை அமெரிக்கா பெற்றது. சீனா (5,906,000 டன்கள்) மற்றும் பெரு (206,030 டன்கள்) ஆகிய நாடுகள் முதல் இரண்டு இடங்களை பிடித்திருந்தனர்.^[19] காலிஃபோர்னியா, மிஷிகன் மற்றும் வாஷிங்டன் ஆகிய இடங்களில் அஸ்பாரகஸ் உற்பத்திக் குவிப்பை அமெரிக்க ஒன்றியம் செய்து வந்தது.^[18] காலிஃபோர்னியாவின் சேக்ரமெண்டோ-சான் ஜாகுவின் ஆற்றின் சமவெளிப்பகுதியில் போதுமான அளவு பயிர்கள் விளைகின்றன. இதனைக் கொண்டாடும் வகையில் ஸ்டாக்டன் நகரத்தில் ஒவ்வொரு ஆண்டும் ஹார்ட் மற்றும் மிஷிகன் போன்ற நகரங்களில் விழா கொண்டாடப்படுவது போன்றே கொண்டாடப்பட்டு, பவனி மற்றும் அஸ்பாரகஸ் ராணி தேர்வு ஆகியவை மூலம் விழா நிறைவடையும். ஊஸ்டர்ஷெயரில் உள்ள வேல் ஆஃப் ஈவ்ஷம், வடக்கு ஐரோப்பாவினுள் இருக்கும் மிகப்பெரிய உற்பத்தியாளர் என்று மகுடம் சூட்டப்பட்டது. இங்கு ஸ்டாக்டன் போலவே விழா கொண்டாடப்படுகிறது. அந்த விழா, ஒவ்வொரு ஆண்டும், ஒரு முழு வாரமும் கொண்டாடப்படும். அதில் சிறந்த பயிர் ஏலமிடப்படும். ப்ரிட்டிஷ் அஸ்பாரகஸ் விழாவில் பங்கெடுத்துக்கொள்ளும் வகையில் அந்த பகுதியில் உள்ள மக்கள் அஸ்பாரகஸின் தண்டைப் போன்றே உடை அணிவார்கள்.^[20] நியூரெம்பர்கின் பாவரியன் நகரத்திலும் இதே போன்று நகர விழா கொண்டாடப்படுகிறது. ஏப்ரல் மாதத்தில், இந்த விழா, ஒரு வாரம் வரை நடத்தப்படும். அந்த நகரத்தின் பகுதியில் உற்பத்தியாகும் வெள்ளை அஸ்பாரகஸ் அதாவது "ஸ்பார்ஜெல்" விளைச்சலைக் கொண்டாடும் வகையில் இந்த விழா கொண்டாடப்படுகிறது.ஸ்பார்ஜெல்லை யார் மிகவும் வேகமாக உரிப்பார்கள் என்பதை கண்டுபிடிப்பதற்கு போட்டி நடத்தப்படும். அந்த போட்டியின் பங்கேற்பாளர்களை பாராட்டி ஆதரவளிப்பதற்காக, மக்கள் உள்ளூர் மதுபானங்களையும் பீரையும் தாராளமாக அருந்துவார்கள்.^[21]

தாய்மொழிப் பெயர்கள் மற்றும் சொற்பிறப்பியல்

அஸ்பாரகஸ் அஃபிசினாலிஸ் என்பது பரவலாக "அஸ்பாரகஸ்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. இந்த தாவரம் சில நேரங்களில், இதற்கு தொடர்பு இல்லாத மற்ற தாவரத்தோடு தொடர்புபடுத்தப்பட்டு குழப்பம் ஏற்பட்டுவிடுகிறது. ஏனெனில் ஆர்னிதோகாலம் பைரெனைகம் போன்ற தாவரமும் "அஸ்பாரகஸ்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. இந்த தாவரத்தின் தளிர்கள் உணவாகவும் பயன்படுத்தப்படுகிறது. அதனால் இது "ப்ரூஷியன் அஸ்பாரகஸ்" என்று அழைக்கப்படுகிறது.

அஸ்பாரகஸ் என்ற ஆங்கில வார்த்தை பாரம்பரிய லத்தீனிலிருந்து வந்ததாகும். ஆனால் ஒரு காலத்தில் இந்த தாவரம் ஆங்கிலத்தில் ஸ்பெராஜ் என்று அழைக்கப்பட்டது. இந்த வார்த்தை வரலாற்று இடைக்காலத்து லத்தீன் வார்த்தையான sparagus என்பதிலிருந்து வந்தது. இந்த சொல்லே கிரேக்க சொல்லான aspharagos அல்லது asparagos என்பதிலிருந்து வந்ததாகும். அந்த கிரேக்க சொல், பெர்சியன் asparag என்பதிலிருந்து வந்தது. இதற்கு "முளைப்பயிர்" அல்லது "தளிர்" என்று அர்த்தம்.

அஸ்பாரகஸ் சில இடங்களில் "ஸ்பாரோ கிராஸ்" என்று தவறாக அழைக்கப்படுகிறது. ஆக்ஸ்ஃபோர்டு இங்கிலிஷ் டிக்ஷனரியில், 1791 ஆம் ஆண்டு ஜான் வாக்கர் என்பவர் எழுதியதாவது "அஸ்பாரகஸில் ஒரு கர்வம் காணப்படும் அளவிற்கு ஸ்பேரோ-கிராஸ் பொதுவாக காணப்படுகிறது" என்று குறிப்பிட்டிருந்தார். க்ளாஸ்டர்ஷியர் மற்றும் ஊஸ்டர்ஷியரில் இந்த தாவரம், "புல்" என்று தான் அழைக்கப்படுகிறது. சொல்லின் மற்றொரு தெரிந்த பேச்சுவழக்கு வித்தியாசம் என்னவென்றால், "அஸ்பார் கிராஸ்" அல்லது "அஸ்பர் கிராஸ்" என்பதாகும். இது டெக்ஸஸின் பகுதிகளில் மிகவும் பொதுவாக சொல்லப்படுபவையாகும். மத்தியமேற்கு அமெரிக்காவிலும் அப்பலாச்சியாவிலும் "கம்பு புல்" என்பது ஒரு பொதுவான பேச்சு வழக்காகும் பழங்கள் விற்கப்படும் பகுதிகளில் அஸ்பாரகஸ், "ஸ்பாரோஸ் கட்ஸ்" என்று தான் அழைக்கப்பட்டு வருகிறது. இது பழைய சொல்லான "ஸ்பாரோ கிராஸ்" என்பதிலிருந்து சொற்பிறப்பியல் ரீதியாக வேறுபட்டிருக்கிறது. இதன் மூலம், மொழி பல இடங்களிலிருந்து படிப்படியாக வளர்ச்சியடைந்திருப்பது தெரிகிறது.

பிரஞ்சு மற்றும் டச்சில் asperge என்றும், இத்தாலிய மொழியில் asparago என்றும், பழைய இத்தாலிய மொழியில் asparagio என்றும், போர்ச்சுகீசிய மொழியில் espargo hortense என்றும், ஸ்பானிஷில் espárrago என்றும், ஜெர்மனில் Spargel என்றும், ஹங்கேரியில் spárga என்றும் அழைக்கப்படுகிறது.

அஸ்பாரகஸின் சமஸ்கிருத பெயர் ஷட்டாவரி ஆகும். இது வரலாற்று ரீதியாக இந்தியாவில் ஆயுர்வேத மருந்துகளில் பயன்படுத்தப்பட்டு வருகிறது. கன்னடத்தில், இந்த சொல், அஷாதி, மஜிகெகடே அல்லது சிப்பரிபெருபல்லி என்று அழைக்கப்படுகிறது.

அஸ்பாரகஸ், தாய்லாந்தில், no mai farang (தாய்: หน่อไม้ฝรั่ง) என்று அழைக்கப்படுகிறது. இதற்கு "ஐரோப்பியன் மூங்கில் தளிர்கள்" என்பது அர்த்தமாகும். பச்சை அஸ்பாரகஸ் தாய் உணவு வகையில் பயன்படுத்தப்படுகிறது.

சிறுநீர்

அஸ்பாரகஸை உண்பதானால் உண்ணுபவர்களின் சிறுநீரில் ஏற்படும் விளைவுகள் பல காலங்களாக கவனிக்கப்பட்டு வருகிறது:

"அஸ்பாரகஸை உண்பதனால் குமட்டலெடுக்கும் நாற்றத்தை சிறுநீரில் உண்டாக்குகிறது (குறிப்பாக அவை வெண்மை நிறத்தில் இருக்கும் போது அறுக்கப்பட்டால்). இதன் காரணத்தினால், சிறுநீரகத்திற்கு அஸ்பாரகஸ் ஏற்றதாக இருக்காது என்று சில மருத்துவர்கள் சந்தேகிக்கின்றனர்; அஸ்பாரகஸ் பெரியதாகி, கிளைவிட ஆரம்பிக்கும் போது, அது இந்த தரத்தை இழந்துவிடுகிறது; அதனால் இது ஏற்றுக்கொள்ளக்கூடியதாக இல்லை"^[22]

மார்செல் ப்ராவுஸ் என்பவர், "அஸ்பாரகஸ், என்னுடைய அடுப்பு பானையை வாசனை குடுவையாக மாற்றிவிட்டது" என்று குறிப்பிட்டிருந்தார்.^[23]

மக்கள் பலருக்கு, அஸ்பாரகஸ் சிறுநீரின் நிகழ்வு குறித்து எதுவும் தெரியாது என்று 1950 ஆம் ஆண்டுகளிலிருந்து கண்டறிந்த ஆதாரங்கள் காண்பித்தன. எல்லா (அல்லது சிலர் மட்டுமே) மக்களுக்குமே அந்த நாற்றம் வருகிறதா மற்றும் எல்லா (அல்லது சிலர் மட்டுமே) மக்களுமே அந்த நாற்றத்தை கண்டுபிடிக்கிறார்களா என்ற வாதமிருந்தது.

அஸ்பாரகஸை உண்டவர்களில் சிலர் மற்றவர்களை விட வித்தியாசமாக அது செரித்துக்கொள்ளப்பட்டது. இதன் காரணத்தினால் சிலருக்கு அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு நாற்றத்துடன் கூடிய சிறுநீர் வெளியானது. சிலருக்கு அது போன்று வெளியாகவில்லை என்று கருதப்பட்டது. எனினும், 1980 ஆம் ஆண்டுகளில் பிரான்சு,^[24] சீனா மற்றும் இஸ்ரேல் போன்ற நாடுகள் செய்த மூன்று ஆய்வுகளில், அஸ்பாரகஸினால் ஏற்படும் நாற்றத்துடன் கூடிய சிறுநீர், உலகளவில் மனிதர்களுக்கு உள்ள பண்பியல்பாகும் என்று ஆய்வு முடிவில் வெளியிட்டது. இஸ்ரேலில் 307 ஆய்வுக்குட்பட்டவர்களை வைத்து ஆய்வு நடத்தப்பட்டது. அந்த ஆய்வில் பங்கேற்றவர்கள், 'அஸ்பாரகஸ் சிறுநீரை' மோப்பம் பிடிக்கும் திறனுடையவர்களாக இருந்தனர். அஸ்பாரகஸை உண்டவர்களுக்கே அவர்களுடைய சிறுநீரில் உள்ள நாற்றம் தெரியாமல் இருந்தாலும், இந்த ஆய்வுக்குட்பட்டவர்கள், மற்றவர்கள் கழிக்கும் சிறுநீரிலும் இருக்கும் அஸ்பாரகஸ் நாற்றத்தை கண்டுபிடிக்கும் திறனுடையவர்களாக இருந்தனர். இந்த ஆய்வின் மூலமாக தான் அஸ்பாரகஸை உண்கிற எல்லோருக்குமே நாற்றம் நிறைந்த சிறுநீர் வெளியாகும் என்பது கண்டறியப்பட்டது.^[25] இதன் மூலம், அஸ்பாரகஸை உண்கிற பெரும்பாலான மக்களுக்கு நாற்றம் நிறைந்த சேர்மம் உடலில் உற்பத்தியாகிறது என்பது உண்மையாகிவிட்டது. ஆனால் 22 சதவீதம் மக்களுக்கு மட்டுமே, அந்த நாற்றத்தை மோப்பம் பிடிப்பதற்கு தேவையான தன்மூர்த்தம் சார்ந்த மரபணுக்கள் உள்ளன என்பதும் இந்த ஆய்விலிருந்து கண்டுபிடிக்கப்பட்டது.^[26][27][28]

வேதியல்

அஸ்பாரகஸில் உள்ள சில சேர்மங்கள் வளர்சிதை மாற்றமடைந்து சிறுநீருக்கு ஒரு வித்தியாசமான நாற்றத்தை ஏற்படுத்துகிறது. இதற்கு பலவகையான சல்ஃபரை கொண்டுள்ள, சிதைவு செய்யும் பொருட்களே காரணமாக உள்ளன. இதில் பலவகையான தியோல்கள், தியோ-ஈஸ்ட்டர்கள் மற்றும் அம்மோனியா ஆகியவையும் அடங்கும்.^[29]

இந்த நாற்றத்திற்கு காரணமாக இருக்கும் விரைவாக ஆவியாகக்கூடிய கரிமக் கூட்டுப்பொருட்களாவன:^[30][31]

• மித்தெனெத்தியோல்,
• டைமெத்தில் சல்ஃபைடு,
• டைமெத்தில் டைசல்ஃபைடு,
• பிஸ்(மெத்தில்தியோ)மீத்தேன்
• டைமெத்தில் சல்ஃபாக்ஸைடு மற்றும்
• டைமெத்தில் சல்ஃபோன்.

குறிப்பாக பார்க்கும் போது, முதலில் சொல்லப்பட்ட இரண்டும் மிகவும் காரமான (கடுமையான) நெடித்தன்மை உடையதாக உள்ளது. கடைசி இரண்டும் (சல்ஃப்ர்-ஆக்ஸிடைஸ்டு) வாசனையான நறுமணத்தை கொடுக்கும் தன்மையுடையதாக உள்ளது. இந்த சேர்மங்கள் அனைத்தும் சேர்ந்து "மாற்றியமைக்கப்பட்ட அஸ்பாரகஸ் சிறுநீர்" நாற்றத்தைக் கொடுக்கிறது.

இது 1891 ஆம் ஆண்டில் மெர்சிலி நென்கி என்பவரால் முதன் முதலாக ஆராய்ச்சி செய்யப்பட்டது. இவர் இந்த வாசனையை மித்தெனெத்தியாலுடன் தொடர்புப்படுத்தி விளக்கினார்.^[32]

இந்த சேர்மங்கள் அஸ்பாரகஸிக் அமிலமாக அஸ்பாரகஸில் வினைப்புரிய தொடங்குகின்றன. ஏனெனில் இது அஸ்பாரகஸிற்கு ஒத்திருக்கும் சல்ஃபர் அடங்கிய ஒரே சேர்மங்களாகும். இவை இளம் அஸ்பாரகஸில் அதிகமாக இருப்பதனால், இளம் அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு, இந்த நாற்றம் மிகவும் அதிகமாக ஏற்படுகிறது என்பது கவனிக்கப்பட்ட உண்மையாகும்.

வளர்ச்சிதை மாற்றம்

இந்த சேர்மங்கள் உற்பத்தியாவதற்கான உயிரியல் சார்ந்த இயங்குமுறை இன்னும் தெளிவாகத் தெரியவில்லை.

அஸ்பாரகஸை உண்ட பிறகு 15 முதல் 30 நிமிடங்களிலேயே சிறுநீரில் நாற்றமடிக்க ஆரம்பித்துவிடுகிறது என்று கணக்கிடப்பட்டது.^[33] யூனிவர்சிட்டி ஆஃப் வாட்டர்லூவில், டாக்டர். ஆர்.மெக்கலெல்லன் என்பவரால், இந்த ஆராய்ச்சி சரிபார்க்கப்பட்டு நிறைவுசெய்யப்பட்டது.

குறிப்புகள்

புற இணைப்புகள்

• அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸ் குறித்த PROTAbase
• அஸ்பாரகஸ் அஃபிஸினாலிஸ் - வருங்கால தரவுத்தள வரவிற்கான தாவரங்கள்
• World Asparagus Situation and OutlookPDF (55.0 KiB) - 2005 USDA அறிக்கை
• அஸ்பாரகஸ் உற்பத்தி மேலாண்மை மற்றும் விற்பனை - வணிக ரீதியான வளர்ப்பு (OSU புல்லட்டின்)
• ஸ்டாக்டன் அஸ்பாரகஸ் விழா - ஸ்டாக்டன், காலிஃபோர்னியாவில், ஒவ்வொரு வருடமும், ஏப்ரல் மாதம் கொண்டாடப்படும்.
• Growing அஸ்பாரகஸ் அஸ்பாரகஸை வளர்க்க உதவும் ஒரு வழிகாட்டிநூல்
• அஸ்பாரகஸை உங்களுடைய தோட்டத்தில் எப்படி வளர்க்கலாம் அஸ்பாரகஸை உங்களுடைய தோட்டத்தில் வளர்க்க உதவும் வழிகாட்டிநூல்.
• ரட்கர்ஸில் உள்ள அஸ்பாரகஸ் விதை உற்பத்தி திட்டம், ஸ்டேட் யுனிவர்சிடி ஆஃப் நியூ ஜெர்சி
• சிறுநீர் கட்டுரையில் அஸ்பாரகஸின் தாக்கம்

பகுப்பு:அஸ்பாரகஸ் பகுப்பு:மருத்துவ குணம் நிறைந்த தாவரங்கள் பகுப்பு:தண்டு காய்கறிகள் பகுப்பு:அஸ்பாரகல்ஸ் இனங்கள்

పిల్లితేగ లేదా తోటతేగ లేదా పిచ్చుకతేగ (శాస్త్రీయనామము-ఎస్పారగస్ అఫీషినలిస్) అనేది ఒక వసంత ఋతువులో పండే ఆకుకూర,, ఎస్పారగస్ జన్యువుకు చెందిన ద్వైవాత్సరిక మొక్క (రెండేళ్లకన్నా ఎక్కువకాలం బ్రతికేది).

ఇదొకప్పుడు లిల్లీ కుటుంబంలోకి ఉల్లి, వెల్లుల్లి జాతులతోపాటు వర్గీకరించబడింది. కాని, లిలియాసియే కుటుంబము తర్వాతికాలంలో సవరింపబడి, ప్రస్తుతం ఉల్లిజాతి కూరలు అమరిల్లిడాసే కుటుంబంలో,, పిల్లితేగ ఎస్పారగసే కుటుంబంలో చేర్చబడ్డాయి. ఈ పిల్లితేగ ఐరోపా, పశ్చిమ-సమశీతోష్ణ ఆసియాఖండ ప్రాంతాలలో విస్తృతంగా సాగుచేయబడుతోంది.

జీవశాస్త్రం

పిల్లితేగ అనేది సాధారణంగా 100-150 సెం.మీ||లు (39-59 అంగుళాలు) పొడుగు పెరిగే ఒక పత్రహారిత, ద్వైవాత్సరిక మొక్క. ఇది లావైన కొమ్మలతో, అతిసన్నమైన ఆకులతో (నిజానికి ఆ ఆకులు 6-32 మి.మీ||లు పొడవుతో, 1 మి.మీ వెడల్పుతో సూదుల్లా ఉంటాయట) ఉంటుంది. దీని ఆకులు పదిహేనేసి కలిసిపోయి ఒక గులాబిపువ్వులా ముడుచుకొని ఉంటాయి. పిల్లితేగ పువ్వులు గుడిగంట ఆకారంలో, ఆకుపచ్చ-తెలుపు లేదా పసుపురంగులో 0.18-0.26 అంగుళాలు పొడవుగలిగి ఆరురేకులు ఒకదానితోనొకటి అతుక్కుపోయుంటాయి. అవి గుత్తికి రెండు-మూడుచొప్పున రెమ్మలకు పూస్తాయి. మగ-ఆడపూవులు వేర్వేరు మొక్కలకు పూస్తాయి, కాని ఒకే మొక్కకు మగ-ఆడపూవులు పూసిన సందర్భాలూ ఉన్నాయి. పిల్లితేగ పండ్లు చిన్నగా, ఎర్రని గింజల్లాగ 6-10 మి.మీ||ల అడ్డకోలత (డయామీటరు) కలిగి పండుతాయి. కానీ, అవి విషపూరితాలు.

చరిత్ర

పిల్లితేగను దానియొక్క సున్నితమైన రుచికి, మూత్ర/మలవిసర్జన వర్ధక గుణాలకు, కేవలం ఒక ఆకుకూరగానే గాక, ఆయుర్వేద ఔషధముగా కూడా వాడుతున్నారు. క్రీ.పూ3000నాటి ఈజిప్టు పురాతత్త్వ చిత్రాల ప్రకారం పిల్లితేగను ఒక కానుకగా మరొకరికి సమర్పించేవారని తెలిసింది. పూర్వకాలం నుండి, దీనిని ఎక్కువగా సిరియా, స్పెయిన్ దేశస్థులు తినేవారు. యవనులు (గ్రీకులు), రోమన్లు దీనిని సాగుకాలంలో పచ్చి-తాజా కూరగా వంటలలో వాడి, ఇది పెరగని చలికాలంలో దీనిని తినడానికి ఎండబెట్టి, పొడిగా దాచుకునేవారు. ప్రపంచపు పురాతన వంటల పుస్తకాలలో ఒకటైన "డ.రి. కోఖ్వినేరియా" అనే క్రీ.శ 3వ శతాబ్దపు పుస్తకంలో (మొట్టమొదటిగా) ఈ పిల్లితేగను వాడి వంటచేసే తయారీవిధానం రాయబడింది.

పూర్వం యవనుల చికిత్సకుడైన "గేలన్ " ఈ పిల్లితేగను ఒక ప్రయోజనకరమైన మూలికగా క్రీ.శ 2వ శతాబ్దంలో అభివర్ణించాడు. రోమన్ల శకం ముగిసిన పిమ్మట ఈ పిల్లితేగ కాస్త మధ్య-ఆసియా దేశాలకు పాకింది. "అల్-నఫ్-జావి" అనే అరబ్బు రచయిత పిల్లితేగ కామవాంఛను పెంచి, పురుషులలో వీర్యాన్ని వృద్ధిచేస్తుందని తన "సౌగంధికోపవనము(ద పర్ఫ్యూముడ్ గార్డెన్) అనే పుస్తకంలో రాశాడు. భారతదేశపు కళింగప్రదేశస్థుడైన కళ్యాణమల్లుడు అనే శృంగారరస కవి "అనంగరంగమ్"అనే తన శృంగారపుస్తకంలో పిల్లితేగలోని భాస్వరిక గుణాలు(ఫాస్ఫరస్) అలసటను, ఆకలిలేమిని నయం చేయడంలో సహకరిస్తాయని రాశాడు. క్రీ.శ1469 వరకు పిల్లితేగ ఐరోపాలో కేవలం పరాస(ఫ్రెంచ్) నివాసాలు, ఆశ్రమాలలోనే సాగుచేయబడేది. ఆంగ్లదేశస్థులు(ఇంగ్లాండ్ వారు) దీనిని తినడం క్రీ.శ 1538లో ప్రారంభించగా, శార్మణ్యులు(జర్మన్లు) క్రీ.శ 1542లో తినడం ప్రారంభించారు.

పిల్లితేగలోని రుచికరమైన, సున్నితమైన భాగాలు దాని కొసలు. ఇది ఆధునిక ప్రపంచంలో క్రీ.శ 1850 నుండి అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాల ద్వారా ప్రపంచమంతా వ్యాపించింది.

పోషక విలువలు

లేత పిల్లితేగలే తినడానికి యోగ్యమైనవి, ఒకసారి మొగ్గలు వేసాక, ఇంక కాండాలు బెరడుకట్టినట్టు గట్టిగా అయిపోతాయి.

పిల్లితేగలో దాదాపు 93 శాతం నీరే ఉంటుంది. ఇవి క్యాలరీలు, సోడియం పరంగా తక్కువశాతం కలిగివుంటాయి. ఇవి వైటమిను-బీ6, ఖటికం(క్యాల్షియం), మగ్నం(మెగ్నీషియం) , తుత్తునాగం(జింక్)ల విలువలు బాగా కలిగుండి, పీచుపదార్థాలు, మాంసకృతులు, బీటా-కెరొటీన్, వైటమిను-సీ,ఈ,కేలు, థియామీను, రైబోఫ్లావిన్, రూటిన్, నియాసిన్, ఫోలికామ్లం, ఇనుము, భాస్వరం(ఫాస్ఫరస్), పటాసం(పొటాషియం), తాంరం(కాపర్),మంగనం(మాంగనీస్), సెలీనియంతోపాటు వర్ణం(క్రోమియం) కలిగివుంటాయి. ఎమీనో-ఆమ్లమైన "ఎస్పారజీన్" పిల్లితేగ ఆంగ్లనామమైన "ఎస్పారగస్" నుండి వచ్చింది.

పిల్లితేగ కాండాలను ప్రపంచవ్యాప్తంగా వివిధ రకాలుగా సాధారణంగా ఆకలిని పెంచే ఆహారపదార్థంగా (యాపటైజర్) తింటారు. ఆసియాఖండపు వంటలలో పిల్లితేగ సాధారణంగా వేపుడుగా తినబడుతుంది.అమెరికాలోని చీనాదేశపు హోటళ్లలో ఇది కోడిమాంసం, రొయ్యలు లేదా గోమాంసంతోపాటు కలిపి వడ్డించబడుతుంది. ఒక్కోసారి పిల్లితేగను బొగ్గులకుంపటిపై లేదా చెక్కకుంపటిపై కాల్చి తింటారు. ఈ మధ్యకాలంలో దీనిని పచ్చిగా సలాడ్లలో తినడం ప్రసిద్ధికెక్కింది.

పిల్లితేగను ఊరబెట్టి కూడా తినవచ్చు. కొన్ని దుకాణాలు అలా ఊరిన పిల్లితేగలను జాడీలలో పెట్టి అమ్ముతాయి కూడా.

పిల్లితేగ కాండము యొక్క లావునుబట్టి దాని వయసు అంచనావేస్తారు. లావుపాటి కాండాలున్నపిల్లితేగలను ముదిరిన వాటిగా గుర్తిస్తారు. అటువంటివి తినడానికి కష్టంగానుంటాయి. ఒకొక్కసారి అలా ముదిరినవాటిని తొక్కతీసి తింటారు. అటువంటప్పుడు అవి త్వరగా ఉడుకుతాయి. పిల్లితేగకు ఒకవైపు చివరిభాగం మట్టితో ఉంటుంది కాబట్టి నీటితో చక్కగా శుభ్రంచేసుకొని తినాలి.

పచ్చని పిల్లితేగలు ప్రపంచవ్యాప్తంగా తినబడతాయి. కాని కొన్ని దేశాలలో వీటి దిగుమతులు సంవత్సరం పొడవునా ఉండవు. అటువంటి దేశాలలో ఇవి అరుదుగా లేదా కాలానుగుణంగా తినబడతాయి. ఐరోపాలో పిల్లితేగలు బాగాపండే కాలం భోజనప్రియులకు పండుగకాలం! యూ.కేలో వీటి సాగుకాలం ఏప్రిల్ నెలనుండి మే మధ్యవరకు ఉంటుంది. ఇది దొరికేకాలం తక్కువ కాబట్టి దీని ధర కొంచెమెక్కువే ఉంటుంది.

తెలుపు పిల్లితేగ- వాయువ్య ఐరోపా , పశ్చిమాసియా

పిల్లితేగ నెదర్లాండ్స్, స్పెయిన్, ఫ్రాన్స్, పోలాండ్, బెల్జియం, జర్మనీ, ఆస్ట్రియా, టర్కీ, ఇటలీ, స్విట్జర్లాండ్ దేశాలలో బాగా ప్రశస్తిపొందినది. పైగా ఆయా దేశాలలో ఇది తెలుపురంగులో దొరుకుతుంది. దీనిని సాగుచేసేటప్పుడు కాండాన్ని పూర్తిగా మట్టితో కప్పివేస్తారు, సూర్యరశ్మి తగలకపోయేసరికి కిరణజన్యు సంయోగక్రియ (ఫోటోసింథసిస్) జరగక దీని కాండం పచ్చబడకుండా తెలుపురంగులోకి మారిపోతుంది.పచ్చపిల్లితేగతో పోలిస్తే, ఈ తెలుపు పిల్లితేగను పండించేచోట దానిని "తెల్లబంగారం" లేదా "ఏనుగు దంతం"గా పిలుస్తూ ఒక రాచకూరగా పరిగణిస్తారంట. తెలుపు పిల్లితేగ పచ్చపిల్లితేగకన్నా తక్కువ చేదుగా, ఎక్కువ సున్నితంగానుంటుంది గనుక, తెలుపు పిల్లితేగ యొక్క తాజాదనానికి ఎక్కువ విలువ ఇస్తారు.

కాలానుగుణంగా (సాధారణంగా ఏప్రిల్ నుండి జూన్ వరకు), పిల్లితేగలను హోటళ్ల మెన్యూలలో ప్రకటిస్తారు. పరాస (ఫ్రెంచ్) ఆహారశైలి ప్రకారం దీనిని నీటిలో ఉడికించి లేదా ఆవిరిపై ఉడికించి, కరిగించిన వెన్న లేదా ఆలివ్ నూనె, పార్మెజాన్ కిలాటం (చీజ్) లేదా మెయొనైజ్ తోపాటు వడ్డనచేస్తారు.

సాగు

పిల్లితేగ ఎక్కువగా సముద్రతీర ప్రాంతాలలో పండుతుంది గనుక, అది పెరిగే మట్టిలో ఉప్పుశాతం ఎక్కువగా ఉంటుంది గనుక, కలుపుమొక్కలు సాధారణంగా వీటి పరిసరాలలో పెరగవు. కాని ఎందుకైనా మంచిదని వీటిమొదళ్లలో కలుపుమొక్కలను చంపడానికి ఉప్పుజల్లుతారు.దీనితో వచ్చే ప్రతికూల పరిస్థితి ఏమిటంటే, ఆ మట్టి ఇకపై వేరే మొక్కలను పెంచడానికి పనికిరాదు. మునుపటి సాగులోని పిల్లితేగల కాండాలను కొన్నింటిని దాచి, వాటిని మరలా శీతాకాలంలో పాతుతారు. వసంతఋతువు వచ్చేసరికి, మొదటి మొలకలు వస్తాయి. వాటిని "స్ప్రూ"అంటారు.

సాగుకాలం కన్నా ముందే పండించగలిగే కొత్తరకం పిల్లితేగలను, యూ.కే దేశశాస్త్రవేత్తలు కనుగొన్నారు. ఆ రకం పిల్లితేగలు, సాధారణ రకంలా 9 °C వాతావరణంలోగాక 7 °C వాతావరణంలోనే పుష్పిస్తాయట.

నేరేడురంగు పిల్లితేగలు పచ్చ-తెలుపు పిల్లితేగలకంటే ఎక్కువ శాతం తియ్యదనం, తక్కువశాతం పీచుపదార్థాలను కలిగివుంటాయి.నేరేడురంగు పిల్లితేగలు ప్రప్రథమంగా ఇటలీదేశంలోని అల్బెంజా నగరంలో వృద్ధిచేయబద్డాయి. అవి మెల్లగా అమెరికా, న్యూజిలాండ్ దేశాలకు వ్యాప్తిచెందాయి.

తోటి పంటలు

పిల్లితేగలు సాధారణంగా టమాటాలతోపాటు కలిసి పెంచబడతాయి. ఎందుకంటే టమాటాలు పిల్లితేగలపై దాడిచేసే పురుగులను నిరోధించగా, పిల్లితేగలు టమాటాలపై దాడిచేసే సరీసృపాలను నిరోధిస్తాయి.

వాణిజ్య ఉత్పత్తి

2013లో అత్యధిక పిల్లితేగ దిగుమతిదారులు- అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాలు (1,82,805 టన్నులు), తర్వాత ఐరోపా కూటమి (యూ.కే) (94,475 టన్నులు), ఆపై కెనడా (20,219 టన్నులు)

ఇప్పటివరకు చీనాదేశం ప్రపంచంలో అత్యధికంగా పిల్లితేగలను ఉత్పత్తిచేసేదిగా నిలిచింది. 2013లో ఆ దేశం డెబ్భైలక్షల టన్నులను ఉత్పత్తి చేయగా, రెండవస్థానంలో పెరూదేశం 3,83,144 టన్నులను, మూడవస్థానంలో మెక్సికో 1,26,421 టన్నులను ఉత్పత్తిచేశాయి. అమెరికా ఐక్యరాష్ట్రాలలో కాలిఫోర్నియా, మిషిగన్, వాషింగ్టన్ ప్రాంతాలలో ఎక్కువగా పిల్లితేగ ఉత్పత్తి ఉండగా, తెలుపు పిల్లితేగల వార్షికోత్పత్తిలో జర్మనీ 57,000 టన్నులతో ప్రథమస్థానంలో ఉంది.

మూత్ర-మలవర్ధక ప్రభావాలు

పిల్లితేగలను తినడం వలన మలమూత్రాలపై పడే ప్రభావాలు:

"పిల్లితేగ ఒక శక్తివంతమైన , అనంగీకారమైన వాసనను మూత్రముయందు సృష్టిస్తుంది. ఈ విషయమందరికీ తెలుసు!"

— ఆహారం యొక్క అన్ని రకాల చికిత్సాగ్రంథము, లూయీ లెమెరి, క్రీ.శ 1702^[1]

పిల్లితేగ… మనిషి మూత్రానికి ఒక రకమైన బురదవాసనను ఇస్తుంది గనుక కొందరు వైద్యులు ఇది మూత్రపిండాలకు మంచిదికాదని భావిస్తున్నారు. ఎందుకంటే మూత్రపిండాలు అప్పుడు(పిల్లితేగలను ఎక్కువగా తినడం వల్ల) వయసుపెరిగే కొద్ది పనిచేయడం తగ్గించివేస్తాయి.

— "వ్యాధుల లక్షణాలపై ఒక వ్యాసము", జాన్ ఆర్బుథ్నాట్, క్రీ.శ 1735^[2]

పిల్లితేగల కొన్ని కొమ్మలు తింటే మీ మూత్రము బురదవాసన వస్తుంది ...

— "బ్రసెల్స్ రాచ విద్వత్సభకు లేఖ", బెంజమిన్ ఫ్రాంక్లిన్, క్రీ.శ 1781^[3]

పిల్లితేగ నా కడుపు అనే కుండను కుళ్లుకాలువగా మార్చుతుంది"

— మార్సెల్ ప్రౌస్ట్ (1871–1922)^[4]

పిల్లితేగ-రసాయనాలు

పిల్లితేగలోని కొన్ని రసాయనిక పదార్థాలు కడుపులో అరిగాక అమోనియా, గంధక పదార్థాలుగా రూపాంతరం చెంది థియాల్స్, థియోఎస్టర్స్ అనే వాటిని సృష్టిస్తాయి. వాటి కారణంగా మూత్రానికా వాసన వస్తుంది.

పిల్లితేగ తిన్నవెంటనే మూత్రముపై దాని ప్రభావం పడుతుంది. ఆ ప్రభావం కనుమరుగవ్వడానికి చాలాసేపు పడుతుంది.పిల్లితేగ తిన్న పదిహేను-ఇరవై నిమిషాలకు మూత్రము చెడ్డవాసన రావడం ప్రారంభిస్తుంది. దాదాపు ఆ తర్వాత 4-5 గంటలు పాటు వచ్చే మూత్రము దుర్గంధభరితమై ఉంటుంది..

చిత్రజాలం

• వెల్లుల్లి, సోయాసాస్ తోపాటు వేపిన అడవి పిల్లితేగ

• నెదర్లాండ్స్, ఉత్తరజర్మనీలో పందిమాంసం, ఉడకబెట్టిన గ్రుడ్డు, వెన్నతోపాటు తినే పిల్లితేగ

• పిల్లితేగ మీగడపులుసు (సూప్)

• Three types of asparagus are on display, with white asparagus at the back and green asparagus in the middle. The plant at the front is Ornithogalum pyrenaicum, commonly called wild asparagus, and sometimes "bath asparagus".

• కొలంబియా నదీప్రాంతపు పిల్లితేగమొక్కలు

• పందిమాంసం, అన్నంతో పిల్లితేగలు

ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್‌ ಎಂಬುದು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ಕುಲದಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಹೂಬಿಡುವ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯಾಗಿದ್ದು, ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿರುವ ತರಕಾರಿಯನ್ನು ಅದರಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಯುರೋಪ್, ಉತ್ತರ ಆಫ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾದ ಬಹುತೇಕ ಭಾಗಗಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ.^{[೧][೨][೩]} ಇದನ್ನು ಒಂದು ತರಕಾರಿ ಬೆಳೆಯಂತೆಯೂ ಈಗ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ.^[೪]

ಜೀವವಿಜ್ಞಾನ

ಶತಾವರಿಯು ಒಂದು ಮೂಲಿಕೆಯಂಥ ಬಹುವಾರ್ಷಿಕ ಸಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಸುಮಾರು ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೫೦ ಸೆ.ಮೀ.ಎತ್ತರ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇದರ ಲ್ಯಾರಿಸ್ಸಾ ಕಾಂಡವು ಮಜಬೂತಾಗಿದ್ದು, ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ಹಬ್ಬಿರುವ ಗರಿಯಂಥ ಎಲೆಗೊಂಚಲನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ "ಎಲೆಗಳು" ಚಿಪ್ಪಿನಂಥ ಎಲೆಗಳ ಪರ್ವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಸೂಜಿಯಂಥ ಚಪ್ಪಟೆಕಾಂಡಗಳಾಗಿದ್ದು (ರೂಪಾಂತರಿತ ಕಾಂಡಗಳು), ಅವು ೬ ರಿಂದ ೩೨ ಮಿ.ಮೀ. ಉದ್ದವಾಗಿ ಮತ್ತು ೧ ಮಿಮೀ. ಅಗಲವಾಗಿರುತ್ತವೆ, ಹಾಗೂ 4–15 ಎಲೆಗಳು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಗುಚ್ಛದಂತಿರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಬೇರುಗಳು ಗೆಡ್ಡೆಯ ಹಾಗಿರುತ್ತವೆ.ಹೂವುಗಳು ಘಂಟಾಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದು, ನಸು ಹಸಿರುಬಣ್ಣ-ಬಿಳಿಯಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಬಹುತೇಕ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದ ಛಾಯೆಯವರೆಗೆ ಅವುಗಳ ಬಣ್ಣವಿರುತ್ತದೆ. ತಳದಲ್ಲಿ ಆಂಶಿಕವಾಗಿ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿರುವ ಆರು ಪರಿಪುಷ್ಪ ಭಾಗಗಳೊಂದಿಗೆ (ಟೆಪಲ್ಸ್‌) ಹೂವಿನ ಗಾತ್ರವು 4.5–6.5 millimetres (0.18–0.26 in)ಉದ್ದವಾಗಿದ್ದು, ಕಿರುಕೊಂಬೆಗಳ ಸಂಧಿಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ 2-3 ಗೊಂಚಲುಗಳಲ್ಲಿ ಅವು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಗಂಡು ಮತ್ತು ಹೆಣ್ಣು ಹೂವುಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಸ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಿನ್ನಲಿಂಗಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆಯಾದರೂ, ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉಭಯಲಿಂಗಿ ಹೂವುಗಳೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಇದರ ಹಣ್ಣು, ಕೆಂಪಾದ ತಿರುಳಲ್ಲಿ ಬೀಜವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಹಣ್ಣಾಗಿದ್ದು, 6–10 ಮಿಮೀನಷ್ಟು ವ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.ಯುರೋಪ್‌ನ ಪಶ್ಚಿಮ ತೀರಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ (ಉತ್ತರ ಸ್ಪೇನ್‌ನ ಉತ್ತರ ಭಾಗದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಐರ್ಲೆಂಡ್‌, ಗ್ರೇಟ್‌ ಬ್ರಿಟನ್‌, ಮತ್ತು ವಾಯವ್ಯ ಜರ್ಮನಿಯವರೆಗಿನ ಭಾಗ) ಸಸ್ಯಗಳನ್ನು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್‌ ಉಪಜಾತಿ ಪ್ರಾಸ್ಟ್ರೇಟಸ್‌ (ಡುಮಾರ್ಟ್‌.) ಕಾರ್ಬ್‌ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ತನ್ನ ಕಡಿಮೆ-ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಯಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಹಬ್ಬುವ ಕಾಂಡಗಳು ಕೇವಲ ....ದಷ್ಟು ಎತ್ತರಕ್ಕೆ30–70 centimetres (12–28 in) ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ, ಹಾಗೂ ....ದಷ್ಟು ಉದ್ದದ2–18 millimetres (0.079–0.709 in), ಗಿಡ್ಡನಾದ ಚಪ್ಪಟೆಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಅದು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.^[೧][೫] ಇದನ್ನು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ಪ್ರಾಸ್ಟ್ರೇಟಸ್ ಡುಮಾರ್ಟ್‌ ಎಂಬ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಜಾತಿಯನ್ನಾಗಿ ಕೆಲವೊಂದು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ.^[೬][೭]

ಇತಿಹಾಸ

ಶತಾವರಿಯು ಆಹ್ಲಾದಕರ ಪರಿಮಳ ಹಾಗೂ ಮೂತ್ರವರ್ಧಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದಾಗಿ, ಇದನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಒಂದು ತರಕಾರಿ ಮತ್ತು ಔಷಧಿಯಂತೆ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ಮೂರನೇ ಶತಮಾನದ ADಯಲ್ಲಿ ಬಂದ ಅಪಿಷಿಯಸ್‌ನ ಡಿ ರೆ ಕಾಕ್ವಿನೇರಿಯಾ, ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದ IIIನೇ ಭಾಗವು ಪಾಕವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದ್ದು, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಅಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಒಂದು ಪಾಕವಿಧಾನವನ್ನು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಶತಾವರಿಯ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ತಾಜಾರೂಪದಲ್ಲಿ ತಿನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಹಾಗೂ ಅದನ್ನು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲೆಂದು ಒಣಗಿಸಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ ಈಜಿಪ್ಟಿನವರು, ಗ್ರೀಕರು ಮತ್ತು ರೋಮನ್ನರು ಇದನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿ ಇದು ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತಾದರೂ, ಹದಿನೇಳನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡಿತು.^[೮]

ಉಪಯೋಗಗಳು

ಪಾಕಶಾಲೆಯ ಉಪಯೋಗಗಳು

ಶತಾವರಿಯ ಎಳೆ ಚಿಗುರುಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರವೇ ತಿನ್ನಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಲೊರಿಗಳ ಪ್ರಮಾಣ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದು, ಕೊಲೆಸ್ಟರಾಲ್‌ನ್ನು ಇದು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಸೋಡಿಯಂ ಪ್ರಮಾಣವು ಇದರಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಶತಾವರಿ ತುಂಬಾ ಆರೋಗ್ಯಕರ. ಫೋಲಿಕ್ ಆಮ್ಲ, ಪೊಟಾಷಿಯಂ, ಆಹಾರಪಥ್ಯದ ನಾರುಪದಾರ್ಥ, ಮತ್ತು ರೂಟಿನ್‌ ಇವೇ ಮೊದಲಾದವು ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. ಶತಾವರಿ ಸಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪರಾಜಿನ್‌ ಎಂಬ ಅಮೈನೋ ಆಮ್ಲವು ಹೇರಳವಾಗಿದ್ದು, ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ (ಶತಾವರಿ) ಸಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಅದು ಇರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿಯೇ ಆ ಸಂಯುಕ್ತಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪರಾಜಿನ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರುಬಂದಿದೆ.

ಚಿಗುರುಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ವಿಶ್ವದೆಲ್ಲೆಡೆ ಅಸಂಖ್ಯಾತ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಆಹಾರಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ, ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಏಷ್ಯಾದ-ಶೈಲಿಯ ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕಾ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಹಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಕಿ-ಹುರಿದು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಂಟನ್‌ ಶೈಲಿಯ ಭೋಜನಾಮಂದಿರಗಳಲ್ಲಿ, ಕೋಳಿಮರಿ ಮಾಂಸ, ಸೀಗಡಿ, ಅಥವಾ ದನದ ಮಾಂಸದೊಂದಿಗೆ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆರೆಸಿ ಹುರಿದು ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಹಂದಿ ಮಾಂಸದಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿಟ್ಟೂ ಸಹ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಇದ್ದಿಲು ಅಥವಾ ಗಟ್ಟಿಮರದ ಕರಿಗೆಂಡಗಳ ಮೇಲಿನ ಕಬ್ಬಿಣದ ಸರಳುಗಳ ಮೇಲೆಯೂ ಸಹ ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಬೇಯಿಸಬಹುದು. ಬಿಸಿನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ಮಾಡಿದ ಕೆಲವೊಂದು ಮಾಂಸಭಕ್ಷ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಎಸರುಗಳಲ್ಲಿನ (ಅಂದರೆ ಸೂಪುಗಳಲ್ಲಿನ) ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಘಟಕವಾಗಿಯೂ ಇದನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಶೈಲಿಯ ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಕುದಿಸಿ ಅಥವಾ ಆವಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿ ಹಾಲೆಂಡ್‌ ಪಚ್ಚಡಿ ಅಥವಾ ಗೊಜ್ಜು, ಕರಗಿಸಿದ ಬೆಣ್ಣೆ ಅಥವಾ ಆಲೀವ್ ಎಣ್ಣೆ, ಪಾರ್ಮ ಗಿಣ್ಣು ಅಥವಾ ಮೇಯನೇಸ್‌ ಮಸಾಲೆ ಭಕ್ಷ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ಸಿಹಿಭಕ್ಷ್ಯವೊಂದರಲ್ಲಿಯೂ (ಅಥವಾ ಹಣ್ಣು-ಐಸ್‌ಕ್ರೀಂನ ಮಿಶ್ರಣದಲ್ಲಿಯೂ) ಸಹ ಬಳಸಬಹುದು.^[೯] ಮುಂಬೆಳೆಯುವ (ಅಂದರೆ ಋತುವಿನ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲಿಗೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ) ಶತಾವರಿಯು ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಹಾಗೆಯೇ ಆವಿಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕರಗಿಸಿದ ಬೆಣ್ಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯ ಚಿಗುರುಗಳು ನವಿರಾಗಿ ಬೇಯುವಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳ ತುದಿಗಳು ನೀರಿನ ಸಂಪರ್ಕದಿಂದ ಆಚೆಯಿರುವಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೇಯಿಸುವ ಉದ್ದದ, ಕಿರಿದಾದ ಮಡಕೆಗಳು ಅವಕಾಶಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತವೆ.ಶತಾವರಿಯಿಂದ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ ಹಾಕಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಶೇಖರಿಸಿಡಬಹುದು. ಈ ವಿಧದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶತಾವರಿಯ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿಗೆ ಕೆಲವೊಂದು ಬ್ರಾಂಡ್‌ಗಳು "ಮ್ಯಾರಿನೇಡ್‌ ದ್ರಾವಣದಲ್ಲಿ ಹಾಕಿರುವ ಉಪ್ಪಿನಕಾಯಿ" ಎಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಅಂಟಿಸುತ್ತವೆ.ಶತಾವರಿಯ ತಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಅನೇಕ ವೇಳೆ ಮರಳು ಮತ್ತು ಕೊಳೆಯು ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬಳಸಿ ಅಡುಗೆ ಮಾಡುವಾಗ ಅದನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ವರ್ಷಾದ್ಯಂತ ನಡೆಯುವ ಶತಾವರಿಯ ಆಮದುಗಳ ಲಭ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಇದ್ದಂತೆ ಇದನ್ನು ಮಧುರಭಕ್ಷ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುವ ಪ್ರಮಾಣವು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆಯಾದರೂ, ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಆಹಾರರೂಪದಲ್ಲಿ ಸೇವಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೫] ಆದಾಗ್ಯೂ, UKಯಲ್ಲಿ, ಕಡಿಮೆಯಿರುವ ಬೆಳೆಯುವ ಅವಧಿ ಹಾಗೂ ಸ್ಥಳೀಯ ಉತ್ಪನ್ನಕ್ಕೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿರುವ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ, ಶತಾವರಿಯು ಒಂದು ಅತ್ಯಧಿಕ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು "ಆಹಾರ ಸಂಬಂಧಿತ ದಿನಚರಿಯಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯ ಋತುವು ಒಂದು ರಸವತ್ತಾದ ಅಂಶವಾಗಿದೆ."^[೧೦] ಯುರೋಪಿಗೆ ಸೇರಿದ ಉತ್ತರಭಾಗದ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ "ಬಿಳಿಯ ಬಂಗಾರ" ಎಂಬ ಅಡ್ಡಹೆಸರನ್ನುಳ್ಳ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಬಲವಾದ ಕಾಲೋಚಿತ ಅನುಸರಣೆ ಇರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.

ಔಷಧೀಯ ಉಪಯೋಗಗಳು

ಗೇಲನ್‌ ಎಂಬ ಎರಡನೇ ಶತಮಾನದ ವೈದ್ಯನೊಬ್ಬ ಶತಾವರಿಯನ್ನು "ಚೊಕ್ಕಟಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ವಾಸಿಮಾಡುವ" ಗುಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಸ್ಯ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ.ಶತಾವರಿಯು ಫೋಲೇಟ್‌ ಮತ್ತು ಪೊಟಾಷಿಯಂನ ಒಂದು ಕಡಿಮೆ-ಕ್ಯಾಲೊರಿಯ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪೋಷಣಶಾಸ್ತ್ರದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ತೋರಿಸಿವೆ.ಇದರ ತೊಟ್ಟುಗಳಲ್ಲಿ ಆಕ್ಸಿಡೀಕಾರಕ ನಿರೋಧಕಗಳ (ಅಂದರೆ, ಆಂಟಿ ಆಕ್ಸಿಡೆಂಟುಗಳ) ಪ್ರಮಾಣ ಹೆಚ್ಚು ಎನ್ನಬಹುದು. "ಶತಾವರಿಯು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ: ಶತಾವರಿಯ ಆರು ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳು ಸುಮಾರು 135 ಮೈಕ್ರೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು (μg) ಫೋಲೇಟ್‌‌ನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. ಅಂದರೆ ವಯಸ್ಕರು ಸೇವಿಸಬೇಕಾದ ಶಿಫಾರಿತ ದಿನವಹಿ ಸೇವನಾ (RDI-ರೆಕಮಂಡೆಡ್‌ ಡೇಲಿ ಇನ್‌ಟೇಕ್‌) ಪ್ರಮಾಣದ ಸರಿಸುಮಾರು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಇವು ಹೊಂದಿವೆ. ಜೊತೆಗೆ, 545 μgನಷ್ಟು ಬೀಟಾ ಕ್ಯಾರೋಟಿನ್‌, ಮತ್ತು 20 ಮಿಲಿಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ಪೊಟಾಷಿಯಂನ್ನು ಶತಾವರಿಯ ಈ ಆರು ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳು ಹೊಂದಿವೆ" ಎಂದು 'ರೀಡರ್ಸ್‌ ಡೈಜೆಸ್ಟ್‌' ನಿಯತಕಾಲಿಕದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾದ ಒಂದು ಲೇಖನವು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹೃದ್ರೋಗದಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾಗಿರುವ ಹೋಮೋಸಿಸ್ಟೀನ್‌ ಎಂಬ ಒಂದು ವಸ್ತುವನ್ನು ದಮನಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಫೋಲೇಟ್‌ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಗರ್ಭಿಣಿ ತಾಯಂದಿರಿಗೂ ಸಹ ಫೋಲೇಟ್‌ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶಿಶುಗಳಲ್ಲಿನ ನರವ್ಯೂಹದ ನಳಿಕೆಗಳ ನ್ಯೂನತೆಗಳಂಥ ವಿಷಮ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳಿಂದ ಇದು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇರಳವಾಗಿ ಪೊಟಾಷಿಯಂನ್ನು ಪಡೆಯುವುದರಿಂದ ದೇಹದಿಂದ ಕ್ಯಾಲ್ಷಿಯಂ ಅಂಶವು ನಷ್ಟವಾಗುವುದನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು ಎಂದು ಹಲವಾರು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಸೂಚಿಸಿವೆ.ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ C ಜೀವಸತ್ವವು ಹೇರಳವಾಗಿದೆ.^[೧೧]ದೇಹವು ಕೊಲಾಜೆನ್‌ನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಹಾಗೂ ಅದರ ಮಟ್ಟವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವಲ್ಲಿ C ಜೀವಸತ್ವವು ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಅಚ್ಚರಿಯ ಪ್ರೊಟೀನು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಕೊಲಾಜೆನ್‌, ದೇಹದ ಎಲ್ಲಾ ಜೀವಕೋಶಗಳು ಹಾಗೂ ಅಂಗಾಂಶಗಳನ್ನೂ ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹಿಡಿದಿಡುವಲ್ಲಿ ನೆರವಾಗುತ್ತದೆ.'ಹೋಲ್ ಫುಡ್ಸ್‌ ಕಂಪ್ಯಾನಿಯನ್‌: ಎ ಗೈಡ್‌ ಫಾರ್ ಅಡ್ವೆಂಚರಸ್‌ ಕುಕ್ಸ್‌, ಕ್ಯೂರಿಯಸ್ ಷಾಪರ್ಸ್‌ ಅಂಡ್‌ ಲವರ್ಸ್‌ ಆಫ್ ನ್ಯಾಚುರಲ್ ಫುಡ್ಸ್‌' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದ ಡಿ.ಆನ್‌ಸ್ಟಾಡ್‌ ಎಂಬಾತ, "ಶತಾವರಿಯು ತನ್ನ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ" ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. "ಮೂತ್ರವರ್ಧಕವೊಂದರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುವ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಶತಾವರಿಯು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನಮ್ಮನ್ನು ಆಯಾಸಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡುವ ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನು ಇದು ತಟಸ್ಥಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ರಕ್ತನಾಳಗಳು ಛಿದ್ರವಾಗದಂತೆ ಅವುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ನಾರಿನ ಅಂಶವು ಅದನ್ನೊಂದು ವಿರೇಚಕವನ್ನಾಗಿಸಿದೆ."

ಸಾಗುವಳಿ

ಶತಾವರಿಯು ಸಮುದ್ರತೀರದ ಸ್ವಾಭಾವಿಕ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಆಗಿಂದಾಗ್ಗೆ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಳೆಗಳು ಬೆಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಲವಣಯುಕ್ತವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸುವ ಮಣ್ಣುಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಹುಲುಸಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲೆಂದು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾದ ಜಮೀನುಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆಗಳನ್ನು ದಮನಮಾಡಲು ಕೊಂಚ ಉಪ್ಪನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು; ಆದರೆ ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಸದರಿ ಜಮೀನಿನ ಮಣ್ಣು ಮತ್ತಾವುದೇ ಬೆಳೆ ಬೆಳೆಯಲು ಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ ಈ ವಿಧಾನವು ಅನನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡುತ್ತದೆ. ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇತರ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯುವುದಕ್ಕಿಂತ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲು ಉತ್ತಮವಾಗಿವೆ. ಮಣ್ಣಿನ ಫಲವತ್ತತೆಯು ಒಂದು ಬೃಹತ್ ಅಂಶವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸಸ್ಯದ "ಅಗ್ರಭಾಗಗಳನ್ನು" ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ನೆಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ವಸಂತ ಋತುವಿನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಚಿಗುರುಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ; ಮೊದಲ ಬಿಡಿಸುವಿಕೆಗಳು ಅಥವಾ "ಕಿತ್ತ ಸಣ್ಣಕಾಯಿಗಳು" ಸ್ಪ್ರೂ ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಹೆಸರಾಗಿವೆ.ಸ್ಪ್ರೂ ಶತಾವರಿಗಳು ತೆಳುವಾದ ಕಾಂಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.^[೧೨]

ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್‌‌ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುವಾಗ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಬೇಕಾದ ಬೆಳಕನ್ನು ಕೊಡದೆ, ಅವು ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವ ನೇರಳಾತೀತ ಕಿರಣಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಭೇದವು ಹಸಿರು ಶತಾವರಿ ಪ್ರಭೇದಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕಹಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ನೆದರ್‌ಲೆಂಡ್ಸ್‌, ಫ್ರಾನ್ಸ್‌, ಬೆಲ್ಜಿಯಂ ಮತ್ತು ಜರ್ಮನಿಯಲ್ಲಿ ಅತಿಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ 57,000 ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು (ಗ್ರಾಹಕರ ಬೇಡಿಕೆಗಳ 61%ನಷ್ಟು ಭಾಗ) ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.^[೧೩]ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟದ ಸಕ್ಕರೆ ಅಂಶ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ನಾರುಪದಾರ್ಥದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವ ಮೂಲಕ ನೇರಳೆ ಶತಾವರಿಯು ಹಸಿರು ಶತಾವರಿ ಹಾಗೂ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ನೇರಳೆ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲಾಯಿತು ಹಾಗೂ ವಯೊಲೆಟೊ ಡಿ'ಆಲ್ಬೆಂಗಾ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದನಾಮದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದಕ್ಕೆ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿಂದೀಚೆಗೆ, ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಮತ್ತು ನ್ಯೂಜಿಲೆಂಡ್‌ನಂಥ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತಳಿ-ಬೆಳೆಸುವಿಕೆಯ ಕಾರ್ಯವು ಮುಂದುವರಿದುಕೊಂಡುಬಂದಿದೆ.ವಾಯವ್ಯ ಭಾಗದ ಯುರೋಪ್‌ನಲ್ಲಿ, ಶತಾವರಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಋತುವು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ. ಏಪ್ರಿಲ್‌ 23ರಂದು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಆರಂಭವಾಗುವ ಈ ಅವಧಿಯು ನಡುಬೇಸಿಗೆಯ ದಿನದಂದು ಅಂತ್ಯಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.^[೧೪]

ಒಡನಾಡಿ ಸಸ್ಯ ನೆಡುವಿಕೆ

ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಶತಾವರಿ ಸಸ್ಯವು ಒಂದು ಪ್ರಯೋಜನಕಾರಿ ಒಡನಾಡಿ ಸಸ್ಯವಾಗಿದೆ. ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳ ಇತರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಒಡನಾಡಿ ಸಸ್ಯಗಳು ಮಾಡುವಂತೆಯೇ, ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯವು ಶತಾವರಿಯ ಜೀರುಂಡೆ ಕೀಟವನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಟೊಮ್ಯಾಟೊ ಸಸ್ಯಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ನೆಮಟೋಡ್‌ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಒಂದಷ್ಟು ಬೇರಿನ ಹಾನಿಕಾರಕ ಹುಳುಗಳನ್ನು ಶತಾವರಿಯು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಬಹುದು.^[೧೫]

ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ದೇಶದ ಉತ್ಪಾದನೆ

2007ರಲ್ಲಿದ್ದಂತೆ, ಪೆರು ದೇಶವು ವಿಶ್ವದ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಶತಾವರಿ ರಫ್ತುದಾರನಾಗಿದ್ದರೆ, ನಂತರದ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.^[೧೬] ಶತಾವರಿಯ ಅಗ್ರಗಣ್ಯ ಆಮದುದಾರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ (2004) ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು (92,405 ಟನ್ನುಗಳು), ಹಾಗೂ ನಂತರದ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟ (ಬಾಹ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರ) (18,565 ಟನ್ನುಗಳು), ಮತ್ತು ಜಪಾನ್‌ (17,148 ಟನ್ನುಗಳು) ಸೇರಿದ್ದವು.^[೧೭] 2005ರ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು 218.5 square kilometres (54,000 acres) ಮತ್ತು 90,200 ಟನ್ನುಗಳಷ್ಟು^[೧೮] ಇಳುವರಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಶ್ವದ ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕನೆಂಬ ಹೆಸರು ಅವುಗಳ ಪಾಲಾಯಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮುಂಚಿನ ಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚೀನಾ (5,906,000 ಟನ್ನುಗಳು) ಹಾಗೂ ಪೆರು (206,030 ಟನ್ನುಗಳು) ದೇಶಗಳಿದ್ದವು.^[೧೯] ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾ, ಮಿಚಿಗನ್‌, ಮತ್ತು ವಾಷಿಂಗ್ಟನ್‌ಗಳಲ್ಲಿ U.S. ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಲಾಯಿತು.^[೧೮] ಕ್ಯಾಲಿಫೋರ್ನಿಯಾದ ಸ್ಯಾಕ್ರೊಮೆಂಟೊ-ಸ್ಯಾನ್ ಜೊವಾಕಿನ್ ನದಿಯ ನದೀ ಮುಖಜಭೂಮಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಈ ಬೆಳೆಯು ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ್ದು, ಇದರ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಗಾಗಿ ಸ್ಟಾಕ್‌ಟನ್‌ ನಗರವು ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಒಂದು ಮೇಳವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಿಚಿಗನ್‌ನ ಹಾರ್ಟ್‌ ನಗರವು ಒಂದು ಮೆರವಣಿಗೆ ಹಾಗೂ ಶತಾವರಿ ರಾಣಿಯ ವೇಷದೊಂದಿಗೆ ಮೇಳವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ವೊರ್ಸೆಸ್ಟರ್‌ಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿನ ಈವ್‌ಶಾಮ್‌ ಕಣಿವೆಯು ಉತ್ತರ ಯುರೋಪ್‌ನೊಳಗಿನ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕ ಎಂದು ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆದಿದೆ. ಸ್ಟಾಕ್‌ಟನ್‌ನಂತೆಯೇ ಸಂಭ್ರಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗುವ ಈ ಪ್ರದೇಶವು, ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಒಂದು ವಾರದ ಅವಧಿಯ ಮೇಳವನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬೆಳೆಗಳ ಹರಾಜುಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಶತಾವರಿ ಮೇಳದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯರು ಶತಾವರಿಯ ಚೂಪುಕಾಂಡಗಳಂತೆ ವೇಷಧರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿನ ಈ ಮೇಳವು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.^[೨೦] ನ್ಯೂರೆಂಬರ್ಗ್‌ನ ಬವೇರಿಯನ್‌ ನಗರದಲ್ಲೂ ಒಂದು ನಗರ ಮೇಳವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದು, ಏಪ್ರಿಲ್‌ ತಿಂಗಳಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ವಾರದವರೆಗೆ ಇದನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಬೆಳೆಯಲಾದ ಬಿಳಿ ಶತಾವರಿ, ಅಂದರೆ "ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್‌"ನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ಈ ಮೇಳವನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಆ ವಲಯದಲ್ಲಿರುವ, ಅತಿವೇಗವಾಗಿ ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್‌ನ್ನು ಕೀಳುವವರನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲು ಅಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸ್ಪರ್ಧೆಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. ಗುಣಗ್ರಾಹಿ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹೇರಳ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮದ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಬಿಯರ್‌ನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದನ್ನು ಈ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು.^[೨೧]

ದೇಶೀಯ ಹೆಸರುಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ಅಫಿಷಿನಾಲಿಸ್‌ ಎಂಬುದು ಸರಳವಾಗಿ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌" (ಶತಾವರಿ) ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಆದರೆ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌" ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ತಳುಕುಹಾಕಿಕೊಂಡಿರುವ ಒಂದಷ್ಟು ಸಂಬಂಧಿಸದ ಸಸ್ಯಜಾತಿಯೊಂದಿಗೆ ಇದನ್ನು ಗುರುತಿಸಿ ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆಗಳಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಆರ್ನಿಥೋಗ್ಯಾಲಂ ಪೈರೆನೈಕಮ್‌ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಅದರ ಖಾದ್ಯ ಚಿಗುರುಗಳಿಂದಾಗಿ "ಪ್ರಷ್ಯನ್‌ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌" (ಪ್ರಷ್ಯನ್ ಶತಾವರಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ."ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌" ಎಂಬ ಆಂಗ್ಲಪದವು ಶಿಷ್ಟ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ನಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದರೂ, ಸದರಿ ಸಸ್ಯವು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ಆಂಗ್ಲಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪೆರೇಜ್‌ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದಲೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಹೆಸರು ಮಧ್ಯಯುಗದ ಲ್ಯಾಟಿನ್‌ ಪದವಾದ ಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ ನಿಂದ ಬಂದಿತ್ತು. ಸ್ವತಃ ಈ ಪದವು ಗ್ರೀಕ್‌‌ ಭಾಷೆಯ ಆಸ್ಫಾರಗೊಸ್‌ ಅಥವಾ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗೊಸ್‌ ನಿಂದ ಜನ್ಯವಾಗಿದ್ದರೆ, ಗ್ರೀಕ್‌ ಪದವು ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಾಗ್‌ ನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಾಗ್ ಎಂದರೆ "ಮೊಳಕೆ" ಅಥವಾ "ಚಿಗುರು" ಎಂದರ್ಥ.

ಕೆಲವೊಂದು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ ಹುಲ್ಲು" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವ ಸಸ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಶತಾವರಿಯ ಗ್ರಂಥಪಾಠವು ಕೆಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು; ವಾಸ್ತವವಾಗಿ, "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ-ಹುಲ್ಲು ಸಸ್ಯವು ತುಂಬಾ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಪ್ರಭಾವ ಎಷ್ಟಿದೆಯೆಂದರೆ ಠೀವಿ ಮತ್ತು ಡೌಲಿನ ಒಂದು ಲಕ್ಷಣವನ್ನು ಶತಾವರಿ ಯು ಹೊಂದಿದೆ" ಎಂದು ಜಾನ್‌ ವಾಕರ್‌ ಎಂಬಾತ 1791ರಲ್ಲಿ ಬರೆದಿರುವುದನ್ನು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ ಡಿಕ್ಷ್‌ನರಿಯು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ಲೌಸೆಸ್ಟರ್‌ಷೈರ್‌ ಮತ್ತು ವೊರ್ಸೆಸ್ಟರ್‌ಷೈರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಕೇವಲ "ಹುಲ್ಲು" ಎಂದೇ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದದ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಆಡುಮಾತಿನ ಮಾರ್ಪಾಡೆಂದರೆ, ಟೆಕ್ಸಾಸ್‌ನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿರುವ "ಆಸ್ಪ್ಯಾರ್‌ ಹುಲ್ಲು" (ಆಸ್ಪ್ಯಾರ್‌ ಗ್ರಾಸ್‌) ಅಥವಾ "ಆಸ್ಪರ್‌ ಹುಲ್ಲು" (ಆಸ್ಪರ್‌ ಗ್ರಾಸ್‌) ಎಂಬ ಪದ.ಮಿಡ್ಲ್‌‌ವೆಸ್ಟ್‌ ಅಮೆರಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಹಾಗೂ ಅಪ್ಪಾಲೇಚಿಯಾದಲ್ಲಿ, "ಸ್ಪಾರ್‌ ಹುಲ್ಲು" (ಸ್ಪಾರ್‌ ಗ್ರಾಸ್‌) ಎಂಬುದೊಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಬಳಕೆಯ ಮಾತು ಆಗಿದೆ. ಹಣ್ಣಿನ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಶತಾವರಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಗಳ ಕರುಳುಗಳು" (ಸ್ಪ್ಯಾರೋಸ್‌ ಗಟ್ಸ್‌) ಎಂದೇ ಜನಜನಿತ. ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಇದು "ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ ಹುಲ್ಲು" ಎಂಬ ಹಳೆಯ ಪದದಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಕಂಡರೂ, ಒಮ್ಮುಖವಾಗಿರುವ ಭಾಷಾ ವಿಕಸನವನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಫ್ರೆಂಚ್‌ ಮತ್ತು ಡಚ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪರ್ಗೆ ಎಂದೂ, ಇಟಾಲಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗೊ (ಹಳೆಯ ಇಟಾಲಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಿಯೊ ) ಎಂದೂ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಎಸ್ಪಾರ್ಗೊ ಹೋರ್ಟೆನ್ಸ್‌ ಎಂದೂ, ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಎಸ್ಪ್ಯಾರ್ರಾಗೊ ಎಂದೂ, ಜರ್ಮನ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಾರ್ಗೆಲ್‌ ಎಂದೂ, ಹಂಗೇರಿಯನ್‌ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪ್ಯಾರ್ಗಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.ಶತಾವರಿ ಎಂದು ಈಗ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿರುವುದು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗಸ್‌ಗೆ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿರುವ ಹೆಸರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚಾರಿತ್ರಿಕವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಆಯುರ್ವೇದೀಯ ಔಷಧಿಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾ ಬರಲಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಆಸಡಿ, ಮಜ್ಜಿಗೆಗಡ್ಡೆ ಅಥವಾ ಸಿಪಾರಿಬೇರುಬಳ್ಳಿ ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಜನಜನಿತವಾಗಿದೆ. ಥೈಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದು ನೋ ಮಾಯ್‌ ಫರಾಂಗ್‌ (ಥಾಯ್:หน่อไม้ฝรั่ง) ಎಂದೇ ಹೆಸರುವಾಸಿ. ಇದರ ಅಕ್ಷರಶಃ ಅರ್ಥ, "ಯುರೋಪಿನ ಬಿದಿರು ಚಿಗುರುಗಳು" ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಹಸಿರು ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಥಾಯ್‌ ಪಾಕವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮೂತ್ರ

ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದರಿಂದ ತಿನ್ನುವವರ ಮೂತ್ರದ ಮೇಲಾಗುವ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬಹಳ ಕಾಲದಿಂದ ಗಮನಿಸಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ:

"ಶತಾವರಿಯು... ಒಂದು ಕೊಳೆತು ನಾರುವ ವಾಸನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮೂತ್ರದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತದೆ (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬಿಳಿ ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿರುವಾಗಲೇ ಅದನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದರೆ). ಆದ್ದರಿಂದ ಅವು ಮೂತ್ರಪಿಂಡಗಳಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಲ್ಲ ಎಂದು ಕೆಲವೊಂದು ವೈದ್ಯರು ಶಂಕಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವಕ್ಕೆ ವಯಸ್ಸಾಗುತ್ತಾ ಶಾಖೋಪಶಾಖೆಗಳಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ, ಈ ಗುಣವನ್ನು ಅವು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ; ಆದರೆ ಆ ವೇಳೆಗೆ ಅವು ಅಷ್ಟೊಂದು ಹಿತಕರವಾಗಿ ಉಳಿದಿರುವುದಿಲ್ಲ"^[೨೨]

ಮಾರ್ಸೆಲ್‌ ಪ್ರೌಸ್ಟ್‌ ಎಂಬಾತ, ಶತಾವರಿಯು "...ನನ್ನ ಮೂತ್ರಪಾತ್ರೆಯನ್ನು ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯದ ಒಂದು ಸೀಸೆಯಾಗಿ (ಫ್ಲಾಸ್ಕ್‌ ಆಗಿ) ಮಾರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ.^[೨೩]ಬಹಳಷ್ಟು ಜನರಿಗೆ ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರದ ವಿದ್ಯಮಾನದ ಕುರಿತು ಅರಿವಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು 1950ರ ದಶಕದಿಂದ ಬಂದಿರುವ ಒಂದು ಅವಲೋಕನದ ಸಾಕ್ಷ್ಯವು ತೋರಿಸಿದೆ. ಎಲ್ಲಾ (ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಕೆಲವು) ಜನರು ವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ, ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ (ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಕೆಲವು) ಜನರು ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾರೆಯೇ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲವೇ ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಮೂಲತಃ ಈ ರೀತಿಯದೊಂದು ಯೋಚನೆ ಬರಲು ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಕೆಲವೊಂದು ಜನಸಮುದಾಯವು ಇತರರಿಗಿಂತ ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಜೀರ್ಣಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದಾಗಿ ಕೆಲವೊಂದು ಜನ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ತಿಂದ ನಂತರ ವಾಸನೆಯುಳ್ಳ ಮೂತ್ರವನ್ನು ವಿಸರ್ಜಿಸಿದರೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವರದು ಆ ರೀತಿ ಇರಲಿಲ್ಲ.ಆದಾಗ್ಯೂ, 1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌,^[೨೪] ಚೀನಾ ಮತ್ತು ಇಸ್ರೇಲ್‌ ವತಿಯಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೂರು ಅಧ್ಯಯನಗಳು ಒಂದಷ್ಟು ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದವು. ಶತಾವರಿಯ ಬಳಕೆಯಿಂದಾಗಿ ವಾಸನೆಯುಕ್ತ ಮೂತ್ರವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು ಒಂದು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮಾನವ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದನ್ನು ಆ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ತೋರಿಸಿದ್ದವು. ಇಸ್ರೇಲಿನ ಅಧ್ಯಯನದ ಅನುಸಾರ, ತನ್ನ 307 ಪರೀಕ್ಷಾರ್ಥ ಮಂದಿಯ ಪೈಕಿ 'ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರ'ದ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಬಲ್ಲ ಎಲ್ಲರೂ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ್ದ ಯಾರದೇ ಮೂತ್ರದಲ್ಲಿನ ಸದರಿ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಬಲ್ಲವರಾಗಿದ್ದರು; ಒಂದು ವೇಳೆ ಆ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿದ್ದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವತಃ ಅದನ್ನು ಪತ್ತೆಹಚ್ಚಲು ಆಗದಿದ್ದರೂ ಇವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬ ಅಂಶವು ಕಂಡುಬಂತು.^[೨೫] ಹೀಗಾಗಿ, ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ ನಂತರ ಬಹುತೇಕ ಮಂದಿ ವಾಸನೆಯುಕ್ತ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತಾರಾದರೂ, ಅವರ ಪೈಕಿ ಕೇವಲ 22%ನಷ್ಟು ಜನರು ಆ ವಾಸನೆಯನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಲು ಅಥವಾ ಘ್ರಾಣಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವ ಅಲಿಂಗ ವರ್ಣತಂತುವಿನ (ಆಟೋಸೋಮಲ್‌) ಜೀನ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.^{[೨೬][೨೭][೨೮]}

ರಸಾಯನ ಶಾಸ್ತ್ರ

ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿನ ನಿಗದಿತ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಚಯಾಪಚಯ ಕ್ರಿಯೆಗೊಳಗಾಗಿ ಮೂತ್ರಕ್ಕೆ ಒಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ವಾಸನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಥಯಾಲ್‌ಗಳು, ಥಯೋ ಎಸ್ಟರುಗಳು, ಮತ್ತು ಅಮೋನಿಯಾವನ್ನೊಳಗೊಂಡಂತೆ, ಗಂಧಕವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ, ಸರಳ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನಾಗಿ ಒಡೆಯುವ ಅನೇಕ ಉತ್ಪನ್ನಗಳೇ ಈ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ವಾಸನೆಗೆ ಕಾರಣ.^[೨೯]ಈ ವಾಸನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಬಾಷ್ಪಶೀಲ ಸಾವಯವ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಈ ಕೆಳಕಂಡಂತೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ:^{[೩೦][೩೧]}

• ಮೀಥೇನೆಥಿಯಾಲ್‌,
• ಡೈಮೀಥೈಲ್‌ ಸಲ್ಫೈಡ್‌,
• ಡೈಮೀಥೈಲ್‌ ಡೈಸಲ್ಫೈಡ್‌,
• ಬಿಸ್‌(ಮೀಥೈಲ್‌ಥಯೋ)ಮೀಥೇನ್,
• ಡೈಮೀಥೈಲ್‌ ಸಲ್ಫಾಕ್ಸೈಡ್‌, ಮತ್ತು
• ಡೈಮೀಥೈಲ್‌ ಸಲ್ಫೋನ್‌.

ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಮೊದಲೆರಡು ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಘಾಟುವಾಸನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಕೊನೆಯ ಎರಡು (ಗಂಧಕ-ಆಕ್ಸಿಡೀಕೃತ ಅಥವಾ ಗಂಧಕ-ಉತ್ಕರ್ಷಿತ) ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಒಂದು ಸುವಾಸನೆಯ ಪರಿಮಳವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳ ಒಂದು ಸಮ್ಮಿಶ್ರಣವು ಒಂದು "ಪುನಾರಚಿತ ಶತಾವರಿ ಮೂತ್ರದ" ವಾಸನೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ. ಇದನ್ನು 1891ರಲ್ಲಿ ಮಾರ್ಸೆಲಿ ನೆನ್‌ಕಿ ಎಂಬಾತ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ, ಇದರ ವಾಸನೆಗೆ ಮೀಥೇನೆಥಿಯಾಲ್‌ ಸಂಯುಕ್ತವೇ ಕಾರಣ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದ.^[೩೨]ಶತಾವರಿಗೆ ಅನನ್ಯವಾಗಿರುವ ಗಂಧಕವನ್ನು ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಮಾತ್ರವೇ ಒಳಗೊಂಡಿರುವುದರಿಂದ, ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಇವು ಆಸ್ಪ್ಯಾರಗ್ಯುಸಿಕ್‌ ಆಮ್ಲ ಮತ್ತು ಅದರ ಜನ್ಯ ವಸ್ತುಗಳಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳು ಎಳೆಯ ಶತಾವರಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆಯಾದ್ದರಿಂದ, ಎಳೆಯ ಶತಾವರಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸಿದ ನಂತರ ವಾಸನೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಎದ್ದುಕಾಣುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಅದು ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ.

ಚಯಾಪಚಯ ಕ್ರಿಯೆ

ಈ ಸಂಯುಕ್ತಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಜೈವಿಕ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ಅಷ್ಟೊಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿಲ್ಲ.ಆಹಾರ ಸೇವನೆಯಾದ 15–30 ನಿಮಿಷಗಳೊಳಗೆ ಮೂತ್ರದ ವಾಸನೆಯ ದೃಢವಾದ ಆರಂಭದ ವೇಗವು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೩೩]ವಾಟರ್‌ಲೂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಡಾ. ಆರ್‌. ಮೆಕ್‌ಲೆಲ್ಲಾನ್‌ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿ, ಪರಿಶೀಲಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

ကညွတ်ပင်

တစ်နှစ်လျှင် တစ်ကြိမ်သာ ရာသီအလိုက် ပေါ်သည့်အပြင် အရသာထူးသော ဟင်းသီးဟင်းရွက်ပင် ဖြစ် သည့် ကညွတ်ပင်ကို လူများ အမြတ်တနိုး ဝယ်ယူစားသုံးကြ သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် မိုးဦးကျစ လများ၌ ကညွတ်များကို ဈေးထဲ၌ ရောင်းချကြသည်။ အနောက်နိုင်ငံတို့၌လည်း ကညွတ် ကို ကြိုက်နှစ်သက်သူများ၍ အစာထူး အစာဆန်း တစ်ရပ် အဖြစ်ဖြင့် ဈေးကြီးပေး၍ ဝယ်ယူစားသုံးကြသည်။

ရောမဘုရင်များ ကြီးစိုးသည့်ခေတ်မှစ၍ ကညွတ်ကို အစာ ကောင်းတစ်ခုအဖြစ်ဖြင့် စိုက်ပျိုးခဲ့ကြ၏။ ကညွတ်မှာ နှစ်ကြာ ခံပင်မျိုးဖြစ်ရာ ကျနစွာ ပြုပြင်ထားသည့် စိုက်ခင်းတွင် အစေ့ များကို စိုက်ပျိုး၍ အပင်များ နေသားတကျဖြစ်လာလျှင် နှစ်စဉ်နှစ်စဉ် အပင်စို့များ ထွက်ပေါ်လာမည်ဖြစ်၏။ သို့သော် အပင်များ သန်စွမ်းစွာထွက်နိုင်ရန် မြေဩဇာအစဉ် ဖြည့် လောင်းပေးရသည်။ အနောက်နိုင်ငံများတွင် ဆောင်းနှင့်နွေ အကြား စပရင်းဥတု (နွေကူးဥတု)မှာ ကညွတ်ပေါ်ချိန် ဖြစ်သည်။

ကညွတ်ပင်စို့များ မြေပြင်မှ ပေါ်ထွက်လာ၍ ၆ လက်မ သို့မဟုတ် ၈ လက်မမြင့်လာသည့်အခါ စားသုံး ရန်အတွက် ထိုအပင်ငယ်များကို ဖြတ်ယူကြသည်။ အကယ်၍ အပင်ကို ကြီးပြင်းအောင်ထားလိုက်လျှင် ငှက်မွေးငှက်တောင်ကဲ့သို့သော အခက်အရွက်များဖြင့် အလွန်တင့်တယ်သည့်အပင် ဖြစ်လာပေ မည်။ အပွင့်ကလေးများမှာ ဖြူ၍ အနီရောင်အသီးများ သီး သည်။ ထိုကြောင့် အချို့ ကညွတ်ပင်မျိုးတို့ကို ခြံဥယျာဉ်များ တွင် အလှအပအတွက် သက်သက် စိုက်ပျိုးထားတတ်ကြသည်။ ကညွတ်ပင်မျိုးပေါင်း ၁၂ဝ ကျော်ရှိ၍ အချို့တိုင်းပြည်များတွင် ကညွတ်ရိုင်းပင်များနှင့် ကညွတ်နွယ်ပင်များလည်း ရှိသည်။ ကညွတ်ပင်ကို စိုက်ပျိုးရာ၌ ပျိုးခင်းတွင် ပေါင်များပြုလုပ်၍ အတန်းလိုက် မျိုးစေ့များကို သုံးလက်မစီခွာလျက် ပျိုးကြဲသည်။

အတန်းတစ်ခုနှင့်တစ်ခု ၃ ပေခန့် ကွာနေစေရသည်။ ထိုကဲ့သို့ မျိုးစေ့ကိုပျိုးပြီး တစ်နှစ်ကြာမှ ကညွတ်ပင်စို့များကို တူးဖေါ်၍ အမြဲတမ်း စိုက်ထားမည့်စိုက်ခင်းသို့ ရွှေ့ပြောင်း ပေးရသည်။ ထိုစိုက်ခင်းတွင် တစ်တန်းနှင့်တစ်တန်း ၄ ပေမှ ၅ ပေထိ ကွာစေ၍ တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင် ၂ ပေခန့်ခွာလျက် ထားရသည်။ မျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးပြီး ၅ နှစ်ကြာမှ ကညွတ်ပင် ပေါက်များကို စားသုံးရန်အလို့ငှါ ဖြတ်ယူနိုင်သည်။ ထိုကြောင့်လည်း ကညွတ် ကို ရနိုင်ခဲသော ဟင်းသီးဟင်းရွက် အနေနှင့် လူတို့သည် အဖိုး သားနားပေး၍ ဝယ်ယူစားသုံးကြလေသည်။ ^[၁]

Common Asparagus (ကညွတ်)

• Botany Term : Asparagus officinalis Linn
• Species/Family : Liliaceae

ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် ပင်ပျော့ပင်ငယ်တစ်မျိုးဖြစ်၍ ၁၀ ပေထိမြင့်၏။ ကိုင်းဖြာ၏။ ပင်စည်လုံး အစိမ်းရောင်ရှိ၍ ချောမွေ့ပြီး ဖြောင့်မတ်သည်။ ပင်စည်ပေါ်တွင် အဝါရောင် ဆူးတောင့်ကြီးများရှိသည်။ အရွက် အရွက်မြွှာကလေး များ အလွန်သေးငယ်၍ အပ်ချောင်း ပုံသဏ္ဌာန်ရှိပြီး အနည်းငယ် ကောက်ကွေ့နေ၏။ အပွင့် ငယ်၍ အဖြူရောင်ရှိပြီး မွှေးကြိုင်သောအနံ့ရှိသည်။ အသီး မှည့်သောအခါ အနီရောင်ရှိ၏။ အမြစ် အပင်အောက်ခြေ မြေကြီးထဲ၌ ဥကဲ့သို့ အမြစ်များ မြောက်မြားစွာ စီတန်းနေသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အမြစ် ၊ အညွန့်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : အထက်မြန်မာပြည်တွင် အတွေ့ရနည်းသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ စွတ်စိုထိုင်းမှိုင်းသော အရပ်ဒေသတွင်ပေါက်ရောက်သည်။ တောင်ပေါ်ဒေသနှင့် အေးသော အရပ်များတွင် စိုက်ပျိုးဖြစ်ထွန်းနိုင်သည်။ ပေါက်ရောက်ပုံ။ ။သဘာ၀အလျောက် ပေါက်ရောက်သော်လည်း စားသုံးရန်အတွက် စိုက်ပျိုးကြသည်။ စိုက်ပျိုးသည့်နည်းစံနစ်- (က)မျိုးစေ့ပျိုးထောင်ခြင်း ။ ။ အစေ့မှ ပျိုးထောင်ပါက တစ်နှစ်ခန့် ပျိုးထောင်ရသည်။ အစေ့မှ အပင်ပေါက်ရန် ၂ ပတ်မှ ၆ ပတ် ကြာတတ်သဖြင့် ၃ဝံ စင်တီဂရိတ်ရှိသော ရေတွင် ၃-၄ မိနစ်ခန့် အကြာစိမ်ပြီး စိုက်ခြင်းဖြင့် ၄-၅ ရက်အတွင်း အပင်ပေါက်နိုင်သည်။ ပျိုးခင်းဘောင်များကို ၂-၃ ပေခွာပြုလုပ်၍ ဘောင်များပေါ်တွင် မျိုးစေ့ကို ၃-၄ လက်မခြားခွာပြီး ပျိုးကြဲသင့်သည်။ (ခ) စိုက်ပျိုးခြင်း ။ ။ မြေဆွေးဩဇာဓာတ်များသည့်မြေကို ထွန်ယက်ပြုပြင်ပြီး အကျယ် ၃ ပေ ၊ အနက် ၁ ပေရှိ စိုက်မြောင်းများကို ၄ ပေ ခွာကာတူးဖော်၍ တစ်နှစ်ခန့် ရှိ ပျိုးပင်မှ အမြစ်အုံကို မနာစေဘဲ မိုးဦးကျအချိန်တွင် စိုက်ပျိုးရမည်။ (ဂ) ပြုစု ဂရုစိုက်ခြင်း။ ။ မြေဆွခြင်း၊ ပေါင်းသင်ခြင်းလုပ်ငန်းများကို မကြာမကြာ ပြုလုပ်ပေးရမည်။ ကညွတ်ရိုးကို ဖြူအောင်ပြုလုပ်ရာ၌ ဥတက်များပေါ်တွင် အညှောင့်များ မထွက်မီ ထယ်ထိုးပြီး မြေဖို့ထားရသည်။ (ဃ) ရိတ်သိမ်းခြင်း ။ ။ သက်နုကညွတ်ပင်များ ၂-၃ နှစ်သား အရွယ်တွင် ကညွတ်အစို့ကို ၂ ကြိမ် ၃ ကြိမ်ခန့်သာဖြတ်ယူသင့်သည်။ ၃နှစ်သား ကျော်လျှင်မူ တစ်နှစ်အတွင်း ၄-၅ ကြိမ်အထိ ဖြတ်ယူနိုင်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် ။ ။ မြန်မာဆေးကျမ်းများ အလိုအရ ချိုအေးသော အရသာရှိ၍ အေးသော ဂုဏ်သတ္တိရှိ၏။ သလိပ်ကို ကြေစေ၍ သွေးသည်းခြေကိုနိုင်သည်။ သွေးလွန် သွေးအန်နာတို့ကို ပယ်၏။ အသုံးပြုပုံ ။ ။ အရွက် ၊ အပင် ၊ အစို့ ၊ အမြစ် ၊ အသီး ၊ အားလုံးလူတို့အား အကျိုးပြုသည်။ သို့သော် အစို့ အမြစ် သည် အဓိက အသုံးကျသည်။

အမြစ်

1. အမြစ်ကို ချက်ပြုတ်စားသောက်၍လည်းကောင်း၊ နွားနို့နှင့်အတူ နို့ထမင်းပြုလုပ်၍လည်းကောင်း စားပါက အားကိုဖြစ်စေသည်။
2. ကညွတ်မြစ်ဥ အရည်ကို ကျိုချက်၍ရသော အဆီဖြင့် အဆစ်ရောင်ခြင်း ၊ ကိုက်ခြင်း နှင့် လေရောဂါ တို့ကို လိမ်းကျံပေးက ပျောက်၏။
3. ကညွတ်မြစ်အရည်ကို ပျားရည် ၊နွားနို့ရည်တို့နှင့် ရော၍ သောက်ပါက ဆီးပူ ၊ ဆီးအောင့်ခြင်း ၊ ကိုက်ခဲခြင်းနှင့် အမျိုးမျိုးသော သည်းခြေရောဂါများ ပျောက်ကင်း၏။
4. ၎င်းမြစ်အရည်ကို နွားနို့နှင့် အလေးချိန်တူ ရော၍ သောက်ပါကကြာရှည်စွာ စွဲကပ်နေသော ကျောက်တည်ရောဂါ ပျောက်ကင်း၏။ အဆိပ်အမျိုးမျိုးသင့်သော ရောဂါများကိုလည်း ပျောက်ကင်းစေနိုင်သည်။

အညွန့်

1. အညွန့်ကို စားသုံးခြင်းဖြင့် လေကို ကြေစေ၏။ အင်အားကို ဖြည့်တင်းစေ၏။ သွေးအားကောင်းစေသဖြင့် သားဖွားပြီး မိခင်များ စားသုံးရန် အထူးသင့်လျော်သည်။ ^[၂]

ကိုးကား

1. ↑ မြန်မာ့စွယ်စုံကျမ်း၊ အတွဲ(၁)
2. ↑ http://arogyamonline.com/commodity/materials/?raw=66