nomes no trilho de navegação
The blue and green color that Alcedo atthis is famous for is caused by iridescence rather than pigment. This means that in different lights and from different angles common kingfishers will look a different color.
In Greek mythology, kingfishers were thought to be the Halcyon bird, with the power to control the wind and waves.
Common kingfishers have advanced eyesight, with the ability to polarize light, reducing the reflection of light off of water. They also learn to compensate for refraction, allowing them to catch prey more effectively. Common kingfishers communicate vocally. They are well known for their long, trilling call which sounds like a repetition of “chee”. When mating, a male will whistle loudly to a female and chase her above and through the trees. In a dive for prey, a membrane covers their eyes and they rely solely on touch to know when to snap their jaws shut.
Communication Channels: visual ; acoustic
Perception Channels: visual ; polarized light ; tactile ; acoustic ; chemical
Common kingfishers are not listed as a concern for many of the top conservation sites. However, common kingfishers do undergo large fluctuations in populations on a yearly basis. This is due mostly to severe cold. In one census, after a severe winter in Belgium there were only 8 pairs, five years later there were 45, but reduced to 25 the following year.
US Migratory Bird Act: no special status
US Federal List: no special status
CITES: no special status
IUCN Red List of Threatened Species: least concern
Anglers once considered Alcedo atthis a threat to trout populations. However, only 7-28% of the fish that common kingfishers eat are trout fry. Common kingfishers have been known to poach fish farms, but are not numerous enough to cause significant economic losses.
Common kingfishers are important members of ecosystems and good indicators of freshwater community health.
Positive Impacts: body parts are source of valuable material
Kingfishers are a good indicator of ecosystem health. Because kingfishers eat small aquatic animals, they are severely effected by toxins in the water. A strong kingfisher population usually means a healthy enviroment. Common kingfishers are important predators on small fish in freshwater habitats throughout their range.
Common kingfishers hunt for prey from a perch above the water. Perches may be several centimeters to several meters above the water. When they see potential prey, they dive into the water, grab the prey, and fly back out. Sometimes when a perch is unavailable they will hover above the water to search for prey. After catching a fish, common kingfishers will hold the prey by its tail, and whack it against the perch. This stuns or kills the prey, which is particularly important when eating fish with spines. After consuming a fish it will regurgitate a pellet of indigestible bone.
Common kingfishers eat mostly small fish, making up 60-67% of their diet. They may also eat small arthropods, such as Gammarus fasciatus. Crustacea consist of 5-33% of their diet. Common kingfishers have also been known to eat crabs and other small marine animals during the winter.
Animal Foods: fish; insects; aquatic crustaceans; other marine invertebrates
Primary Diet: carnivore (Piscivore )
Alcedo atthis is found throughout Europe and Asia as far east as Japan. They are also found in Africa, south of the Sahara. Common kingfishers are year long residents in their southern habitats, while northern populations travel south during the winter to escape freezing water. Alcedo atthis is the only species of kingfisher in much of its European range.
Biogeographic Regions: palearctic (Native ); oriental (Native ); ethiopian (Native )
Common kingfishers are found on the shores of lakes, ponds, streams, and in wetlands. They have even been known to fish in brackish waters, especially during the winter months, when other bodies of water may be frozen.
Range elevation: 0 to 190 m.
Habitat Regions: temperate ; terrestrial ; saltwater or marine ; freshwater
Aquatic Biomes: lakes and ponds; rivers and streams; coastal ; brackish water
Other Habitat Features: riparian ; estuarine
Common kingfishers can live for as long as 15 years. The average lifespan is 7 years. However, the first months of development are the most dangerous with only 50% of the young surviving to adulthood.
Range lifespan
Status: wild: 21 (high) years.
Average lifespan
Status: wild: 7 years.
Average lifespan
Status: captivity: 21 years.
Common kingfishers are reknowned for their iridescent blue plumage. The entire upper portion of the bird: wings, back, and head are completely blue. The underbelly and a small patch underneath the eyes are rich chestnut. The throat and a small part of the side of the neck is bright white. They have small red feet. Their beaks are long, sharp and strong for the purpose of catching and holding prey. Males and females are very similar except for their beaks. A male’s beak is jet black, while the lower half of a female’s beak is chestnut. Juvenile’s are slightly more green and duller than adults.
Range mass: 26 to 39 g.
Average mass: 34 g.
Average length: 17 cm.
Range wingspan: 24 (low) cm.
Average wingspan: 26 cm.
Average basal metabolic rate: 0.3780 cm3.O2/g/hr.
Other Physical Features: endothermic ; homoiothermic; bilateral symmetry
Sexual Dimorphism: sexes colored or patterned differently
Average basal metabolic rate: 0.378 W.
Common kingfishers have few natural predators as adults. However, because they are high on the food chain, they are susceptible to the effects of bioaccumulation, the concentration of pollutants as they climb the food chain. Nestlings may be preyed on by snakes and other ground-dwelling predators, but kingfishers are aggressive birds and do defend their young against predators.
Mating is the only time that Alcedo atthis individuals are not solitary. At the beginning of the mating season, males will chase females through the trees, producing a loud whistle. Common kingfishers will find a new mate each year. Mating only occurs in the warmer months of the year, starting in April and ending sometimes as late as October.
Mating System: monogamous
In about mid-March nesting begins. The male and female work together to dig a hole into a bank along a water source. Common kingfishers prefer steep banks. The holes are of various depths and are dug into various types of soil. Usually a hole between 15 and 30 cm long is dug, but on occasion some as deep as 1.2 meters have been discovered. They may nest in clay, rock, or sandy ground. Nests also vary in the distance they are above the water, with the distance varying from 0.5 to 37 meters above the water level.
Both parents will raise and feed the young. However, the female will do most of the work. Common kingfishers will brood 2 to 3 clutches a year. These clutches consist usually of 6 or 7 eggs, but there may be as many as 10.
Breeding interval: Common kingfishers have 2-3 clutches yearly, one in April, another by July, and sometimes, a final clutch in early October.
Breeding season: Breeding occurs from early April until early October.
Range eggs per season: 4 to 10.
Average eggs per season: 6.
Range time to hatching: 18 to 21 days.
Range fledging age: 23 to 27 days.
Key Reproductive Features: iteroparous ; seasonal breeding ; gonochoric/gonochoristic/dioecious (sexes separate); sexual ; oviparous
Both males and females help to raise the young. For 19-21 days they incubate the eggs. Both will incubate during the day, only the female at night. Both have active roles in brooding and feeding the young, but the female does most of the work. One parent will hunt, then return with a fish exactly the right size for the young, they will also hold it by the tail so that the young can swallow the fish head first. When the young are able, they will eagerly wait at the opening of the burrow to be fed. After 23-27 days the young fledge and emerge from the nest.
Parental Investment: altricial ; pre-fertilization (Provisioning, Protecting: Female); pre-hatching/birth (Provisioning: Female, Protecting: Male, Female); pre-weaning/fledging (Provisioning: Male, Female, Protecting: Male, Female)
Resident breeder, regular passage visitor and winter visitor.
Il martin pescatore è un uccello di piccole dimensioni, lungo fra i 17 ed i 25cm, con un'apertura alare che raggiunge i 26cm ed un peso che va dai 26 ai 46 g. Vi è un gradiente di diminuzione delle dimensioni che segue una direttrice nord-ovest/sud-est, con le popolazioni diffuse nel Sud-est asiatico più piccole rispetto alle sottospecie eurasiatiche anche del 10%.
AspettoIl martin pescatore ha un aspetto molto tipico, caratterizzato da corpo tozzo e arrotondato, con corta coda e grossa testa con becco lungo e conico.
La colorazione di questo uccello è anch'essa molto caratteristica, con le parti dorsali di un bel colore azzurro con iridescenze verdi o azzurre su testa, ali e coda (dove le penne sono bordate di blu scuro, dando un aspetto a mosaico al piumaggio), mentre il petto ed il ventre sono di color bruno-arancio o ruggine: dello stesso colore sono anche una striscia di penne fra la base del becco e gli occhi e la macchia guanciale, mentre la gola ed una mezzaluna di penne sulla nuca sono bianche. Le zampe, piuttosto piccole, sono di un rosso intenso con unghie ricurve e nere: le dita sono quattro, tre rivolte in avanti ed uno all'indietro.
La colorazione del piumaggio è simile nei due sessi, col maschio che può presentare colore del ventre più carico: nel maschio, inoltre, il becco è completamente nero, mentre nella femmina lamandibolaè di colore bruno, eccezion fatta per la punta che è nera.
Nei giovani, il piumaggio è più tendente al verdastro e sia la parte dorsale che quella ventrale hanno colorazione meno brillante rispetto agli adulti: il becco è nero in ambedue i sessi, ed anche le zampe sono nere fino alla maturità sessuale.
Nelle varie sottospecie sono presenti piccole differenze nella lunghezza del becco e nella presenza ed estensione del bianco e del rosso sulla testa, così come possono essere presenti riflessi purpurei sul corpo.
Il martin pescatore occupa un areale molto vasto che comprende gran parte dell'Eurasia, ilNordafricae la porzione occidentale dell'Oceania. Tuttavia, la specie è stanziale soltanto nella stragrande maggioranza del suo areale europeo, nelsubcontinente indiano, inGiappone,IndocinaeMelanesia. In altre aree, poste prevalentemente nella porzione settentrionale dell'areale (Scozia,penisola scandinava,Russia,Asia Centrale,Manciuria,Corea,Hokkaido) la specie è presente solo d'estate per la nidificazione, mentre con l'arrivo del freddo tende a migrare a sud. Infine, vi sono delle aree (Sud-est asiatico,Indonesia,Filippine,Medio Oriente, e gran parte delNordafrica, sebbene vi siano popolazioni residenti inMaroccoe suiMonti dell'Atlante) in cui questi uccelli svernano per poi ripartire verso nord in primavera.
In generale, questo uccello è residente nelle aree in cui il clima è mite durante la stagione fredda, mentre migra verso le aree costiere oppure verso sud nelle aree in cui durante l'inverno la superficie dell'acqua rimane ghiacciata per lunghi periodi. Le migrazioni hanno solitamente modesta entità, sebbene i martin pescatore siberiani percorrano oltre 3000km per raggiungere i siti dove svernare: alcuni esemplari europei possono inoltre attraversare ilMediterraneoe svernare in Nordafrica o Medio Oriente, così come piccole popolazioni di martin pescatore bengalesi ed indocinesi di questi uccelli possono raggiungere l'Indonesia. La migrazione avviene principalmente durante la notte, mentre durante il giorno questi animali si rifocillano e si riposano nascosti fra la vegetazione.
Il martin pescatore predilige eleggere a propria dimora fiumi e ruscelli a corso lento, ma si adatta molto bene anche a vivere sulle rive di laghi,mangrovieti, canneti,estuari, insenature e perfino porticcioli(frequentati soprattutto d'inverno, quando i corsi d'acqua dove questo animale vive abitualmente possono spopolarsi o addirittura ghiacciare[6]), paludi e bacini artificiali.
Le condizioni essenziali dei corpi d'acqua abitati da questi uccelli sono la presenza di acque limpide (fondamentali per individuare le prede, dato che il martin pescatore si nutre di animali acquatici che caccia utilizzando principalmente la vista) e di abbondante vegetazione costiera, possibilmente con rami sporgenti sulla ruperficie dell'acqua da eleggere a punti d'osservazione: queste esigenze rendono il martin pescatore un ottimo indicatore di qualità dell'habitat. Questo uccello tollera l'urbanizzazione, purché essa non vada ad intaccare la limpidezza delle acque: la costruzione diarginiartificiali in cemento ha tuttavia un effetto negativo sulla presenza di questi animali, che necessitano di argini terrosi per scavare il proprio nido e sono perciò costretti a migrare durante il periodo riproduttivo in zone dove essi non sono presenti.
Les especies d'aves con nome común en llingua asturiana márquense como NOA. En casu contrariu, conséñase'l nome científicu o de la SEO.
El samartín, verderríos o martinete NOA (Alcedo atthis) ye una especie d'ave coraciiforme de la familia Alcedinidae, qu'habita'n llagos y ríos d'Europa, África y Asia.
El llombu del cuerpu, cabeza y ales ye azul-turquesa con rellumos verdosu-metálicos. El banduyu y un par de zones sobre los güeyos son de color naranxa, mentanto que les zones del gargüelu, oreyes y furacos nasales son blanques. Pesie a estes xeneralidaes, ye complicao dar un patrón exautu del color del so plumaxe, darréu qu'esti varia según la incidencia de la lluz. Sicasí, ye un ave inconfundible.
Adi balıqcıl (lat. A.atthis L) — Göyçəqarğakimilər dəstəüstünə aid quşlar dəstəsi.
Bizdə nominativ yarımnövlə təmsil olunmuşdur. Sərçədən bir qədər iridir. Üstü göyümtül-yaşıl, quyruqüstü parlaq-göy , boğazı oxra-ağımtıldır. Dimdiyində, peysərinə tərəf gözlərindən keçməklə enli zolaq uzanır. Bədəninin altı paslı-kürəndir. Dimdiyi qırmızımtıldır. Uçuşu sürətli, tez-tez qanad çalmaqladır. Adətən suyun düz üstündə uçur. Arealı Avropa, Asiya, Şimali Amerikadır. Asan və dağətəyi rayonların, çay, göl və başqa su hövzələrində məskunlaşır. Oturaq yaşayır. Qış mövsümündə bir hissəsi dağlardan arana və cənuba köçür. Azsaylıdır. Uçurumlardakı, yuvalarda yuva quraraq aprelin sonunda 65-70 sm uzunluğunda çuxur qazır. Mayda 5-7 ağ yumurta qoyur. 19-20 gün kürt yatır. Cücələri ancaq dişi yemləyir. Bəzi cütlər mövsüm ərzində 2 dəfə cücə çıxardır. Yalqız və ya cütlərlə gəzir. Xırda balıqlar və su cücüləri ilə qidalanır.
Azərbaycan heyvanlar aləmi. III cild, Onurğalılar. Bakı «Elm». 2004 - 620 s.
Adi balıqcıl (lat. A.atthis L) — Göyçəqarğakimilər dəstəüstünə aid quşlar dəstəsi.
An diredig boutin(Daveoù a vank), pe diredig sant Gwennole (liester : dirediged sant Gwennole)[1], pe evn(ig) sant-Nikolaz(Daveoù a vank) a zo ur spesad evned, Alcedo atthis an anv skiantel anezhañ.
Anvet e voe Gracula Atthis da gentañ-penn (e 1758)[2] gant an naturour svedat Carl von Linné (1707-1778).
Bevañ a ra diwar loened-dour bihan ha pesked.
Ar spesad a gaver ar seizh isspesad anezhañ[3] :
a vo kavet e Wikimedia Commons.
An diredig boutin(Daveoù a vank), pe diredig sant Gwennole (liester : dirediged sant Gwennole), pe evn(ig) sant-Nikolaz(Daveoù a vank) a zo ur spesad evned, Alcedo atthis an anv skiantel anezhañ.
Anvet e voe Gracula Atthis da gentañ-penn (e 1758) gant an naturour svedat Carl von Linné (1707-1778).
El blauet comú (o simplement blauet o blavet al País Valencià), arner,[1] martinet,[2] terrola o torrolera[3] a les Balears (reiet en solsoní) (Alcedo atthis) és un moixó no passeriforme que és el més acolorit d'entre els ocells aquàtics, presenta una dieta principalment ictiòfaga, nidifica en forats excavats en talussos terrosos vora l'aigua i és força sensible a l'estat dels corrents fluvials i masses d'aigua. És un moixó de l'ordre dels coraciformes i de la família dels alcedínids. La subespècie dita martí pescaire, martí pescador, martinet al País Valencià i botiguer[4] (Alcedo Atthis Ispida) és molt coneguda.
La coloració és de les més vistoses i cridaneres de l'avifauna catalana i consisteix fonamentalment en un contrast entre el dors turquesa i el dessota rogenc amb la gola blanca. El bec és negre i les potes que no presenten escates dures són vermelles.
El seu aspecte és rodanxó rematat per un bec extraordinàriament llarg i punxegut, amb ales arrodonides i cua molt curta. La seua morfologia fusiforme i aerodinàmica està especialment capacitada per a penetrar rabent a l'aigua des d'una certa altura per tal de caure de forma precisa sobre peixos i diversos animalons aquàtics. El bec robust i poderós, i en forma de punyal, constitueix una eina fonamental en el procés, perfectament adient per a penetrar l'aigua sense resistència i alhora immobilitzar fermament les esmunyedisses preses.
S'alimenta fonamentalment de peixos i alevins i, en menys mesura, d'artròpodes aquàtics i llurs larves.
És un ocell no gaire abundant com a reproductor als Països Catalans i que sembla que en els darrers anys ha sofert una acusada davallada, gens aliena al grau de contaminació de les aigües i al paral·lel ús de pesticides.
En talussos terrosos excava una galeria profunda (de fins a un metre de longitud) acabada en una cambra més ampla, majoritàriament vora l'aigua, on pot fer dues postes anuals.
Tot i que hi ha una població reproductora i probablement sedèntaria arreu dels Països Catalans, és en l'època de pas i de dispersió postgenerativa quan és més abundant, essent llavors quan es pot observar allunyada dels corrents fluvials.
El blauet comú (o simplement blauet o blavet al País Valencià), arner, martinet, terrola o torrolera a les Balears (reiet en solsoní) (Alcedo atthis) és un moixó no passeriforme que és el més acolorit d'entre els ocells aquàtics, presenta una dieta principalment ictiòfaga, nidifica en forats excavats en talussos terrosos vora l'aigua i és força sensible a l'estat dels corrents fluvials i masses d'aigua. És un moixó de l'ordre dels coraciformes i de la família dels alcedínids. La subespècie dita martí pescaire, martí pescador, martinet al País Valencià i botiguer (Alcedo Atthis Ispida) és molt coneguda.
Rhywogaeth o adar yw Glas y Dorlan (Alcedo atthis) sy'n gyffredin trwy'r rhan fwyaf o Ewrop a rhannau o Asia ac Affrica. Nid yw'n aderyn mudol fel rheol, ond yng ngogledd Ewrop mae'n symud tua'r de yn y gaeaf. Mae'n perthyn i deulu'r Alcedinidae o fewn urdd y Coraciiformes.
Fel yr agryma'r enw, mae'r rhan fwyaf o'r aderyn yn las. Mae'n aderyn gweddol fach, gyda hyd o tua 19 cm (7.5 modfedd). Mae'n byw ar bysgod bach ac anifeiliad bychan eraill sy'n cael eu dal trwy blymio i mewn i'r dŵr a dal y pysgod yn ei big. Fel rheol mae'n eistedd ar frigyn neu rywle cyfleus arall uwchben y dŵr i ddisgwyl am gyfle i blymio. Bydd wedyn yn dychwelyd gyda'r pysgodyn i'r brigyn, ei daro amryw o weithiau yn erbyn y brigyn neu rywbeth caled arall i'w ladd os yw'n bysgodyn gweddol fawr, ac yna ei lyncu. Mae'n hoffi afonydd sy'n llifo'n weddol araf neu byllau, ond mae'n rhaid i'r dŵr fod yn weddol glir iddo fedru gweld ei brae.
Mae'n nythu mewn twll yn y dorlan, sy'n cael ei wneud gan yr adar eu hunain fel rheol, er y gall ddefnyddio hen dwll aderyn neu anifail arall os bydd un ar gael. Nid yw'n adeiladu nyth, dim ond dodwy wyau ym mhen pellaf y twll.
Ledňáček říční (Alcedo atthis) je průměrně 16,5 cm velký pták z čeledi ledňáčkovitých (Alcedinidae). Je velmi výrazně zbarvený s oranžovou spodinou a modrým hřbetem, křídly a temenem. Výrazným znakem je také jeho nápadně dlouhý zašpičatělý zobák. Pro své krásné zbarvení je nazýván Létající drahokam.
Vyskytuje se u pomalu tekoucích čistých vod na velkém území Evropy, Asie a v severní Africe. Ve střední Evropě se přitom jedná o jediného zástupce své čeledi.
Ledňáček říční je po většinu roku samotářsky žijící a přísně teritoriální pták. Živí se především menšími rybami, které loví střemhlavým útokem pod vodou, ale v malé míře se v jeho potravě objevuje i vodní hmyz a obojživelníci. Hnízdí v norách, které si sám hloubí ve strmých březích vod, v jedné snůšce přitom bývá 5–7 světlých vajec.
Ledňáček říční je jen o něco málo větší než vrabec. Dorůstá 16–17 cm, v rozpětí křídel měří 24–26 cm a dosahuje hmotnosti mezi 40–45 g. Má zavalité tělo, krátký ocas a končetiny, široká křídla a zhruba 4 cm dlouhý rovný zašpičatělý zobák. Je výrazný svým zářivým zbarvením, které se mírně liší v závislosti na jednotlivých poddruzích (viz Taxonomie). Středoevropský poddruh, A. a. ispida, má vnější část křídel, hřbet, ocas a téměř celou hlavu modrou, hruď a končetiny jsou jasně oranžové, zobák tmavý, skvrna pod ním a po stranách krku je pak zbarvena bíle.
Obě pohlaví se přitom zbarvením nijak výrazně neliší, samice však na rozdíl od samců mají červeně zbarvený kořen spodní čelisti. Mladí ptáci jsou obecně jednotvárněji zbarveni a jejich opeření má zelenavější odstín.[2]
V severní Africe, Evropě a ve většině Asie se jedná o naprosto nezaměnitelný druh, v její jihovýchodní části však může být relativně snadno zaměněn s více jak 6 jinými druhy ledňáčků, zejména pak s ledňáčkem modrohřbetým (Alcedo meninting).[3]
Jeho let je rychlý (dokáže dosáhnout i rychlosti vyšší jak 45 km/h)[4] a přímý a dá se při něm relativně snadno určit díky jeho jasně modře zbarvenému kostřci.[5]
Často a nápadně se ozývá, nejčastěji krátkým, ostrým a při vzrušení často opakovaným tyt-tyt.[6][7]
Ledňáček říční se vyskytuje téměř v celé Evropě s výjimkou Islandu, severního cípu Britských ostrovů a Skandinávie. Značně zasahuje také na rozsáhlé území Asie, zejména pak do její západní, východní, jižní a jihovýchodní části. Izolovaně obývá také severní Afriku. Jeho globální areál rozšíření přitom zaujímá plochu velkou zhruba 24 900 000 km2.[8]
Severské populace jsou většinou tažné, ptáci z jižních populací na svých hnízdištích setrvávají po celý rok.[2] Tažní jedinci zimují zejména ve střední Evropě a Středomoří a někteří migrují až na vzdálený africký kontinent. Asijští ptáci pak zimují zejména v jihovýchodní Asii. Migruje především v noci a často i na dlouhé vzdálenosti, např. sibiřští ptáci musí ročně zdolat i více jak 3000 km.[3]
V posledních letech nebyl u jeho populace, která čítá zhruba 600 000 párů,[8] zaznamenán pokles vyšší jak 30 % a proto je v Červeném seznamu zaznamenán jako málo dotčený druh.[9] Evropská populace pak čítá 67 000 – 135 000 párů.[10]
Jeho početnost je však většinou rok od roku odlišná a to zejména v závislosti na teplotách v zimním období. Typickým příkladem je Belgie, kde bylo po zimě s velmi nízkými teplotami zaznamenáno jen osm párů, během pěti let se jeho početnost na území tohoto státu zvýšila až na 45 párů, z toho však v následujícím roce nepříznivou zimu přežilo pouze 25 párů.[2] Vážnou hrozbu pro něj však představuje i ničení přirozeného biotopu a nedostatek hnízdních míst.[4]
Žije v blízkosti pomalu tekoucích čistých vod bohatých na ryby. Z tohoto důvodu mohou ledňáčci sloužit také jako bioindikátor čisté vody. Nejčastěji tak obývá řeky, potoky, rybníky, jezera, přehrady a mokřiny. Během zimního období často zalétává i k poloslaným vodám.[2]
V České republice se ledňáček říční vyskytuje celoročně. I přesto, že je jeho populační trend na českém území v posledních letech na mírném vzestupu,[11] stále jej řadíme mezi silně ohrožené a tudíž i přísně chráněné druhy.[12] Na území ČR totiž hnízdí pouze v počtu 300–700 párů, a to maximálně do nadmořské výšky 900 m.[6]
Ledňáček říční je plachý a po většinu roku samotářsky žijící a přísně teritoriální pták. V případě, že na jeho území vnikne konkurent, skloní se, začne pomalu kývat hlavou ze strany na stranu a roztahuje křídla. K soubojům dochází jen zřídkakdy, jeho podstatou je však shození jednoho z účastníků do vody a jeho přidržení pod ní. Tyto souboje se však téměř vždy obcházejí bez jakýchkoli vážných zranění.[13] V ČR se ekologií a ochranou ledňáčka říčního od roku 1994 zabývá program ALCEDO (celorepublikový garant: Pavel Čech, 02/19 ZO ČSOP Alcedo).[14][15][16] Od roku 2007 je vypracována podrobná metodika ochrany a výzkumu tohoto druhu (Metodika ČSOP č. 34).[17]
Živí se zejména menšími rybami do velikosti 12 cm, které v jeho potravě zaujímají 60–67 %.[4] Obvyklou kořist však představují ryby o velikosti 6–7 cm a váze 3 gramy.[18][19] Nejčastěji jsou zde zastoupeny vranky, pstruzi, štiky, tloušti a jiní zástupci čeledi kaprovitých.[4] V ČR dominují v potravě na tekoucích vodách zejména hrouzci, jelci, plotice a oukleje, na nádržích okoun.[18][19][20] Vyjma ryb požírá i obojživelníky, hmyz a korýše.[4] Podle rozsáhlého monitoringu provedeného mezi lety 1999 až 2013 na patnácti hnízdních lokalitách zahrnujících vodní nádrže, řeky a potoky však tvoří nerybí kořist jen cca 0,1 % potravy (analyzováno 30 hnízd, obvykle pozměněné vodní ekosystémy, 16 933 diagnostikovaných jedinců kořisti).[19] Ledňáček je schopen lovit i mihule.[21] Nejnovější výzkumy ukazují, že snůška ledňáčků, do doby než opustí hnízdní kotlinku, spotřebuje podle počtu mláďat (4–8 ks) ryby o celkové váze 1498 až 2968 gramů, tj. v průměru 334 gramů (1837 kJ) ryb na mládě za 25 dní pobytu v hnízdě. Denní příjem ryb jednoho mláděte odpovídá 37 % váhy jeho těla.[20] Ledňáček ztrácí rychlým létáním hodně energie, denně proto musí spořádat takové množství potravy, které se vyrovná celým 60 % jeho celkové hmotnosti.[13]
Na kořist většinou číhá vsedě na větvi visící obvykle 1–2 m nad vodou, v případě, že se v okolí žádné vhodné větve nenacházejí, vyhlíží ji i za třepotavého letu (takto se však stává pouze ve 3 % případů). Pokud kořist spatří, vrhá se rychlým střemhlavým letem pod vodní hladinu, uchopí ji do zobáku a poté se opět vrací zpět na svou pozorovatelnu.[4] Pod vodou má oči otevřené, ale chráněné jemnou blankou, kvůli které nevidí a spoléhá se tak pouze na dotek.[22]
Ulovenou potravu následně zabíjí údery o větev a polyká ji hlavou napřed, aby se neporanil o rybí šupiny a ploutve.[23] Při lovu se může potopit i jeden metr pod vodní hladinu,[22] obvykle však nepřesahuje hloubku 25 cm.[24] Úspěšnost lovu je velmi nízká, jen totiž přibližně každý desátý pokus je úspěšný.[22]
Nestravitelných zbytků, jako jsou kosti, se několikrát denně zbavuje v podobě malých šedých vývržků.[3]
V České republice je potravě ledňáčka říčního díky programu ALCEDO věnována maximální pozornost.[17][25] Je sledována na údolních nádržích[26][27], řekách[18] a speciální pozornost je věnována potravě ledňáčků na pstruhových potocích.[19][25]
Obě pohlaví ledňáčka říčního pohlavně dospívají ve stáří jednoho roku. Hnízdění je po celý rok jediné období, kdy se nezdržuje samotářsky, ale v párech, každý pár přitom obhajuje teritorium velké až 1 km.[24] Je známý svými námluvami, při kterých samec pronásleduje samičku, oba se spolu střemhlav vrhají do vody, avšak v poslední chvíli změní směr a letí vysoko ke korunám stromů. Ledňáččí zásnuby mohou trvat i několik hodin, poté dochází k tzv. zásnubnímu krmení. Samec přináší samici potravu, uklání se a předává ji přímo samičce do zobáku.[4]
Hloubí si vlastní noru na příkrých březích v blízkosti vod. Většinou bývá umístěna vysoko, v některých případech až 37 m nad hladinou,[2] díky čemuž je chráněna před mnoha predátory, jako jsou například lasičky. Pro její vybudování potřebuje měkkou půdu, do které zobákem naráží až do doby, dokud se v ní neobjeví důlek. V konečném stádiu nora může na délku měřit až půl metru a na jejím konci je malá komůrka. Pokud je na okraji hnízda trus, znamená to, že noru obývají mláďata.
Hnízdí od května až do září, ročně má přitom obvykle 1–2 snůšky. Klade 5–7 bílých, 22 × 19 mm velkých a 4,3 g těžkých vajec (z toho 5 % tvoří skořápka),[10] na jejichž sezení, které trvá 19–21 dní, se střídavě podílí oba rodiče. Výjimkou jsou pouze noci, kdy inkubaci vykonává pouze samice.[2] Mláďata se rodí slepá a holá, v prvních dvou týdnech měří zhruba 5–8 cm. Zpočátku je rodiče krmí v intervalu 45 minut, v pozdějším věku již v intervalu 15 minut.[22] Hnízdo opouští po 23–27 dnech. V tomto období jsou velmi náchylná a kvůli promoknutí peří se často při pokusu o lov kořisti utopí. Dospělosti se tak dožívá průměrně jen 50 % z nich.[2]
Ve volné přírodě se dožívá průměrně sedm let,[2] zatím nejstarší zaznamenaný jedinec pochází z Belgie s věkem 21 let.[28]
Ledňáčci jsou malí ptáci tvořící čeleď ledňáčkovitých a tři samostatné podčeledi – Halcyoninae, Cerylinae a Alcedininae. Nejpočetnější rod třetí zmiňované podčeledi, Alcedo, kam řadíme i ledňáčka říčního, čítá celkem 17 druhů. Název Alcedo je přitom latinský výraz pro ledňáčka, Atthis zase jméno krásné mladé ženy z ostrova Lesbos a přítelkyně známé básníkářky Sapfó.[10] Jeho nejblíže příbuznými druhy jsou přitom ledňáček modrohřbetý, límcový a větší.[3]
Druh poprvé popsal v roce 1758 švédský přírodovědec Carl Linné pod původním názvem Alcedo ispida.[29]
Většinou u něj rozlišujeme sedm poddruhů (viz přehled níže),[24][29] některé zdroje však uvádí poddruhů i více.[30]
V tomto článku byly použity překlady textů z článků Common Kingfisher na anglické Wikipedii a Eisvogel na německé Wikipedii.
Obrázky, zvuky či videa k tématu ledňáček říční ve Wikimedia Commons
Ledňáček říční (Alcedo atthis) je průměrně 16,5 cm velký pták z čeledi ledňáčkovitých (Alcedinidae). Je velmi výrazně zbarvený s oranžovou spodinou a modrým hřbetem, křídly a temenem. Výrazným znakem je také jeho nápadně dlouhý zašpičatělý zobák. Pro své krásné zbarvení je nazýván Létající drahokam.
Vyskytuje se u pomalu tekoucích čistých vod na velkém území Evropy, Asie a v severní Africe. Ve střední Evropě se přitom jedná o jediného zástupce své čeledi.
Ledňáček říční je po většinu roku samotářsky žijící a přísně teritoriální pták. Živí se především menšími rybami, které loví střemhlavým útokem pod vodou, ale v malé míře se v jeho potravě objevuje i vodní hmyz a obojživelníci. Hnízdí v norách, které si sám hloubí ve strmých březích vod, v jedné snůšce přitom bývá 5–7 světlých vajec.
Isfuglen (latin: Alcedo atthis) er en sjælden dansk ynglefugl der tilhører skrigefuglene.
Navnet, isfugl stammer fra det gammel højtyske Eisvogel som sprogforskere diskuterer betydningen af. Nogle mener det betyder skinnende, andre relaterer navnet til isen, og refererer til isfuglens ophold ved frosne vandløb, endnu andre henviser til de "isblå" rygfjer eller isfuglens synlighed i is og sne. Sidst antager nogle, at navnet oprindeligt betød "jernfugl" (tysk: Eisenvogel), da rygfjerne er stålblå og bugen er rustfarvet. Såvel Dansk Ornitologisk Forening, Den Danske Ordbog, Gyldendals Etymologisk Ordbog, Ordbog over det Danske Sprog og Politikens Nudansk Ordbog med Etymologi støtter den sidste udlægning.[1][2][3]
Isfuglen er en meget farvestrålende fugl. Den er stærkt blå på ryggen og orange på undersiden. Den har et kraftigt, spidst næb som den bruger, når den styrtdykker efter fisk eller når den fanger guldsmede i luften. Den er ca. 16 cm lang, vejer 40 – 45 g og har et vingefang på 24 – 26 cm.
Isfuglen har et hårdt metallisk kald, som tit høres når den stryger forbi, lavt over vandet som en metalblå raket. I Danmark yngler ca. 250 – 400 par. Reden placeres i huller i stejle brinker i nærheden af fiskerige åer og søer. Den graver til dette formål en ca. 1 m lang gang. Isfuglen får typisk 2-3 kuld unger om året med 5 – 7 æg i hver. Jo ældre fuglene bliver desto flere kuld. Der er registreret op til fire kuld om året, hvilket dog kun ses hos 1 ud af 80 par. Æggene ruges i 19 – 21 dage og ungerne fodres af forældrene i 23 – 27 dage efter klækningen.
Da isfuglen er afhængig af gode udsigtsposter at jage fra, foretrækker den at leve ved åer og søer hvor der er vandrette grene, der rager langt ud over vandet.
Isfuglen (latin: Alcedo atthis) er en sjælden dansk ynglefugl der tilhører skrigefuglene.
Der Eisvogel (Alcedo atthis) ist die einzige in Mitteleuropa vorkommende Art aus der Familie der Eisvögel (Alcedinidae). Er besiedelt weite Teile Europas, Asiens sowie das westliche Nordafrika und lebt an mäßig schnell fließenden oder stehenden, klaren Gewässern mit Kleinfischbestand und Sitzwarten. Seine Nahrung setzt sich aus Fischen, Wasserinsekten (Imagines und Larven), Kleinkrebsen und Kaulquappen zusammen. Der Bestand hat in den letzten Jahren wieder zugenommen und die Art wird derzeit in Europa als dezimiert, aber im gesamten Verbreitungsgebiet als wenig bedroht eingestuft. Der Eisvogel war 1973 und 2009 Vogel des Jahres in Deutschland,[1] 2000 in Tschechien, 2005 in Belgien, 2006 Vogel des Jahres in der Schweiz,[2] 2009 in Österreich und 2011 in der Slowakei.
Der Eisvogel hat wie alle Vertreter der Gattung einen kurzen und gedrungenen Körper mit kurzen Beinen, kurzen Schwanzfedern und breiten Flügeln. Der große Kopf mit dem etwa 4 cm langen, spitzen Schnabel sitzt an einem kurzen Hals. Die Oberseite wirkt je nach Lichteinfall kobaltblau bis türkisfarben; auf dem Rücken befindet sich ein leuchtend blauer Streifen, der besonders beim Abflug auffällt. Eisvögel haben eine Körperlänge von etwa 16 bis 18 cm und wiegen 35 bis 40 g. Die Flügelspannweite beträgt etwa 25 cm.
Oberkopf, Flügeldecken, Schultern und Schwanzfedern sind dunkelblaugrün bis grünblau gefärbt, wobei sich an den Kopffedern azurblaue Querbänder und an den Flügeldecken azurblaue Spitzen befinden. Bis auf die weiße Kehle ist die Unterseite beim Altvogel rostrot bis kastanienbraun gefärbt. Die Kopfzeichnung ist durch rotbraune Ohrdecken, scharf abgesetzte weiße Halsseitenflecken und einen blaugrünen oder blauen Bartstreif charakterisiert. Auf der Stirn befindet sich vor jedem Auge ein kastanienbrauner Fleck, der von vorn gesehen weiß erscheint. Zur Brutzeit sind die Füße orangerot.
Das Männchen hat einen schwarzen Schnabel, der an der Unterseite leicht aufgehellt sein kann. Das Weibchen zeigt einen orangefarbenen Unterschnabel, dessen Färbung sich mindestens von der Basis bis zum vorderen Drittel erstreckt. Beim Männchen hat das Gefieder der Oberseite meist einen blauen Grundton mit großen und zahlreichen azurblauen Flecken auf dem Oberkopf, das Weibchen ist oberseits eher blaugrün gefärbt.
Die Jungvögel haben oberseits dunkelbraun gefärbte Füße. Das Gefieder ist matter und die Oberseite grünlicher als bei Altvögeln. Die Brustfedern haben fast immer grünliche oder graue Spitzen. Der Schnabel ist ziemlich kurz und schwarz und zeigt einen hellen Fleck an der Spitze.
Von Ende August bis Mitte November werden in der Mauser die Schwungfedern abschnittsweise in einer festgelegten Reihenfolge gewechselt. In Mitteleuropa werden in dieser Zeit meist nur drei Viertel aller Federn erneuert, so dass die Mauser im darauf folgenden Sommer fortgesetzt wird. Bei diesjährigen Jungvögeln werden in der Jugendmauser das Kleingefieder und manchmal auch die Schwanzfedern gewechselt.
Der kurze, scharfe Ruf des Eisvogels klingt wie „tiht“ oder „ti-it“, das bei Erregung zu „tih-tih“ oder „tit-tit-tit“ abgewandelt wird.
Bei Erregung klingen die Rufe fast stimmlos „krrikrrtkrrt“. Zur Balz sind Eisvögel besonders ruffreudig und wandeln ihre Rufe geringfügig ab. Das klingt wie „tiet-tiet“, „tit-tieh“, „tjii-tit-tit“ oder ähnlich. Entgegen falscher Beschreibungen tragen Eisvögel keinen Gesang mit verschiedenen Rufen, Pfiffen und Rollern vor.
Die Bettelrufe der Jungen bestehen aus einem durchdringenden, lang andauernden „rrüerrüerrüe“. Ein Altvogel mit Futter meldet sich am Höhleneingang manchmal mit einem rauen „kreh“. Zur Verständigung mit den flüggen Jungen verwenden Eisvögel Frage-Antwort-Rufe. Altvögel kündigen sich mit einem kurzen „tieht“ an und Jungvögel antworten mit „tschik“.
Der Eisvogel besiedelt weite Teile Europas, Asiens, das westliche Nordafrika und teilweise Australien.[3] Isolierte Populationen finden sich im östlichen Indonesien und in Melanesien. Zu den nicht von Eisvögeln besiedelten Regionen zählen Island, Nordschottland, Nordskandinavien und Sibirien. In Hochgebirgsregionen und Wüsten kommt diese Vogelart ebenfalls nicht vor, da Eisvögel während des ganzen Jahres offenes Süßwasser benötigen. In Mitteleuropa ist der Eisvogel mit wenigen Ausnahmen ein Standvogel. In vielen anderen Gebieten wie nordeuropäischen,[4] osteuropäischen und zentralasiatischen Populationen kann der Anteil von Zugvögeln groß sein. Zugrouten und Überwinterungsplätze sind jedoch nicht hinreichend erforscht.
Der Eisvogel lebt an mäßig schnell fließenden oder stehenden, klaren Gewässern mit Kleinfischbestand. Diese sollten von einem ausreichenden Angebot an Sitzwarten und möglichst auch von Gehölzen gesäumt sein. Es werden Flüsse, Bäche, Seen und auch vom Menschen geschaffene Gewässer wie Altwässer, Tümpel, Gräben, Kanäle, Teichanlagen, Talsperren und Abgrabungen genutzt. Außerhalb der Brutzeit kann er sich sogar am Meer aufhalten. Als Brutplätze dienen Steilufer oder große Wurzelteller umgestürzter Bäume mit dicker Erdschicht. Auch vom Menschen geschaffene Hohlwege und Gruben werden genutzt.
Der Eisvogel ernährt sich von Fischen, Wasserinsekten und deren Larven, Kleinkrebsen und Kaulquappen. Er kann Fische bis neun Zentimeter Länge mit einer maximalen Rückenhöhe von zwei Zentimeter verschlingen. Bei langgestreckten, dünnen Arten verschiebt sich die Höchstgrenze auf zwölf Zentimeter Körperlänge.
Die Jagdmethode des Eisvogels ist das Stoßtauchen: Von einer passenden Sitzwarte über dem Wasser oder nahe am Wasser wird der Stoß angesetzt. Wenn er eine mögliche Beute entdeckt, dann stürzt er sich schräg nach vorn-unten kopfüber ins Wasser und beschleunigt dabei meist mit kurzen Flügelschlägen. Die Augen bleiben beim Eintauchen offen und werden durch das Vorziehen der Nickhaut geschützt. Ist die Wasseroberfläche erreicht, wird der Körper gestreckt und die Flügel werden eng angelegt oder nach oben ausgestreckt. Bereits kurz vor dem Ergreifen der Beute wird unter Wasser mit ausgebreiteten Flügeln und Beinen gebremst. Zur Wasseroberfläche steigt er zuerst mit dem Nacken auf, wobei er den Kopf an die Brust gepresst hält. Schließlich wird der Schnabel mit einem Ruck aus dem Wasser gerissen und der Vogel startet entweder sofort oder nach einer kurzen Ruhepause zum Rückflug auf die Sitzwarte.[5] Im Allgemeinen dauert ein Versuch nicht länger als zwei bis drei Sekunden. Wenn ein geeigneter Ansitz fehlt, kann der Eisvogel aber auch aus einem kurzen Rüttelflug tauchen. Nicht jeder Tauchgang ist erfolgreich, er stößt des Öfteren daneben.
Der Eisvogel benötigt zur Bearbeitung der Beute in der Regel einen dicken Ast, eine starke Wurzel oder eine andere, möglichst wenig schwingende Unterlage. Kleinere Beute wird mit kräftigem Schnabeldrücken oft sofort verschlungen. Größere Fische werden auf den Ast oder die Wurzel zurückgebracht, dort totgeschüttelt oder auf den Ast oder die Wurzel geschlagen, im Schnabel „gewendet“ und mit dem Kopf voran verschluckt, da sich andernfalls die Schuppen des Fisches im Schlund sträuben würden. Der Eisvogel schluckt seine Beute in einem Stück. Unverdauliches, wie Fischknochen oder Insektenreste, wird etwa ein bis zwei Stunden nach der Mahlzeit als Gewölle herausgewürgt.
Die meisten Eisvögel leben in einer monogamen Brutehe. Vor allem in Jahren mit hoher Dichte leben einige Männchen in Bigamie mit zwei Weibchen, die, zeitlich überlappend, bis zu mehreren Kilometern voneinander entfernt brüten. Nach dem Schlüpfen der Jungen füttert das Männchen die parallel verlaufenden Bruten im Wechsel. Dabei sind auch Schachtelbruten möglich.
Zwischen Februar und März streifen Eisvögel laut rufend die Gewässer entlang. Wenn sie einen möglichen Partner gefunden haben, finden ausgedehnte Verfolgungsflüge knapp über dem Wasserspiegel statt, auch mitten durch den Wald bis über die Baumkronen. Sehr selten sind mehrere Vögel beteiligt. Danach werden mögliche Brutplätze meist durch Männchen besetzt.
Zur Balz trägt das Männchen kleine Fische herbei, um sie dem Weibchen mit einer Verbeugung zu überreichen, das sie rufend und mit zitternden Flügeln entgegennimmt. Die Balzfütterung stärkt die Paarbindung und dient auch der Beurteilung des Partners. Manchmal sitzen die Vögel nun gemeinsam auf einem Ast vor einem möglichen Brutplatz und rufen abwechselnd.
Während der Bauzeit der Höhle finden zahlreiche Balzfütterungen und gegen Ende auch Kopulationen statt. Zur Paarung nimmt das Männchen nach einer Beuteübergabe eine Imponierstellung ein, bei der es mit angelegtem Gefieder aufgerichtet sitzt und die Flügel nach vorn sinken lässt. Dann fliegt das Männchen hinter das Weibchen, das seine Paarungsbereitschaft oft durch Rufe anzeigt und sich fast waagrecht auf den Ast oder die Wurzel legt, und landet auf dem Rücken der Partnerin. Nun greift das Männchen mit dem Schnabel in die Nackenfedern des Weibchens und hält, während der einige Sekunden dauernden Begattung, flügelschlagend das Gleichgewicht. Nachher wird meist gemeinsam gebadet. Begattungen können mit oder ohne vorangehende Balzfütterung mehrmals am Tag stattfinden.
An einer lotrechten oder leicht nach vorn geneigten Steilwand aus Lehm oder festem Sand, die unbewachsen, trocken und im Innern frei von hinderlichen Wurzeln ist, wird möglichst im oberen Abschnitt mit dem Schnabel eine Höhle gegraben. Die im Innern leicht ansteigende Nisthöhle mit einem Kessel am Ende ist 40 bis 80 Zentimeter lang, im Querschnitt hochoval und etwa acht Zentimeter hoch. Der Kessel hat einen Durchmesser von 17 Zentimeter und ist ungefähr zwölf Zentimeter hoch. Im weichen Sand sind, im Gegensatz zu hartem Lehm, Höhlenlängen von bis zu 100 Zentimeter möglich.
Zu Beginn des Höhlenbaus sitzt das Brutpaar vor einer Steilwand, bis das Männchen plötzlich losfliegt und kurz im Rüttelflug vor einer geeignet erscheinenden Stelle verharrt, um mit dem Schnabel in die Erdwand zu hacken. Danach kehrt es auf den Ast oder die Wurzel zurück, um sich Erdreste vom Schnabel zu reiben und arbeitet danach weiter. Bald beteiligt sich auch das Weibchen, und nach einiger Zeit haben sich beide auf eine Stelle für die Anlage der Höhle geeinigt, so dass sie nun abwechselnd das Loch vergrößern. Nachdem ein Halt für die Krallen entstanden ist, kann jeweils mehrmals zugehackt werden. Meist hält dabei einer der beiden Vögel Wache. Wurde der Tunnel bereits ein Stück weit in die Wand getrieben, wird die freigegrabene Erde mit den Krallen nach hinten gescharrt und rückwärts aus der Röhre geschoben. Erst wenn der Kesselbau begonnen hat, kann der Eisvogel mit dem Kopf voraus aus der Höhle kommen. Stellt ein Stein oder eine Wurzel ein Hindernis dar, wird das Problem entweder mit einer Krümmung der Röhre umgangen oder an anderer Stelle gänzlich neu begonnen. Der Bau einer Bruthöhle kann zwei bis drei Wochen dauern. Fertiggestellte Höhlen werden zur Markierung mit weißen Kotspritzern gekennzeichnet.
Manchmal werden von einem Brutpaar mehrere Röhrenansätze oder fertige Höhlen gebaut. Oft werden auch alte, noch intakte Bruthöhlen nach einer Säuberung erneut bezogen. Dabei ist es unwichtig, ob das Brutpaar selber oder ein anderes die Höhle angelegt hat. Häufig werden auch unvollendete Höhlen aus vorangegangenen Jahren fertiggestellt. Gegen Ende März oder Anfang April haben die meisten Brutpaare dann eine geeignete Höhle bezogen.
Die Eiablage findet vormittags statt. Jeden Tag wird ein Ei gelegt. Die Eier sind weiß, glatt, fast kugelrund und zeigen in den ersten Tagen ein zartes Rosa. Danach färbt sich die Oberfläche porzellanweiß. Das Gewicht eines Eies liegt bei 4,4 Gramm. Hin und wieder sitzt ein Altvogel neben dem unvollständigen Gelege.
Das Weibchen legt in Mitteleuropa sechs bis acht Eier, selten mehr, und bebrütet diese im Wechsel mit dem Männchen erst, wenn das Gelege vollständig ist. Der brütende Vogel, nachts meist das Weibchen, sitzt mit dem Kopf zum Ausgang. Zur Brutablösung ruft der ankommende Partner vor der Steilwand kurz, worauf der brütende Vogel die Höhle verlässt. Die Brutzeit dauert 19 bis 21 Tage. Die Jungen schlüpfen vorwiegend am selben Tag, und nachdem alle geschlüpft sind, bleiben die Eierschalen meist am Eingang des Brutkessels oder in der Höhle liegen. Manchmal werden sie auch aus der Höhle entfernt und vor der Steilwand oder über Wasser fallen gelassen.
Von allen begonnenen Bruten gehen 30 bis 40 Prozent verloren. Ein Großteil der Verluste entsteht durch Hochwasser. Dabei werden manche Bruthöhlen durch starke Regenfälle überflutet oder zum Einsturz gebracht. Zudem ist das Gewässer durch mitgeführte Boden- und Lehmteilchen stark getrübt und vom Regen aufgewühlt, so dass der Fischfang beträchtlich erschwert wird und die Brut aufgrund von Nahrungsmangel verhungert. Ältere Jungvögel können allerdings kurze Mangelperioden überstehen.
Eine ungünstig angelegte Nisthöhle kann von Füchsen, Wieseln, Waschbären, Ratten, Mäusen oder Maulwürfen von oben oder von vorn ausgeraubt werden. Dabei werden Eier und jüngere Jungvögel sowie meist auch der hudernde oder brütende Altvogel erbeutet. Eine Brut kann auch bei zwei- bis dreistündigen Störungen durch Menschen verloren gehen, da es die Altvögel danach längere Zeit nicht wagen, wieder in die Röhre zu schlüpfen. Nach einem Brutverlust werden wenige Tage später erneut sechs bis sieben Eier gelegt.
Nach dem Schlüpfen sind die Jungen nackt und blind. Während ein Altvogel hudert, fängt der andere für die Fütterung zunächst Insekten und später vier bis fünf Zentimeter lange Fische. Wenn ein Küken gefressen hat, rotieren die Nestlinge einen Platz weiter, so wird eine gleichmäßige Ernährung aller Küken sichergestellt.[6] Nach acht Tagen zeigen sich an Brust, Rücken und Flügeln die ersten bläulichen Federkiele. Etwa am zehnten Tag öffnen sich die Augen. Nun wird lediglich noch nachts gehudert. Vierzehn Tage nach dem Schlüpfen sind die Jungen befiedert, wobei die Federn noch von einer durchscheinenden Hülle umgeben sind. Nach drei Wochen ist das Gefieder bis auf kleinere Bereiche am Kopf weitgehend von den Hüllen befreit.
Ende Mai bis Mitte Juni fliegen die Jungen 23 bis 28 Tage nach dem Schlüpfen aus. Sie haben dabei ein Gewicht von etwa 42 Gramm. Die Jungvögel verlassen die Bruthöhle oft aus eigenem Antrieb am frühen Morgen oder am Vormittag, meistens alle am selben Tag in einem Zeitraum von wenigen Minuten bis zu einigen Stunden. Manchmal erfolgt das Ausfliegen aber auch in Schüben an zwei aufeinander folgenden Tagen. Die Jungvögel halten sich danach in der Umgebung reglos auf Sitzplätzen auf, die oft im dichten, schattigen Geäst liegen. Die Eltern, vor allem das Männchen, versorgen sie mit Fischen, führen sie dabei aber stückweise von der Bruthöhle weg. Anfangs bekommen sie die Nahrung gereicht, später fliegen sie den Altvögeln entgegen. Zudem beginnen sie bald, das Fischen zu lernen. Nach ein bis zwei Tagen werden sie energisch und laut rufend von den Altvögeln aus dem Revier vertrieben. Gefahr droht ihnen von Sperber und Habicht, eventuell auch vom Waldkauz.
Im Juni bis Juli folgt nach einer verkürzten Balz eine zweite Brut, deren Ablauf sich nicht wesentlich von der ersten unterscheidet. Je nach Brutbeginn fliegen die Jungvögel in der Zeit von Mitte Juli bis Anfang August aus. Auch Schachtelbruten mit Überschneidungen von fünf bis zehn Tagen sind möglich. Einige Brutpaare beginnen meist verschachtelt noch eine dritte Brut, so dass deren Junge Ende August bis Ende September flügge werden. Sehr selten kommen Viertbruten vor, bei denen die Jungvögel im Oktober ausfliegen.
Ringfundanalysen und Populationsstudien ergaben, dass der Eisvogel eine hohe Sterblichkeitsrate aufweist. So sterben ungefähr 80 Prozent der Jungvögel zwischen dem Verlassen der Bruthöhle und der folgenden Brutsaison. Zudem sterben etwa 70 Prozent der Altvögel im Verlauf eines Jahres. Wenige Exemplare werden drei Jahre alt. Ausnahmen mit einem Alter von fünf Jahren sind sehr selten. Der hohen Sterblichkeit steht jedoch jährlich eine hohe Reproduktionsrate gegenüber.
Während die Altvögel meistens auch außerhalb der Brutsaison in ihren Revieren bleiben, streifen die selbstständigen Jungvögel auf der Suche nach einem geeigneten Gebiet ungefähr von Juli bis Mitte Oktober umher. Die Wanderungen können wenige bis 1000 Kilometer umfassen. Dabei legen Weibchen meist größere Entfernungen zurück als Männchen. Die Jungen aus Zweit- und Drittbruten legen häufig längere Wanderungen zurück. Haben sie ein Revier für den Winter gefunden, wird es in Hinblick auf die Gewässer und die Umgebung erkundet. Auf die Eignung als Brutrevier in der nächsten Brutsaison wird es unter anderem durch Besuche in Brutrevieren anderer, noch späte Bruten aufziehender Vögel, beurteilt. Ab November stellen sie größere Ortsbewegungen ein und nehmen in Erwartung des kommenden Winters von knapp 40 Gramm im Spätsommer auf 44 bis 46 Gramm zu.
Der Eisvogel ist ein territorialer Einzelgänger. Er ist standorttreu und tagaktiv. Oft sitzt er lange Zeit still auf einem niedrig über dem Wasser hängenden Ast.
Bei der Begegnung zweier Individuen wird zunächst gedroht. Dabei sitzt der Eisvogel hoch aufgerichtet, gestreckt, mit angelegtem Kleingefieder und nach vorn sackenden Flügeln. Oft wird auch der Schnabel geöffnet. Die Kehlfedern sind eng angelegt. Zur Verstärkung der Drohung verbeugt sich der Eisvogel ganz langsam vor dem Gegner, wobei der Kopf einen vertikalen Kreisbogen beschreibt oder langsam von einer Seite zur anderen gedreht wird. Die stärkste Drohung besteht darin, dass der Vogel die Flügel ausbreitet und sich in voller Größe zeigt. Bei Drohduellen sitzen die Rivalen steif und dünn im Profil gegenüber, wobei manchmal kurze, von erregten Rufen begleitete Verfolgungsflüge stattfinden. Die Dauer kann mehrere Stunden betragen, in denen offensichtliche Gefahren kaum bemerkt werden. Vermutlich testen sie sich dabei in Bezug auf Ausdauer, Kraft und Belastbarkeit. Mit der Aufgabe des schwächeren Vogels endet das Duell.
In Ausnahmefällen reicht das Drohen nicht aus und es kommt zum Kampf. Dabei versucht ein Eisvogel, den anderen vom Ansitz zu stoßen oder in den Nacken zu beißen. Wenn dies nicht gelingt, fassen sich die Rivalen gegenseitig am Schnabel und zerren sich hin und her, flattern zu Boden oder fallen ins Wasser. Meist enden die Kämpfe ohne ernsthafte Verletzungen. Zum Schluss flieht der Unterlegene. Der Sieger bleibt zurück oder verfolgt den Gegner noch ein kurzes Stück.
Selbstständige Jungvögel aus früheren Bruten desselben Jahres besuchen oft (etwa ab Juni) die Brutsteilwand. Manchmal werden diese aus fremden Bruten stammenden Besucher von den Altvögeln energisch verjagt, bei anderen Gelegenheiten aber ignoriert oder geduldet. Sie zeigen ein starkes Interesse an Bruthöhlen, insbesondere solchen mit Nestlingen, und beteiligen sich nachweislich zumindest teilweise intensiv an der Fütterung (Bruthilfe).
Außerhalb der Brutsaison können sich an einem bestimmten Gewässerabschnitt mit ausreichendem Nahrungsangebot mehrere Eisvögel ohne gegenseitiges Drohen aufhalten.
Greifvögeln entkommt der Eisvogel oft, indem er zunächst laut rufend flach über dem Wasser fliegt und plötzlich aus vollem Flug einen Tauchstoß ausführt, so dass der Jäger über ihn hinwegfliegt und damit seine Beute verloren hat.
Die Population des Eisvogels in Europa macht weniger als die Hälfte des weltweiten Bestandes aus. Nach Angaben der IUCN ist diese mit weniger als 160.000 Paaren relativ klein und nahm zwischen 1970 und 1990 mäßig ab. Obwohl die Art zwischen 1990 und 2000 grundsätzlich weitgehend stabil war und stabilen, fluktuierenden oder steigenden Trends in großen Teilen Europas unterliegt, gilt die Population als noch nicht erholt, da sie die Stufe vor dem Schwinden noch nicht erreicht hat. Konsequenterweise wird sie vorläufig in Europa als dezimiert (depleted)[7] geführt.
Der Eisvogel ist gemäß Abs. 2 Nr. 7 und Nr. 14 BNatSchG eine in Deutschland streng geschützte Art. Der Eisvogel war 2009 zum zweiten Mal nach 1973 Vogel des Jahres in Deutschland und 2006 Vogel des Jahres in der Schweiz.
Die Größe des Brutbestands wird wesentlich von der Winterstrenge bestimmt. Harte Winter mit länger andauernden Kälteeinbrüchen können regional zu drastischen Bestandseinbrüchen (bis zu 90 Prozent) führen, da die meisten Fischgewässer zufrieren und an eisfreien Gewässern Eisperlen zum Verlust der Flugfähigkeit oder zum Anfrieren auf dem Ansitz führen können. Durch die hohe Fortpflanzungsrate des Eisvogels können diese Verluste innerhalb weniger Jahre wieder ausgeglichen werden.
Früher wurde der Eisvogel von Binnenfischern stark bejagt. Im 19. Jahrhundert etwa galten die Federn als begehrter Schmuck für Damenhüte. Auch zur Herstellung von künstlichen Fliegen für Angler wurden tausende Vögel getötet. Heute ist er durch die Vernichtung seines Lebensraums bedrängt, da fast alle europäischen Flüsse und auch Bäche in der Vergangenheit ausgebaut oder reguliert, die Tümpel zugeschüttet und die Feuchtgebiete trockengelegt wurden. Durch diese Maßnahmen hat sich das Nahrungsangebot sowie die Zahl der Ansitze und ruhigen Buchten verringert. Zudem verhindern abgeschrägte, befestigte Böschungen die Entstehung von Uferabbrüchen. Vereinzelte Renaturierung hat daran nichts Wesentliches geändert. Auch verschmutztes und saures Wasser entzieht dem Eisvogel die Nahrungsgrundlage. Die zur Beseitigung des Brutplatzmangels vom Menschen geschaffenen künstlichen Steilwände, teilweise auch mit künstlichen Bruthöhlen, wurden erfolgreich angenommen. Der Erhalt naturnaher, von künstlichen Eingriffen unabhängiger Fluss- und Bachlandschaften stellt das wichtigste Kriterium für den Schutz des Eisvogels dar, so dass er bei Naturschutzorganisationen als Flaggschiffart für die weniger bekannten Arten dieses Lebensraums steht.
Das Logo des Naturschutzverbandes Landesbund für Vogelschutz in Bayern e. V. zeigt ein Exemplar mit ausgebreiteten Schwingen.
Zwischen den westafrikanischen Vertretern der Gattungen Alcedo, Ispidina und Myioceyx sowie zwischen den Gattungen Alcyone und Ceyx wurde schon 1934 eine sehr nahe Verwandtschaft angenommen. Folglich musste die übliche Einteilung in Alcedininae und Halcyoninae aufgegeben werden, so dass die auf Fischnahrung spezialisierten Eisvögel keine geschlossene Gruppe mehr bildeten. Man nahm mehrere Entwicklungslinien (Ispidina – Alcedo, Halcyon – Ceryle und andere) an, da ihre gemeinsamen Merkmale konvergent sind.[8]
Die Phylogenie der Familie der Eisvögel (Alcedinidae) wurde 2006 durch den Vergleich mitochondrialer und nukleärer DNA-Sequenzen von 38 repräsentativen Arten rekonstruiert. Innerhalb der Gattung Halcyon ist die Phylogenie gut erforscht und erlaubt Einblicke in allgemeine Beziehungen. Demnach unterstützt sie die Trennung von Todiramphus und Halcyon. Außerdem sind Todiramphus und Syma genauso Schwestergattungen wie Halcyon und Pelargopsis. Somit ist die Vereinigung oder Beibehaltung dieser Gruppen eine eher subjektive Entscheidung. Die geläufigen Begrenzungen zwischen den Gattungen Ceyx und Alcedo scheinen demnach keine natürlichen Gruppen darzustellen, wobei die Beziehungen innerhalb der Alcedinidae noch nicht vollständig aufgeklärt sind.[9]
Nach ITIS[10] gibt es sieben Unterarten:
Andere Quellen[11] erkennen noch zwei weitere an:
Im Jahr 1758 bezeichnete Carl von Linné den Eisvogel als Alcedo ispida. Der lateinische Name Alcedo ist abgeleitet vom griechischen Halkyon, was so viel wie „die auf dem Meer Brütende“ bedeuten kann. Die genaue Namensherkunft wird in der griechischen Mythologie beschrieben: Die um ihren Gemahl Keyx trauernde Alkyone und er selbst waren nach ihrem Tod von einem barmherzigen Gott in Eisvögel verwandelt worden. Jeden Winter trägt nun die Eisvogelhenne ihren toten Partner zu Grabe. Danach baut die Henne ein Nest, das sie auf den Wellen treiben lässt. Hinein legt sie die Eier und brütet ihre Küken aus. Nestbau und Brüten geschieht in den halkyonischen Tagen, das sind die je sieben windarmen Tage vor und nach der Wintersonnenwende.
Zur Herkunft des deutschen Namens gibt es mehrere Theorien. So lässt sich der Name wahrscheinlich vom althochdeutschen „eisan“ ableiten, was „schillern“ oder „glänzen“ bedeutet und auf das glänzend-farbige Gefieder des Vogels bezogen ist. Wenige Autoren beziehen den Namen tatsächlich auf das Eis, indem sie einen Bezug zu seinem Aufenthalt an zugefrorenen Gewässern, dem Abeisen oder zu toten Tieren im Eis herstellen. Andere beziehen sich auf die „eisblauen“ Rückenfedern oder seine leichtere Auffindbarkeit bei Eis und Schnee. Zuletzt gehen einige Autoren davon aus, dass der Name ursprünglich „Eisenvogel“ bedeutet haben sollte, da die Rückenfedern des Vogels stahlblau oder die Unterseite rostrot gefärbt sei.
Früher waren einige Synonyme, die heute selten benutzt werden, in Gebrauch: Uferspecht, Wasserspecht, Blauspecht, Wasserhähnlein, Königsfischer oder regional auch Eisenkeil.[12] In englischsprachigen Ländern heißt er „Kingfisher“ und bei den Schweden „Kungsfiskare“. Als weiterer Name wird die Bezeichnung Sankt-Martins-Vogel oder Martinsfischer in Frankreich, Spanien und Italien verwendet.
Der Asteroid des inneren Hauptgürtels (8975) Atthis ist nach dem Eisvogel benannt, (wissenschaftlicher Name: Alcedo atthis). Zum Zeitpunkt der Benennung des Asteroiden am 2. Februar 1999 befand sich der Eisvogel auf der niederländischen Roten Liste gefährdeter Vögel.[13]
Die alten Griechen und Römer gingen tatsächlich von einem auf dem offenen Meer schwimmenden Nest aus. Plutarch dachte, es bestünde aus ineinander verflochtenen, kleinen Fischgräten und Plinius der Ältere berichtet in seiner Naturalis historia um 70 nach Christus von einem schwammähnlichen, nicht durch Eisen zerschlagbaren Nest. Selbst noch im 19. Jahrhundert hielt man die halkyonischen Tage für die Brutzeit des Eisvogels.
Auf Grund der griechischen Sage um Keyx und Alkyone überdauerte der Glaube an die Gattenliebe und die Treue des Eisvogels bis mindestens ins 19. Jahrhundert hinein. So ging der Naturforscher Conrad Gessner 1669 davon aus, dass das Weibchen beim Tod des Männchens einen Trauergesang anstimmen würde. Er soll Macht und Reichtum, Frieden und Schönheit verheißen. Zudem gilt er als Glücksbringer. Zuletzt soll er den Fischern reichen Fang und den Schiffern eine gute Reise ermöglichen.
Nach einer französischen Sage wurde der damals noch grau gefärbte Eisvogel von Noah der Taube nachgeschickt. Er sollte erkunden, ob sich die Wasser der Sintflut zurückgezogen hätten. Da er auf seinem Flug einem Sturm ausweichen musste, flog er so hoch, dass die Oberseite die Farbe des Himmels annahm und die Unterseite von der Sonne rot gebrannt wurde. Als der Bote Bericht erstatten wollte, konnte er die Arche nicht mehr finden, so dass er noch heute die Gewässer nach Noah suchend abstreift.
Im Aberglauben wurden Talismane von Eisvogelfedern und -bälgen gegen Blitzschlag eingesetzt. Das am Hals getragene getrocknete Herz sollte vor Gift und schwerer Not schützen. Mumifizierte Vögel dienten als Mittel zur Mottenabwehr und an einem Faden aufgehängt auch als Kompass und Wetterfahne. Sich widersprechenden Theorien zufolge sollte der Schnabel immer nach Norden oder in Windrichtung zeigen. Paracelsus nahm an, dass der Eisvogel nach seinem Tod nicht verfaule, so dass der Naturforscher Balthasar Sprenger 1753 einen bestätigenden Artikel darüber abfasste.
Der Eisvogel ist als gemeine Figur ein Wappentier in der Heraldik.
Wappen der Nürnberger Patrizier-Familie Eisvogel
Wappen der Gemeinde Seedorf (Lauenburg)
Wappen der Gemeinde Rodenbek
Wappen der Gemeinde Reesdorf (Holstein)
Auch in der Literatur tritt der Eisvogel in Erscheinung. In Amy Clampitts impressionistischer Gedichtsammlung Eisvogel sind dem Liebesgedicht Eisvogel (Kingfisher) durch veränderte Gesten des sich entfremdeten Liebespaars und seiner Ortswechsel lediglich mittelbar die Seelenlage zu entnehmen. Die Menschenwelt wird zu einer „unbewohnbaren Landschaft“ umgedeutet.[14]
In Uwe Tellkamps Roman Der Eisvogel erschießt Wiggo Ritter, ein junger, angesehener Philosoph, der seine Arbeit an der Berliner Universität verloren hat, seinen Freund, den Exzentriker Mauritz Kaltmeister alias „Eisvogel“, Besitzer eines die Wahrnehmung irritierenden Eisvogel-Gemäldes und Begründer der elitären, hierarchischen Terrororganisation „Cassiopeia“.[15]
Der früher auch als Eisenkeil bezeichnete Eisvogel ist namensgebend für Alois Brandstetters Roman Die Zärtlichkeit des Eisenkeils.[16]
Der Eisvogel (Alcedo atthis) ist die einzige in Mitteleuropa vorkommende Art aus der Familie der Eisvögel (Alcedinidae). Er besiedelt weite Teile Europas, Asiens sowie das westliche Nordafrika und lebt an mäßig schnell fließenden oder stehenden, klaren Gewässern mit Kleinfischbestand und Sitzwarten. Seine Nahrung setzt sich aus Fischen, Wasserinsekten (Imagines und Larven), Kleinkrebsen und Kaulquappen zusammen. Der Bestand hat in den letzten Jahren wieder zugenommen und die Art wird derzeit in Europa als dezimiert, aber im gesamten Verbreitungsgebiet als wenig bedroht eingestuft. Der Eisvogel war 1973 und 2009 Vogel des Jahres in Deutschland, 2000 in Tschechien, 2005 in Belgien, 2006 Vogel des Jahres in der Schweiz, 2009 in Österreich und 2011 in der Slowakei.
O martinet pescataire (Alcedo atthis (L., 1758)), u bernat pescataire en a Ribagorza, ye un muixón d'a familia d'es alcedinidos de colors muito vitarizas, naranchencas per a tripa y arredol d'es uellos, y caracteristicament d'una tonalidat azul u torquesa per as partis mes superiors d'o cuerpo, con brilluras metalicas en totas as plomas suyas. No tien dimorfismo sexual.
Gosa trobar-se no luent d'es cursos d'augua, encara que no s'está a o puesto mes tiempos que ta medrar es niedos en reproducir-se, movendo-se de puesto t'altro per a resta de l'anyada, se diz que tien habitos transhumants.
As suyas caracteristicas fisicas, amés d'as colors, el fan inconfundible; una mida chicolona (no guaire mes de 15 cm de lonchitut) con un tozuelo sorprendentament grandizo per a mida d'o cuerpo, y unas aletas plen curtas que no rebasan es 16 cm d'amplaria en volar l'animal, fan que tienga un aspecto caracteristico. Ye un muixonet pescataire, como o suyo nombre indica, y con unas singulars trazas en arrullar-se de tozuelo ta l'augua, pesca chicoz peixes que previament enveye d'alto d'una branca u altro elemento de l'ambient, d'on agüella per posibles presas.
Altras vegadas, quan a baseta a on se troba pescando no tien garra puesto a on aposar-se, o martinet s'está en alto a l'aire batindo as aletas rapedament, de manera semilar como fan es ciquilins, y d'allá se deixa cayer de tozuelo ta l'augua quan enveye a presa.
Construye es niedos en as ripas talutadas d'es ríos u barranques a on i abundan es peixetz que consume. O niedo ye alavez escardato d'a tierra con forma de túnel que puet plegar ta mes d'un metro de fondo, estando-ne a rematanza una rudimentaria cambra de cría a on medrarán es polletz luent d'es periglos d'o suyo ambient, como as loiras, coluebras u ratas d'augua.
Tha biorra-crùidein[1][2] na eun beag, (Laideann: Alcedo ispida[1] no Alcedo atthis[2] (Beurla: common kingfisher)[2]. Tha iad ri lorg fais air uisge.
Chan eil iad pailt agus is ainneamh gun faicear iad, ach air an ite siubhlaidh iad gu h-ìosal aig luaths suas ri fichead mìle 's an uair agus na sgiathan a' breabadh cho luath 's nach faicear ach glumag beag de ceò, brèagha, gorma nan dol seachad.
.JPG)
Tha biorra-crùidein na eun beag, (Laideann: Alcedo ispida no Alcedo atthis (Beurla: common kingfisher). Tha iad ri lorg fais air uisge.
Chan eil iad pailt agus is ainneamh gun faicear iad, ach air an ite siubhlaidh iad gu h-ìosal aig luaths suas ri fichead mìle 's an uair agus na sgiathan a' breabadh cho luath 's nach faicear ach glumag beag de ceò, brèagha, gorma nan dol seachad.
De Iisvogel (Alcedo atthis; alemanischi Näme) isch en uuffälige bunte Vogel, wo i Mitteleuropa dor s ganz Joor döre vorchunnt. 2006 isch der Iisvogel i der Schwyz Vogel vom Jahr gsi.
De Iisvogel het e blaui Chappe und blaui Flögel, sini Undersiite isch orangsch. Um de Hals ume het er wiissi Stele. Sin lange Schnabel isch schwarz. Sin Schwanz isch zimmli chlii. Iisvögel wered 17 bis 20cm grooss.
De Iisvogel lebt a fischriiche Flüüssgwässer, wo ne langsami oder mittleri Ströömig hend. Er baut sis Nest i Erdhöölene, wo e Meeter tüüf sind, und won er selber anere hööche Uferböschig grabe tuet. Er hockt ufere höchere Stell, maist ufeme Ast, und schüüst denn chopfvoraa is Wasser um e Fisch z fange und cha e Meeter tüüff tauche. Im Taag fresst er öppe 20 Gramm Fisch, vor alem Bambeli. Er lebt aber au vo Frösche, Rossnegel und vo Insekte. Er het e zimli schrille Schrai. Iisvögel wered grad zwai Joor alt, vili sterbet im chalte Winter, bsunders wenn Gwässer zuegfrüüret.
I de Antiki het de Iisvogel e groosii Biachtig gfunde. Di alte Grieche hend globt, ass de Iisvogel um d Wintersunnewendi brüete tüeg, wenn för e paar Taag e relativs milds und windstills Wetter vorherrscht, de sognännte “Iisvogeltaag” oder "Halkyonischie Taag". Well die um Winachte ume sind, isch de Iisvogel im Christetum as Symbol vo de Muettergottes Maria wore.
S git au meriri griechischi Saage, wo brichtet, wie verschidnigi Fraue sich us Truur öber de Maa oder Vatter chopfvoraa is Meer störzet und denn i Iisvögel verwandlet weret. Em bikanntiste isch d Saag vo de Alkyone und em Keyx. De Keyx chunnt im Winter im Sturm ufem Meer um und werd as Uufer gspüelt, won er vo de Alkyone gfunde werd. Si chlagt öber de Tood vom gliebte Maa und baid wered i Iisvögel verwandlet. I de Vogelschau het s Chlage vom Iisvogel as e schlechts Vorzaiche ggolte.
De Iisvogel (Alcedo atthis; alemanischi Näme) isch en uuffälige bunte Vogel, wo i Mitteleuropa dor s ganz Joor döre vorchunnt. 2006 isch der Iisvogel i der Schwyz Vogel vom Jahr gsi.
De iesvogel (Nederlands: ijsvogel), Alcedo atthis, oet de familie Iesveugel of Alcedinidae, ies 'ne 17 cm groate vogel mèt 'ne opvallende iriserende blauwe/greunige bovekant, 'ne roadbroene boek, wiete wangvlek en haus en 'ne lange sjtevige sjnavel. De vleugele,sjtaart en puèt zint vrie kort, wat 'm 'n gedrónge uterlik geuf.
Ziet dèks op 'ne hangende tak bove sjtruimend water. Bewaeg dan mèt kop en sjtaart en loert op veurbiezjwummende vösje. Sóms 'baejt' 'r veurdat 'r dan 't water in duuk um 'ne vösj of insek op te pikke. Vlege deit 'r lièg, sjnel en in rechte lien.
't Nès weurt gegrave es hol in de sjtiele over van 'n beek of rivier. De iesvogel ies vrie zeldzaam es broedvogel van sjtruimend water. Hae kump veur langs de Geul, de Voor en de Vaoërsj. Breuje deit'r 3 kièr per jaor.
De iesvogel zingk neet väöl mèt 'ne korte triller geliekend op 'n hoag fluitend tjie of tjie-kie, bie alarm vlot herhaold.
'ne Iesvogelwandj is 'ne min of meer horizontale aerde wandj aan 'ne kreek of zaachsjtroumendj water, dae de iesvogel oetneudigt om dao op 'ne veilige plaats zien nès te make.
In natuurgebiede waere de iesveugel geholpe door natuurleefhöbbers die d'r, aan röstig water, de oever inkele maeters verticaal aafgrave.
De iesvogel (Nederlands: ijsvogel), Alcedo atthis, oet de familie Iesveugel of Alcedinidae, ies 'ne 17 cm groate vogel mèt 'ne opvallende iriserende blauwe/greunige bovekant, 'ne roadbroene boek, wiete wangvlek en haus en 'ne lange sjtevige sjnavel. De vleugele,sjtaart en puèt zint vrie kort, wat 'm 'n gedrónge uterlik geuf.
Ziet dèks op 'ne hangende tak bove sjtruimend water. Bewaeg dan mèt kop en sjtaart en loert op veurbiezjwummende vösje. Sóms 'baejt' 'r veurdat 'r dan 't water in duuk um 'ne vösj of insek op te pikke. Vlege deit 'r lièg, sjnel en in rechte lien.
The keeng's fisher (Alcedo atthis) is a bird wi seiven subspecies recognised within its wide distribution athort Eurasie an North Africae.
The keeng's fisher (Alcedo atthis) is a bird wi seiven subspecies recognised within its wide distribution athort Eurasie an North Africae.
Kuningaskalaniekku (Alcedo atthis) on lindu.
Linnun täs artikkelis käytetty nimi on kiännetty karjalan kieleh suomenkielizes nimespäi kuningaskalastaja.
Kuningaskalaniekku (Alcedo atthis) on lindu.
Li vert-pexheu ou mårtén-pexheu ou rwè-pexheu ou pexhrea ou rapexheu[1], c' est èn oujhea ås belès coleurs ki vike tot l' long des aiwes, et haper des pexhons tot ploncant dvins.
No d' l' indje e sincieus latén : Alcedo atthis
Mins gn a des ôtes sôres di mårténs-pexheus (Alcedinidae)
Urope, Azeye et Afrike bijhrece di l' ivier.
El Walonreye, si rtrouve tot do long di l' Ambleve et del Simwès.
Il a ene bleu-vete coleur so s' dos. Il est rossea so s' vinte.
Il a ene pitite air peneuse.
I vike tot seu.
I creye come on pierdou. I vole di droete et d’ gåtche dins les bouxhons, et c' est målåjhey di l' apicî.
Po pexhî, i s' mete so ene coxhe dizeu l’ ri, et plonkî dins l’ aiwe. I prind voltî les graevîs.
I rind des boles d' amagnî avou les eriesses des pexhons k' il a magnî.
I fwait s' ni e moes d' may. I trawe on grand longou boyea dvins on tera d' ene erive. Tot å coron, a longueur d' on bon bresse, i fwait s' djîsse avou des eriesses di pexhon.
Li frumele î pond des beas blancs oûs k' ele cove deus grossès samwinnes.[2]
Si vicaedje est discrît clapantmint pa Jean Lejeune dins «Avå trîxhes et bwès»[3].
I cmince a discrire si hagnûlisté po les ôtes oujheas ki vnèt dins s' canton.
I l' mostere k' awaite les pexhons :
Li fén del novele, c' est cwand l' Ambleve aveut dmoré edjalêye sacwants djoûs. Crevant d' fwin, i dva dandjreus plonkî dins on trô dins l' glaece, so ene colire di l' aiwe. Mins s' ni rtrova-t i nén l' trô, et mori dins l' aiwe.
Sorlon Gaston Lucy, l' askepiaedje do vert-pexheu s'åreut yeu fwait insi :
Anatole Marchal a eto si modêye so l' istwere do vete-pexheu. Elle est racontêye dins «Li dierinne shijhe» p. 150-152.
Li francès et l' espagnol eploynut li minme tcherpinte ki «mårtén-pexheu».
Li mot inglès prind l' emantchaedje di rwè-pexheu» (kingfisher»)
L' almand et l' neyerlandès l' lomnut «oujhea d' glaece», dandjreus pask' i l' veyèt dilé les edjalêyès aiwes, crevant d' fwin, et cwerant on trô dins l' glaece (loukîz li spoûle da Djhan Ldjonne di Djoupeye ciddé ådzeu).
Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot "Mårtén-pexheu", loukîz cial Li vert-pexheu ou mårtén-pexheu ou rwè-pexheu ou pexhrea ou rapexheu, c' est èn oujhea ås belès coleurs ki vike tot l' long des aiwes, et haper des pexhons tot ploncant dvins.
No d' l' indje e sincieus latén : Alcedo atthis
Mins gn a des ôtes sôres di mårténs-pexheus (Alcedinidae)
Ysveugels (Alcedo atthis) zyn e sôorte van veugels die surtout upvolln omdan ze zukke stravve kleurn hen, etwot die in gemoatigde streekn redelik uutzounderlik is. Z'eetn verre ollêne vis en ze zyn dus verre ossan round woater te viendn.
Ysveugel komt verzeker nie van ys, mo van 't Gemoansche Eisenvogel, die yzerveugel wult zeggn, verzeker deur zyn blauwe pluumn. Deur de noame peizn vele menschn dan ysveugels goed teegn koude kunn, mo dat en is gin woa. A't te vele vriest, kunn ze nie visschn en krygn ze rôoi voun t'overleevn. Ip vele plekk'n in West-Vloandren weird ie yspauwke genoemd, wok ol deur zin strave, felle kleur'n.
't Zyn zeevn of acht erkende oundersôortn van 'n ysveugel, 't is d'oundersôorte Alcedo atthis ispida die ol hier leevn.
Buutn de A. atthis zyn der nog 16 sôortn in 't geslacht Alcedo, de mêeste doavan leevn in de troopn.
Ysveugels zyn kloeke veugels die toet 17 cantimeiters lank kommn. Z'hen e langn, scherpn bek, woamei dan ze visschn en aar woaterbêestn vangn. Van de vintjes is 'n hêlegans dounker, 'n ounderkant van 'n dienn van de wuvetjes is oranje. Van kleur zyn ze (smaragd)blauw up nundern kop, rik, steirt en nunder vlerkn. Nundern boog en nunder gat zyn oranje, juuste lik e pleksje bachtn nunder oogn. Z'hen oek nog twêe witte pleksjes, an nunder kele en nunder nekke. De pôotn zyn rôod.
Ysveugels eetn verre ollêne bêestn die in 't woater zittn, mêestol vis, mor oek dikkoptjes, fernient, woaterslekkn en klêne kreeftjes. Ze joagn deur te wachtn up e taksje boovn 't woater en toune an 40 ter heure in 't woater te schietn en were no boovn te vliegn. Ol t'hope deurt dadde mor e seconde of twêe. Oltemets bluuvn ze oek boovn 't woater hangn, lik e stekveugel. An ze duukn, goat er velletje over nunder oogn, woadeure da 't er gin woater binnlopt.
Ze sloan doarachter nunder vangste teegn 'n tak woa dan ze upzittn, voun te zorgn da 't gêne dan ze wulln upeetn van zyn zelvn is. Jounge veugels doen dadde in 't begun nie ossan, ze lêern dadde mêestol mor achter dat er e môzesteker zyn stekkers rechte ezet het en in nunder kele bluuft zittn.
Ysveugels leevn mêestol hêlegans ollêne en z'hen à peu près 1 toet 2 kilomeiters oever nôdig voun enoeg vis te kunn vangn. 't Is mor an ze gon poarn en joungn hen, dan ze in koppel leevn. Ze groavn toune en hol in 'n oever (nie te lêge voun gin woater binn te krygn en nie te hoge voun joagers weg te houdn), die groafwerkn kunn mêer of twêe weekn deurn. Ze joagn toune oek t'hope in nunder twêe territoriums. De joungn zittn up e nest woa dan der ossan mo mêer groatn en schubbn liggn (ze zwelgn de visseltjes hêlegans in en spuugn 't gêne dan ze nie kunn verteirn were uut, juuste lik en uul). 't Zittn mêestol e stik of zes joungn in e nest (ze bluuvn doar e goein moand), doavôorn moetn d'ouders iedern dag e stik of vichtig visschn vangn.
Ysveugels bluuvn ol hier verre ossan an 'n woaterkant zittn, voun t'eetn, mor oek voun joungn te krygn. Ze zyn te viendn an beekn en riviern woa dat er vis zit, mor oek an de zêe, an vyvers en an meern. 't Gebeurt oek mêer en mêer dan ze in steejn bluuvn hangn, lik in Japan, woa dan ze oundermêer joagn up goudvisschn.
In Vloandern broeddn der in 2005 tusschn de 650 en 850 koppels. In Holland woarn der in 1997 mor e goe 50 koppels nemi, teegn 2002 woarn der dadde ol were e stik of 700, surtout deur warme wienters, beter woaterkwaliteit, 't anleggn van rechte oevers en beter ounderhoud van beekn.
Ysveugels (Alcedo atthis) zyn e sôorte van veugels die surtout upvolln omdan ze zukke stravve kleurn hen, etwot die in gemoatigde streekn redelik uutzounderlik is. Z'eetn verre ollêne vis en ze zyn dus verre ossan round woater te viendn.
Den Äisvull (Alcedo atthis) ass déi eenzeg Aart aus der Famill vun den Äisvullen (Alcedinidae), déi a groussen Deeler vun Europa virkënnt. Et gëtt der och an Asien an am westlechen Nordafrika. Säi Liewensraum ass bei proppere Gewässer, déi stinn oder net ze séier lafen, laanscht déi et Sëtzgeleeënheete ginn. E frësst kleng Fësch, Waasserinsekten (Imagines a Larven), Klengkriibsen a Kauzekäpp. Dëst fänkt e sech, andeems e vu sengem Sëtz aus mam Kapp no vir an d'Waasser spréngt, ënnerdaucht a se mam Schniewel paakt. Da flitt en op seng Plaz zréck, fir se ze friessen.
Äisvullen hunn en opfällegt Fierderkleed, mat engem bloe Réck an engem orange-bronge Bauch. Si gi 16 bis 18 cm laang a weie 35 g bis 40 g. D'Distanz tëscht den ausgestreckte Flilleksspëtzten ass ongeféier 25 cm.
Déi meescht Äisvulle si monogam. Am Februar a Mäerz siche se sech Partner a fir d'Weibchen z'iwwerzeegen, datt si "dee richtege" sinn, iwwerreechen d'Männercher hinne "Cadeauen" a Form vu Fësch a vernäipe sech dobäi.
Hir Näschter bauen d'Äisvullen an Hielen, déi se als Koppel a géi Wänn aus Leem oder haardem Sand gruewen. Dës Hiel huet en Duerchmiesser vu 17 cm an ass ongeféier 12 cm héich. Se läit um Enn vun engem 40 bis 80 cm laangen Tunnel, dee vum Agank hier liicht biergop geet an ongeféier 8 cm breet ass. Et dauert zwou bis dräi Woche bis déi Hiel gegruewen ass.
A Mëtteleuropa besteet hir Brutt aus sechs bis aacht Eeër, déi am Abrëll-Mee 19 bis 21 Deeg laang ofwiesselnd gebritt ginn. D'Jippelcher sinn am Ufank blann a plakeg. No aacht Deeg kommen déi éischt Plommen an no zéng ginn d'Aen op. No 23 bis 28 Deeg sinn déi Jonk grouss genuch fir erauszefléien.
Si ginn nach een-zwéin Deeg weider vun den Eltere gefiddert, iwwerdeems se léiere wéi een d'Friesse fänkt. Da ginn se vun den Ale verdriwwen a sinn op sech selwer gestallt.
Am Juni bis Juli kënnt eng zweet Brutt no, heiansdo am August-September eng drëtt. 80 Prozent vun deene Jonken iwwerliewen net bis d'Bruttsaison am nächste Fréijoer. Déi Jonk musse sech en neit Revéier sichen, a kënnen dobäi alt bis 1.000 Kilometer zréckleeën.
Regional gëtt oder gouf et am Lëtzebuergeschen eng Rëtsch Alternativnimm fir den Äisvull, wéi (bloe) Mattevull, Waasserflibor, -hinnchen, -héngchen, -bompel, -päipel, -spiecht, -wo oder bloe Waasservull.[1]
Den Äisvull (Alcedo atthis) ass déi eenzeg Aart aus der Famill vun den Äisvullen (Alcedinidae), déi a groussen Deeler vun Europa virkënnt. Et gëtt der och an Asien an am westlechen Nordafrika. Säi Liewensraum ass bei proppere Gewässer, déi stinn oder net ze séier lafen, laanscht déi et Sëtzgeleeënheete ginn. E frësst kleng Fësch, Waasserinsekten (Imagines a Larven), Klengkriibsen a Kauzekäpp. Dëst fänkt e sech, andeems e vu sengem Sëtz aus mam Kapp no vir an d'Waasser spréngt, ënnerdaucht a se mam Schniewel paakt. Da flitt en op seng Plaz zréck, fir se ze friessen.
Äisvullen hunn en opfällegt Fierderkleed, mat engem bloe Réck an engem orange-bronge Bauch. Si gi 16 bis 18 cm laang a weie 35 g bis 40 g. D'Distanz tëscht den ausgestreckte Flilleksspëtzten ass ongeféier 25 cm.
Déi meescht Äisvulle si monogam. Am Februar a Mäerz siche se sech Partner a fir d'Weibchen z'iwwerzeegen, datt si "dee richtege" sinn, iwwerreechen d'Männercher hinne "Cadeauen" a Form vu Fësch a vernäipe sech dobäi.
Hir Näschter bauen d'Äisvullen an Hielen, déi se als Koppel a géi Wänn aus Leem oder haardem Sand gruewen. Dës Hiel huet en Duerchmiesser vu 17 cm an ass ongeféier 12 cm héich. Se läit um Enn vun engem 40 bis 80 cm laangen Tunnel, dee vum Agank hier liicht biergop geet an ongeféier 8 cm breet ass. Et dauert zwou bis dräi Woche bis déi Hiel gegruewen ass.
A Mëtteleuropa besteet hir Brutt aus sechs bis aacht Eeër, déi am Abrëll-Mee 19 bis 21 Deeg laang ofwiesselnd gebritt ginn. D'Jippelcher sinn am Ufank blann a plakeg. No aacht Deeg kommen déi éischt Plommen an no zéng ginn d'Aen op. No 23 bis 28 Deeg sinn déi Jonk grouss genuch fir erauszefléien.
Si ginn nach een-zwéin Deeg weider vun den Eltere gefiddert, iwwerdeems se léiere wéi een d'Friesse fänkt. Da ginn se vun den Ale verdriwwen a sinn op sech selwer gestallt.
Am Juni bis Juli kënnt eng zweet Brutt no, heiansdo am August-September eng drëtt. 80 Prozent vun deene Jonken iwwerliewen net bis d'Bruttsaison am nächste Fréijoer. Déi Jonk musse sech en neit Revéier sichen, a kënnen dobäi alt bis 1.000 Kilometer zréckleeën.
NimmRegional gëtt oder gouf et am Lëtzebuergeschen eng Rëtsch Alternativnimm fir den Äisvull, wéi (bloe) Mattevull, Waasserflibor, -hinnchen, -héngchen, -bompel, -päipel, -spiecht, -wo oder bloe Waasservull.
Балыҡсы турғай тәтәй ҡош, ожмах ҡошо (рус. Зимородок, лат. Alcedo atthis) — балыҡсы турғайҙар ғаиләһенән, йорт турғайынан саҡ ҡына ҙурыраҡ ҡош.
Сыйырсыҡтан бәләкәйерәк. Ҡыҫҡа ғына ҡойроҡло, оҙон суҡышлы бик матур төҫтәге ҡош. Ғәҙәттә, ҡоро ботаҡта, тамырҙа йәки таш өҫтөндә тауыш-тынһыҙ ғына балыҡ һағалап ултыра. Ҡанаттарын йыш-йыш һелтәп, һыу өҫтөнән түбән генә оса. Башы һәм ҡанаттары ялтырауыҡлы ҡуйы йәшел. Арҡаһы, ҡойроғо ялтырауыҡлы ҡуйы зәңгәр. Кәүҙәһенең аҫ яғы ҡыҙғылт ерән. Тамағынаң һәм күҙ тәңгәленән аҡ һыҙыҡ үтә. Башҡа ҡоштар менән бутарлыҡ түгел.
Тауышы яңғырауыҡлы: «сип-сип-оап».
Бейек ярлы бәләкәй йылға буйҙарында йәшәй. Башлыса ваҡ балыҡ менән туҡлана. Ултыраҡ ҡош. Ҡыш көнө йылыуҙар эҙләп, күсеп йөрөй. Урыны менән киң генә таралған. Текә ярҙарға өң эшләп оялай. 6— 7 бөртөк аҡ төҫтәге йомортҡаһы була.
Балыҡсы турғай тәтәй ҡош, ожмах ҡошо (рус. Зимородок, лат. Alcedo atthis) — балыҡсы турғайҙар ғаиләһенән, йорт турғайынан саҡ ҡына ҙурыраҡ ҡош.
Морозюк або тыж зимородок ці водомороз (Alcedo atthis) є в середнїй великости 16,5 цм великый птах з родины морозюковых (Alcedinidae). Є дуже выразно зафарбленый з помаранчовым сподом і синїм хырбетом. Выразным ознаком є тыж ёго выразно довгый шпицятый дзёбак.
Жыє піля помалы течучіх чістых вод на великій теріторії Европы, Азії а в северній Африцї. В середнїй Европі притім іде о єдиного представителя своёй родины.
Морозюк є векшыну рока самотарьскы жыючій і строго теріторіалный птах. Жывить ся передовшыткым меншыма рыбами, котры їмать стромкым атаком під водов, але в малій мірї ся в ёго стравї обявують і водяны інсекты і зменоводны жывотины. ГНїздить в норах, котры собі сам глубить в стромкых берегах рік, в єдній подкладцї є 5-7 світлых яєць.
Морозюк є лем дакус векшый як воробель. Росте до 16–17 цм, роспятя крыл мірять 24–26 цм і досягує вагы міджі 40–45 ґ. Мать завалисте тїло, куртый хвіст і ногы, шырокы крыла і дас 4 цм довгый рівный шпицятый дзёбак. Выразный є своїм жаривым зафарблїнём, як ся мірно одрізнять залежыть од єднотливых підвидів.
Морозюк жыє скоро в цїлій Европі з выїмков Ісланду, северного шпицю Брітаньскых островів і Шкандінавії. Значно засягує тыж на россяглы теріторії Азії, особливо пак до єй западной, выходной, южной і юговыходной части. Ізоловано пак жыє і в северній Африцї. Ёго ґлобалный ареал притім займать плоху велику дас 24 900 000 km2. Северьскы популації суть переважно стяговавы, птахы з южных областей на своїх гнїздовисках суть по цїлій рік. Стяговавы екземпары зимують в середнїй Европі і Середоморю а дакотры міґрують на далекый африцькый контінент. Азійскы птахы пак зимують в юговыходній Азії. Міґрують передовшыткым през ніч а часто на великы оддалености, наприклад сібірьскы птахы мусять шторік перейти і веце як 3000 км.
В остатнїм часї не быв у ёго популації, яка ся рахує на коло 600 000 парів зазнаґеный пропад высшый як 30 % а зато є зазначеный як мало засягнутый вид. Ёго чісленость є векшынов інакша каждым роком а то особливо залежыть од теплот в зимі.
Жыє близко воды, чістой і богатой на рыбы. З той прічіны можуть морозюкы служыти як індікатор чістой воды. Найчастїше так обывать рікы, потокы, рыбникы, озера, переграды, і мочарї. Бігом зимной сезоны часто лїтать к напівсоленым водам.
Морозюл є мильхавый і векшыну рока є самотарьскы жыючій строго теріторіалный птах. В припадї, же ся на ёго теріторії зъявить конкурент, склонить ся, зачне помалы кывати головов з бока на бік і ростягує крыла. К битцї дійде лем малоколи, основана є але на зошмарїню єдного з участників до воды, і ёго притриманя під нёв. Тоты бої суть векшынов без важных зранїнь.
Жывить ся особливо меншыма рыбами до великости 12 цм, якы в ёго страві занимають 60 - 67 %. Морозюк страчать швыдкым лїтанём велё енерґії і зато мусить поїсти на день тілько їдла як 60 % ёго цїлой вагы.
На жертву стережыть сїдячі на конарю што вісить звычайно 1 - 2 м над водов, в припадї же в околицї не суть ниякы конаря, мусить лїтати понад воду. Як жертву збачіть, вергать ся стромко під водне зеркало, поїмать єй до дзёбака і потім ся назад вертать на свою позорователню.
Уловлену страву наслїдно забивать ударами о конарь і лыґать головов допереду, жебы ся не зранив о рыбячі шупины і плутвы. Годен ся понюрити і метер під уровень воды, звычайно іде так до 25 цм. Успішность лову є низка, лем може кажда десята проба є успішна.
Нестравительна решта, як суть кости, є вылучована в подобі малых сивых вылучків .
Обі поглавя морозюка поглавно дозрївають у віку єдного рока. Гнїздїня є цїлый рік єдиный час, коли ся не стримує самотарьскы, але в парах, каждый пар притім обгаює теріторію велику аж 1 км.
Властну нору собі глубить на прикрых берегах близко вод. Векшынов бывають уміщены высоко, в дакотрых припадах аж 37 м над воднов уровнёв, дякючі чому є хранене перед много предарорами, як суть наприклад ласичкы.
Гнїздить од мая до септембра, шторік мать притім 1 -2 покладкы яєць. Кладе 5 - 7 білых, 22 x 19 мм великых і 4,3 ґ тяжкых яєць (з того 5 % творить шкарупина), на їх інкубації, як тырвать 19 - 21 днїв ся черяво дїлять обомі родічі. Выїмков суть лем ночі, коли на яйцях сидить лем саміця.
Морозюк або тыж зимородок ці водомороз (Alcedo atthis) є в середнїй великости 16,5 цм великый птах з родины морозюковых (Alcedinidae). Є дуже выразно зафарбленый з помаранчовым сподом і синїм хырбетом. Выразным ознаком є тыж ёго выразно довгый шпицятый дзёбак.
Жыє піля помалы течучіх чістых вод на великій теріторії Европы, Азії а в северній Африцї. В середнїй Европі притім іде о єдиного представителя своёй родины.
Морозюк є векшыну рока самотарьскы жыючій і строго теріторіалный птах. Жывить ся передовшыткым меншыма рыбами, котры їмать стромкым атаком під водов, але в малій мірї ся в ёго стравї обявують і водяны інсекты і зменоводны жывотины. ГНїздить в норах, котры собі сам глубить в стромкых берегах рік, в єдній подкладцї є 5-7 світлых яєць.
Нохой шогшир, Alcedo atthis, нь Шогширынхон овгийн жижиг шувуу бөгөөд нийт 7 дэд зүйл бий. Тэд Еврази, Хойд Африкийг хамарсан өргөн нутагт тархан амьдардаг. Амьдрах бүсийн ихэнх хэсгийн шувууд нь суурин боловч өвөлдөө гол хөлддөг газрынх нь нүүдэллэнэ.
Нохой шогшир богино сүүл, том толгой, урт хошуутай. Нас гүйцсэн баруун Европын дэд зүйл A. a. ispida нь хөх ногоондуу нуруун хэсэг, ууц нуруундаа цайвар номин цэнхэр ба хошууны уг, чихний хэсэгт улбар шар судалтай. Хөл сарвуу нь тод улаан юм. Биеийн урт 16 см, далавчаа дэлгэхэд 25 см, биеийн жин 34-46 гр байна.
Тэд голдуу 5-7 гөлгөр цагаан өндөг гаргадаг. Өндөг нь 1.9 см өргөн, 2.2 см урт, 4.3 гр орчим жинтэйгээс 5% нь хальс юм. Эцэг эх нь өдрийн цагт ээлжлэн дарах ба шөнөдөө зөвхөн эмэгчин нь дарна. 19-20 хоноод ангаахай гардаг.
Нохой шогшир голын эргийн модны усны мандалаас 1-2 м өндөр дэхь мөчир дээр суугаад идэш тэжээл хайн хүлээдэг. Усны мандалаас 25 см хүртэл гүнд сэлж буй загас олж хармагц шунган авладаг байна. Гол ан нь 12.5 см хэмжээтэй загас ба хулд, жараахай гэх мэт юм. Идэш тэжээлийн 60% орчим нь загас бөгөөд тэд мөн усны элдэв шавьж, цэнгэг усны сам хорхой зэрэг иддэг.
Нохой шогшир, Alcedo atthis, нь Шогширынхон овгийн жижиг шувуу бөгөөд нийт 7 дэд зүйл бий. Тэд Еврази, Хойд Африкийг хамарсан өргөн нутагт тархан амьдардаг. Амьдрах бүсийн ихэнх хэсгийн шувууд нь суурин боловч өвөлдөө гол хөлддөг газрынх нь нүүдэллэнэ.
Псыкъуаргъ (лат-бз. Alcedo atthis) — псыкъуаргъ лъэпкъым щыщ лӀэужьыгъуэщ.
Тхыр, щхьэр — къащхъуэ-лыдщ; жьэгъур, бгъэгущхьэр, ныбэ щӀагъыр — улиягъуафэщ. Лъакъуэ плъыжьщ, дамэбгъуэ кӀэщӀщ, пэ кӀыхь захуэщ.
Щопсэу Еуропэм, Африкэм, Азиэм я щӀыпӀэ щхьэхухэм. Щогъуалъхьэ нэпкъ задэ псы хуом Ӏуфэхэм, чыцэ, жыг зэщӀэкӀахэр зыӀутхэм. И нэхъыбэм абгъуэр псыщхьэ нэпкъым щащӀ ихьэпӀэр къудамэхэм ягъэпщкӀуу, абы «гъуэкӀэ» уеджэмэ нэхъ хуэфащэщ, и гъэпсыкӀэр апхуэдэщи. Хъури анэри зэдэӀэпыкъуурэ, нэпкъым пэкӀэ къыщырауд бгъуэнщӀагъ см. 30-100-м нэс кууагъыу, къыраудар лъэбжьанэкӀэ къыратхъуурэ. Ар илъэс бжыгъэкӀэ къагъэсэбэп. Гъэм тӀо къраш. Ди псыӀуфэхэм, псалъэм папщӀэ: Балъкъ, Бахъсэн, ИнжыджцӀыкӀу, Инжыджышхуэ, Псыжъ, Шэрэдж, Тэрч я деж мылъэтэжу щопсэу. Я бжыгъэкӀэ курытщ.
Ӏус нэхъыщхьэр бдзэжьейщ. Яшх гъудэбадзи, хьэмблыуи, псы псэущхьэ цӀыкӀуфэкӀухэри.
Рибарче, водомар или обично рибарче (науч. Alcedo atthis) — мала птица од семејството на рибарчињата која има 7 подвида распространети низ Евроазија и Северна Африка, a единствен вид од рибарчињата. Го има и во Македонија. Живее крај умерено брзи реки или езера кои мора да се бистри и во нив да има доста мали рипчиња. Се храни со риби, но и со инсекти, мали ракчиња и полноглавци. Претежно е постојан жител (резидентен), освен на местата каде замрзнуваат реките и е преселничка. Овој вид во Европа бројно се опоравува иако сè уште се смета за загрозен, но во светски рамки бројноста не е загрозена и затоа според статусот спаѓа во категоријата најмала загриженост. Оваа птица, со големина колку градско врапче, е типична за својот вид, со кратка опашка, голема глава, сино перје одозгора, портокалово одоздола.
Рибарчето за првпат е опишано од Карл Лине во неговата Systema Naturae во 1758 како Gracula atthis.[2] Модерниот биномен назив потекнува од латинското alcedo - рибарче и Atthis, прекрасна девојка од островот Лезбос, омилена на поетесата Сафо.[3]
Има седум подвида кои се разликуваат малку во нијансите на боите и во величината:[4]
Рибарчето е широко распространето во Европа, Азија и западните делови на Северна Африка. Во источните делови на Индонезија и Меланезија може да се сретнат изолирани популации. Ги нема на Исланд, северна Шкотска и Скандинавија, како ни во Сибир. Освен тоа, не се населуваат ниту во планинските предели, ниту во пустините, зашто им треба постојано свежа вода. Во западна и средна Европа, со ретки исклучоци, овие птици се постојани жители. Кон исток, сè повеќе се зголемува бројот на преселниците. Животната средина на рибарчето е крај мирните бистри реки и езера. Освен рипчињата, покрај водата мора да има и доволно погодни места над водата, од кои ќе може да набљудува, а сака и кога крај водата има доста дрвја. Корстат реки, потоци, езера, но и разни канали, рибници и слични, од човекот создадени живеалишта.
Рибарчето, како и сите видови на ова семејство, има набиено тело со кратки нозе, кратка опашка и широки крилја. Големата глава е долга 4 см и има долг остар клун. Зависно од светлината, одозгора перјето е кобалтно до тиркизносино, а на грбот има сјајна сина линија.[7] Линијата е особено впечатлива кога птицата полетува. Должината на телото е меѓу 16 и 18 см[8], а тежината од 34 до 46 грама[8]. Распонот на крилјата е околу 25 см[9]. Пердувите на горниот дел од главата, горниот дел од крилјата, рамењата и опашката им се темно синозелени. На главата има азурносини линии. Долниот дел, сè до белото грло, им е ’рѓавоцрвена боја или костенлива. Од страните, и на вратот, има остро обрабени бели дамки и една синозелена линија на брадата. На челото, над секое око, има костенлива дамка, која однапред изгледа бело. Во сезона на парење, нозете им се портокаловоцрвени.[9]
Клунот на мажјаците е црн, малку посветол одоздола. Клунот на женките одоздола, од основата до третина на должината е портокаловоцрвен.
Нозете на младенчињата од горната страна се кафеави, а пердувите малку позагасити и од горната страна позелени отколку кај возрасните.[8]. Клунот им е пократок со светла точка на врвот.
Митарењето трае од август до средината на ноември, и тоа секогаш. Младенчињата тогаш ги менуваат само малите пердувчиња, а понекогаш и од опашката.
Иако некогаш огласувањето на рибарчињата се опишува како пеење, тоа не е точно, зашто немаат разни свирки и мелодии, туку само низа различни гласови употребени со определена цел.[8].
Рибарчето се храни со риби, инсекти и нивните ларви, мали ракчиња и полноглавци. Може да голтне риба долга и до 9 см, а широка до 2. Ако рибите се долгнавести, може да бидат и долги до 12 см. Ловат, така што стрмоглаво се нурнуваат во водата. Најпрво, од некое погодно место набљудуваат, па потоа тргаат во лов. Кога ќе го здогледа пленот, се фрла во водата косо, во однос на површината, со главата нанапред, често убрзувајќи со кратки замавтувања со крилјата. Кога ќе се нурнат, очите им се отворени, но заштитени со кожичка. При влезот во водата, ги собираат крилјата тесно до телото, или ги испружуваат нагоре. Штом го фатат пленот, забавуваат испружувајќи ги крилјата и нозете. Кон површината се движат со грб и стисната глава кон градите. На крај, прво го исфрла клунот од водата, а потоа веднаш, или само по еден момент птицата летнува кон местото за набљудување. [10] Најчесто, целиот овој процес не трае подолго од 2 до 3 секунди. Ако нема погодно место за набљудување, рибарчето може да се нурне и од лет во место, односно, од лебдечка позиција. Секој обид не е успешен, често рипчињата успеваат да му побегнат.
Помалите рипчиња, птицата веднаш ги голта, но поголемите, ги тресат, или ги удираат од подлогата додека не ги усмртат. Потоа, држејќи ја со клунот, полека, со главата нанапред ја подголтнува рибата. Ја става во таква позиција за шкргите и перките да не ѝ заглават во грлото. Несварениот дел од оброкот го повраќа по 1 до 2 часа.
Повеќето рибарчиња се моногамни, но кога годината е добра, со многу храна, возможни се и бигамни врски, кога мажјакот има две женки чии гнезда се оддалечени неколку километри. По испилувањето мажјакот ги храни паралелно пилињата од двете гнезда. Исто така, можна е појава на повеќе едноподруго излежени легла во годината.
Меѓу февруари и март, рибарчињата со гласни повици летаат над водата. Ако го сретнат можниот партнер, следува долго заедничко летање ниско над водата, а потоа низ шумата, над дрвјата. Многу ретко во тие летови учествуваат повеќе од две птици. Потоа, мажјакот го одбира местото за гнездење.
За време на додворувањето, мажјакот ѝ носи мали рипчиња на женката кои ѝ ги пружа со поклонување. Таа ги прифаќа со огласување и треперење со крилјата. Ова хранење ја засилува врската и служи за проценка на партнерот. Понекогаш, птиците само седат на некоја гранка во близина на можното место за гнездење и наизменично се огласуваат. Додека го копаат ходникот и го прават гнездото, мажјакот постојано, како дел од додворувањето, ѝ носи рипчиња на женката, а при крајот на подготовките на гнездото, доаѓа до парење. Пред парењето, мажјакот зазема импонирачка положба, така што стои исправено со собрано перје, а крилјата обесени нанапред. Тогаш долетува зад женката, која својата подготвеност за парење ја покажува така што речиси легнува на гранката и гласно се огласува, а тој доаѓа врз нејзиниот грб. Мажјакот го фаќа со клунот перјето на главата на женката, и неколкуте секунди на самата копулација со крилјата ја одржува рамнотежата. Потоа најчесто следува капење. Копулацијата, со или без воведното хранење на женката, се повторува неколку пати дневно.
Гнездото на рибарчињата претставува дупка со длабок ходник во хоризонталните брегови на реките или езерата.
На некој вертикален или благо нанапред наклонет брег од глина или цврст песок, кој не е премногу премрежен со корења, почнуваат со копање, по можност во горниот дел од брегот. Тунелот со проширувањето на крајот е долг меѓу 60 и 90 см, а висок околу 8 см. Коморката на крајот од тунелот има пречник од 17 см, а висина околу 12 см.[7]. За разлика од тврдата глина, во песок, тунелот може да биде долг и 100 см. Коморката не ја обложуваат со ништо, но набрзо во неа се собираат несварените остатоци од рибата[11].
Парот седи на гранка пред брегот, додека мажјакот ненадејно не полета и на местото кое го смета за погодно, лебди и со клунот удира по подлогата. Се враќа на гранката и го чисти клунот од земја. Наскоро му се придружува и женката, и заедно го копаат тунелот. Една птица останува надвор, да стражари, додека другата е зфатена со копање. Ископаниот материјал го истуркуваат надвор со нозете. Дури кога ќе почнат да ја копаат коморката, птицата може да излезе со главата нанапред. Ако при копањето наидат на некој камен или корења, или го заобиколуваат или започнуваат нов тунел. Градењето може да трае две до три недели. Кога ќе го завршат, влезот го обележуваат со бел измет.
Еден пар понекогаш може да започне повеќе тунели, или дури и да доврши повеќе такви гнезда. Понекогаш користат старо гнездо, без разлика дали тие го направиле или некој друг. Често одлучуваат да довршат веќе започнат тунел. Како и да е, кон крајот на март или почетокот на април „куќичката“ им е готова.
Женката несе јајца претпладне, секој ден по едно. Јајцата се бели, мазни и топчести (2,2 х 1,9 см). Првите денови се малку црвеникави, а подоцна стануваат порцулански бели. Тешки се околу 4,3 грама, од кои 5% е лушпа[9].
Во Средна Европа, женката несе 6-8 јајца, ретко повеќе, а со лежењето започнува откако ќе го снесе последното јајце. Двата родитела ги Квачењеквачат јајцата, но ноќе најчесто женката. Таа е свртена со главата кон излезот и го чека повикот од партнерот кој доаѓа да ја замени. Лежењето трае 19-21 ден. Малечките се испилуваат сите во ист ден, а лушпите од јајцата остануваат во коморката, или понекогаш родителите ги изнесуваат и ги фрлаат во водата.
Од сите започнати легла, 30 до 40 % пропаѓаат. Голем дел ги уништува кревањето на водата или силен дожд, кој покрај што ќе го уништи гнездото, ја заматува водата и им го отежнува риболовот, па младенчињата ќе умрат од глад, Возрасните птици можат да издржат кратки периоди без улов. Лошо направеното гнездо може да биде плен на разни грабливци, кои одозгора или од напред ги крадат јајцата (или пилињата). А ако луѓе 2-3 часа престојуваат пред гнездото, може да доведе до уништување на леглото, зашто птиците не се охрабруваат да влезат во дупката. Неколку дена по губењето на леглото, рибарчињата прават ново, со нови 6-7 јајца и повторно ги лежат. [9].
По испилувањето, малечките се голи и слепи. Родителите прво ги хранат со инсекти, а потоа со мали рипчиња долги 4-5 см. По 8 дена им избиваат првите синкави пердувчиња на градите, грбот и крилјата. На возраст од 10 дена им се отвараат очите. Во тоа време, еден од родителите е со нив само ноќе. По 23 до 28 дена, младенчињата го напуштаат гнездото. Во почетокот родителите, најмногу мажјакот им носи рипчиња и постепено ги оддалечува од гнездото. Во тоа време, опасност им претставуваат јастребот врапчар, јастребот кокошкар и планинскиот був.
По кратко додворување, во јуни и јули, родителите имаат ново легло. Некои парови успеваат да изведат и трето легло.
Анализата на означените птици покажува дека рибарчињата имаат висок степен на смртност. Од напуштање на гнездото до следната сезона на парење умираат околу 80 % од птиците. Од возрасните, пак, умираат околу 70 % од една до друга сезона на парење.[12] Многу ретко овие птици доживуваат возраст од три години. Овој висок степен на смртност рибарките го надокнадуваат со зголемената репродукција.
Рибарчињата се широко распространети, на околу 10 милиони квадратни километри. Имаат голема популација од 160,000 до 320,000 птици само во Европа. Популацијата не им опаѓа и затоа видот не е на црвената листа и има статус на најмала загриженост.[1][3]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Wappen.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|izdavač= ignored (помош) Retrieved 23 August 2008 Рибарче, водомар или обично рибарче (науч. Alcedo atthis) — мала птица од семејството на рибарчињата која има 7 подвида распространети низ Евроазија и Северна Африка, a единствен вид од рибарчињата. Го има и во Македонија. Живее крај умерено брзи реки или езера кои мора да се бистри и во нив да има доста мали рипчиња. Се храни со риби, но и со инсекти, мали ракчиња и полноглавци. Претежно е постојан жител (резидентен), освен на местата каде замрзнуваат реките и е преселничка. Овој вид во Европа бројно се опоравува иако сè уште се смета за загрозен, но во светски рамки бројноста не е загрозена и затоа според статусот спаѓа во категоријата најмала загриженост. Оваа птица, со големина колку градско врапче, е типична за својот вид, со кратка опашка, голема глава, сино перје одозгора, портокалово одоздола.
Сенкер пулăç кайăк - çерçирен кăшт пысăкрах кайăк. Кӳлĕсемпе юханшывсем хĕрринче чăнкă çыран ăшнелле 1 метра яхăн çĕр чавса йăва туса пурăнать, ытларах пĕчĕк пулăсемпе тăранать.
Çăмартисем (6-7) шурă тĕслĕ. Амипе аçи иккĕшĕ те 21 кун пусса улшăнса лараççĕ. Ака уйăхĕн вĕçĕнче вĕçсе килеççĕ, çурла уйăхĕнче кăнтăралла çул тытаççĕ, инçе вĕçмеççĕ.
Пулăç кайăксен йышĕ Чăваш Енре сахал.
Сенкер пулăç кайăк - çерçирен кăшт пысăкрах кайăк. Кӳлĕсемпе юханшывсем хĕрринче чăнкă çыран ăшнелле 1 метра яхăн çĕр чавса йăва туса пурăнать, ытларах пĕчĕк пулăсемпе тăранать.
Çăмартисем (6-7) шурă тĕслĕ. Амипе аçи иккĕшĕ те 21 кун пусса улшăнса лараççĕ. Ака уйăхĕн вĕçĕнче вĕçсе килеççĕ, çурла уйăхĕнче кăнтăралла çул тытаççĕ, инçе вĕçмеççĕ.
Пулăç кайăксен йышĕ Чăваш Енре сахал.
मछरेंगा या कॉमन किंगफिशर (अंगरेजी: Common Kingfisher; बैज्ञानिक नाँव:Alcedo atthis) एगो भारी ठोड़ वाली चिरई बाटे। ई रंग बिरंगी आ सुन्दर चिरई होखे ले।
मछरेंगा के कई ठो उपप्रजाति भी पावल जालिन। ई एशिया, यूरोप आ उत्तरी अफिरका के हिस्सन में पावल जाले। ई पक्षी साफ़ पानी के एगो बहुत नीक पहिचान हवे आ कौनों इलाका में एकर पावल जाइल ई बतावे ला की ओह इलाका के पानी के भण्डार (ताल, झील, तालाब, नदी इत्यादि) बहुत प्रदूषित नइखे भइल।[2] कृत्रिम तरीके से बांध बनावल या पानी के बहाव के मैनेज कइल एकरा संख्या पर खराब असर डाले ला।[3]
क्षेत्र की अनुसार एकरा कई गो उप प्रजाति पावल जाली।
सानो माटीकोरे नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको नाम हो । यसलाई अङ्ग्रेजीमा कमन किङ्फिसर (Common Kingfisher) भनिन्छ ।
सानो माटीकोरे नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको नाम हो । यसलाई अङ्ग्रेजीमा कमन किङ्फिसर (Common Kingfisher) भनिन्छ ।
சிறு நீல மீன்கொத்தி (Alcedo atthis) என்பது மீன்கொத்தி இனத்தைச் சேர்ந்த ஒரு பறவையாகும்.
இப்பறவை சிட்டுக்குருவியைவிட சற்று பெரியது. உடலின் மேல்பாகம் நீலமும்,பச்சையும் கலந்த நிறமுடையது. அடர்த்தியான குட்டை வாலும், நீண்ட நேரானகூர் அலகும் கொண்டது. இப்பறவை கிணறு, ஆற்றங்கரை போன்ற நீர் நிலைகளில் தனியாக கல்லின் மீதோ அல்லது தொங்கும் மரக் கிளை மீதோ அமர்ந்திருக்கும். நீருக்கு மேலே சிறகடித்து பறந்துகொண்டு திடீரென்று நீருக்குள் பாய்து இரையை கௌவிக்கொண்டு பறக்கும்.
சிறு நீல மீன்கொத்தி (Alcedo atthis) என்பது மீன்கொத்தி இனத்தைச் சேர்ந்த ஒரு பறவையாகும்.
Den iesveugel (Alcedo atthis) is een felhekleurde waeterveugel die a deêl uut mik van de femielje van de iesveugels. Den iesveugel is een felhekleurde waeterveugel die a ok in Nederland voekom.
Den iesveugel is overwehend felblauw hekleurd, mè val nie direct op omda 't en soms doôdstille zit op een takke om een visjie te verschallek'n. Zen rik, zen kop en zen kele zien aollemille 'elderblauw, zen buuk en zen kaeken zien rossig roôd en die ei een witten 'alsvlekke. Zen oôhen en zen snaevel zien zwart, wibie a 't ventje een aelemille zwarte snaevel ei en 't wuufje een zwarte snaevel mie een roôie baosis. De poôten zien roôd. Den iesveugel is middelhroôt en ei een taemelijk hroôte snaevel.
Iesveugels eetn vurnaemelijk vissen, mè soms eetn ze ok wè waeterinsect'n. De vissen worn evang'n deur vanof een takke een snelle duuk te neem'n in 't waeter. Ok worn ze evang'n deur stille te ang'n boven 't waeter, te verhelieken bie 't bidden van roôfveugels, en wunnir a 't ur een vis langskom, dezen te vang'n.
Evang'n vissen worn deur de veugel tehen een takke doôd emept en in zen heheel opeheetn. Wunnir an tiedens strenge winters beekn en stilstaende waetertjes dichtevrozen zien, jaehen iesveugels ok op oopn waeters. Onverteêrde visressen, de hraeten, worn uutebrikt in de vurm van een braekbal.
Nae de winter allaenig te èn deurebrocht, trokkn iesveugels in 't voejaer ni de broedhebied'n. Wunnir an de ventjes en wuufjes mekaor ontmoetn in 't broedhebied, overwinn'n ze eêst der angst en ahressie tehenover mekaor en probeern ze tevens indruk te maekn. Dit doen ze deur middel van de balts, die a besti uut 't et naevliehen van mekaor deur de toppn van de boôm'n of flak over 't waeteroppervlak. Nae dit riteweel heef 't ventje vissen an 't wuufje. Iernae volg de paerieng.
Iesveugels broeien bie 'elder stroômend of stillestaend waeter mie vee vis. Voewaerde is dan steile kant'n anwezig zien De veugels hraeven een nistpupe an de kant van 't waeter die a mistal 50 cm tot 1 meter lange is. An 't ènde van de nistpupe zit de nistkaemer. De nistpupe lop onheveêr 10 hraoden omoôhe as eventuêle beschermieng tehen oôhe waeterstan'n. De nistpupe wor ehraeven in maerte en in april haen de iesveugels broeien.
In de nistkaemer worn 5 toet 6 eiers eleid. Beie veugels broeien in periodes van onheveêr anderalf ure, wini a den are ouwer wee eetn hi zoekn. In de maend meie komm'n de jonge uut, de eêste daehen worn ze nog werme ehouwen. Nihelang de hroôtte van de jonge worn steeds hrottere vissen evoerd. De ouwerveugels wassen der eihen nae iedere voerburte vanwehe de ontlastieng die a vanuut de nistpupe ni benee lop. Nae 't eêste legsel volg vaok nog een twidde of derde legsel.
Der zien 8 verschill'nde ondersoôrten van den iesveugel, naemelijk:
Den iesveugel (Alcedo atthis) is een felhekleurde waeterveugel die a deêl uut mik van de femielje van de iesveugels. Den iesveugel is een felhekleurde waeterveugel die a ok in Nederland voekom.
The common kingfisher (Alcedo atthis), also known as the Eurasian kingfisher and river kingfisher, is a small kingfisher with seven subspecies recognized within its wide distribution across Eurasia and North Africa. It is resident in much of its range, but migrates from areas where rivers freeze in winter.
This sparrow-sized bird has the typical short-tailed, large-headed kingfisher profile; it has blue upperparts, orange underparts and a long bill. It feeds mainly on fish, caught by diving, and has special visual adaptations to enable it to see prey under water. The glossy white eggs are laid in a nest at the end of a burrow in a riverbank.
The common kingfisher was first described by Carl Linnaeus in the 10th edition of his Systema Naturae in 1758 as Gracula atthis.[2][3][4] The modern binomial name derives from the Latin alcedo, 'kingfisher' (from Greek ἀλκυών, halcyon), and Atthis, a beautiful young woman of Lesbos, and favourite of Sappho.[5]
The genus Alcedo comprises seven small kingfishers that all eat fish as part of their diet. The common kingfisher's closest relative is the cerulean kingfisher that has white underparts and is found in parts of Indonesia.[6][7]
This species has the typical short-tailed, dumpy-bodied, large-headed, and long-billed kingfisher shape. The adult male of the western European subspecies, A. a. ispida has green-blue upperparts with pale azure-blue back and rump, a rufous patch by the bill base, and a rufous ear-patch. It has a green-blue neck stripe, white neck blaze and throat, rufous underparts, and a black bill with some red at the base. The legs and feet are bright red.[7] It is about 16 cm (6+1⁄2 in) long with a wingspan of 25 cm (10 in),[7] and weighs 34–46 g (1+3⁄16–1+5⁄8 oz).[8] The female is identical in appearance to the male except that her lower mandible is orange-red with a black tip. The juvenile is similar to the adult, but with duller and greener upperparts and paler underparts. Its bill is black, and the legs are also initially black.[7] Feathers are moulted gradually between July and November with the main flight feathers taking 90–100 days to moult and regrow. Some that moult late may suspend their moult during cold winter weather.
The flight of the kingfisher is fast, direct and usually low over water. The short, rounded wings whirr rapidly, and a bird flying away shows an electric-blue "flash" down its back.[8]
In North Africa, Europe and Asia north of the Himalayas, this is the only small blue kingfisher. In south and southeast Asia, it can be confused with six other small blue-and-rufous kingfishers, but the rufous ear patches distinguish it from all but juvenile blue-eared kingfishers; details of the head pattern may be necessary to differentiate the two species where both occur.[7]
The common kingfisher has no song. The flight call is a short, sharp whistle chee repeated two or three times. Anxious birds emit a harsh, shrit-it-it and nestlings call for food with a churring noise.[7]
There are seven subspecies differing in the hue of the upperparts and the intensity of the rufous colour of the underparts; size varies across the subspecies by up to 10%. The races resident south of the Wallace Line have the bluest upperparts and partly blue ear-patches.[7][9]
The common kingfisher is widely distributed over Europe, Asia, and North Africa, mainly south of 60°N. It is a common breeding species over much of its vast Eurasian range, but in North Africa it is mainly a winter visitor, although it is a scarce breeding resident in coastal Morocco and Tunisia. In temperate regions, this kingfisher inhabits clear, slow-flowing streams and rivers, and lakes with well-vegetated banks. It frequents scrubs and bushes with overhanging branches close to shallow open water in which it hunts. In winter it is more coastal, often feeding in estuaries or harbours and along rocky seashores. Tropical populations are found by slow-flowing rivers, in mangrove creeks and in swamps.[7]
Common kingfishers are important members of ecosystems and good indicators of freshwater community health. The highest densities of breeding birds are found in habitats with clear water, which permits optimal prey visibility, and trees or shrubs on the banks. These habitats have also the highest quality of water, so the presence of this bird confirms the standard of the water.[11] Measures to improve water flow can disrupt this habitat, and in particular, the replacement of natural banks by artificial confinement greatly reduces the populations of fish, amphibians and aquatic reptiles, and waterside birds are lost.[12] It can tolerate a certain degree of urbanisation, provided the water remains clean.
This species is resident in areas where the climate is mild year-round, but must migrate after breeding from regions with prolonged freezing conditions in winter. Most birds winter within the southern parts of the breeding range, but smaller numbers cross the Mediterranean into Africa or travel over the mountains of Malaysia into Southeast Asia. Kingfishers migrate mainly at night, and some Siberian breeders must travel at least 3,000 km (1,900 mi) between the breeding sites and the wintering areas.[7]
Like all kingfishers, the common kingfisher is highly territorial; since it must eat around 60% of its body weight each day, it is essential to have control of a suitable stretch of river. It is solitary for most of the year, roosting alone in heavy cover. If another kingfisher enters its territory, both birds display from perches, and fights may occur, in which a bird will grab the other's beak and try to hold it underwater. Pairs form in the autumn but each bird retains a separate territory, generally at least 1 km (1⁄2 mi) long, but up to 3.5 km (2+1⁄4 mi) and territories are not merged until the spring.[7]
The courtship is initiated by the male chasing the female while calling continually, and later by ritual feeding, with copulation usually following.[8]
The nest is in a burrow excavated by both birds of the pair in a low vertical riverbank, or sometimes a quarry or other cutting. The straight, gently inclining burrow is normally 60–90 cm (25–35 in) long and ends in an enlarged chamber.[8] The nest cavity is unlined but soon accumulates a litter of fish remains and cast pellets.[13]
The common kingfisher typically lays two to ten glossy white eggs, which average 1.9 cm (3⁄4 in) in breadth, 2.2 cm (7⁄8 in) in length, and weigh about 4.3 g (5⁄32 oz), of which 5% is shell.[5] Both sexes incubate by day, but only the female incubates at night. An incubating bird sits trance-like, facing the tunnel; it invariably casts a pellet, breaking it up with the bill. The eggs hatch in 19–20 days, one or two eggs in most clutches fail to do so because the parent cannot cover them prior. The altricial young are in the nest for a further 24–25 days, often more.[7] Once large enough, young birds will come to the burrow entrance to be fed.[13] Two broods, sometimes three, may be reared in a season.[8]
The early days for fledged juveniles are more hazardous; during its first dives into the water, about four days after leaving the nest, a fledgling may become waterlogged and drown.[7] Many young will not have learned to fish by the time they are driven out of their parents' territory, and only about half survive more than a week or two. Most kingfishers die of cold or lack of food, and a severe winter can kill a high percentage of the birds. Summer floods can destroy nests or make fishing difficult, resulting in starvation of the brood. Only a quarter of the young survive to breed the following year, but this is enough to maintain the population. Likewise, only a quarter of adult birds survive from one breeding season to the next. Very few birds live longer than one breeding season.[14] The oldest bird on record was 21 years.[15]
Other causes of death are cats, rats, collisions with vehicles and windows, and human disturbance of nesting birds, including riverbank works with heavy machinery. Since kingfishers are high up in the food chain, they are vulnerable to build-up of chemicals, and river pollution by industrial and agricultural products excludes the birds from many stretches of otherwise suitable rivers that would be habitats.[14]
This species was killed in Victorian times for stuffing and display in glass cases and use in hat making. English naturalist William Yarrell also reported the country practice of killing a kingfisher and hanging it from a thread in the belief that it would swing to predict the direction in which the wind would blow.[16] Persecution by anglers and to provide feathers for fishing flies were common in earlier decades,[13] but are now largely a thing of the past.[14]
The common kingfisher hunts from a perch 1–2 m (3–7 ft) above the water, on a branch, post or riverbank, bill pointing down as it searches for prey. It bobs its head when food is detected to gauge the distance and plunges steeply down to seize its prey usually no deeper than 25 cm (10 in) below the surface. The wings are opened underwater and the open eyes are protected by the transparent third eyelid. The bird rises beak-first from the surface and flies back to its perch. At the perch the fish is adjusted until it is held near its tail and beaten against the perch several times. Once dead, the fish is positioned lengthways and swallowed head-first. A few times each day, a small greyish pellet of fish bones and other indigestible remains is regurgitated.[7]
The food is mainly fish up to 12.5 cm (5 in) long, but the average size is 2.3 cm (7⁄8 in).[7] In Central Europe, 97% of the diet was found to be composed of fish ranging in size from 2 to 10 cm with an average of 6.5 cm (body mass range from <0.1 g to>10 g, average 3 g).[17][18] Minnows, sticklebacks, small roach and trout are typical prey. About 60% of food items are fish, but this kingfisher also catches aquatic insects such as dragonfly larvae and water beetles, and, in winter, crustaceans including freshwater shrimps.[7] In Central Europe, however, fish represented 99.9% of the diet (data from rivers, streams, and reservoirs from years 1999 to 2013).[17] Common kingfishers have also been observed to catch lamprey.[19] One study found that food provisioning rate increased with brood size, from 1498 g (505 fishes for four nestlings) to 2968 g (894 fishes for eight nestlings). During the fledging period each chick consumed on average 334 g of fish, which resulted in an estimated daily food intake of 37% of the chick's body mass (average over the entire nestling period). The average daily energy intake was 73.5 kJ per chick (i.e., 1837 kJ per 25 days of the fledging period).[20]
A challenge for any diving bird is the change in refraction between air and water. The eyes of many birds have two foveae (the fovea is the area of the retina with the greatest density of light receptors),[21] and a kingfisher can switch from the main central fovea to the auxiliary fovea when it enters water; a retinal streak of high receptor density which connects the two foveae allows the image to swing temporally as the bird drops onto the prey.[22] The egg-shaped lens of the eye points towards the auxiliary fovea, enabling the bird to maintain visual acuity underwater.[21] Because of the positions of the foveae, the kingfisher has monocular vision in air, and binocular vision in water. The underwater vision is not as a sharp as in air, but the ability to judge the distance of moving prey is more important than the sharpness of the image.[22]
Each cone cell of a bird's retina contains an oil droplet that may contain carotenoid pigments. These droplets enhance color vision and reduce glare. Aquatic kingfishers have high numbers of red pigments in their oil droplets; the reason red droplets predominate is not understood, but the droplets may help with the glare or the dispersion of light from particulate matter in the water.[22]
This species has a large range, with an estimated global extent of occurrence of 10,000,000 km2 (3,900,000 sq mi). It has a large population, including an estimated 160,000–320,000 individuals in Europe alone. Global population trends have not been quantified, but populations appear to be stable so the species is not believed to approach the thresholds for the population decline criterion of the IUCN Red List (i.e., declining more than 30% in ten years or three generations). For these reasons, the species is evaluated as "least concern".[23][5]
_female_with_dragonfly_larva.jpg)
A. a. ispida female with dragonfly larva, Hungary
.jpg)
Two birds mating
_with_fish.jpg)
A. a. bengalensis with a fish in Uttar Pradesh, India
Eating a small fish
Common kingfisher female with fish, in Chattogram, Bangladesh
The common kingfisher hunting in Italy's Po River The common kingfisher (Alcedo atthis), also known as the Eurasian kingfisher and river kingfisher, is a small kingfisher with seven subspecies recognized within its wide distribution across Eurasia and North Africa. It is resident in much of its range, but migrates from areas where rivers freeze in winter.
This sparrow-sized bird has the typical short-tailed, large-headed kingfisher profile; it has blue upperparts, orange underparts and a long bill. It feeds mainly on fish, caught by diving, and has special visual adaptations to enable it to see prey under water. The glossy white eggs are laid in a nest at the end of a burrow in a riverbank.
La Eŭropa alciono (Alcedo atthis) estas la plej konata (kaj eĉ la ununura sufiĉe videbla) specio de alciono, tio estas eta birdo blua kiu manĝas fiŝojn, loĝanta en la plej granda parto de Eŭropo kaj sudorienta Azio. Ankaŭ la vorto "Alcedo", pli propra por ĉiuj specioj de la genro uzeblas por tiu ĉi specio.
Temas pri tute nekonfuzebla specio, eĉ se oni ne vidas sed oni aŭdas ĝin.
Laŭ la korpo ĝi estas tre malgranda birdo, mallonga je 16 cmj. La plej rekonebla koloro de la alciono estas bluo: brillazura bluo ĉedorse (ĉefe kiel vertikala larĝa strio) kun helbluaj punktoj kaj punktostrio kaj iome verda bluo ĉe la flugiloj, ambaŭ bluoj tute brilegaj. La ventro kaj malsupra parto estas oranĝobruna ankaŭ brile. Ĝi havas ankaŭ blankajn makulojn en la gorĝo (pli ampleksa) kaj ambaŭflanke de la kolo (preskaŭ malantaŭ, pli etaj) dividitaj de blua strio al la dorso.
Aliaj fizikaj detaloj estas longega, forta kaj pikega beko, nigra ĉe maskloj kaj kun ruĝa suba makzelo ĉe inoj, granda kapo kompare kun la eta korpo, etaj kruroj ruĝegaj.
Plej surprizege povas esti ĝia vidado dum flugo ekzemple laŭ rojoj aŭ riveretoj kie ĝi kutime loĝas. Unue oni aŭskultas klare ĝian voĉon, kiu konsistas el laŭta "piii" po kvin aŭ dek sekundoj; do, oni povas antaŭimagi pli malpli kie kaj kiam aperos la birdo, kiu flugas laŭ la direkto de la rojo ĉu supren ĉu malsupren. En tiu momento oni vidos brilan bluan punkton kiu flugas rekte kaj rapidege unu aŭ du metrojn super la akvo, kvazaŭ kuglo aŭ sageto blua preterpasos onin kaj daŭre flugos laŭ ties direkto.
Tiuj orientalisaj kaj palearktisaj birdoj vivas ĉe rojoj, riveroj, kanaloj, lagetoj, ktp. vintre povas translokiĝi al marbordo aŭ marĉejoj. Ili loĝas ie ajn en Eŭropo (escepte de Skandinavio -krom la suda Svedio-, Skotio, la altaj montaroj alpaj kaj apeninaj aŭ la mediteraneaj insuloj) kaj sudorienta Azio; videblas ankaŭ meze de ambaŭ zonoj. Ofte en la montaro alia specio okupas ties lokon, la cinklo.
La nestojn ili faras kiel abelmanĝuloj en truoj konstruitaj en vertikalaj sablejoj ofte ĉe la samaj akvujoj kie ili fiŝkaptas.
La flugon la alciono faras ĉiam sola (neniam laŭfamilie aŭ laŭgrupe). Se dumfluge ĝi vidos homojn aŭ iun ajn danĝeron, ĝi ŝanĝos la rapidecon de la voĉo al pii pii ĉiun sekundon kaj eĉ povos ŝanĝi la direkton de la flugo dekstren aŭ maldekstren, sed ne antaŭen.
Ili manĝas fiŝetojn (65 % de la dieto), ranojn, ranidojn, akvajn insektojn, riverkrabojn ktp. Por kapti ilin la alciono gvatas sur branĉo de arbo, arbusto aŭ roko apud la akvo (ofte dum senmova flugado super ĝi) kaj subite ĝi merĝas kvazaŭ sago, subnaĝas, prenas la ĉaŝaĵon kaj revenas al la sama loko de gvatado kie draste skuas la kaptaĵon kontraŭ la starejo ĝis ties morto. Poste ĝi englutas tiun. Dum la epoko de reproduktado rapide ili alportas la manĝaĵon al la idoj (ofte ne nur unu fiŝeton sed kelkajn!). Dum la epoko de flatpariĝado ili alportas ĝin al la ino kiel allogo aŭ konvinko de bona patro.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Alcedo atthis MHNT
.jpg)
La Eŭropa alciono (Alcedo atthis) estas la plej konata (kaj eĉ la ununura sufiĉe videbla) specio de alciono, tio estas eta birdo blua kiu manĝas fiŝojn, loĝanta en la plej granda parto de Eŭropo kaj sudorienta Azio. Ankaŭ la vorto "Alcedo", pli propra por ĉiuj specioj de la genro uzeblas por tiu ĉi specio.
El martín pescador común[2] o alción (Alcedo atthis) es una especie de ave coraciiforme de la familia Alcedinidae, que habita en lagos y ríos de Europa, África, América y Asia.
El dorso del cuerpo, cabeza y alas es azul-turquesa con destellos verdoso-metálicos. El vientre y un par de zonas bajo los ojos son de color naranja, mientras que las zonas de la garganta, orejas y orificios nasales son blancas. A pesar de estas generalidades, es complicado dar un patrón exacto del color de su plumaje, ya que este varía según la incidencia de la luz. En cualquier caso, es un ave inconfundible.
El pico es largo, constituyendo una parte nada despreciable de la longitud total del cuerpo (15,5-19 cm en total), de color negro con transición a naranja en la zona más cercana a la cabeza de la mandíbula inferior. La envergadura alar ronda los 25 cm y el peso medio los 35 gramos.[3] Las patas son muy cortas y, al igual que los pies, son de color rojo vivo. El dimorfismo sexual en esta especie es poco acusado: en las hembras, la zona de color anaranjado de la mandíbula inferior es más amplia.
Sorprendentemente, a pesar de su espectacular plumaje, su mimetismo con el entorno es grande. El plumaje castaño del pecho hace que sea difícil de ver desde la otra orilla, y su espalda y alas azules se confunden con el agua del río si se le ve de espaldas. se alimenta de peces que pesca con su pico.
Pone de cinco a siete huevos esféricos, brillantes y blancos al final de una galería excavada en las márgenes del río, a poca altura sobre el nivel del agua. Macho y hembra colaboran en la construcción de la galería, unas veces desde cero y otras modificando una madriguera abandonada de avión zapador o de rata de agua. El nido puede alcanzar una profundidad de un metro, pero con frecuencia mide bastante menos.
Realizan dos puestas al año, reutilizando en muchas ocasiones el mismo nido, que limpiarán de restos de pescado e insectos antes de la segunda puesta. Aunque varían según las regiones, la primera suele ser en abril y la segunda en junio, aunque se conocen puestas en meses tan excepcionalmente tardíos como octubre.
Los huevos son pequeños, de unos 22,5x18,7 mm. Tanto el macho como la hembra se reparten las tareas de incubación, que suelen durar entre 19 y 22 días. Los pollos nacen desnudos de plumón, con una piel rosa azulada. A los 23 días ya están listos para salir del túnel, pero aún permanecerán dos o tres días más en un posadero cercano al nido hasta que se decidan a echar a volar.
La tasa de mortalidad en los primeros días es muy alta. Ya sea porque son capturados por depredadores, o porque se ahogan en sus primeros intentos de pesca, no suelen sobrevivir más de dos pollos de cada puesta.
Vive a lo largo de los lagos y ríos de Europa, África, Asia y América del Sur. En la mayor parte de su área de distribución es una especie sedentaria, pero en las zonas boreales se ve obligado a emigrar hacia el sur en invierno. Se encuentra ausente en algunas áreas montañosas, donde le sustituyen los mirlos acuáticos.
Su alimentación básica la componen los pequeños peces que divisa desde las ramas bajas de un árbol o un arbusto. Luego, se zambulle rápidamente con el pico por delante y los ojos cerrados, y captura a su presa con una altísima tasa de éxito. Tras la captura, retorna a su puesto anterior, donde la traga de una pieza. En otras ocasiones maniobra velozmente sobre la superficie del agua, buscando un lugar más propicio para sumergirse. Todo esto sería imposible sin sus potentes músculos alares y de la base del cuello.
Ocasionalmente, si la zona de caza no dispone de posaderos adecuados, el martín se suspende en el aire al acecho, aleteando vigorosamente y manteniendo la cabeza quieta, de una manera similar a la utilizada por el cernícalo vulgar.
Aproximadamente el 65 % de su dieta se compone de pescado. La complementa con insectos acuáticos, pequeños crustáceos y renacuajos, a los que captura con la misma técnica. Es frecuente que emita un estridente sonido similar a un chiii o tiiit mientras caza.
Debido a su método de caza, el martín pescador común necesita de la presencia de densa vegetación fluvial junto al agua, además de que ésta sea pura y cristalina, por lo que tolera bastante mal la contaminación del agua. Esta, además de las olas de frío ocasionales que congelan la superficie del río impidiéndole cazar, son las principales causas de mortandad en esta especie.
Se reconocen siete subespecies de Alcedo atthis:[4]
El martín pescador común o alción (Alcedo atthis) es una especie de ave coraciiforme de la familia Alcedinidae, que habita en lagos y ríos de Europa, África, América y Asia.
See artikkel räägib linnuliigist; perekonna kohta vaata artiklit Jäälind (perekond) Jäälind (Alcedo atthis) on jäälindlaste sugukonda jäälinnu perekonda kuuluv lind.
Jäälind on oma teadusliku nime Alcedo saanud vanakreeka mütoloogia tegelase Alkyone järgi, kes muudeti jäälinnuks[2]. Alcedo on Alkyone ladinakeelne nimekuju.
Esimest korda kirjeldas jäälindu teaduslikult Carl Linné 1758. Jäälind on soodsas seisundis liik.
Jäälind valiti Eesti 2014. aasta linnuks.[3]
Jäälinnu keha on 16–20 cm pikk, kaal 38–45 g. Tiivad on lühikesed ja laiad ning 7–8 cm pikad[4]. Saba on lühike ja sirge lõikega[4]. Nokk on pikk, sirge ja järsult eenduva ülanokaharjaga[4].
Jäälinnu pea, selg ja tiivasuled on lasuursinised, pealagi mustjate ja helesiniste põikvöödikestega. Silmaalune riba ja kõrva kattesuled on ookerjad. Pea ja kaela külgedel kulgeb nokast alates taevassinine tumedate tähnidega triip. Kurgualune ja osa kaelast on valged, pugu küljed helesinised. Tüürsuled on taevassinised, mustade suleroodudega. Nokk on must, jalad lihakarva punased.[4]
Jäälind on levinud peaaegu kogu Euroopas, välja arvatud Skandinaavia kesk- ja põhjaosa. Soomes elab ta lõunarannikul, Venemaal ida poole Uuralite ja põhja poole Komini. Aafrikas elab ta Saharast põhja pool.
Aasias elab jäälind Põhja-Türgis, Kaukaasias, Lääne-Iraanis, Altais, Ida-Kasahstanis, Kõrgõzstanis, Tadžikistanis, Usbekistanis (välja arvatud Karakalpakkia), Indias, Lõuna- ja Ida-Hiinas, Mandžuurias, Ida-Mongoolias, Venemaal umbes Amuuri jõgikonnas, Sahhalinil, Koreas, Jaapanis, Kagu-Aasias (välja arvatud Malaka poolsaar), Sulawesil, Timoril, Uus-Britannias ja Saalomoni saartel.
Levila põhjaosas on jäälind rändlind, lõunaosas paigalind[4]. Talvel võib teda kohata Lääne- ja Lõuna-Euroopas, kaasa arvatud Briti saartel (välja arvatud Šotimaa), Taanis ja Lõuna-Skandinaavias. Põhja poolt rändavad jäälinnud kõikjale Vahemere ja Pärsia lahe rannikule, Egiptuses ka Punase mere rannikule ja Niiluse orgu. Talvel elab ta veel suuremas osas Türgist, Taga-Kaukaasias, Lääne-Iraanis, Indias, Lõuna- ja Ida-Hiinas, Jaapanis (välja arvatud Hokkaido), Kagu-Aasias, Filipiinidel, kõikjal Indoneesias, Uus-Britannias ja Saalomoni saartel.
Eestis on ta harv haudelind, kelle pesitsusaegset arvukust hinnatakse 100–500 paarile, talvist arvukust 10–100 isendile [5].
Jäälind elab järskude kallastega vooluveekogude ääres, kus on puhas läbipaistev vesi ja vaikne vool, eelistades neid, mille kaldad on kaetud põõsaste ja puudega. Mägedes võib ta pesitseda kuni 2 km kõrgusel asuvate järvede ääres.[4]
Jäälind teeb pesa kaldaliiva uuristatud käiku. Selle kraabivad mõlemad vanemad oma nokaga, heites lahtikaabitud pinnase jalgadega välja. Olenevalt pinnase kõvadusest kulub selleks tööks 7–12 päeva. Selle aja jooksul valmib 3–10 dm pikkune rõhtne käik, mis lõpeb pesakambriga. Pesaava on peaaegu alati puuoksaga varjatud. Nagu kõik urus pesitsevad linnud, ei tee jäälindki pärispesa. Munetakse paljale pinnasele, vahel on selles vähene kulurohust vooderdis. Aastate jooksul koguneb pessa vooderdis kalaluudest ja -soomustest, putukate kattetiibadest jne. Pesaurg on väga räpane, kihab kärbsevastsetest ja lehkab. Sama urgu kasutavad linnud järjekindlalt mitu aastat.[4]
Kurnas on 6–7 muna, mida emaslind haub 19–21 päeva. Mune võib olla ka vähem või rohkem. Nad on läikivvalged ja peaaegu ümmargused. Hauvad mõlemad vanalinnud vaheldumisi. Pojad kooruvad paljastena. Hiljem ilmuvad neile tuppedega kaetud suled ja siis näevad pojad natuke siili moodi välja.[4]
Poegi toidab ainult emaslind, kuigi isaslind viibib samuti pesa lähedal. Juuni keskel või lõpul lõpetavad emaslinnud poegade üleskasvatamise ja asuvad looma teist kurna. Uuesti hakkavad nad munema juuni lõpul või juuli algul. Kuid pärast pesitsusaega isas- ja emaslinnu suhe lõpeb ja nad lähevad teineteisest lahku.[4]
Eestis eelistab ta elada kõrgete kallaste, kiire voolu ja selge veega jõgede ääres. Pärast pesitsemist saab teda kohata ka teistsuguste veekogude ääres, isegi mererannikul.[4]
Jäälind sööb peamiselt kalu, kelle pikkus ei ületa 6 cm. Ta sööb ka putukaid ja teisi selgrootuid, eriti kiilivastseid. Ta võib süüa ka limuseid, pisivähikesi ja usse. Õige harva sööb ta väikesi konni.[4]
Jäälind istub sageli kaua liikumatult vee kohale ulatuval oksal või veest välja ulatuval kivil ja seirab saaki. Kui saak lähedale tuleb, siis võtab jäälind ta kinni. Jäälind võib ka veepinna kohal lennata ja isegi tiibadega vehkides vee kohal paigal seista. Sealjuures ta kord tõuseb, kord laskub. Saaki nähes ta sukeldub pisut, haarab selle ja kannab selle pessa või läheb tagasi uut saaki varitsema.[4]
Koht, kust jäälind toitu hangib, on kuni 1 km kaugusel pesast.[4]
Jäälind (Alcedo atthis) on jäälindlaste sugukonda jäälinnu perekonda kuuluv lind.
Jäälind on oma teadusliku nime Alcedo saanud vanakreeka mütoloogia tegelase Alkyone järgi, kes muudeti jäälinnuks. Alcedo on Alkyone ladinakeelne nimekuju.
Esimest korda kirjeldas jäälindu teaduslikult Carl Linné 1758. Jäälind on soodsas seisundis liik.
Jäälind valiti Eesti 2014. aasta linnuks.
Martin arrantzalea (Alcedo atthis) alcedinidae familiako hegaztia da, Eurasia, Iparraldeko Afrikan eta Asia hegoaldean bizi dena[1].
Hegazti koloretsua da. Burua, bizkarra eta buztana urdinak ditu, eta luma batzuek dizdira metalikoa dute. Azpialdea berriz laranja bizia da. Buruan eta eztarrian kolore zuriko lerro batzuk ere baditu. 15-19 zentimetroko luzera du, moko luzea eta buztana oso motza. Hego-zabalera 25 zentimetrotakoa da. Hankak oso motzak dira, kolore gorri bizikoak.
Arrain txikiak jaten ditu, hortik bere izena. Ibaiaren ertzetako zuhaitzetako adarretatik behatzen du eta arraina ikusterakoan eraso azkarra egiten du, arrakasta tasa handia duena. Arraintxoa harrapatu ondoren zuhaitz adarrera itzultzen da eta mokau bakarrean irensten du. Tarteka intsektuak eta krustazeo txikiak ere harrapatzen ditu.
Alcedo atthisek zazpi azpiespezie ezagun ditu:[2]
Artikulu hau biologiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. Martin arrantzalea (Alcedo atthis) alcedinidae familiako hegaztia da, Eurasia, Iparraldeko Afrikan eta Asia hegoaldean bizi dena.
Hegazti koloretsua da. Burua, bizkarra eta buztana urdinak ditu, eta luma batzuek dizdira metalikoa dute. Azpialdea berriz laranja bizia da. Buruan eta eztarrian kolore zuriko lerro batzuk ere baditu. 15-19 zentimetroko luzera du, moko luzea eta buztana oso motza. Hego-zabalera 25 zentimetrotakoa da. Hankak oso motzak dira, kolore gorri bizikoak.
Arrain txikiak jaten ditu, hortik bere izena. Ibaiaren ertzetako zuhaitzetako adarretatik behatzen du eta arraina ikusterakoan eraso azkarra egiten du, arrakasta tasa handia duena. Arraintxoa harrapatu ondoren zuhaitz adarrera itzultzen da eta mokau bakarrean irensten du. Tarteka intsektuak eta krustazeo txikiak ere harrapatzen ditu.
Kuningaskalastaja (Alcedo atthis) on koskipaikoissa viihtyvä lintu. Se on taitava lentäjä, joka heittelee saaliskalojaan ilmaan saadakseen ne osumaan pää tai pyrstö edellä kurkkuunsa.
Kuningaskalastajan selkäpuoli on metallinhohtoisen sininen, korvaläikät ja vatsapuoli ovat punaruskeat. Leuka ja niskan sivut ovat valkoiset. Linnun pituus on noin 19 cm.
Kuningaskalastajaa tavataan Euroopassa, Aasiassa ja Afrikassa. Se on muuttolintu vain siellä missä sen kotijoki jäätyy. Etelä-Suomessa se on säännöllisen levinnäisyysalueensa pohjoisrajalla, joten kannan vaihtelu vuodesta toiseen on suurta.
Kuningaskalastaja viihtyy aina veden lähettyvillä, joskus istuu veden päälle kaartuvassa puussa.
Pesä on hiekkatörmään rakennettu tunneli, ei aina rantatörmässä. Munia tulee 6–7 kappaletta.
Kuningaskalastaja syö vain vesieläimiä; kalojen lisäksi selkärangattomia kuten kotiloita. Kaloja se nappaa lekuttelemalla veden yllä, josta syöksyy.
Kuningaskalastaja (Alcedo atthis) on koskipaikoissa viihtyvä lintu. Se on taitava lentäjä, joka heittelee saaliskalojaan ilmaan saadakseen ne osumaan pää tai pyrstö edellä kurkkuunsa.
Alcedo atthis
Le Martin-pêcheur d'Europe (Alcedo atthis) est une espèce d'oiseaux, espèce type de la famille des Alcedinidae. Cet oiseau est un bioindicateur naturel de la qualité d'un milieu aquatique.
Ses principales caractéristiques sont :
Son bleu étincelant provient des reflets prismatiques de la lumière sur les structures minuscules de ses plumes.
Le sexe des martins-pêcheurs se différencie à la couleur du bec : presque tout noir chez le mâle ; chez la femelle, la mandibule est du même orange que les pattes.
C'est un oiseau qui se nourrit de petits poissons et de petits animaux aquatiques (insectes notonectes, crustacés gammares et batraciens). C'est pourquoi il vit à proximité des étendues d'eau, où il peut se nourrir en abondance. Sa proie repérée, généralement depuis un perchoir, il plonge en percutant violemment la surface de l'eau, l'attrape, puis l'avale tête la première dans le sens des écailles[3]. Si elle n'est pas dans le bon sens, il la lance en l'air et la rattrape avec agilité dans le sens qui lui convient. Il ingurgite sa proie d'un seul coup. Après digestion, il rejette par la bouche une pelote de réjection constituée des arêtes des derniers poissons digérés. Le rejet de cette pelote est précédé de ce qui ressemble à des bâillements. Quand le poisson est destiné à être livré aux juvéniles, le martin-pêcheur le retourne pour le présenter tête en avant. L'adulte rentre alors dans le couloir de sa niche et sert celui des petits qui attend son tour dans un mouvement de « noria »[4] bien régulé au fond de la cavité. En période de nourrissage, un adulte peut capturer jusqu'à 70 ou 80 poissons dans la journée, ce qui implique une activité permanente. En grandissant, la noria se désorganise et peut laisser place à plus de compétition.
Martin-pêcheur d'Europe pêchant dans la réserve naturelle près du Pô.
Capture d’un têtard.
Martin-pêcheur d'Europe femelle ayant attrapé une larve de libellule, près de Kecskemét en Hongrie.
Pelote de réjection.
L'oiseau, très vivace, parcourt un circuit sur son territoire en se posant sur des perchoirs qu'il connaît, bien disposés pour guetter ses proies. Si sa position est assez haute, il plonge en flèche directement, et ressort aussi rapidement de l'eau grâce à la poussée d'Archimède résultant de l'air emprisonné sous son plumage. S'il part d'un support trop proche de la surface, il doit d'abord s'éjecter vers le haut avant de se retourner pour plonger. Mais il peut aussi faire de longues séquences de vol stationnaire avant de plonger. Lorsque sa tentative est récompensée, il se pose et entreprend d'assommer sa proie en la battant sur sa branche par des mouvements de tête alternés, avant de l'avaler, quand il ne va pas la porter à sa compagne (mâle en période nuptiale) ou à ses juvéniles.
Il ne migre pas mais redoute les hivers rudes et peut ainsi redescendre dans les estuaires quand l'eau gèle. Les populations du nord asiatique réalisent une migration du fait des températures très basses.
Son vol est caractéristique : il vole à pleine vitesse au ras de l'eau pour remonter son territoire, parfois très près des berges et donne ainsi l'impression de tourner très brusquement sur les petits cours d'eau. Il peut aussi voler en stationnaire avant de se poser ou bien en guettant une proie.
Le couple nicheur est uni pendant toute la période de reproduction. Son habitat se situe alors dans les pentes escarpées et meubles , pentes dans lesquelles il est facile de creuser un terrier pour la nidification. Le mâle creuse un terrier. Ensuite mâle et femelle se séduisent dans une parade amoureuse bruyante, comprenant des poursuites et des offrandes réciproques de poissons. Les deux parents couvent alternativement les œufs puis prennent soin des oisillons pendant quatre semaines. Dès que le départ des jeunes approche au bout d'un mois, l'un des parents (la femelle) peut être amené à creuser un autre terrier pour une autre couvée (deux, parfois trois dans la saison). Les jeunes sont nourris encore quelques jours puis chassés du territoire.
Accouplement.
Œufs de Martin-pêcheur d'Europe au MHNT.
L'espèce Alcedo atthis a été décrite par le naturaliste suédois Carl von Linné en 1758 sous le nom initial de Gracula atthis[6].
Gracula atthis Linnaeus, 1758 Protonyme.
Cet oiseau est représenté par 7 sous-espèces :
Cette espèce est menacée par la destruction des zones humides et la pollution des eaux de surface.
Cette espèce figure sur la liste rouge de l'UICN Europe où elle est considérée comme vulnérable[7].
Cette espèce figure sur la liste rouge de l'UICN France où elle est considérée comme vulnérable[8].
Le Martin-pêcheur d'Europe bénéficie d'une protection totale sur le territoire français depuis l'arrêté ministériel du 17 avril 1981 relatif aux oiseaux protégés sur l'ensemble du territoire. Il est inscrit à l'annexe I de la directive Oiseaux de l'Union européenne.
Il est donc interdit de le détruire, le mutiler, le capturer ou l'enlever, de le perturber intentionnellement ou de le naturaliser, ainsi que de détruire ou enlever les œufs et les nids, et de détruire, altérer ou dégrader son milieu. Qu'il soit vivant ou mort, il est aussi interdit de le transporter, colporter, de l'utiliser, de le détenir, de le vendre ou de l'acheter.
L'oiseau à pleine vitesse au ras de l'eau, ce qui lui vaut le surnom de « flèche bleue ».
Martin-pêcheur d'Europe, parc national de Khao Yai, Thaïlande.
Martin-pêcheur à Osaka.
Un martin-pêcheur d'Europe au Japon.
Le 16 septembre 1991, l'administration des PTT émet un timbre-poste représentant « Le Martin-Pêcheur ». La dessinatrice du timbre est Huguette Sainson.
Alcedo atthis
Le Martin-pêcheur d'Europe (Alcedo atthis) est une espèce d'oiseaux, espèce type de la famille des Alcedinidae. Cet oiseau est un bioindicateur naturel de la qualité d'un milieu aquatique.
O picapeixe[2] (Alcedo atthis), tamén chamado martiño peixeiro ou alción,[3][4] é a única especie europea da familia dos picapeixes (Alcedinidae). Vive nunha ampla área de Europa, Asia e o noroeste de África, en zonas de augas limpas.
Coma tódolos representantes da súa familia, o picapeixe ten o corpo curto e de aspecto sólido, as patas e as plumas da cola tamén curtas e alas anchas. A cabeza é grande, o pescozo curto e o bico longo (uns 4 cm.) e afiado. O corpo mide uns 16 a 18 cm., a envergadura das alas é duns 25 cm. e pesan ó redor de 35 ou 40 gramos.
A parte superior da cabeza, as plumas externas das alas, os ombreiros e as plumas da cola son de cor azul verdoso, máis ou menos escuro, barrado na zona da cabeza por listas de cor azul mariño. As plumas das alas teñen puntas azul mariño, no lombo as listas son azul turquesa. A gorxa é branca. Nas aves adultas o resto da parte inferior ten corres que van do vermello de ferruxe ó castaño. O debuxo da cabeza esta composto por plumas de cor castaño avermellado nos oídos, manchas brancas nos lados do pescozo e unha barbadela verde azulada ou azul. Na fronte hai unha mancha acastañada diante de cada ollo, que parece branca cando se ve de lonxe. na época de cría os pés son de cor vermella alaranxada.
o peteiro dos machos é negro, que pode ser algo máis claro por debaixo. A parte inferior do das femias é alaranxado dende a base ata polo menos o terzo distal. A plumaxe da parte superior do corpo ten nos machos, en xeral, un ton azul de base con manchas grandes de cor azul escuro na parte superior da cabeza. Nas femias a cor de base e máis axiña verde azulada.
As aves inmaturas teñen a plumaxe máis mate e son máis verdosos que os adultos pola parte superior. As plumas do peito teñen case sempre as puntas verdes ou grises. O bico é máis curto e negro, cunha mancha clara na punta. As patas son castañas escuras na súa parte superior.
Entre agosto e mediados de novembro van remudando as plumas nunha orde estrita. O grao de muda depende das áreas xeográficas: así en Centroeuropa mudan unhas tres cuartas partes da plumaxe, acabando a muda no verán seguinte. Os paxaros nados cambian na súa primeira muda tódalas plumas pequenas e ás veces as da cola.
A súa chamada é un son curto, agudo e repetido, que pode reproducirse como "ti-it".
Na época de cría son ruidosos, variando algo o seu chío.
Vive en boa parte de Europa, Asia e noroeste de África. Falta en Islandia, norte de Escocia, norte de Escandinavia e Siberia e tamén en zonas de alta montaña. Hai poboacións illadas no leste de Indonesia e en Melanesia. No centro e oeste de Europa é unha ave sedentaria, pero cara ó leste vaise facendo migratoria, aínda que este aspecto da súa conduta esta pouco estudado.
Vive en zonas de augas limpas con poboacións de peixes pequenos e sitios axeitados para pousarse durante a espreita, con preferencia polas zonas acuáticas ben rodeadas de árbores. Habita preto de ríos, regos e lagos e, ás veces, de zonas acuáticas artificiais coma estanques e canais. Fora da época de cría poden aparecer á beira do mar. Fan os niños en ribeiras de difícil acceso ou en raíces de arbores grandes caídas ben cubertas de terra. Poden aproveitar furados feitos polo ser humano.
A filoxenia da familia dos picapeixes (Alcedinidae) foi reconstruída a partir de estudios xenéticos feitos en 38 especies do grupo. As diferenzas entre as especies dos xéneros Ceyx e Alcedo parecerían indicar que non forman un grupo zoolóxico compacto, polo que as relacións internas da familia non están aínda claras.[5]
De acordo co ITIS hai sete subespecies:
Outras fontes (Avibase Database) recoñecen dúas subespecies máis:
Aliméntanse de peixes, insectos acuáticos adultos e as súas larvas, pequenos crustáceos e cabezolos. Poden tragar peixes de ata 9 cm de lonxitude e 2 cm de altura a nivel dorsal. Se o peixe é máis estreito poden tragar exemplares de ata 12 cm. de lonxitude.
Caza mergullándose na auga. Póusase en silencio nunha póla enriba da auga ata que localiza unha presa. Entón mergúllase na auga en diagonal, coa cabeza por diante e acelerando con sacudidas curtas das alas. Durante a inmersión os ollos están cubertos por unha membrana nictitante. As alas están ben pegadas ó corpo ou estiradas cara arriba. Xusto antes de capturar a presa fréanse coas patas e abrindo as alas. Sobe á superficie coa cabeza pegada ó peito, o primeiro que saca da auga é a caluga, despois saca o bico e sae voando da superficie, Todo este proceso non dura en xeral máis que dous ou tres segundos. Se lle faltan sitios xeitosos para pousarse pode mergullarse na auga desde o aire.
Precisa unha póla forte ou outro sitio estable para preparar a presa antes comela. As presas pequenas son tragadas inmediatamente. Os peixes meirandes zóupanos contra a pola ou sacódenos ata que morren e despois trágaos. Os restos indixeribles coma arganas ou partes quitinosas dos insectos son vomitados entre unha e dúas horas despois da comida.
Os máis dos picapeixes son monógamos. En anos de abundancia algúns machos poden practica-la bigamia con femias que crían separadas por quilómetros de distancia. Nestes casos o macho alimenta ás crías das dúas niñadas a un tempo. Entre febreiro e marzo voan chiando ó longo da auga e, cando encontran unha posible parella, perséguena voando sobre da auga ou entre as árbores. É en xeral o macho o que escolle o lugar de cría.
Na época de cortexo o macho ofrece peixiños á femia, que esta recolle axitando as alas e chiando. A alimentación serve para escolle-la parella e reforza os vencellos entre elas. As veces os dous membros póusanse nunha pola próxima ó posible lugar de cría e chían alternativamente.
Durante a preparación do furado para aniñar prosegue o sistema de ofrecer alimentos e, finalmente, teñen lugar as cópulas, realizadas en xeral nunha póla, e durante as que o macho, pousado no lombo da femia, agarra co bico as plumas da cabeza desta, equilibrándose coas alas.
Os picapeixes fan un furado nunha parede vertical de arxila ou area compacta. Procuran sitios enxoitos, libres de vexetación e raíces, en xeral na parte superior da parede. O furado, lixeiramente ascendente e ovalado, mide de 40 a 80 cm e uns 8 cm de alto. A zona do niño mide uns 17 cm de diámetro e 2 cm de alto. Cando cavan en paredes de area máis branda os furados poden chegar ó metro.
Fan o burato co bico, roldándose para traballar o macho e a femia. Mentres un deles fura, o outro, en xeral, vixía. Cando o túnel vai avanzando expulsan a terra cara atrás coas patas. Se atopan durante a escavación unha pedra ou unha raíz que lles impiden continuar poden desviar a galería ou comezar unha nova. A construción dura dúas ou tres semanas. Marcan os túneles acabados con excrementos.
Ás veces unha parella pode comezar máis dunha galería e mesmo acabar varias. Outras veces aproveitan, despois de limpalas, galerías vellas ou acaban outras comezadas en anos anteriores. Entre finais de marzo e comezos de abril, as máis das parellas teñen xa preparado un túnel axeitado.
Poñen un ovo por día. Os ovos son brancos, case redondos e lisos e pesan uns 4 gramos. Nos primeiros días son rosados, e van tomando unha cor branca de porcelana. As femias poñen de 6 a 8 ovos, raras veces máis, e os dous sexos chocan os ovos alternativamente, empezando cando acaba a posta. O paxaro que incuba (de noite é en xeral a femia) mantén a cabeza cara a saída do túnel. A incubación dura de 19 a 21 días. Os pitos rompen a casca normalmente todos o mesmo día.
Do 30 ó 40% das postas fracasan, normalmente por inundacións causadas por choivas fortes, que arrastran ou rompen os ovos. Outro efecto das choivas e o de dificultar a pesca, co que os pitos poden morrer de fame. Mesmo os adultos non poden sobrevivir sen comer máis que períodos curtos.
Unha galería construída inaxeitadamente pode permitir que ratos, raposos, ou outros depredadores teñan acceso fácil ós ovos ou ós polos. Os paxaros adultos poden tamén abandonar a cría se son molestados polo home. Despois da perda do niño a femia pode poñer poucos días máis tarde outros seis ovos.
Os polos nacen cegos e espidos. Os primeiros días son alimentados con insectos e despois con peixes de ata cinco cm mentres un dos pais caza e o outro permanece no niño. Ós oito días comezan a aparecerlles as primeiras plumas, de cor azul. Nesa época son alimentados só pola noite. Ós 14 días teñen xa a plumaxe completa, cuberta dunha especie de funda que perden ás tres semanas.
Entre 23 e 28 días despois de saíren do ovo, cuns 42 gramos de peso, comezan a voar, abandonando o niño por períodos de duración variable. Permanecen preto do niño, a miúdo agachados nas polas máis mestas. Seguen a ser alimentados, preferentemente polo macho e con peixes. Comezan axiña a aprender as técnicas de pesca e pouco despois son expulsados polos pais do territorio de cría.
Entre xuño e xullo poden facer, polo menos en Centroeuropa, unha segunda cría e, en situacións adecuadas, unha terceira ou mesmo unha cuarta.
Segundo os estudios realizados teñen unha taxa de mortalidade alta: o 80% dos pitos morren antes da seguinte estación de cría. Tamén o 70% dos adultos morren nun ano. Moi poucos chegan ós tres anos de idade, e casos de exemplares de cinco anos son raros. A unha taxa de mortalidade alta, correspóndelle unha de reprodución tamén alta.
Entre os depredadores máis habituais que os ameazan están os azor, o gabián e os bufos.
Os adultos permanecen durante a estación de cría no mesmo territorio, mentres que os inmaturos xa independentes procuran un lugar axeitado para vivir entre o verán e o outono. Poden desprazarse ata mil quilómetros. Os pitos da segunda e terceira niñadas desprázanse en xeral máis lonxe cós da primeira.
O picapeixe é territorial e solitario, moi fiel ó lugar que escolle para vivir. Pasa ás veces moito tempo pousado nunha póla preto da auga. A presenza doutro conxénere provoca unha resposta inmediata. O propietario do territorio reacciona erguéndose, estirándose e deixando cae-las alas cara adiante. A miúdo abre tamén o peteiro. Para reforza-la ameaza fai lentas reverencias diante do intruso. A ameaza máis intensa consiste en abri-las alas amosándose en todo o seu tamaño. Os duelos poden acabar con voos de persecución que as veces duran horas. A disputa acaba coa rendición do máis feble.
En casos extraordinarios poden loitar, intentando os paxaros apuxarse fora do lugar onde están pousados e collerse pola caluga co bico. Se a loita queda indecisa agarran un ó outro polo peteiro, sacódense e poden acabar caendo ó chan ou á auga. As feridas son pouco habituais.
Os inmaturos á procura dun territorio son, as veces enerxicamente expulsados se entran na área de cría dos adultos. Noutras ocasións son tolerados. Amosan moito interese polos niños e en poden colaborar esporadicamente na alimentación das crías dos amos do territorio.
Fóra da época de cría varios picapeixes poden compartir territorio se hai alimentación abundante.
A miúdo foxen das aves de presa voando baixo sobre a auga e mergullándose de socato.
As poboacións europeas reducíronse moito entre 1970 e 1990 . Segundo informes da IUCN hai en Europa 160.000 parellas reprodutoras. Unha certa estabilidade entre 1990 e 2000 non permite falar aínda de recuperación.
O frío do inverno é unha ameaza grande para a especie. En invernos moi duros as poboacións poden reducirse rexionalmente ata no 90% por falta de alimentación, perda da capacidade de voar ou conxelación.
Anos atrás era moi perseguido polos pescadores. Hoxe en día a perda dos seus hábitats pola contaminación das augas, o desecado ou a urbanización son a ameaza principal para a súa subsistencia. O picapeixe é o símbolo da protección das especies das zonas acuáticas continentais
En 1758 Carl von Linné deulle o nome científico de Alcedo ispida. A palabra latina Alcedo vén do grego Halkyon, que significaría “o incubado no mar“. A orixe deste nome e mitolóxica: Alcyone, filla de Eolo, tirouse ó mar cando soubo que o seu home Ceyx morrera nun naufraxio, e os deuses, apiadándose dela, converteron ós dous en paxaros. Cada inverno a femia do alción fai un niño sobre das ondas, onde pon os ovos e choca as súas crías. Mentres está a criar sucédense os días do alción, sete días sen vento e de boa mar antes e despois do solsticio de inverno.
Os antigos gregos e romanos crían que o picapeixe facía efectivamente os seus niños no mar. Plutarco pensaba que o niño estaba feito de escamas de peixe. Plinio o vello falaba na súa Naturalis historia do ano 70 dun niño que nin o aceiro podía destruír. Mesmo ata o século XIX pensábase que os días do alción coincidían coa época de cría do picapeixe. O mito grego sobre a fidelidade do picapeixe continuou vivo ata os tempos modernos. O naturalista Conrad Gessner 1669 escribía que a femia emitía un canto lúgubre cando o macho morría. Os picapeixes daban boa sorte e favorecían as viaxes e as capturas dos pescadores.
Segundo unha lenda francesa o picapeixe, daquela gris, foi enviado por Noé para comprobar se as augas baixaran. Para evitar unha tormenta tivo que voar tan alto que se tinguiu por riba do azul do ceo e por baixo fíxose vermello pola calor do sol. Cando volveu non conseguiu atopa-la arca, polo que segue a voar sobre da auga buscando a Noé.
Das plumas do picapeixe facíanse talismáns conta o lóstrego. O seu corazón seco tíñase por un antídoto contra o veleno. Críase tamén que o seu bico indicaba sempre a dirección do vento ou o norte, polo que o seu corpo momificado e pendurado podía servir de compás. Paracelso cría que despois de morto o corpo do picapeixe non podrecía e o naturalista Balthasar Sprenger 1753 escribiu un artigo no que afirmaba esa teoría.
As súas plumas estiveron de moda no século XIX, usándose sobre todo para adornar sombreiros de muller. Foron tamén cazados para facer moscas artificiais para a pesca con cana.
.jpg)
O picapeixe (Alcedo atthis), tamén chamado martiño peixeiro ou alción, é a única especie europea da familia dos picapeixes (Alcedinidae). Vive nunha ampla área de Europa, Asia e o noroeste de África, en zonas de augas limpas.
Vodomar, drugim imenom i vodomar ribar (lat. Alcedo atthis), jedina je vrsta iz porodice riječnih vodomara i podreda vodomara koji živi i u Srednjoj Europi. Živi uz umjereno brze tekućice ili stajaću vodu, koja mora biti bistra, a u njoj živi dovoljno malih riba. Hrani se najčešće ribom, no isto tako i vodenim kukcima, malenim račićima i punoglavcima. Stanarica je u mnogim područjima, ali odlazi iz područja gdje se voda uz koju živi, zimi smrzava. Ova vrsta se u Europi, nakon nekog vremena, brojčano oporavlja ali se i dalje smatra desetkovanom. No kako u svom ukupnom staništu nije ugrožena, vrstu se ne smatra ugroženom[1].
Vodomar, kao sve vrste ove porodice, ima kratko, zbijeno tijelo s kratkim nogama, kratkim repnim perima i širokim krilima. Velika glava duga oko 4 cm s dugim šiljastim kljunom smještena je na kratkom vratu. Ovisno o kutu pod kojim svjetlo pada na njega, s gornje strane boja perja kreće se od kobaltno do tirkizno plave, a na leđima ima svjetlucavu plavu prugu[2]. Ta pruga posebno je uočljiva kod uzletanja ptice. Dužina tijela je između 16 i 18 cm[3], a težina se kreće između 34 i 46 grama[3]. Raspon krila iznosi oko 25 cm[1].
Perje na gornjem dijelu glave, krilnom pokrovu, ramenima i repu je tamno plavozeleno do zelenoplavo. Na glavi su im azurno plave poprečne pruge, dok pera na pokrilju imaju azurno plave vrhove. Pruga na leđima je blještavo tirkizno plava. Donja strana tijela je sve do bijelog grla kod odrasle jedinke rđastocrvena do kestenasto smeđa. Šare na glavi obilježavaju crvenosmeđi pokrovi na ušima, oštro oivičene bijele pjege bočno na vratu i jedna plavozelena ili plava pruga na bradi. Na čelu, ispred svakog oka, imaju kestenjasto smeđu pjegu koja, sprijeda gledano, djeluje bijelo. U razdoblju parenja, noge su im narandžasto crvene.[1]
Kljun mužjaka je crn, s donje strane nešto svjetliji. Ženkin kljun je s donje strane, od baze do najmanje prednje trećine dužine, narandžastocrven.
Noge mladih ptica su s gornje strane tamno smeđe, a perje im je zagasitije i s gornje strane zelenije nego kod odraslih. Pera na prsima gotovo uvijek imaju zelenkaste ili sive vrhove[3]. Kljun im je još prilično kratak sa svijetlom pjegom na vrhu.
Mitarenje traje od kolovoza do sredine studenog i to čvrstim redoslijedom. U Srednjoj Europi u tom razdoblju obnavlja se samo tri četvrtine pera, a nastavlja se u sljedećem razdoblju mitarenja. Mladunci te sezone u ovom mladenačkom mitarenju mijenjaju samo mala, a ponekad i repna pera.
Iako se ponekad opisuje glasanje ovih ptica kao pjev, to nije točno jer se ne javljaju različitim zvižducima i "rolanjem". Javljaju se nizom različitih glasova, no to glasanje ima uvijek određenu svrhu[3].
Vodomar nastanjuje velika područja Europe, Azije i zapadne dijelove Sjeverne Afrike. U istočnim dijelovima Indonezije i Melanezije mogu se sresti izolirane populacije. Nema ih u Islandu, sjeveru Škotske i Skandinavije te u Sibiru. Pored toga, nema ih u gorskim područjima i u pustinjama, jer ove ptice za život trebaju tijekom cijele godine otvorenu slatku vodu. U zapadnoj i srednjoj Europi vodomari su, uz rijetke iznimke, stanarice. Prema istoku, udjel selica u ukupnoj populaciji se povećava. Putovi selidbe ovih ptica još nisu dovoljno istraženi.
Vodomar, drugim imenom i vodomar ribar, živi uz lagano tekuću ili stajaću, bistru vodu s malim ribama. Pored ribica, uz vodu mora biti i dovoljno pogodnih mjesta nad vodom koje može koristiti kao osmatračnicu, a voli i kad je voda oivičena drvećem. Koriste rijeke, potoke, jezera, ali i razne kanale, ribnjake i slična ljudskom rukom oblikovana staništa.
Vodomar ribar hrani se ribama, vodenim kukcima i njihovim larvama, malenim račićima i punoglavcima. Može progutati ribu dugu do 9 cm i s najvećom visinom u leđima do 2 centimetra. Ako su ribe izdužene, "tanke" vrste, mogu ih progutati i do 12 cm duge.
Način lova im je strmoglavo uranjanje. S osmatračnice neposredno iznad vode ili u njenoj blizini, kreće u vodu. Kad uoči mogući plijen, baca se u vodu koso u odnosu na površinu, glavom prema naprijed, često još ubrzavajući kratkim zamasima krilima. Pri uronu, oči su im otvorene, ali zaštićene kožom migavicom. Kad stignu do vode, skupljaju krila tijesno uz tijelo, ili ih ispruže prema gore. Čim uhvate lovinu, usporavaju ispruženim krilima i nogama. Prema površini ide zatiljkom, glave pritisnute uz prsa. Konačno, trzajem izbacuje prvo kljun iz vode i ptica odmah, ili nakon trenutka odmora, polijeće natrag na osmatračnicu [4]. Najčešće čitav ovaj proces ne traje duže od dvije do tri sekunde. Ako nema odgovarajuće osmatračnice, vodomar može zaroniti i iz "lebdećeg položaja" (mahanje krilima kod kojeg ptica ostaje na mjestu, "lebdi"). Nije svaki uron uspješan, često lovina uspije pobjeći.
Za "obradu" lovine, vodomar treba u pravilu deblju granu, ili neku drugu čvrstu podlogu koja se ne njiše. Manju lovinu često, uz snažno stiskanje kljunom, proguta odmah. Veće ribe donese natrag na granu i tamo ju trese, ili ju drži u kljunu i udara njom po podlozi dok ju ne ubije. Zatim, držeći ju kljunom, malim pomicanjima ju okreće da ju može progutati s glavom prema naprijed jer bi mu riba inače mogla ljuskama ili perajama zapeti u ždrijelu. Neprobavljive ostatke obroka, riblje kosti ili ostatci kukaca izbacuju (povrate) jedan do dva sata nakon obroka.
Većina vodomara živi u trajnim parovima. Kad je godina povoljna, s puno moguće lovine, neki mužjaci žive s dvije ženke koje istovremeno, no na razdaljini od nekoliko kilometara, imaju legla. Nakon valjenja mladunaca, mužjak hrani paralelno mladunce oba legla. Pri tome, moguća je i pojava više uzastopnih legla iste ženke.
Između veljače i ožujka vodomari uz glasno dozivanje lete duž vode. Ako se sretne mogući partner, slijedi dugo zajedničko letenje tik iznad vode, pa kroz šumu do iznad drveća. Vrlo rijetko u tome sudjeluju više od dvije ptice. Nakon toga, mužjak zaposjeda moguće mjesto za leglo.
U vrijeme udvaranja mužjak donosi malene ribe koje uz naklanjanje pruža ženki. Ona ih prihvaća uz glasanje i trepereći krilima. Ovo hranjenje u okviru udvaranja jača povezivanje para i služi procjeni partnera. Ponekad, ptice samo sjede na nekoj grani uz moguće mjesto za leglo, i izmjenično se glasaju.
U razdoblju kopanja hodnika i na njegovom kraju šupljine za leglo, mužjak opetovano, kao dio svadbenog rituala, donosi ribice ženki, a pri kraju pripreme prostora za leglo, dolazi do parenja. Pred parenje, mužjak zauzima imponirajući položaj tako, da sjedi uspravno s priljubljenim perjem, a krila objesi prema naprijed. Tada uzlijeće iza ženke, koja svoju spremnost za parenje često pokazuje glasanjem i gotovo vodoravnim prileganjem na granu, i slijeće na leđa svoje partnerice. Sad se mužjak hvata kljunom za perje na glavi ženke, i za nekoliko sekundi same kopulacije krilima održava ravnotežu. Nakon toga, najčešće slijedi kupanje. Kopulacija se, sa ili bez uvodnog ritualnog hranjenja ženke, može ponavljati više puta dnevno.
Na nekoj okomitoj ili lagano prema naprijed nagnutoj strmoj obali od gline ili čvrstog pijeska koja nije previše premrežena korijenjem, počinju s kopanjem, po mogućnosti u gornjem dijelu obronka. Lagano uzlazni tunel s proširenjem na kraju dug je između 60 i 90 centimetara, a u presjeku ovalan, visok oko osam centimetara. Komorica na kraju tunela ima u promjeru oko 17 cm, a visoka je oko 12 cm [2]. Za razliku od tvrde gline, u mekom pijesku proširenje može biti dugo i do 100 cm. Komoricu ničim ne oblažu, no uskoro se u njoj nakupe neprobavljivi ostaci riba[5].
Par sjedi na grani pred obronkom, dok mužjak iznenadno ne poleti i pred mjestom koje procjenjuje pogodnim i ostane lebdjeti kako bi kljunom udarao po podlozi. Nakon toga, vraća se na granu i čisti kljun od zemlje. Uskoro mu se pridružuje i ženka i zajedno kopaju tunel i šupljinu za leglo. Jedna ptica ostaje vani na straži, dok je druga zauzeta kopanjem. Iskopan materijal nogama izbacuju van. Tek kad počne iskapanje proširenog dijela za leglo, prica može iz tunela izaći glavom prema naprijed. Ako se kod kopanja ispriječi kamen ili neki korijen, ptice ili zavojem tunela zaobiđu prepreku, ili počnu kopanje na drugom mjestu. Gradnja može trajati dva do tri tjedna. Završenu "nastambu" na ulazu obilježavaju bijelim izmetom.
Jedan par ponekad započne više tunela ili čak iskopa i dovrši više takvih nastambi. Ptice ponekad nakon čišćenja, koriste stare, već korištene nastambe, pri čemu nije važno da li ju je ranije iskopao taj, ili neki drugi par. Često se i odluče dovršiti ranijih godina započetu nastambu. Većina parova do kraja ožujka ili početka travnja imaju spremnu odgovarajuću nastambu.
Ženka polaže jaja prije podne, svakog dana po jedno. Jaja su bijela, glatka i gotovo okrugla (dužina oko 2,2 cm, širina oko 1,9 cm). Prvih dana su malo ružičasta, a kasnije postaju porculanski bijela. Teška su oko 4,3 grama, od čega je 5% ljuska[1].
U Srednjoj Europi ženka snese 6 - 8 jaja, rijetko više, a s ležanjem na jajima počinje, smjenjujući se s mužjakom, tek kad snese i zadnje jaje. Ptica koja sjedi na jajima, noću je to najčešće ženka, sjedi u komorici glavom okrenuta prema ulaznom tunelu. Partner koji dolazi na svoju "smjenu", izvana doziva pticu iz komorice, koja nakon dozivanja napušta leglo i izlazi. Ležanje na jajima traje 19 do 21 dan. Mladunci uglavnom svi izlaze iz jaja istog dana, a kad svi izađu iz jaja, ljuske obično ostaju u komorici. Ponekad roditelji iznose ljusku van, i ispred nastambe ih ispuštaju u vodu.
Od svih započetih legala, 30 do 40% propada. Velik dio legala uništi podizanje razine vode uz koju su komorice građene, no i snažna kiša može izazvati urušavanje ogale s leglima. Pored toga, snažne kiše zamute vodu, što jako otežava lov vodomara, pa mladunci uginu od gladi. Odrasle ptice mogu preživjeti kraća razdoblja bez ulova.
Nespretno smještena komorica može biti plijen različitih grabežljivaca, koji odozgor ili sprijeda opljačkaju leglo. I dva ili tri sata boravka ljudi kod ulaza u komoricu može dovesti do gubitka legla, jer se roditelji ne usude ući u duplju. Nekoliko dana nakon gubitka legla, ptice izlegu ponovo 6 do 7 jaja, i ponovo leže na njima[1].
Po izlasku iz jaja, mladunci su goli i slijepi. Roditelji ih prvo hrane kukcima, a kasnije ribicama dugim 4 do 5 cm. Nakon 8 dana, izbijaju prve plavkaste patrljice na prsima, leđima i krilima mladunaca. U dobi od desetak dana, ptičima se otvaraju oči. Sad je jedan od roditelja s mladuncima još samo noću. Nakon dva tjedna, ptići imaju perje, ali su pera još u prozirnoj ovojnici. Teški su oko 55 do 60 grama. Nakon tri tjedna, perje, osim manjih područja na glavi, gubi ovu ovojnicu.
Krajem svibnja do sredine lipnja, u dobi od 23 do 28 dana, mladunci izlijeću iz legla. U početku im roditelji, najčešće mužjak, donose ribice i pri tome ih odvlače sve dalje od legla. Ubrzo počinju i sami loviti ribu. U tom razdoblju ugrožavaju ih kopci i jastrebovi, ali i šumska sova.
Nakon kraćeg udvaranja, u lipnju odnosno srpnju roditelji imaju ponovo leglo, i sve se ponavlja kako je već navedeno. Neki parovi uspijevaju izvesti i treće leglo u sezoni, tako da njihovi mladunci izlijeću krajem kolovoza do kraja rujna.
Analize prstenovanih ptica pokazale su, da vodomari imaju visoku stopu ugibanja. Tako između napuštanja legla i iduće sezone parenja ugiba oko 80% jedinki. Pored toga, oko 70% odraslih ptica ugiba između dvije sezone parenja[6]. Vrlo rijetko jedinke dožive tri godine. Iznimke stare 5 godina su vrlo rijetke. Ovu visoku stopu smrtnosti vodomari nadoknađuju visokom stopom reprodukcije.
U Wikimedijinu spremniku nalazi se još gradiva na temu: vodomar
Wikivrste imaju podatke o: vodomaru Vodomar, drugim imenom i vodomar ribar (lat. Alcedo atthis), jedina je vrsta iz porodice riječnih vodomara i podreda vodomara koji živi i u Srednjoj Europi. Živi uz umjereno brze tekućice ili stajaću vodu, koja mora biti bistra, a u njoj živi dovoljno malih riba. Hrani se najčešće ribom, no isto tako i vodenim kukcima, malenim račićima i punoglavcima. Stanarica je u mnogim područjima, ali odlazi iz područja gdje se voda uz koju živi, zimi smrzava. Ova vrsta se u Europi, nakon nekog vremena, brojčano oporavlja ali se i dalje smatra desetkovanom. No kako u svom ukupnom staništu nije ugrožena, vrstu se ne smatra ugroženom.
Raja-udang Erasia (Alcedo atthis) juga diketahui sebagai Raja-udang biasa atau Raja-udang sungai, adalah raja-udang kecil dengan tujuh subspesies yang diakui dalam distribusi yang luas diseluruh Eurasia dan Afrika Utara. Ia mempunyai banyak tempat tinggal di persebarannya, tetapi bermigrasi dari daerah dimana sungai membeku di musim dingin.
Burung yang seukuran dengan burung gereja ini memiliki ciri khas ekor yang pendek, berkepala besar seperti raja-udang biasanya; bagian atasnya berwarna biru, oranye pada bagian atas badan dan paruh panjang. Ia makan terutama pada ikan, menangkapnya dengan menyelam, dan memiliki adaptasi visual istimewa untuk memungkinkannya melihat mangsa dibawah air. Telur putih mengkilap diletakkan di sarang di ujung liang di tepi sungai.
.jpg)
_male_passing_fish_to_female.jpg)
.jpg)
._Raamslachtoffer._(d.j.b.)_03.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_female.jpg)
_female_with_dragonfly_larva.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|coauthors= yang tidak diketahui mengabaikan (|author= yang disarankan) (bantuan)
|coauthors= yang tidak diketahui mengabaikan (|author= yang disarankan) (bantuan)
|coauthors= yang tidak diketahui mengabaikan (|author= yang disarankan) (bantuan)
Artikel bertopik burung ini adalah sebuah rintisan. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. Raja-udang Erasia (Alcedo atthis) juga diketahui sebagai Raja-udang biasa atau Raja-udang sungai, adalah raja-udang kecil dengan tujuh subspesies yang diakui dalam distribusi yang luas diseluruh Eurasia dan Afrika Utara. Ia mempunyai banyak tempat tinggal di persebarannya, tetapi bermigrasi dari daerah dimana sungai membeku di musim dingin.
Burung yang seukuran dengan burung gereja ini memiliki ciri khas ekor yang pendek, berkepala besar seperti raja-udang biasanya; bagian atasnya berwarna biru, oranye pada bagian atas badan dan paruh panjang. Ia makan terutama pada ikan, menangkapnya dengan menyelam, dan memiliki adaptasi visual istimewa untuk memungkinkannya melihat mangsa dibawah air. Telur putih mengkilap diletakkan di sarang di ujung liang di tepi sungai.
Il martin pescatore comune o martin pescatore europeo (Alcedo atthis Linnaeus, 1758) è un uccello coraciforme della famiglia degli Alcedinidi[2]. È detto anche alcione[3] ed è la specie più comune della famiglia, nonché l'unica presente in Europa.
La specie è stata descritta scientificamente per la prima volta da Linneo nel suo Systema Naturae del 1758, col nome scientifico di Gracula atthis[4], sottintendendone un'affinità con gli uccelli comunemente noti come "merli parlanti". Tale affinità, basata unicamente su similitudini esteriori, si è rivelata infondata, e pertanto questo uccello è stato successivamente riclassificato nel genere Alcedo.
Il nome scientifico del genere deriva dal latino alcedo, termine utilizzato dagli antichi per descrivere questo animale e derivante a sua volta dal greco ἀλκυών (halcyon), in riferimento al mito di Alcione, che venne trasformata dagli dèi in uno di questi uccelli assieme al marito Ceice: il nome della specie deriva anch'esso dal latino Atthis, col significato di Attide, intesa come la bellissima favorita della poetessa Saffo[5]: è tuttavia da notare che Marziale chiama con questo nome Procne e Filomela dopo la loro trasformazione in uccelli (rispettivamente una rondine e usignolo).
Nell'ambito del proprio genere di appartenenza, il martin pescatore comune è affine geneticamente al molto simile martin pescatore dalle orecchie bianche (Alcedo meninting), oltre che al martin pescatore blu (Alcedo semitorquata) e al martin pescatore di Blyth (Alcedo hercules)[6].
Occupando un areale così ampio e un gran numero di habitat differenti, non stupisce che il martin pescatore presenti una variabilità locale assai marcata, che ha portato gli studiosi a identificarne almeno 7 sottospecie, distinguibili fra loro principalmente in base alla tonalità di colore dell'azzurro del dorso e dell'arancio sul ventre, ma anche per altri parametri come le dimensioni e le proporzioni del becco rispetto alla testa e al corpo;
In generale, le dimensioni delle sottospecie tendono a diminuire con un gradiente che va in direttrice nord-ovest/sud-est (con la notabile eccezione della sottospecie solomonensis), gradiente secondo il quale si osserva anche il cambiamento del colore della macchia guanciale da arancio a blu e dei riflessi della parte dorsale del corpo da verdi ad azzurri e (a sud della linea Wallace) la comparsa di riflessi color porpora sul dorso.
Il martin pescatore occupa un areale molto vasto che comprende gran parte dell'Eurasia, il Nordafrica e la porzione occidentale dell'Oceania. Tuttavia, la specie è stanziale soltanto nella stragrande maggioranza del suo areale europeo, nel subcontinente indiano, in Giappone, Indocina e Melanesia. In altre aree, poste prevalentemente nella porzione settentrionale dell'areale (Scozia, penisola scandinava, Russia, Asia Centrale, Manciuria, Corea, Hokkaidō) la specie è presente solo d'estate per la nidificazione, mentre con l'arrivo del freddo tende a migrare a sud. Infine, vi sono delle aree (Sud-est asiatico, Indonesia, Filippine, Medio Oriente, e gran parte del Nordafrica, sebbene vi siano popolazioni residenti in Marocco e sui Monti dell'Atlante) in cui questi uccelli svernano per poi ripartire verso nord in primavera.
In generale, questo uccello è residente nelle aree in cui il clima è mite durante la stagione fredda, mentre migra verso le aree costiere oppure verso sud nelle aree in cui durante l'inverno la superficie dell'acqua rimane ghiacciata per lunghi periodi. Le migrazioni hanno solitamente modesta entità, sebbene i martin pescatore siberiani percorrano oltre 3000 km per raggiungere i siti dove svernare: alcuni esemplari europei possono inoltre attraversare il Mediterraneo e svernare in Nordafrica o Medio Oriente, così come piccole popolazioni di martin pescatore bengalesi e indocinesi di questi uccelli possono raggiungere l'Indonesia. La migrazione avviene principalmente durante la notte, mentre durante il giorno questi animali si rifocillano e si riposano nascosti fra la vegetazione.
Il martin pescatore predilige eleggere a propria dimora fiumi e ruscelli a corso lento, ma si adatta molto bene anche a vivere sulle rive di laghi, mangrovieti, canneti, estuari, insenature e perfino porticcioli(frequentati soprattutto d'inverno, quando i corsi d'acqua dove questo animale vive abitualmente possono spopolarsi o addirittura ghiacciare[7]), paludi e bacini artificiali.
Le condizioni essenziali dei corpi d'acqua abitati da questi uccelli sono la presenza di acque limpide (fondamentali per individuare le prede, dato che il martin pescatore si nutre di animali acquatici che caccia utilizzando principalmente la vista) e di abbondante vegetazione costiera, possibilmente con rami sporgenti sulla superficie dell'acqua da eleggere a punti d'osservazione: queste esigenze rendono il martin pescatore un ottimo indicatore di qualità dell'habitat[8]. Questo uccello tollera l'urbanizzazione, purché essa non vada a intaccare la limpidezza delle acque: la costruzione di argini artificiali in cemento ha tuttavia un effetto negativo sulla presenza di questi animali, che necessitano di argini terrosi per scavare il proprio nido e sono perciò costretti a migrare durante il periodo riproduttivo in zone dove essi non sono presenti[9].
Il martin pescatore è un uccello di piccole dimensioni, lungo fra i 17 e i 25 cm, con un'apertura alare che raggiunge i 26 cm e un peso che va dai 26 ai 46 g.
Il martin pescatore ha un aspetto molto tipico, caratterizzato da corpo tozzo e arrotondato, con corta coda e grossa testa con becco lungo e conico.
La colorazione di questo uccello è anch'essa molto caratteristica, con le parti dorsali di un bel colore azzurro con iridescenze verdi o azzurre su testa, ali e coda (dove le penne sono bordate di blu scuro, dando un aspetto a mosaico al piumaggio), mentre il petto e il ventre sono di color bruno-arancio o ruggine: dello stesso colore sono anche una striscia di penne fra la base del becco e gli occhi e la macchia guanciale, mentre la gola e una mezzaluna di penne sulla nuca sono bianche. Le zampe, piuttosto piccole, sono di un rosso intenso con unghie ricurve e nere: le dita sono quattro, tre rivolte in avanti e uno all'indietro.
La colorazione del piumaggio è simile nei due sessi, col maschio che può presentare colore del ventre più carico; nel maschio, inoltre, il becco è completamente nero, mentre nella femmina la mandibola è di colore bruno, eccezion fatta per la punta che è nera.
Nei giovani, il piumaggio è più tendente al verdastro e sia la parte dorsale sia quella ventrale hanno colorazione meno brillante rispetto agli adulti: il becco è nero in ambedue i sessi, e anche le zampe sono nere fino alla maturità sessuale.
Nelle varie sottospecie sono presenti piccole differenze nella lunghezza del becco e nella presenza ed estensione del bianco e del rosso sulla testa, così come possono essere presenti riflessi purpurei sul corpo.
Il martin pescatore è un uccello diurno e solitario, che passa la maggior parte del proprio tempo alla ricerca di cibo: esso necessita infatti quotidianamente di una quantità di nutrimento pari al 60% circa del proprio peso corporeo. Per procurarsi il cibo si posiziona su rami o canne sporgenti sui corsi d'acqua dove vive, che elegge a punti d'osservazione e dai quali si tuffa per catturare le sue prede. L'animale durante la notte si rifugia nella fitta vegetazione nei pressi di uno dei punti d'osservazione preferiti.
Il volo è in genere basso, rasente l'acqua, molto veloce e breve: specialmente quando il cibo scarseggia, esso può essere osservato fare lo spirito santo sugli specchi d'acqua, al fine di osservare e valutare la presenza di eventuali prede sul fondo.
In virtù delle alte esigenze nutritive, i martin pescatore sono uccelli solitari ed estremamente territoriali, che occupano aree la cui estensione varia a seconda della disponibilità di cibo, ma che generalmente è compresa fra 1 e 3,5 chilometri quadrati: il proprietario difende strenuamente il proprio territorio da qualunque intruso, conspecifico o anche di specie affini, sia esso anche il proprio partner (all'infuori del periodo riproduttivo) o la propria progenie. Generalmente, per scacciare gli intrusi è sufficiente che il legittimo occupante del territorio si mostri oppure spicchi un breve volo posizionandosi a fianco a esso ed esibendo un atteggiamento territoriale (che consiste generalmente nel mostrarsi di profilo per evidenziare il forte becco e nell'arruffare le piume del capo), tuttavia se ciò non bastasse i martin pescatore non esitano a ingaggiare furiosi combattimenti aerei, nei quali ciascun contendente cerca di spingere l'avversario sott'acqua chiudendogli il becco col proprio[10].
Si tratta di un uccello molto silenzioso, ma non muto: il martin pescatore può emettere in volo un fischio corto e acuto (spesso ripetuto due o tre volte), così come esemplari eccitati o nervosi possono emettere suoni gracchianti.
Il martin pescatore si nutre principalmente di piccoli pesci, sia adulti sia avannotti, che costituiscono fra il 60% e il 67% della dieta di questo uccello: anche i crostacei (principalmente piccoli granchi e gamberi) sono ben accetti, andando a costituire a seconda dell'area di diffusione presa in considerazione fra il 5 e il 33% del totale del cibo ingerito[11]. In mancanza d'altro, i martin pescatore non esitano a catturare anche piccoli animali acquatici come girini, insetti acquatici come le libellule e le loro larve, e a volte anche molluschi.
È stato svolto uno studio[12]con lo scopo di verificare la composizione del regime alimentare durante la stagione riproduttiva del Martin pescatore; le aree coinvolte sono tre: la Riserva Naturale di Nazzano, Tevere-Farfa (Roma) e l’oasi W.W.F. di Alviano (Terni); per ogni area vi sono due siti riproduttivi.
Lo studio si basa sull’analisi delle borre, ossia le porzioni non digerite che contengono i resti ossei delle prede; per ridurre il disturbo nella stagione riproduttiva esse sono state raccolte alla fine della stessa. I risultati hanno portato alla luce che: 1) vi è diversità del regime alimentare tra Martin pescatori di zone differenti; 2) le percentuali di insetti e anfibi che si trovano nelle borre sono abbondanti e non trascurabili; 3) l’abbondanza di una determinata categoria alimentare non dipende dalla mancanza o dalla limitatezza delle altre; 4) tra le prede del Martin pescatore vi è un numero non indifferente di insetti terrestri.
Questi elementi della ricerca portano alla conclusione che il Martin pescatore ha un’alta adattabilità nella scelta della sua dieta e che, talvolta, cacci anche alcune specie terrestri di insetti. Si ipotizza, inoltre, che la dieta del Martin pescatore può venir influenzata da fattori esterni quali le condizioni dell’ambiente circostante, le condizioni climatiche e/o meteorologiche, la quantità numerica della specie predata e la selezione individuale che compie ogni singolo individuo.
Nonostante la modesta grandezza, il martin pescatore è in grado di catturare e sopraffare prede grandi anche la metà del suo corpo (fino a 12,5 cm di lunghezza), anche se solitamente la lunghezza media delle prede di questo uccello è di 2-3 centimetri.
Per individuare le proprie prede, questi uccelli utilizzano principalmente la vista: dal proprio punto d'osservazione (che può essere a pochi centimetri dal pelo dall'acqua, così come a qualche metro d'altezza) essi osservano l'acqua, pronti a cogliere un movimento di una potenziale preda sotto la superficie. A questo scopo, la vista del martin pescatore è estremamente sviluppata: gli occhi possiedono due fovee connesse fra loro da una fitta rete neuronale e sono in grado di polarizzare la luce grazie alla presenza di vacuoli ricchi di carotenoidi nei coni, riducendo così gli effetti della riflessione. I martin pescatore, inoltre, imparano con l'esperienza a compensare il fenomeno della rifrazione, rendendo così la pesca più efficiente.
Una volta individuata la preda, l'animale comincia a muovere la testa avanti e indietro, "annuendo" curiosamente allo scopo di valutare al meglio le distanze che da essa lo separano: a questo punto, esso spicca il volo, e si tuffa per catturarla. Quando l'animale si immerge, gli occhi sono chiusi da una membrana nittitante, che consente all'animale di vedere anche in immersione: in questa occasione, infatti, il cristallino dell'animale punta verso la fovea ausiliaria[13], grazie alla posizione delle quali in ambiente subacqueo il martin pescatore presenta visione binoculare, che sebbene meno acuta rispetto alla visione monoculare che questo animale presenta fuori dall'acqua è molto più importante in questo frangente per valutare le distanze[14].
Dopo aver catturato la preda, il martin pescatore fa ritorno al proprio punto d'osservazione per poterla consumare con calma. Se si tratta di un grosso animale (come un girino, un gambero o un pesce), esso procede a sbatterlo ripetutamente contro il ramo tenendolo per la coda, in modo tale da stordirlo o ucciderlo: questo è particolarmente importante quando la preda presenta chele, spine o raggi delle pinne appuntiti, che potrebbero ferire il martin pescatore. Lische, esoscheletri e scaglie vengono rigurgitati in boli.
Il periodo riproduttivo è l'unico durante il quale il martin pescatore abbandona almeno temporaneamente i suoi costumi territoriali e solitari. Le coppie si formano già in autunno, ma i due partner mantengono i propri territori rigidamente separati fino alla primavera: nella prima fase del corteggiamento, il maschio insegue la femmina emettendo continuamente dei brevi trilli. Il corteggiamento prosegue con offerte di cibo da parte del maschio e culmina eventualmente nella copula vera e propria, prima della quale maschio e femmina si picchiettano leggermente il becco. Le coppie sono rigorosamente monogame per la durata del periodo riproduttivo: tuttavia, esse non sono stabili e ciascun esemplare si cerca un nuovo compagno ogni anno.
Il nido è costituito da un tunnel dritto e leggermente declinante scavato da entrambi i partner nel terreno scosceso degli argini: esso misura generalmente fra i 45 e i 130 cm di lunghezza per 15–17 cm di diametro, e si allarga a formare una camera ovale nella sua parte terminale, nella quale ben presto si forma uno strato di bolo alimentare[15]. Il nido può essere scavato in vari tipi di suolo (sabbioso, ciottoloso, terroso, addirittura nelle spaccature o fra i blocchi in cemento degli argini artificiali) e può essere posto a un'altezza dall'acqua che va dal mezzo metro ai 37 metri.
All'interno di esso la femmina depone un numero di uova che va dalle 6 alle 7, di colore bianco, lucide, che misurano circa 2,2 cm di lunghezza, 1,9 cm di diametro e hanno un peso che si attesta attorno ai 4,5 g, dei quali il 5% è costituito dal guscio.
I genitori si avvicendano nella cova durante il giorno, mentre durante la notte è la sola femmina a svolgere questa mansione: durante la cova l'animale si posiziona di fronte al tunnel tenendo la testa rivolta verso di esso e cade in una specie di torpore, rigurgitando del bolo. In virtù delle condizioni di ipossia che vengono a crearsi nel nido, il martin pescatore ha sviluppato una particolare resistenza alla concentrazione di anidride carbonica, che nel nido raggiunge il 6%, contro lo 0,03% di quella comunemente presente nell'aria.
La schiusa avviene dopo circa tre settimane: generalmente, uno o più uova non schiudono, poiché il genitore non è in grado di coprire l'intera covata durante l'incubazione.
I piccoli vengono nutriti da ambedue i genitori, che si avvicendano nella ricerca del cibo (piccoli pesci che vengono dati interi ai piccoli, col genitore che li tiene per la coda per facilitarne l'ingestione da parte del nidiaceo): nel giro di 24-25 giorni i piccoli sono in grado di spiccare il volo e procurarsi il cibo da soli, ma spesso restano più a lungo assieme ai genitori.
Generalmente i martin pescatore portano a termine due covate l'anno, una prima in aprile e una seconda in luglio: in anni dal clima particolarmente mite, tuttavia, non è raro osservare una terza covata ai primi di ottobre.
Il martin pescatore è un uccello tendenzialmente piuttosto longevo, che può vivere fino a 21 anni: in generale, tuttavia, raramente questi uccelli in natura vivono più di 7 anni. Mancando predatori naturali, la maggior parte delle morti avviene per freddo o mancanza di cibo, oppure a causa di alluvioni. Le settimane immediatamente successive all'involo dei giovani sono le più critiche, in quanto meno di un quarto dei giovani sopravvive dopo la separazione dai genitori: non padroneggiando ancora perfettamente le tecniche di caccia, infatti, molti animali muoiono di fame o per annegamento.
Il martin pescatore comune o martin pescatore europeo (Alcedo atthis Linnaeus, 1758) è un uccello coraciforme della famiglia degli Alcedinidi. È detto anche alcione ed è la specie più comune della famiglia, nonché l'unica presente in Europa.
Tulžys (lot. Alcedo atthis, angl. European Kingfisher, vok. Eisvogel) – tulžinių (Alcedinidae) šeimos vienas iš gražiausių Lietuvos paukščių.
Tylus, atsargus paukštis. Kūno viršutinė pusė ryškiai žaliai mėlyna. Galva ir sparnų dengiamosios plunksnos su tamsesniais dryželiais. Antuodegis mėlynas, blizgantis. Gerklė balsva, po akimis ir virš jų didelės rudos dėmės. Visa apatinė kūno pusė ryškiai ruda. Snapas juosvas, kojos ryškai raudonos. Jauniklių spalvos ne tokios ryškios. Snapas ir kojos rusvos. Jaunikliai išsirita pliki.
Lietuvoje dažnas. Aptinkamas balandžio – lapkričio mėn., kartais žiemoja. Gyvena prie upelių, kurių stačiuose krantuose išsikasa apie 1 m gylio urvą, kuriame padeda 6-7 kiaušinius. Peri apie 20 d. Po 26-28 d. jaunikliai lizdą palieka.
Tulžiai gaudo smulkias žuvis, vandens bestuburius.
Paplitęs nuo Atlanto iki Ramiojo vandenyno. Šiaurėje arealas siekia Švediją, Suomių įlanką, pietinį Uralą. Žiemoja vakarinėje ir pietinėje arealo dalyse.
Tulžys (lot. Alcedo atthis, angl. European Kingfisher, vok. Eisvogel) – tulžinių (Alcedinidae) šeimos vienas iš gražiausių Lietuvos paukščių.
Zivju dzenītis jeb Eirāzijas zivju dzenītis (Alcedo atthis) ir neliela auguma zivju dzenīšu dzimtas (Alcedinidae) zaļvārnveidīgais putns. Tam ir septiņas pasugas.[1] Sastopams lielā daļā Eirāzijas, arī Latvijā zivju dzenītis ir diezgan parasts ligzdotājs.
Zivju dzenītis ir viens no ekosistēmas indikatoriem, tā klātesamība norāda uz tīriem ūdeņiem, zivju bagātību un kopējo ekosistēmas veselīgumu. Šo asociāciju izmanto Latvijas Dabas fonds, savā logo grafiski attēlojot zivju dzenīti.[2] 2020. gadā atzīts par gada putnu Latvijā.[3]
Zivju dzenīšu izplatības areāls ir plašs, tas aptver lielu daļu Eirāzijas un Ziemeļāfriku. Daudzos reģionos tas ir nometnieks, bet teritorijās, kurās ir barga ziema un ūdeņi sasalst, zivju dzenītis migrē uz dienvidiem. Liela daļa pārziemo sava izplatības areāla dienvidreģionos, bet daļa šķērso Vidusjūru un ziemo Ziemeļāfrikā, vai Āzijas austrumu populācijas ziemo Dienvidaustrumāzijā. Ziemeļāfrikā nelielā teritorijā ir arī ligzdojoša populācija, kas mājo Marokā un Tunisijā.
Lai arī zivju dzenītis ir iekļauts Latvijas Sarkanās grāmatas 3. kategorijā, tas Latvijā ir diezgan parasts ligzdotājs. Apmetas pie zivīm bagātām, koku ieskautām upēm un kanāliem. Ūdenstilpju stāvkrastos tas izrok alas, kurās ligzdo. Reizēm rietumu daļā tas paliek ziemot pie vaļējiem ūdeņiem, bet aukstās ziemās daudzi iet bojā.[4] Latvijā mājo zivju dzenīša Eiropas pasuga Alcedo atthis ispida.[4]
Zivju dzenītis ir neliels putns ar kompaktu augumu, lielu galvu, īsu asti un kājām, un garu knābi. Tā ķermeņa garums ir apmēram 16—17 cm, spārnu plētums 24—26 cm, svars 34—46 g.[5][6]
Zivju dzenītim ir krāšņs apspalvojums. Eiropas pasugai A. a. ispida ķermeņa augšdaļa ir zilizaļa, ar gaišāk zilu muguru un asti. Pie knābja pamatnes tam ir ruds laukums, kā arī ruda līnija pār acīm līdz ausīm. Rudā līnija kļūst balta un apņem zivju dzenīša galvu līdz pakauša daļā abas puses līnijas gandrīz savienojas. Tā pakakle ir balta, pavēdere ruda, knābis melns. Knābja apakšējā daļa pie pamatnes ruda. Kājas zivju dzenītim ir koši sarkanas. Mātīte, izņemot knābi, izskatās līdzīgi tēviņam. Tās knābja apakšējā daļa ir ruda, bet knābja gals melns. Jaunie putni ir līdzīgi pieaugušajiem, bet to apspalvojums nav tik košs, un tā knābis un kājas ir melnas.[7] Atkarībā no tā, kurai pasugai pieder zivju dzenītis, tam mainās rudā apspalvojuma košums un intensitāte. Auguma variācijas pasugu starpā izmainās par 10%.
Zivju dzenītim ir spēja nomainīt redzi atrodoties vai nu gaisā, vai zem ūdens. Uz sauszemes tam ir monekulārā redze, bet zem ūdens binokulārā redze. Zem ūdens redze nav tik asa, bet binokulārā redze ļauj ļoti precīzi noteikt attālumu līdz medījumam, kas medījot ir daudz svarīgāks par redzes asumu.[8]
Zivju dzenīša lidojums ir ātrs un taisns, tā samērā īsie, noapaļotie spārni vicinās ļoti ātri.[5] Tas parasti lido zemu virs ūdens līmeņa. Mērenā klimata joslā zivju dzenītis apmetas lēni plūstošu upju vai ezeru krastos. Krastiem jābūt bāgātīgi apaugušiem, krūmainiem ar kokiem, kuri zari liecas pāri ūdens virsmai. Tropu populācijas mājo pie lēni plūstošiem ūdeņiem, mangrovu audzēs vai purvos.[7]
Reģionos, kuros nav bargu ziemu, zivju dzenītis ir nometnieks, bet kļūst par migrējošu putnu, ja ziemas ir bargas un ūdeņi aizsalst. Zivju dzenīši migrē pamatā nakts laikā, dažām Sibīrijas populācijām jānolido 3000 km līdz ziemošanas vietām.[7]
Kā visi zivju dzenīši, arī Eirāzijas zivju dzenītis ir izteikti teritoriāls. Katru dienu tam ir jāapēd 60% no sava ķermeņa svara, līdz ar to tas ir ļoti svarīgi kontrolēt noteiktu upes posmu. Zivju dzenītis ir arī vientuļnieks. Gandrīz visu gadu tas pavada viens pats, nakšņojot biezos krūmos. Ja teritorijā parādās cits zivju dzenītis, starp abiem sākas cīņa. Kautiņā tie cenšas sagrābt viens otra knābi un turēt to zem ūdens. Pāris veidojas rudenī, bet katram joprojām saglabājas sava teritorija, kura ir apmēram 1 km gara krasta josla, bet var sasniegt arī 3,5 km garumu. Teritorijas netiek apvienotas līdz pavasarim.[7]
Zivju dzenītis medī no paaugstinājuma, kas atrodas 1—2 metru augstumā virs ūdens virsmas. Tas var būt gan koka zars, gan pārliecies stāvkrasts. Tas vēro ūdeni, cenšotie ieraudzīt medījumu. Kad zivs ir pamanīta, zivju dzenītis noliec galvu un cenšas noteikt zivs atrašanās dziļumu ūdenī, tad ienirst satvert medījumu. Zivju dzenītis medī zivis, kas neatrodas dziļāk par 25 cm. Zem ūdens tā spārni ir atvērti, acis aizsargā caurspīdīga plēvīte. Iznirstot zivju dzenītis pirmo izbāž knābi. Ar medījumu tas atgriežas savā novērošanas postenī. Turot zivi tuvu pie astes, zivju dzenītis to vairākas reizes sit pret cietu pamatni līdz tā ir mirusi. Zivs pēc tam tiek norīta ar galvu pa priekšu. Vairākas reizes dienā tiek atrīti pelēki asaku kamoli.[7]
Galvenā zivju dzenīša barība ir zivis (60%), kas nav garākas par 12,5 cm, bet visbiežāk tiek medītas zivtiņas, kas ir 2,3 cm garas. Iecienītas zivis ir mailītes, stagari, mazas raudas un foreles. Bez zivīm tas barojas arī ar ūdens kukaiņiem, kā spāru kāpuriem un ūdensvabolēm, kā arī ar saldūdens vēžveidīgajiem.[7]
Tēviņš uzsāk pāra veidošanas spēles. Tas neatlaidīgi seko mātītei, visu laiku to saukdams. Vēlāk tēviņš mātītei piedāvā medījumu, tikai pēc tam seko pārošanās.[5] Ligzda tiek ierīkota alā, kuru pāris kopīgi izrok upes stāvkrastā. Ala ir apmēram 60 – 90 cm dziļa, un tā beidzas ar paplašinājumu. Perēšanas vieta netiek īpaši iekārtota, bet drīz vien to klāj zivju atliekas un atrītās asakas.[9] Ligzdas galā atrodas neliela iedobe, lai olas neizripotu laukā.
Dējumā ir 5—7 baltas olas. Tās ir apmēram 1,9 cm platas un 2,2 cm garas, to svars 4,3 grami. Viena līdz divas olas parasti neizšķiļas, jo vecāki nespēj visas olas nosegt. Olas pa dienu perē abi vecāki, bet naktī tikai mātīte. Sēžot uz olām, putnu sejas vienmēr ir vērstas pret izeju. Inkubācijas periods ilgst 19—20 dienas, un jaunie putnēni ligzdā pavada 24—25 dienas. Paaugušies tie pārvietojas tuvāk ejas sākumam, kur tos vecāki turpina barot. Vienas vasaras laikā pārim ir 2 dējumi, reizēm pat trīs.[5]
Pirmo reizi jaunie zivju dzenīši ienirst dažas dienas pēc izlidošanas no ligzdas. Daudzi jaunie putni vēl nav iemācījušies medīt zivis, kad tos vecāki ir jau padzinuši no savas teritorijas. Līdz ar to pēc nedēļas vai divām tikai puse no jaunajiem zivju dzenīšiem ir izdzīvojusi. Zivju dzenīšus var nogalināt bads, aukstums un reizēm dējumus izposta plūdi. Nākamajā gadā apmēram ceturtā daļa no jaunajiem putniem ir izdzīvojusi. Arī no pieaugušajiem putniem ir izdzīvojusi kāda ceturtā daļa. Tikai daži indivīdi nodzīvo ilgāk kā vienu pārošanās sezonu.[10] Tomēr vecākais zināmais zivju dzenītis nodzīvoja 21 gadu.[11] Bez laika apstākļiem zivju dzenīšus apdraud kaķi, žurkas, automašīnas, māju logi, kuros ieskrien lidojoši putni, un cilvēku tuvums ligzdošanas vietām.[10]
Zivju dzenītim ir 7 pasugas:[1]
Zivju dzenītis jeb Eirāzijas zivju dzenītis (Alcedo atthis) ir neliela auguma zivju dzenīšu dzimtas (Alcedinidae) zaļvārnveidīgais putns. Tam ir septiņas pasugas. Sastopams lielā daļā Eirāzijas, arī Latvijā zivju dzenītis ir diezgan parasts ligzdotājs.
Zivju dzenītis ir viens no ekosistēmas indikatoriem, tā klātesamība norāda uz tīriem ūdeņiem, zivju bagātību un kopējo ekosistēmas veselīgumu. Šo asociāciju izmanto Latvijas Dabas fonds, savā logo grafiski attēlojot zivju dzenīti. 2020. gadā atzīts par gada putnu Latvijā.
Burung Pekaka Cit-cit (Alcedo atthis) juga dikenali sebagai Burung Pekaka Eurasia, dan Burung Pekaka Sungai, adalah sejenis burung pekaka kecil dengan tujuh sub-spesies yang diakui dengan habitat yang bertaburan luas di Eurasia dan Afrika Utara. Ia tinggal dalam banyak tempat dalam kawasan taburannya tetapi bermigrasi daripada kawasan di mana sungai-sungai akan membeku semasa musim sejuk. Burung pekaka jenis ini merupakan salah satu daripada haiwan terlindung di Malaysia. Pemburuannya memerlukan lesen pemburuan. Nama sainsnya Alcedo atthis. [2]
Burung Pekaka Cit-cit ialah haiwan berdarah panas, mempunyai sayap dan tubuh yang diselubungi bulu pelepah. Burung Pekaka Cit-cit mempunyai paruh tanpa gigi.
Jantung Burung Pekaka Cit-cit terdiri daripada empat kamar seperti manusia. Kamar atas dikenali sebagai atrium, sementara kamar bawah dikenali sebagai ventrikel.
Burung bersaiz ciak memiliki ekor yang pendek, profil kepala pekaka yang besar; berwarna biru di bahagian atas dan oren di bahagian bawah serta paruh yang panjang. Diet utamanya adalah ikan, yang mana ditangkap dengan cara menyelam dan ia memiliki adaptasi penglihatan khas yang membolehkannya melihat di dalam air. Telurnya yang berwarna putih bersinar akan dieramkan di dalam sarang di tebing-tebing sungai.
Sebagai burung, Burung Pekaka Cit-cit membiak dengan cara bertelur. Telur yang dihasilkan mempunyai cangkerang keras di dalam sarang yang dibinanya.
A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z Burung Pekaka Cit-cit (Alcedo atthis) juga dikenali sebagai Burung Pekaka Eurasia, dan Burung Pekaka Sungai, adalah sejenis burung pekaka kecil dengan tujuh sub-spesies yang diakui dengan habitat yang bertaburan luas di Eurasia dan Afrika Utara. Ia tinggal dalam banyak tempat dalam kawasan taburannya tetapi bermigrasi daripada kawasan di mana sungai-sungai akan membeku semasa musim sejuk. Burung pekaka jenis ini merupakan salah satu daripada haiwan terlindung di Malaysia. Pemburuannya memerlukan lesen pemburuan. Nama sainsnya Alcedo atthis.
De ijsvogel (Alcedo atthis) is een waterminnende vogel uit de familie van ijsvogels (Alcedinidae). Het is een opvallende verschijning door zijn afstekende blauwe en oranje kleuren, maar ook een zeer schuwe soort die zich weinig laat zien. Alcedo atthis is de enige ijsvogelsoort die tot in noordelijk Europa voorkomt inclusief Nederland en België, althans de ondersoort Alcedo atthis ispida. De meeste ijsvogels leven in de tropen.[2]
De ijsvogel is een typische viseter (piscivoor) en is dus sterk aan water gebonden. Zijn voorkeur gaat uit naar stromende wateren. In het grootste deel van het verspreidingsgebied is de soort algemeen, maar in sommige gebieden wordt de ijsvogel met uitsterven bedreigd.
De wetenschappelijke naam van de ijsvogel is Alcedo atthis; de soort werd oorspronkelijk door Linnaeus beschreven als Gracula atthis. De geslachtsnaam Alcedo is afgeleid van het Latijnse alcedo (Grieks: ἀλκυών alkuōn, vaak foutief geschreven als ἁλκυών halkuōn) dat 'koningsvisser' betekent.[3] De soortnaam atthis is waarschijnlijk afgeleid van de Griekse vrouwennaam Atthis, mogelijk degene die door de Griekse dichteres Sappho werd aanbeden.[4]
Een vroeger gebruikt synoniem is Alcedo ispida.[5]
De Nederlandse naam ijsvogel kan een verbastering van de Germaanse naam Eisenvogel zijn, wat 'ijzervogel' betekent. Deze naam slaat op de metaalachtige glans van het blauwe verenkleed. Een andere verklaring voor de naam is dat de ijsvogel 's winters bij het ijs werd gezien om uit een wak vissen te vangen.[6] De Duitse taalkundige Theo Vennemann vermoedt, in het licht van zijn Vascoonssubstraattheorie, een Vascoonse wortel *is- (cfr. Baskisch iz-), die 'water' betekent. De juiste verklaring is onderwerp van studie.[3]
De ijsvogel is in Europa de bekendste soort uit de familie ijsvogels (Alcedinidae). Deze familie bestaat uit vele soorten die een wereldwijde verspreiding hebben, maar vooral leven in subtropische en tropische gebieden. Een andere Europese soort is de Smyrna-ijsvogel die in het uiterste zuidoosten van Europa leeft.
Er worden acht ondersoorten onderscheiden, die qua uiterlijk en verspreidingsgebied enigszins verschillen;
De ijsvogel is een kleine vogel met een korte staart en pootjes, een korte nek, korte, afgeronde vleugels, een grote kop met grote ogen en een lange, dolkvormige snavel die geschikt is om vissen mee te vangen en vast te houden. De poten zijn syndactiel; de voortenen zijn gedeeltelijk aan de basis met elkaar vergroeid.
De ijsvogel heeft een overwegend blauwe kleur, waarbij de veren van de kop en vleugels iriserend blauwgroen zijn en op het midden van de rug lichter tot kobaltblauw. De staartveren zijn wat donkerder. De veren aan de borst en buikzijde zijn warm oranje gekleurd en steken hiermee duidelijk af. Van de snavel tot achter het oog is op de wang een oranje oogstreep aanwezig, die abrupt overgaat in een helder witte streep, ook de keel van de ijsvogel is wit. De poten zijn oranje tot rood van kleur. De mannetjes zijn enkel van de vrouwtjes te onderscheiden aan de kleur van de basis van de ondersnavel, die bij het vrouwtje dofrood is en bij het mannetje net zo zwart als de bovensnavel. Juvenielen onderscheiden zich van volwassen exemplaren door het valere verenkleed met donkergrijs gerande borstveren, gevlekte kruin, lichtere snavelpunt en donkerbruine poten.
De lichaamslengte bedraagt ongeveer 16 cm,[7] de spanwijdte is 24 tot 26 cm en het lichaamsgewicht loopt uiteen van 34 tot 44 gram.[8]
De ijsvogel is in noordelijk Europa onmiskenbaar door zijn tekening, soorten uit andere werelddelen kunnen echter sprekend op de ijsvogel lijken.
Het geluid van de ijsvogel is divers; er kunnen diverse kwetterende schelle, kwelende en fluitende geluiden worden geproduceerd.[9] Het mannetje lokt het vrouwtje met een hoge, fluitende 'tjieieiet' of 'tieietuu', die hij vaak tijdens de vlucht laat horen. Bij opwinding worden korte, herhaalde 'titi-titi' geluiden geproduceerd.[10]
De ijsvogel komt voor in een groot deel van Europa, behalve het grootste deel van Scandinavië en Schotland, in Azië ten zuiden van Siberië tot Japan en de Salomonseilanden, en lokaal in Noordwest Afrika. In Europa loopt de noordgrens door Zuid-Zweden, ongeveer ter hoogte van Stockholm, en Zuid-Finland. In België en Nederland wordt hij regelmatig waargenomen als broed- en standvogel. Incidenteel trekt hij 's winters weg. Strenge winters zijn funest; de stand kan dan meer dan gedecimeerd worden.
In Europa komt de ijsvogel voornamelijk voor bij langzaam stromende wateren als beken en rivieren in het laagland (zelden boven 650 meter hoogte), maar hij kan worden aangetroffen in bijna alle waterrijke gebieden, als kanalen, sloten en een enkele keer de oevers van grotere plassen, meren, grindgaten en estuaria. In Oost- en Zuidoost-Azië wordt hij voornamelijk langs de kust aangetroffen, in mangrovebossen, riviermondingen en getijdenpoelen.
De ijsvogel is voor het jagen afhankelijk van wateren die helder en ijsvrij zijn met veel kleine visjes. Het liefst leeft hij in schaduwrijke gebieden, waar hij bij de jacht niet wordt gehinderd door de reflectie van licht. De aanwezigheid van geschikte uitkijkplaatsen is van minder groot belang. In de broedtijd leven de vogels voornamelijk in de nabijheid van steile oeverwallen van zand of leem nabij water, waar een nesthol kan worden uitgegraven. Soms broeden zij ook in steile wanden die wat verder van het water afliggen, maar dit komt zelden voor.[11]
De ijsvogel is over het algemeen een standvogel, maar dieren die boven de 40e breedtegraad leven, zoals de Finse en Russische populaties, trekken 's winters weg, aangezien dan alle wateren bevroren zijn, wat het jagen onmogelijk maakt. Tijdens de trek kan hij afstanden tot wel 2000 km afleggen. Vogels uit Scandinavië worden 's winters ook in Nederland aangetroffen. Zij trekken in maart weer weg naar de broedgebieden. In sommige gebieden, zoals Borneo en Java, komt de soort enkel als wintervogel voor. Ook dieren in gematigde streken verlaten bij plotselinge koude hun broedterritoria. Deze dieren trekken slechts vrij korte afstanden. Ze kunnen dan rond allerlei soorten wateren aangetroffen worden, waaronder de kust.
De ijsvogel heeft een snelle, rechte vlucht, vaak vlak langs het wateroppervlak. Hij kan op deze manier snelheden bereiken van maximaal 80 kilometer per uur.[11] De vleugelslag is snorrend, afgewisseld met een korte glijperiode.[12] Hierdoor is er van een ijsvogel in vlucht zelden meer te zien dan een blauw-oranje flits.
Het waterdichte en isolerende verenkleed van de ijsvogel bestaat uit korte, dichte veren die tot zes keer per dag gepoetst en gekamd worden. Dit kan per keer 15 tot 20 minuten duren. De ijsvogel kent een voor vogels unieke poetsbeweging: hij wrijft over zijn kruin met de binnenkant van zijn vleugel.[11] Ook neemt de ijsvogel regelmatig een bad. Vooral ouderdieren baden aan het einde van de periode waarin de jongen in de nestkamer worden gevoerd. Het nest is rond die tijd bevuild met een laag braakballen. Tijdens het baden duikt de ijsvogel onder water, alsof hij aan het vissen is, om enige seconden in het water te blijven of gelijk weer het water te verlaten en opnieuw te duiken. Dit wordt vervolgens zo'n twintig keer herhaald.
De ijsvogel is een carnivoor, meer specifiek een piscivoor, en jaagt voornamelijk op kleine vissen als modderkruipers, voorns, barbelen, jonge vlagzalmen en tiendoornige stekelbaarsjes, aangevuld met jonge forellen, baarzen, snoeken en karpers, alvers, gambusia's, driedoornige stekelbaarsjes en kwabalen.[11] Ook garnalen, rivierkreeften en andere kreeftachtigen, amfibieën als salamanders, kikkers en kikkervisjes, insecten als libellen, kevers, waterinsecten en larven en weekdieren als zoetwaterslakken staan op het dieet. Prooidieren zijn meestal 3 tot 5 cm lang, maximaal 7 cm. Vissen beslaan zo'n 78% van het dieet.[11]
De ijsvogel is vaak te vinden op een vaste uitkijkpost nabij het water, vanwaar hij zijn prooidieren gadeslaat. De ijsvogel zit meestal onbeweeglijk op zijn uitkijkplaats, vaak met de vleugels gespreid en de snavel half open. De uitkijkplaats bevindt zich zo'n één tot drie meter boven het water. Een tak die over het water uitsteekt is hiervoor geschikt, maar ook beschaduwde overhangende struiken worden hiervoor wel gebruikt. Met zijn scherpe ogen kan hij in helder water de precieze positie van zijn prooi bepalen, waarna hij met zijn snavel naar voren op zijn prooi duikt. De prooi bevindt zich meestal niet meer dan 25 cm onder het wateroppervlak.[8] Als een visje zich laat zien wordt het met een snelle duikvlucht verschalkt. Iedere ijsvogel heeft zijn eigen favoriete uitkijkplaats vanwaar hij duikt. Als de uitkijkplaats te laag is, vliegt hij eerst omhoog waarna hij naar beneden duikt. Ook kan de vogel boven het water bidden. Aan de kust wordt vanaf een rots, een pier of een paal gejaagd. Soms wordt ook buiten het water gezocht naar voedsel, zoals in de lucht, hier worden insecten gevangen.
Bij het jagen op vis duikt de ijsvogel bijna loodrecht op zijn prooi, waardoor hij met hoge snelheid het wateroppervlak kan doorbreken. Om deze snelheid te ontwikkelen slaat hij tijdens de duik kort met zijn vleugels. Bij voldoende snelheid kan hij tot een diepte van een meter duiken, maar meestal duikt hij niet meer dan enkele decimeters. Om de ogen te beschermen tegen het water gebruikt de ijsvogel zijn knipvlies, dit is een extra ooglid dat half doorzichtig is en door een reflex als een duikbril over het oog schuift tijdens het duiken. Het wordt ook gesloten als de vogel de veren poetst, om beschadiging door de klauwen te voorkomen.
De ijsvogel verlaat direct na de vangstpoging het water. Met één slag van de korte, sterke vleugels kan hij zich uit het water heffen en wegvliegen. Hij vliegt hierna naar een zitplaats, waar hij het visje doodslaat tegen de tak waar hij op zit. Hierna wordt de prooi in zijn geheel doorgeslikt met de kop eerst. Zo wordt voorkomen dat eventuele stekels van de prooi zich vastzetten in de keel en de vogel zouden doen stikken. Mocht de ijsvogel de vis niet met zijn snavel kunnen draaien dan wordt deze eerst in de lucht gegooid. Onverteerbare delen als graten, schubben en chitineresten worden in een kleine, ovale braakbal uitgebraakt.
De ijsvogel duikt bijna loodrecht in het water....
...komt vrijwel direct naar boven...
...maakt een vleugelslag...
...en vliegt weg.
ijsvogel met prooi
De ijsvogel eet een vis
Raamslachtoffer.
De ijsvogel leeft voornamelijk solitair, in het broedseizoen in paarverband. Een paartje heeft een eigen territorium, dat honderd meter tot een kilometer van een rivieroever kan beslaan. Het paartje is zeer territoriaal in de broedtijd en tolereert geen andere ijsvogels. Een indringer wordt over het water achtervolgd, waarbij de ijsvogel harde kreten slaakt. Soms monden deze aanvallen uit in gevechten, waarbij de ijsvogels elkaar bij de snavels beetpakken en in het water vallen. Deze gevechten duren meestal maar kort, maar in Zweden is waargenomen dat een gevecht acht uur lang kan duren.[11] Ook kleine zangvogels worden weggejaagd.
's Winters heeft de ijsvogel soms een groter territorium, dat wel vijf kilometer kan beslaan. Het mannetje en vrouwtje leven in deze periode gescheiden van elkaar en zij bewonen allebei een deel van het territorium. Dit verdedigen zij ook, zelfs tegen elkaar, maar minder fanatiek dan tegen vreemde soortgenoten in het broedseizoen. In een groot deel van hun leefgebied zijn ijsvogels standvogels, maar in het noorden van het verspreidingsgebied, waar 's winters de wateren dichtvriezen en de vogel daardoor geen vis kan vangen, trekt hij weg naar ijsvrije gebieden, bijvoorbeeld de kust. Alleen in deze periode kan de ijsvogel in groepen worden waargenomen. Ook in warmere streken kan de ijsvogel lokaal trekken. Het mannetje trekt over het algemeen later weg dan het vrouwtje. De vogel zoekt het daaropvolgende jaar zijn territorium weer op.
De ijsvogel broedt meestal twee tot drie keer per jaar. Bij zeer gunstig weer of verlies van een legsel kunnen tot vier legsels per jaar worden geproduceerd. Aan het begin van de paartijd in februari zoekt het mannetje een vrouwtje, meestal hetzelfde vrouwtje als het voorgaande jaar. Hij kan in de paartijd tot drie vrouwtjes bevruchten. De paarvorming begint met een achtervolging in de lucht, vlak bij de toekomstige locatie van het nest. Tijdens deze achtervolging slaakt het mannetje scherpe kreten. Hiermee wordt de agressie van de ijsvogels geneutraliseerd.[11] Vervolgens strijken de dieren naast elkaar neer en richten ze zich verticaal op, met de snavel licht omhoog. Dit lijkt veel op de dreighouding, maar nu blijft de snavel gesloten en worden de veren op de rug en kruin niet opgericht. Het mannetje maakt in deze houding met zijn voorlijf zwaaiende bewegingen. Na de paarvorming begint het mannetje met de bouw van het nest. Als het mannetje een oud nest wil betrekken, toont hij dit door er geregeld in en uit te vliegen.
IJsvogels maken holen in een steile oeverkant of een omgevallen boom om er te broeden. Het mannetje klemt zich eerst vast aan de oeverwand en graaft met de snavel de grond weg. Met de poten veegt hij de uitgegraven aarde uit het hol. Ook het vrouwtje helpt wat later mee met de bouw van het nest. In het begin houdt zij zich echter meer bezig met het verdedigen van het territorium. Het hol bestaat uit een licht oplopende gang met een doorsnede van 5 tot 5,5 cm en een lengte van 30 tot 100 cm. Deze gang eindigt in een ronde nestkamer, waarin de eieren worden gelegd. De opening van het hol bevindt zich meestal zo'n 90 tot 180 cm van de bodem, zelden lager dan 60 cm. Na een week is de nestgang klaar.
Na de bouw van het nest volgt de balts, waarbij het mannetje een visje aanbiedt aan het vrouwtje. De balts wordt meestal vergezeld door veel geroep. Zodra het vrouwtje de vis heeft geaccepteerd en opgegeten volgt de paring. Het vrouwtje toont haar paringsbereidheid door zich horizontaal te strekken. Het mannetje zweeft eerst kort boven haar in de lucht, om daarna op haar rug te landen. Om in evenwicht te blijven klappert hij met zijn vleugels, en soms houdt hij zich met zijn snavel vast aan de veren in haar nek. Gedurende een week vinden meestal meerdere paringen plaats. Bij volgende paringen wordt de balts echter overgeslagen.
De broedtijd duurt van maart tot juli en is afhankelijk van de geografische locatie. In West-Europa worden de eerste eieren half maart gelegd, in Oost-Europa half april. De nestkamer waarin de eieren worden gelegd is onbedekt. Een legsel bestaat uit vier tot acht (soms tot tien) witte, ronde eieren. Ze hebben een diameter van 2 cm en een gewicht van 3,6 tot 4,7 gram. Het broeden begint nadat het laatste ei is gelegd, waardoor de eieren ongeveer tegelijkertijd uitkomen. Het paar broedt samen de eieren uit; ze wisselen elkaar iedere twee tot vijf uur af.
Na een broedtijd van 18 tot 21 dagen komen de eieren uit.[13] Bij het uitkomen zijn de kuikens blind en naakt. De eerste week worden ze warmgehouden door de ouders. Na deze week zijn de kuikens bedekt met korte veren. Zowel het mannetje als het vrouwtje verzorgt de jongen. Zij voeden de kuikens met insecten, visjes en kleine kreeftachtigen. De prooidieren zijn iets groter dan die waarmee de ouders zichzelf voeden.[11] De prooi wordt met de kop naar voren aangeboden. De eerste twee à drie weken wachten de jongen in de nestkamer op de ouders. De bodem van de kamer raakt hierdoor bedekt met braakballen, visschubben, graten en andere voedselresten. De jongen zitten in het hol in een stervorm, met de snavels naar de opening gericht. Het kuiken dat voor de ingang zit krijgt als enige voedsel. Nadat één voedsel heeft gekregen, schuift de "ster" een plaats op. Op deze manier krijgt ieder jong voer. Als een jong probeert voor te dringen, wordt hij door de andere jongen met harde pikken gestraft. Later wachten de kuikens de ouders op in de gang.
Na 23 tot 27 dagen verlaten de jongen het nest en nemen plaats op een tak, waar ze nog twee tot vier dagen worden gevoerd. Vaak is het ouderpaar dan al begonnen aan een tweede legsel, in een andere nestgang. Na deze dagen worden de jongen weggejaagd of verlaten ze uit zichzelf het territorium van de ouders. Ze vormen het volgende jaar zelf een territorium. Na een jaar zijn ze geslachtsrijp.
De ijsvogel bereikt in de natuur gemiddeld een leeftijd van 7 jaar,[14] maar in uitzonderlijke gevallen kan in het wild een leeftijd van 21 jaar worden bereikt.[15] In gevangenschap gehouden exemplaren hebben minder last van natuurlijk verval veroorzaakt door parasieten, voedseltekort en ziektes en kunnen daardoor ouder worden, gemiddeld bereiken ze een leeftijd van 21 jaar.[14]
De belangrijkste natuurlijke vijanden van de ijsvogel zijn rovende zoogdieren als de nerts, de wezel en de bunzing. Deze predatoren bezoeken soms de nestholen om de jongen te eten. De holen zijn echter lastig te bereiken en ijsvogels worden daardoor zelden bejaagd. Ook roofvogels vangen zelden een ijsvogel, aangezien deze zich meestal snel en laag over water verplaatsen.
De ijsvogel kan slecht tegen koude en een zeer strenge winter decimeert de ijsvogelpopulaties.[16] Meestal sterven de dieren door voedselgebrek doordat ze door het ijs geen vis kunnen vangen. Sommige verongelukken doordat ze bij een duik een harde klap maken op het ijs. In België werden na de bijzonder strenge winter van 1963 nauwelijks 25 broedende paren waargenomen.
Vanwege zijn voorliefde voor vis jaagt de ijsvogel regelmatig bij viskwekerijen, waardoor hij soms als een schadelijk dier gezien wordt. In zijn boek Histoire des oiseaux d'Europe schreef Laurent Yeatman (Artikel in Franstalige Wikipedia) over de forellenkweker Casimir Raveret-Wattel die tussen 1892 en 1899 in totaal 618 ijsvogels doodde en in 1900 op een ornithologisch congres in Parijs vroeg om de soort als schadelijk te classificeren. [17][18] Onofficieel werd hij toen al meer dan honderd jaar tot de schadelijke vogels gerekend. Van zijn gewoonte om telkens op dezelfde plaats op de uitkijk te gaan zitten werd handig gebruikgemaakt door daar een muizenval te plaatsen waarmee ze gedood werden.[19] Sommige viskwekers tolereren de dieren echter, omdat ze zich voornamelijk voeden met de kleinere en zwakkere visjes. Sinds de jaren zeventig is de ijsvogel in de meeste Europese landen beschermd en dekken de meeste viskwekerijen hun water af met een gaasnet, waar de jagende dieren niet doorheen kunnen komen. Toch worden er nog steeds ijsvogels illegaal met strikken gedood.
De belangrijkste hedendaagse bedreiging is door de mens veroorzaakte watervervuiling, waardoor prooidieren sterven en het water vertroebelt. Ook het verdwijnen van beken en de 'normalisering' van oevers, die worden strakgetrokken en versterkt met beton of stenen, leidt tot een lagere biodiversiteit en het verdwijnen van geschikte broedplaatsen. Een andere bedreiging is verstoring door de watersport en nieuwsgierige vogelaars. Gebieden waar de verstoring al vroeg in het jaar zeer hoog is, worden verlaten door ijsvogels, de dieren moeten vervolgens al hun energie steken in het vinden van een nieuw territorium en komen dat jaar vaak niet meer aan broeden toe. IJsvogels sneuvelen soms doordat ze tegen ramen of autoruiten vliegen.
In België en Nederland gold de ijsvogel jarenlang als een bedreigde soort, maar de laatste jaren is hun aantal in Nederland en België weer duidelijk toegenomen. In Nederland was er een stijging van 35 tot 50 broedparen in 1997 naar 650 tot 700 in 2002, mede veroorzaakt door de zachte winters, verbetering in waterkwaliteit en het herstel van de natuurlijke loop van beken.[20] Ook wordt de soort geholpen door het maken van wakken en ijsvogelwanden, speciaal voor deze dieren ingerichte oeverwanden. Door deze stijging in aantallen is de soort in 2004 van de Nederlandse Rode Lijst verdwenen en wordt de ijsvogel daar niet meer als bedreigde soort beschouwd. Door de strengere vorstperiodes van 2008 tot en met 2012 is het aantal broedparen gedaald van ongeveer 1000 tot rond de 100. In 2013 steeg dit naar 370 en in 2014 naar 700 paar. In 2015 wordt waarschijnlijk het recordaantal van 1000 broedparen in Nederland weer gehaald.[21][22][23] In 2005 werd het aantal ijsvogels in Vlaanderen geschat op 650 à 850 broedparen.[24]
In de Griekse mythologie wordt het verhaal verteld van Alkyone, de dochter van Aeolus, de god van de wind, en Ceyx, de zoon van de Avondster Hesperus. De twee hadden een gelukkig huwelijk, maar wisten de goden te ontstemmen door zich Zeus en Hera te noemen. Om hun hoogmoed te straffen werden de twee veranderd in vogels: Ceyx werd een meeuw, Alkyone een ijsvogel. Van deze twee figuren zijn de namen van twee andere ijsvogelgeslachten afgeleid, Ceyx en Halcyon. Vandaar de naam Halcyon van een bibliofiele boekenreeks (met een ijsvogel als vignet) en een tijdschrift, beide uitgegeven door A.A.M. Stols. Halcyon 23 is daarnaast de naam van een soort schip.
Door deze Griekse sage werd een beeld van de ijsvogel als symbool van onvoorwaardelijke trouw gecreëerd dat tot in de 19e eeuw standhield. In de 17e eeuw veronderstelde de natuuronderzoeker Conrad Gesner dat het vrouwtje na de dood van het mannetje een compleet rouwproces doormaakte. Ook in China gold de ijsvogel als het symbool van huwelijkstrouw. Daarnaast stond de ijsvogel lange tijd symbool voor macht, rijkdom, vrede en schoonheid.
Ook heeft de Spartaanse lyricus Alcman met betrekking tot deze eeuwige trouw van de ijsvogelparen een gedicht geschreven, waarin hij wenst een ijsvogel te zijn. Dit vanwege het feit dat hij zegt oud te zijn en de Griekse mythe verhaalt dat een ijsvogel zijn of haar echtgeno(o)t(e) draagt wanneer die zelf niet meer in staat is te vliegen.
Ook in verscheidene andere legenden, sagen en verhalen speelt de ijsvogel een rol. Zo zou volgens een Franse legende de oorspronkelijk grijze ijsvogel aan zijn bonte kleuren zijn gekomen nadat hij in navolging van de eerder ter verkenning uitgezonden duif de ark van Noach had verlaten. De vogel zou vervolgens vanwege een storm hoger zijn gaan vliegen, en een rode buik hebben gekregen van de ondergaande zon en een blauwe rug van de hemel.
Vanwege zijn kleurenpracht werd de ijsvogel veelvuldig afgebeeld op schilderijen. Zo is de soort te zien op het drieluik De Tuin der Lusten van Jeroen Bosch en staat een paartje afgebeeld op Vogels in een landschap van Roelant Savery.[11] De ijsvogel werd afgebeeld op het laatste Nederlandse 10 guldenbiljet.
In de Nederlandse cultuur vinden we de ijsvogel terug als zinnebeeld van het doorzettingsvermogen en het vertrouwen in een goede afloop ondanks tegenspoed. Daarbij wordt gerefereerd aan de oude Griekse overlevering van de ijsvogel die tijdens een periode zonder storm en zonder golven boven het water nestelt. Willem van Oranje en Koningin Wilhelmina gebruikten beiden dit vignet met het Latijnse motto "Saevis tranquillus in undis". Het motto wordt vertaald als "Rustig te midden van woelende baren".
De kleuren van de veren van de ijsvogel, oranje, wit en blauw, zijn ook die van prinsdom Oranje en het graafschap Nassau.
Het drijvende nest wordt in de vignetten soms verlicht door een zon met daarin het Christus-monogram "IPX". De protestantse Charlotte van Bourbon, de derde echtgenote van Oranje, liet in 1577 een penning ontwerpen met het ijsvogelmotief. In 1580 werd de medaille door de Vlaamse medailleur Coenraad Bloc geslagen. Op de voorzijde is prins Willem van Oranje afgebeeld, op de keerzijde staan de spreuk en de ijsvogel.
Ovidius beschreef in zijn Metamorfosen hoe het in zee verdronken Thracische koningspaar Ceyx en Alkyone, dochter van de God van de wind Aeolus, door de goden veranderd was in een paar ijsvogels. Deze bouwden volgens Ovidius hun drijvende nest in de zee waar de god van de wind het nest beschermde door het te midden van de door de wind opgezweepte golven in de luwte te houden.[25] In de protestant-christelijke traditie werd Aeolus door de christelijke God vervangen, in de iconografie wordt deze godheid gesymboliseerd door een zon, met het Christus-monogram.[26]
In het bijgeloof speelt de ijsvogel vaak een belangrijke rol. Zo werden in het verleden binnen sommige culturen de veren en maag van de ijsvogel in talismans verwerkt als afweermiddel tegen blikseminslagen. Het hart van een ijsvogel werd soms als ketting gedragen om onheil af te wenden. Gemummificeerde ijsvogels werden gebruikt als kompas, windvaan of afweermiddel tegen nachtelijke insecten. Paracelsus ging ervan uit dat het lichaam van de ijsvogel na de dood niet tot verrotting overging, en de natuuronderzoeker Balthasar Sprenger schreef nog in 1753 een artikel waarin dit werd bevestigd.[27]
Nederlandstalige Wikisource.
Dit artikel is op 17 januari 2007 in deze versie opgenomen in de etalage. Beluister
(info)De ijsvogel (Alcedo atthis) is een waterminnende vogel uit de familie van ijsvogels (Alcedinidae). Het is een opvallende verschijning door zijn afstekende blauwe en oranje kleuren, maar ook een zeer schuwe soort die zich weinig laat zien. Alcedo atthis is de enige ijsvogelsoort die tot in noordelijk Europa voorkomt inclusief Nederland en België, althans de ondersoort Alcedo atthis ispida. De meeste ijsvogels leven in de tropen.
De ijsvogel is een typische viseter (piscivoor) en is dus sterk aan water gebonden. Zijn voorkeur gaat uit naar stromende wateren. In het grootste deel van het verspreidingsgebied is de soort algemeen, maar in sommige gebieden wordt de ijsvogel met uitsterven bedreigd.
Isfugl (Alcedo atthis) er ein vidt utbreidd fugl i isfuglfamilien. Arten er rekna som særs vakker med sin metallglinsande blå rygg med innslag av grønt, som skil seg tydeleg frå den raudoransje og kvite undersida. Han finst i store delar av Europa, Asia, Afrika og Australia, og vandrar gjerne mykje. I Noreg vert han ofte sett om vinteren, det har òg vorte gjort rundt 20 hekkefunn[1]. Det første vart registrert ved Halden i 1962.
Isfuglen lever hovudsakleg av små fisk og er særs sky.
Isfuglen er på storleik med ein sporv, ca 18 cm lang med ei vekt på 35-45 gram. Han er særs lett å kjenne att med sin metallisk blå og grøne overside og raudoransje underside. Strupen er kvit, og i nakken er det òg to flekkar med denne fargen. Vaksne individ har raude bein, medan ungfuglar har brune. Nebbet er svart.
Sjølv om isfuglen er lett å kjenna att, er han ofte vanskeleg å oppdaga. Mesteparten av tida sit dei på greiner i skuggen utan å røyra seg. Lyden er som regel det sikraste teiknet på at arten er i nærleiken; dei syng skarpt og gjennomtrengande med ei blanding fløyt, kvitring og utbrot, stundom i duett mellom kjønna.
Flukta til isfuglen er rettlinja og raskt, ofte rett over vassflata.
Isfuglen lever av småfisk og litt insekt, særleg augestikkarar og -larvar. Difor finn ein arten som regel i tilknyting til vatn. Han er sårbar overfor ureining, og finst sjeldsynt i ureina område. Oftast finn me han nær ferskvatn, men særleg om vinteren kan ein òg sjå dei i tidevassona. Dyra hevdar territorium.
Maten sin fangar isfuglen ved å styrtdykka. Som regel sit fuglen på ein kvist og ventar til han har oppdaga eit passande bytte, men det hender òg dei dykkar etter å ha svirra litt rundt over vatnet. Dei brukar som regel særs lite tid under vatnet, og svelger fangsten sin med hovudet først. Før han et han slår fuglen helst fisken mot ein stein.[2]
Isfugl hekkar om våren. Dei dannar par for livet, og hannen kurtiserer hoa ved å tilby ho fisk. Viss ho tek imot og et maten, vert det paring, og dei tek til å grava ut reirholet sitt.
Som regel hekkar dei ved sakteflytande elver og bekker, i hol dei grev ut i sand- eller jordkantar. Holane er så mykje som 40-100 cm djupe og om lag 5 cm vid. Hannen og hoa dannar par for livet og både rugar og oppdreg borna saman, men lever kvar for seg utanom sesongen.
Hoa legg 6-7 kvite egg om våren, mellom april og juli.[3] Rugetida er 19-21 døger, og ungane forlet reiret etter 23-27 døger. Eit par rekk ofte å få to kull på vengjene i ein sesong.[4] Ungane får hovudsakleg fisk å eta.
I Nord-Europa er isfuglen hovudsakleg ein trekk- eller streiffugl. I vestlege Sentral-Europa og Middelhavslanda er dei meir bufaste. Ungfuglane trekker meir enn vaksne, og hoer i større grad enn hannar.
Dei fleste observasjonar av isfugl i Noreg vert gjort om vinteren. Det er sannsynleg at dei norske eksemplara kjem austfrå; eit individ som vart funne i Sandefjord i september hadde tidlegare vorte ringmerka i Latvia.
Isfuglegg
Avføring
Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Isfugl Isfugl (Alcedo atthis) er ein vidt utbreidd fugl i isfuglfamilien. Arten er rekna som særs vakker med sin metallglinsande blå rygg med innslag av grønt, som skil seg tydeleg frå den raudoransje og kvite undersida. Han finst i store delar av Europa, Asia, Afrika og Australia, og vandrar gjerne mykje. I Noreg vert han ofte sett om vinteren, det har òg vorte gjort rundt 20 hekkefunn. Det første vart registrert ved Halden i 1962.
Isfuglen lever hovudsakleg av små fisk og er særs sky.
Isfugl (Alcedo atthis) er en art i isfuglfamilien (Alcedinidae), som er en av flere familier i gruppen med råkefugler (Coraciformes). Arten hekker (tidvis) i Norge i svært begrenset omfang.
Isfugl er en liten og kompakt fugl med stort hode og langt, rett nebb. Den er fargerik; meget blå på ryggen og oransje i buken. Vingene og hodet noe mørkere, mens stjerten er sterkt asurblå. Kinnflekkene er oransje mens nebbet er mørkt.
Arten måler cirka 16 cm, hvorav det spisse nebbet utgjør 4 cm. Vekten varierer (19–46 g) mellom både underartene og kjønnene. Underarten som besøker Norge (A. a. ispida) veier normalt 29–46 g, og hunnen (34–46 g) er gjennomsnittlig ørlite tyngre enn hannen (29–45 g). Lyden av den har en hard, metallisk klang. Den er meget sky og vanskelig å få øye på.[2]
Til tross for navnet er den utsatt for sterkt kjølige vintre. Etter isvinter rammes bestanden som regel av kraftig tilbakegang, og vil da også bli tvunget ut på åpne vann eller sørover.
Det anerkjennes sju underarter. Tre av dem er trekkfugler, mens fire regnes som standfugler.[2]
Populasjonen av isfugl i Europa er estimert til omkring 100 000 par, hvorav cirka 10 000–15 000 par i Vest-Europa. Man regner videre med at det finnes dobbelt så mange fugler i Asia og Melanesia.[2]
Isfuglen (A. a. ispida) ble første gang observert i Skandinavia på 1800-tallet (i 1835 i Sverige), der den primært finnes i Danmark og det sørlige Sverige. Dette regnes også normalt som artens nordlige utbredelsesgrense, men på grunn av global oppvarming har den stadig søkt seg lengre nordover, og er således også blitt en klimaindikator. I Norge har fugler med primærutbredelse i Sentral-Europa kommet til lavereliggende strøk på Østlandet, og det er grunn til å anta at arten i gunstige år hekker flere plasser i Sør-Norge, men i et sterkt begrenset antall (ifølge NOF).
Populasjonen av isfugl i Skandinavia lider kraftig i kalde vintre, men både den svenske og danske bestanden har en økende tendens. Den norske er svært begrenset og teller trolig færre enn 50 par (kanskje kun 5–10 par).
En nyere studie viser at isfugl er nærmest beslektet med akvamarinisfugl (A. coerulescens), og at disse er søstre til indigoisfugl (A. quadribrachys) og koboltisfugl (A. semitorquata).[2]
Populasjonen i Sentral-Asia, Afghanistan og Kashmir blir av og til skilt ut som en selvstendig underart (A. a. pallasii), med basis i et kortere nebb og en blekere underdel, men denne ser ut til å falle inn under en heller naturlig variasjon for nominatformen. Den foreslåtte underarten A. a. japonica (som hekker i Sakhalin, Japan og Taiwan) er inkludert i taxonet A. a. bengalensis, fordi den ansees som en variant. Underartene A. a. hispidoides og A. a. salomonensis er distinktive, men A. a. floresiana ser ut til å være en mellomting av disse.[2]
Isfuglen leter etter føde i rask flukt i småvann eller elver omkranset av skog ved å sitte på greiner overfor vannet og dykker ned for å fange byttet. Det er som regel småfisk den jakter på, foruten vanninsekter og småkreps.
Redet bygges i steinfrie, sandholdige elvebanker eller lignende. De fleste redene ligger 90–180 cm over vannstanden, eller cirka 50 cm under elvekanten og opp mot 500 m fra vannet. Begge kjønn graver ut tunnelen til reirplassen og bygger redet, noe som kan ta 7–12 dager. Selve tunnelen er vanligvis omkring 50–90 cm (15–137 cm) lang og 5–7 cm i diameter. Den skråner (opp mot 30°) oppover og ender i bolet, som typisk måler omkring 9–17 i diameter og er cirka 11 cm i høyt.[2]
Hunnen legger 3–10 egg, vanligvis 6–7. Begge kjønnene ruger på dagtid, men bare hunnen ruger om natten. Ofte mislykkes 1–2 egg med å klekke, fordi foreldrene ikke klarer å hode dem varme nok. Inkubasjonstiden varer normalt i 19–21 dager. Begge foreldrene mater avkommet, med småfisk (1–2 cm lange). Etter cirka 10 dager kan avkommet ete fisk opp mot 3 cm. Etter hvert som ungene blir eldre, mater foreldrene dem i tunnelen med større fisk (opp mot 5–8 cm). Jo eldre ungene blir, dess oftere mater foreldrene dem. Etter 23–27 dager får ungene ny fjærdrakt. Cirka fire dager etter at ungene har forlatt redet, dykker de for første gang. Noen drukner, og de som overlever blir snart jaget vekk av foreldrene og må klare seg selv.[2]
Isfugl (Alcedo atthis) er en art i isfuglfamilien (Alcedinidae), som er en av flere familier i gruppen med råkefugler (Coraciformes). Arten hekker (tidvis) i Norge i svært begrenset omfang.
Classificassion sientìfica Domini: Eukaria Regn: Animalia Phylum: Chordata Class: Aves Órdin: Coraciiformes Famija: Alcedinidae Géner: Alcedo Specie: atthis Nomenclatura binaria Alcedo atthisScientìfich: Alcedo atthis
Piemontèis : Seren-a
Italian : Martin pescatore
Àutri nòm an piemontèis: seren-a, merlo pëscador, merla pëschera, martin pëscheur, merla biovà, merla pasquera.
Costo artìcol a l'é mach në sboss. Da finì.
Da finì.
Da finì.
Alcedo atthis
Multimedia w Wikimedia Commons Zimorodek zwyczajny[13], zimorodek[14] (Alcedo atthis) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae).
Nazwę „zimorodek” w języku polskim próbowano wywieść od „ziemio-rodek”, czyli „rodzący się w ziemi”[15], gdyż ptak ten zakłada często gniazdo w norze w urwisku nad rzeką, czasem dość daleko od brzegu[16]. Tłumaczenie to jednak nie jest poprawne, gdyż nazwa ptaka nie łączy się z „ziemią” a „zimą” (ptak jakoby „rodził się” w zimie)[15].
Zimorodek zwyczajny występuje w zależności od podgatunku[17][18][13]:
Na obszarach o łagodnym klimacie przez cały rok, zimorodek zwyczajny nie podejmuje wędrówek, jednak na terenach, gdzie rzeki i zbiorniki wodne zamarzają zimą, ptaki te podejmują wędrówki po sezonie lęgowym. Większość ptaków zimuje w południowych częściach obszaru lęgowego, jednak nieliczne z nich przelatują nad Morzem Śródziemnym na południe do Afryki, a ptaki ze wschodniego zasięgu swojego występowania do Azji Południowo-Wschodniej. Zimorodki odbywają wędrówki głównie nocą, a niektóre populacje z Syberii muszą pokonać dystans niemal 3000 km pomiędzy terenami lęgowymi, a zimowiskami[19].
Zimorodek zwyczajny jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji i północnej Afryce, głównie na południe od równoleżnika 60°N. Jest powszechnym gatunkiem lęgowym na większości swojego rozległego zasięgu w Europie, w północnej Afryce głównie zimuje, jednak nieliczne populacje odbywają lęgi na wybrzeżu Maroka i Tunezji. W regionach o klimacie umiarkowanym, zimorodek zasiedla czyste, wolnopłynące strumienie i rzeki oraz jeziora z brzegami silnie porośniętymi roślinnością. Odwiedza zarośla i krzewy ze zwisającymi gałęziami blisko płytkiej, otwartej wody, w której żeruje. W zimie chętniej żeruje na wybrzeżach, często w estuariach, czy zatokach oraz wzdłuż skalistych wybrzeży. Populacje tropikalne spotykane są przy wolno płynących rzekach, nad namorzynowymi strumieniami, czy na bagnach[19].
Zimorodki są ważnymi elementami ekosystemów i dobrymi bioindykatorami zdrowia społeczności słodkowodnych. Najwyższe gęstości ptaków lęgowych notowane są w siedliskach z czystą wodą oraz drzewami i krzewami na brzegach, co ułatwia obserwację ofiar. Siedliska wybierane przez zimorodki mają również najwyższą jakość wody, więc obecność tego ptaka potwierdza normę jakości wody[20].
W Polsce to nieliczny[21] (niegdyś nieliczny lub średnio liczny[22]) ptak lęgowy, spotyka się go na całym niżowym obszarze kraju.
Gatunek po raz pierwszy opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Gracula Atthis[2]. Opis ukazał się w dziele Systema Naturae[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Egipt (łac. Habitat in Ægypto)[2]. Obecnie (2017) wyróżnia się siedem podgatunków A. atthis[18]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz podgatunku nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
Podgatunek Oryginalna kombinacja nazwy Autor i rok opisu Miejsce typowe A. a. ispida Alcedo Ispida Linnaeus, 1758[3] Europa i Azja (łac. Habitat ad maris littora in Europa, Asia) = Szwecja A. a. bengalensis Alcedo bengalensis J.F. Gmelin, 1788[4] Bengal (łac. Habitat in Bengala) A. a. taprobana Alcedo ispida var. taprobana O. Kleinschmidt, 1894[10] Cejlon A. a. floresiana Alcedo floresiana Sharpe, 1892[8] Flores, Małe Wyspy Sundajskie A. a. hispidoides Alcedo hispidoides Lesson, 1837[5] Buru A. a. salomonensis Alcedo ispida salomonensis Rothschild & Hartert, 1905[23] Rendova i Gizo, Wyspy SalomonaBadania molekularne przeprowadzono w 2007 roku sugerują że A. atthis jest najbliżej spokrewniony z A. coerulescens i wraz z nim tworzą grupę siostrzaną z A. quadribrachys i A. semitorquata[24].
Długość ciała około 16 cm; masa ciała samców z podgatunku atthis 23–35 g, z podgatunku ispida 29–45 g, z podgatunku bengalensis 19–40 g, masa ciała samic z podgatunku atthis 30–35 g, z podgatunku ispida 34–46 g, z podgatunku bengalensis 20–30 g[17]; rozpiętość skrzydeł 24–26 cm[25]. Niewielki ptak z nieproporcjonalnie dużą głową, długim dziobem i krótkim ogonem. Głowa i dziób są niemal długości tułowia[16]. Z wierzchu niebieski (grzbiet jasnoniebieski, skrzydła z zielonkawym odcieniem; barwa w pewnym stopniu zależy od oświetlenia), od spodu pomarańczowy z białym gardłem. Policzek i kantarek pomarańczowe, biała plama z boku szyi[26][27]. W okresie lęgowym samica ma żuchwę przynajmniej w 2/3 zabarwioną różowawo-pomarańczowo, natomiast dziób samca jest cały czarny lub z niewielką ilością różowego przy nasadzie żuchwy[28]. Młode ptaki obu płci mają cały czarny dziób, brązowe znaczenia na piersi i ciemny wierzch stóp[28]. Głos to przenikliwy gwizd, często wydawany w locie[27][26]. Mimo jaskrawego ubarwienia, trudno go zauważyć, kiedy czatuje nieruchomo nad wodą i często zdradza swoją obecność właśnie głosem[26].
Istotnymi aspektami siedliska zimorodka zwyczajnego są nieruchome lub delikatnie płynące wody obfitujące w małe ryby, a także trzcina, sitowina lub przybrzeżne krzewy z wystającymi gałęziami[17][29]. Przebywa też nad strumieniami, małymi rzekami, kanałami i rowami melioracyjnymi, a także nad jeziorami, stawami i zalanymi żwirowniami[17]. Niezbędnym elementem siedliska zimorodka są również odpowiednie skarpy na czas sezonu lęgowego, ale miejsca gniazdowania mogą być oddalone o ponad 250 m od wód w których ptak ten zdobywa pożywienie[17][29]. Podczas zimy staje się bardziej przybrzeżny, częściej występuje u ujścia rzek, w portach i na skalistych wybrzeżach morskich[17]. W tropikalnych regionach swojego zasięgu przebywa w dolnym biegu rzek z gęsto pokrytymi roślinnością brzegami, w potokach wśród namorzynów, na bagnach i zalanych łąkach oraz nawet w dużych ogrodach[17]. We wschodniej części swojego zasięgu wchodzi w kontakt z kilkoma innymi podobnymi gatunkami zimorodków, co może ograniczyć wybór jego siedliska[17].
Podobnie jak inne zimorodki, zimorodek zwyczajny jest ptakiem silnie terytorialnym. Ponieważ każdego dnia musi przyjmować pokarm o masie równej około 60% masy jego ciała, ważne jest, aby miał kontrolę nad odpowiednim odcinkiem rzeki. Przez większość roku prowadzi samotny tryb życia, dnie spędzając w gęstej roślinności. Jeśli na jego terytorium pojawi się inny zimorodek, ptaki mogą ze sobą walczyć, chwytając jeden drugiego za dziób i próbując przytrzymać go pod wodą. Zimorodki dobierają się w pary jesienią, ale każdy ptak zachowuje oddzielne terytorium, o średniej długości co najmniej jednego kilometra, maksymalnie do 3,5 km, a terytoria są łączone dopiero na wiosnę[19].
Zaloty są inicjowane przez samca, który ściga samicę, nieustannie ją nawołując, a następnie karmi ją rytualnie, po czym następuje najczęściej kopulacja[30].
Gniazdo znajduje się w norze wykopanej przez obydwa ptaki pary, w niskim stromym brzegu rzeki, a niekiedy w kamieniołomie lub innym odsłonięciu terenu. Nora ma gładkie ściany i niewielki spad. Ma średnio 60–90 cm długości i jest zakończona powiększoną komorą[30]. Nora jest początkowo czysta, jednak z czasem gromadzą się w niej odpadki z pozostałości po rybach oraz wypluwki[31].
Zimorodek zwyczajny składa zazwyczaj od dwóch do dziesięciu śnieżnobiałych jaj o przeciętnej szerokości 1,9 cm, długości 2,2 cm i wadze około 4,3 g, z czego 5% stanowi skorupka[32]. Z jednego lub dwóch jaj w większości lęgów nie wykluwają się pisklęta, ponieważ rodzic nie jest w stanie ich przykryć. Obie płci wysiadują jaja w ciągu dnia, ale nocą tylko samica. Wysiadujący ptak zamiera w bezruchu z głową skierowaną ku wyjściu, po wypluciu wypluwki zawsze rozbija ją dziobem na kawałki. Pisklęta są gniazdownikami, wykluwają się po 19-20 dniach inkubacji. Bezbronne pisklęta pozostają w gnieździe przez kolejne 24-25 dni, niekiedy dłużej[19]. Gdy podrosną wystarczająco, młode ptaki będą podchodzić do wejścia do gniazda na karmienie[31]. W trakcie sezonu para może wyprowadzić dwa, a niekiedy trzy lęgi[30].
Pierwsze dni dla opierzonych, młodocianych ptaków są najbardziej niebezpieczne. Podczas pierwszych nurkowań do wody, około czterech dni po opuszczeniu gniazda, podloty mogą nasiąknąć wodą i utonąć[19]. Wiele młodych ptaków opuszczając terytoria rodziców nie umie jeszcze łowić ryb i tylko około połowy z nich przetrwa dłużej niż tydzień lub dwa. Większość zimorodków pada z powodu wychłodzenia lub z braku pożywienia, a sroga zima może zabić wysoki odsetek ptaków. Powodzie występujące latem mogą zniszczyć gniazda lub utrudnić połowy ryb, co sprawia, że wiele ptaków pada z głodu. Tylko jedna czwarta młodych dożyje sezonu lęgowego w kolejnym roku, jednak to wystarczy, by utrzymać populację. Podobnie tylko jedna czwarta dorosłych ptaków przetrwa z jednego sezonu lęgowego do następnego. Bardzo mało ptaków żyje dłużej niż jeden sezon lęgowy[33], choć źródła podają rozbieżne dane na temat maksymalnego wieku jaki dożył osobnik zimorodka: od 7,5 roku[33] do 21 lat[34].
Zimorodek żywi się głównie rybami, które chwyta, nurkując pionowo w dół w potokach i rzekach. Zjada także wodne owady, żaby i raki. Lata nisko nad wodą. W czasie polowania siaduje na gałęziach nad rzeką i czatuje na zdobycz, wypatrując ofiar znajdujących się w wodzie. Z tego też powodu zamieszkuje akweny o czystej wodzie, bogate w odpowiedniej wielkości ryby. Atakuje je z zasadzki lub krótkiego lotu zwisającego[35]. Jeśli pokarm jest przeznaczony dla samego ptaka, to połyka go, rybią głowę skierowując do przełyku przodem[36]. W przypadku gdy podaje ją młodemu, ryba jest przekręcona w dziobie.
W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymaga ochrony czynnej[37].
Głównym powodem zanikania tego niewielkiego ptaka jest utrata siedlisk, głównie nienaturalna obudowa zbiorników (np. likwidacja urwistych skarp), zanieczyszczenie wody i niepokojenie powodowane przez wędkarzy i wczasowiczów. Zabijano je niegdyś dla kolorowych piór i przez wyławianie ryb[38]. W ramach działań ochronnych należy ograniczać plany zabudowy hydrotechnicznej dolin rzecznych, unikać wycinki drzew w linii brzegowej rzek i jezior, prowadzić korekty profilu skarp, które uległy erozji, wytypować „strefy ciszy” na rzekach o znacznych liczebnościach zimorodka, ograniczać penetracje nabrzeży przez ludzi w okresie lęgowym.
W mitologii greckiej księżniczka Alkione i jej mąż Keyks zostali zamienieni w zimorodki. Byli to szczęśliwi małżonkowie, którzy ściągnęli na siebie gniew bogów porównując się do Hery i Zeusa. Zeus doprowadził do śmierci mężczyzny, a jego żona rzuciła się do morza. Bogowie pożałowali swojego gniewu i przemienili małżonków w ptaki. Greckie określenie „dni zimorodka” oznacza okres spokoju i odnosi się do kilkutygodniowego okresu w styczniu, w którym wiatry nad Morzem Egejskim uspokajają się. W wierzeniach starożytnych był to czas, w którym Eol, bóg wiatrów i ojciec Alkione, uspokajał wiatry i fale, aby córka–zimorodek mogła bezpiecznie zbudować gniazdo i złożyć jaja[39][40]. Do tego przekazu odnosi się starożytny dialog Zimorodek, którego autorstwo błędnie przypisywano Platonowi lub Lukianowi z Samosaty; jeszcze Diogenes Laertios stwierdzał, że nie jest to prawda. Rozmówcami są Sokrates i Chajrefont, czytelnik poznaje z niego mitologiczną historię i dowiaduje się, że według ludowych wierzeń pogodne dni zimą przychodzą, aby mogły się wykluć młode zimorodki[39][41]. Sokrates wykorzystuje te wierzenia do refleksji nad przemianami w przyrodzie i możliwościami ludzi[41].
W średniowieczu suszone skóry zimorodków były uważane za talizman, chroniący przed uderzeniem pioruna[42].
Irlandzka wersja opowieści o potopie tłumaczy, jak zimorodek zyskał swe jaskrawe barwy. Ptak, początkowo szary, został wysłany na zwiad z Arki Noego i opalił swój brzuszek w promieniach Słońca; błękit jego grzbietu wziął się z błękitu nieba[42].
Na tryptyku Ogród rozkoszy ziemskich autorstwa Hieronima Boscha, zimorodek zajmuje eksponowane miejsce pośród ptaków występujących w środkowej części. Jest on symbolem hipokryzji[43].
Poeta Wincenty Pol w utworze „Do Pana W. D.”, napisanym w 1856 roku, umieścił następujący fragment, nawiązujący do nazwy ptaka:
„Co ściele gniazdo w samej zimy środku,
Temum nie przeczył; sam język świadczy,
Poczta Polska wyemitowała 12 kwietnia 2013 r. znaczek pocztowy przedstawiający zimorodka zwyczajnego na uschniętej gałęzi o nominale 4,55 zł. Autorem projektu znaczka była Marzanna Dąbrowska. Znaczek wydrukowano techniką offsetową, na papierze fluorescencyjnym, w nakładzie 300.000 szt.[45].
Zimorodek zwyczajny, zimorodek (Alcedo atthis) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae).
O guarda-rios-comum, guarda-rios-europeu ou martim-pescador (Alcedo atthis) tem uma larga distribuição em toda a Eurásia e norte da África.[2] Esta ave de cor azul brilhante vive principalmente ao longo de corpos de água.[2][3]
É essencialmente uma espécie residente, mas em alguns casos migram em curtas distâncias para o sul quando as águas gelam no inverno. Habita rios, lagos e pântanos.[2]
O guarda-rios-comum mede cerca de 16 cm de comprimento e pesa entre 34 e 45 gramas. Sua envergadura é de cerca de 25 cm. O guarda-rios possui esse nome por ficar grande parte do tempo olhando para corpos d'água à procura de peixes. Quando avista algum, mergulha em direção a ele, em um movimento ágil e rápido. Sua alimentação está baseada em peixes, mas come também insetos, anfíbios e crustáceos. O ninho do guarda-rios é feito em um túnel, onde a fêmea bota de 5 a 8 ovos. Eles são bastante territoriais, vivendo quase a vida inteira de forma solitária, formando pares apenas na época de reprodução. Apesar de não está ameaçado de extinção, o guarda-rios sofre devido a poluição e destruição de seu habitat. Pode viver até 20 anos.[carece de fontes?]
Alcedo atthis MHNT
O guarda-rios-comum, guarda-rios-europeu ou martim-pescador (Alcedo atthis) tem uma larga distribuição em toda a Eurásia e norte da África. Esta ave de cor azul brilhante vive principalmente ao longo de corpos de água.
Pescărașul albastru (Alcedo atthis), cunoscut și ca Ivan Pescarul, este o pasăre care face parte din familia Alcedinidae reprezentată printr-o singură specie în Europa Centrală. Arealul lui de răspândire este Europa, Asia și Africa de Nord. Pasărea trăiește pe malul apelor curgătoare repezi sau a celor stătătoare cu apa clară unde trăiesc pești. Hrana principală sunt peștii mici, insectele acvatice, larvele acestora dar și crustaceii mici și mormolocii. În ultimul timp, efectivul de păsări s-a refăcut după o perioadă în care această pasăre era o specie periclitată.
.jpg)
Numele de gen provine din cuvântul latin alcyon. Conform descrierii mitologice, Alcyon, fiica lui Eolus, a fost salvată din apă și transformată în pescăraș albastru de către zei după naufragiul în care a murit soțul ei. Numele de specie atthis se consideră că provine de la o frumoasă femeie din Lesbos, favorită a poetei Sappho. În altă variantă mitologică atthis era numele unui tânăr indian, fiul lui Limniace, zeița ocrotitoare a Gangelui[2].
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
._Raamslachtoffer._(d.j.b.)_03.jpg)
.jpg)
.jpg)
|coauthors= (ajutor)
|coauthors= (ajutor)
Evoluție și dispariție Comportament Liste ClasificarePescărașul albastru (Alcedo atthis), cunoscut și ca Ivan Pescarul, este o pasăre care face parte din familia Alcedinidae reprezentată printr-o singură specie în Europa Centrală. Arealul lui de răspândire este Europa, Asia și Africa de Nord. Pasărea trăiește pe malul apelor curgătoare repezi sau a celor stătătoare cu apa clară unde trăiesc pești. Hrana principală sunt peștii mici, insectele acvatice, larvele acestora dar și crustaceii mici și mormolocii. În ultimul timp, efectivul de păsări s-a refăcut după o perioadă în care această pasăre era o specie periclitată.
Rybárik riečny (iné názvy: rybárik obyčajný, rybárik zelený[3]; lat. Alcedo atthis) je približne 16,5 cm veľký vták z čeľade rybárikovité (Alcedinidae). Je veľmi výrazne sfarbený s oranžovou spodinou a modrým chrbtom, krídlami a temenom. Výrazným znakom je tiež jeho nápadne dlhý zašpicatený zobák. Pre svoje krásne sfarbenie je nazývaný lietajúci drahokam.[4]
Vyskytuje sa pri pomaly tečúcich čistých vodách na veľkom území Európy, Ázie a Severnej Afriky. V Strednej Európe pritom ide o jediného zástupcu svojej čeľade.
Rybárik riečny je po väčšinu roka samotársky žijúci a prísne teritoriálny vták. Živí sa predovšetkým menšími rybami, ktoré loví strmhlavým útokom pod vodou, ale v malej miere sa v jeho potrave objavuje aj vodný hmyz a obojživelníky. Hniezdia v norách, ktoré si hĺbia v strmých brehoch vôd, v jednej znáške pritom býva 5 – 7 svetlých vajec.
V roku 2011 ho Slovenská ornitologická spoločnosť označila za „vtáka roka“ a v roku 2000 tak urobila aj Česká.[5][6]
Podľa Medzinárodnej únie na ochranu prírody a prírodných zdrojov rybárik riečny patrí medzi najmenej ohrozené druhy, trend celkovej populácie je neznámy, európska populácia má klesajúci trend 30 – 49% za tri generácie (13,2 roka).[1]
Rybárik riečny je len o niečo málo väčší ako vrabec. Dorastá 16 – 17 cm, v rozpätí krídel meria 24 – 26 cm a dosahuje hmotnosť medzi 40 – 45 g.[7] Má zavalité telo, krátky chvost a končatiny, široké krídla a zhruba 4 cm dlhý rovný zašpicatený zobák. Je výrazný svojim žiarivým sfarbením, ktoré sa mierne líši v závislosti na jednotlivých poddruhoch (pozri taxonómiu). Stredoeurópsky poddruh, A. a. ispida, má vonkajšiu časť krídel, chrbát, chvost a takmer celú hlavu modrú, hruď a končatiny sú jasne oranžové, zobák tmavý, škvrna pod ním a po stranách krku je potom sfarbená nabielo.
Obe pohlavia sa pritom sfarbením nijako výrazne nelíšia, samice však na rozdiel od samcov majú červeno sfarbený koreň spodnej čeľuste. Mladé vtáky sú všeobecne jednotvárnejšie sfarbené a ich operenie má zelenší odtieň.[8]
V Severnej Afrike, Európe a vo väčšine Ázie ide o úplne nezameniteľný druh, v jej juhovýchodnej časti však môže byť relatívne ľahko zamenený s viac ako 6 inými druhmi rybárikov, najmä s rybárikom lesným (Alcedo meninting).[9]
Jeho let je rýchly (dokáže dosiahnuť aj rýchlosť vyššiu ako 45 km/h) [10] a priamy. Dá sa pri ňom relatívne ľahko určiť vďaka jeho jasne modro sfarbenej kostrči.[11]
Často a nápadne sa ozýva, najčastejšie krátkym, ostrým a pri vzrušení často opakovaným tyt-tyt.[12][13]
Rybárik riečny sa vyskytuje takmer v celej Európe s výnimkou Islandu, severného cípu Britských ostrovov a Škandinávie. Značne zasahuje aj na rozsiahle územie Ázie, najmä do jej západnej, východnej, južnej a juhovýchodnej časti. Izolovane obýva aj Severnú Afriku. Jeho globálny areál rozšírenia pritom zaberá plochu veľkú približne 24 900 000 km.[14]
Severské populácie sú väčšinou migrujúce, vtáky z južných populácií na svojich hniezdiskách zotrvávajú po celý rok.[8] Migrujúce jedince zimujú najmä v Strednej Európe a Stredomorí a niektorí migrujú až na vzdialený africký kontinent. Ázijské vtáky potom zimujú najmä v Juhovýchodnej Ázii. Migruje predovšetkým v noci a často aj na dlhé vzdialenosti, napr. sibírske vtáky musia ročne zdolať aj viac ako 3 000 km.[9]
Na Slovensku sa vyskytuje na celom území. Hniezdi tu 700 – 1 300 párov, odhadovaný počet zimujúcich jedincov 700 - 1400, pričom jeho populácia i územie na ktorom sa vyskytuje vykazujú mierny pokles od 20 - 50%.[15][16]
V Česku sa rybárik riečny vyskytuje celoročne. Aj napriek tomu, že je jeho populačný trend na tomto území v posledných rokoch na miernom vzostupe,[17] stále je zaradený medzi silne ohrozené a teda aj prísne chránené druhy.[18] Na území Česka hniezdi v počte 300 – 700 párov, a to maximálne do nadmorskej výšky 900 m.[12]
V posledných rokoch nebol u jeho populácie, ktorá má zhruba 600 000 párov,[14] zaznamenaný pokles vyšší ako 30 % a preto je v Červenom zozname zaznamenaný ako málo dotknutý druh.[19]
Ekosozologický status na Slovensku v roku 1995 R - vzácny. V roku 1998 LR:nt, LR - menej ohrozený druh, nt - takmer ohrozený taxón. V roku 2001 LR - menej ohrozený.[20] V roku 2014 LC - menej dotknutý.[2][21][22]
Európska populácia predstavuje 67 – 135 tisíc párov.[7] Európsky ochranársky status SPEC3 - druhy, ktorých globálne populácie nie sú koncentrované v Európe, ale majú tam nevhodný ochranársky status. Stupeň ohrozenia S - vyhovujúci ochranársky status.[16]
Jeho početnosť je však väčšinou rok od roku odlišná a to najmä v závislosti na teplotách v zimnom období. Typickým príkladom je Belgicko, kde bolo po zime s veľmi nízkymi teplotami zaznamenaných len 8 párov, počas 5 rokov sa jeho početnosť na území tohto štátu zvýšila až na 45 párov, z toho však v nasledujúcom roku nepriaznivú zimu prežilo iba 25 párov.[8] Vážnou hrozbou pre neho však predstavuje aj ničenie prirodzeného biotopu a nedostatok hniezdnych miest.[10]
Žije v blízkosti pomaly tečúcich čistých vôd bohatých na ryby. Z tohto dôvodu môžu rybáriky slúžiť aj ako bioindikátor čistej vody. Najčastejšie tak obýva rieky, potoky, rybníky, jazerá, priehrady a mokrade. Počas zimného obdobia často zalietava aj k poloslaným vodám.[8]
Rybárik riečny je plachý a po väčšinu roka samotársky žijúci a prísne teritoriálne vták. V prípade, že na jeho území vnikne konkurent, skloní sa, začne pomaly kývať hlavou zo strany na stranu a rozťahuje krídla. K súbojom dochádza len zriedkakedy, jeho podstatou je však zhodenie jedného z účastníkov do vody a jeho pridržanie pod ňou. Tieto súboje sa však takmer vždy obchádzajú bez akýchkoľvek vážnych zranení.[23]
Živí sa najmä menšími rybami do veľkosti 12 cm, ktoré predstavujú 60 – 67 % jeho potravy. Najčastejšie sú tu zastúpené hlaváče, pstruhy, šťuky, jalci a iní zástupcovia čeľade kaprovité. Okrem rýb požiera aj obojživelníky, hmyz a kôrovce.[10] Rybárik stráca rýchlym lietaním veľa energie, denne preto musí zjesť také množstvo potravy, ktoré sa vyrovná celým 60 % jeho celkovej hmotnosti.[23]
Na korisť väčšinou číha v sede na vetve visiacej obvykle 1 – 2 m nad vodou, v prípade, že sa v okolí žiadne vhodné vetvy nenachádzajú, hľadá ju aj počas trepotavého letu (takto sa však stáva iba v 3 % prípadov). Ak korisť zbadá, vrhá sa rýchlym strmhlavým letom pod vodnú hladinu, uchopí ju do zobáka a potom sa opäť vracia späť na svoju pozorovateľňu.[10] Pod vodou má oči otvorené, ale chránené jemnou blankou, vďaka ktorej nevidí a spolieha sa tak len na dotyk.[24]
Ulovenú potravu následne zabijú údermi o konár a prehĺta ju hlavou napred, aby sa neporanil o rybie šupiny a plutvy.[25] Pri love sa môže potopiť aj jeden meter pod vodnú hladinu,[24] obvykle však nepresahuje hĺbku 25 cm.[26] Úspešnosť lovu je veľmi nízka, len približne každý desiaty pokus je úspešný.[24]
Nestráviteľné zvyšky, ako sú kosti, niekoľkokrát denne vyvrhne v podobe malých šedých vývržkov.[9]
Obe pohlavia rybárika riečneho pohlavne dospievajú vo veku jedného roka. Hniezdenie, je po celý rok jediné obdobie, kedy sa nezdržiava samotársky, ale v pároch, každý pár pritom obhajuje teritórium veľké až 1 km.[26] Je známy svojimi pytačkami, pri ktorých samec prenasleduje samičku, obaja sa spolu strmhlav vrhajú do vody, ale v poslednej chvíli zmení smer a letí vysoko ku korunám stromov. Zásnuby môžu trvať aj niekoľko hodín, potom dochádza k tzv. zásnubnému kŕmeniu. Samec prináša samici potravu, klania sa a odovzdáva ju priamo samičke do zobáka.[10]
Hĺbia si vlastnú noru na strmých brehoch v blízkosti vôd. Väčšinou býva umiestnená vysoko, v niektorých prípadoch až 37 m nad hladinou,[8] vďaka čomu je chránená pred mnohými predátormi, ako sú napríklad lasice. Pre jej vybudovanie potrebuje mäkkú pôdu, do ktorej zobákom naráža až do doby, kým sa v nej neobjaví jamku. V konečnom štádiu nora môže na dĺžku merať až pol metra a na jej konci je malá komôrka. Ak je na okraji hniezda trus, znamená to, že noru obývajú mláďatá.
Hniezdia od mája do septembra, ročne má pritom obvykle 1 – 2 znášky. Kladie 5 – 7 bielych, 22 x 19 mm veľkých a 4,3 g ťažkých vajec (z toho 5 % tvorí škrupina).[7] Na vajciach sedia 19 – 21 dní a striedajú sa obaja rodičia. Výnimkou sú iba noci, kedy inkubáciu vykonáva iba samica.[8] Mláďatá sa rodia slepé a holé, v prvých dvoch týždňoch merajú približne 5 – 8 cm. Spočiatku ich rodičia kŕmia v intervale 45 minút, v neskoršom veku už v intervale 15 minút.[24] Hniezdo opúšťa po 23 – 27 dňoch. V tomto období sú veľmi náchylné a vďaka premoknutiu peria sa často pri pokuse o lov koristi utopia. Dospelosti sa tak dožíva priemerne len 50 % z nich.[8]
Vo voľnej prírode sa dožíva priemerne 7 rokov,[8] zatiaľ najstarší zaznamenaný jedinec pochádza z Belgicka s vekom 21 rokov.[27]
Rybáriky sú malé vtáky tvoriace čeľaď rybárikovité a tri samostatné podčeľade – rybárikovcorodé (Halcyoninae), rybárcorodé (Cerylinae) a rybárikorodé (Alcedininae). Najpočetnejší rod tretej spomínanej podčeľade, rybárik (Alcedo), kam zaraďujeme aj rybárika riečneho, obsahuje celkom 17 druhov. Názov Alcedo je pritom latinský výraz pre rybárika, atthis zase meno krásnej mladej ženy z ostrova Lesbos a priateľky známej poetky Sapfó.[7] Jeho najbližšie príbuznými druhmi sú pritom rybárik lesný, tyrkysový a veľký.[9]
Druh prvýkrát opísal v roku 1758 švédsky prírodovedec Carl Linné pod pôvodným názvom Alcedo ispida.[28]
Väčšinou u neho rozlišujeme 7 poddruhov (pozri prehľad nižšie),[26][28] niektoré zdroje však uvádzajú poddruhov aj viac.[29]
Ilustrovaná kompozícia
Naľavo samček, vpravo mláďa.
Párenie, ukážka hlasových prejavov
Krátke video zo Slovenska
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Rybárik riečny
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Rybárik riečny
Rybárik riečny (iné názvy: rybárik obyčajný, rybárik zelený; lat. Alcedo atthis) je približne 16,5 cm veľký vták z čeľade rybárikovité (Alcedinidae). Je veľmi výrazne sfarbený s oranžovou spodinou a modrým chrbtom, krídlami a temenom. Výrazným znakom je tiež jeho nápadne dlhý zašpicatený zobák. Pre svoje krásne sfarbenie je nazývaný lietajúci drahokam.
Vyskytuje sa pri pomaly tečúcich čistých vodách na veľkom území Európy, Ázie a Severnej Afriky. V Strednej Európe pritom ide o jediného zástupcu svojej čeľade.
Rybárik riečny je po väčšinu roka samotársky žijúci a prísne teritoriálny vták. Živí sa predovšetkým menšími rybami, ktoré loví strmhlavým útokom pod vodou, ale v malej miere sa v jeho potrave objavuje aj vodný hmyz a obojživelníky. Hniezdia v norách, ktoré si hĺbia v strmých brehoch vôd, v jednej znáške pritom býva 5 – 7 svetlých vajec.
V roku 2011 ho Slovenská ornitologická spoločnosť označila za „vtáka roka“ a v roku 2000 tak urobila aj Česká.
Podľa Medzinárodnej únie na ochranu prírody a prírodných zdrojov rybárik riečny patrí medzi najmenej ohrozené druhy, trend celkovej populácie je neznámy, európska populácia má klesajúci trend 30 – 49% za tri generácie (13,2 roka).
Vodomec (znanstveno ime Alcedo atthis) je majhen predstavnik družine vodomcev, ki gnezdi v večjem delu Evrazije, Severni Afriki in Oceaniji. V večini območja razširjenosti je stalno prisoten, le iz predelov, kjer reke pozimi zamrznejo, se odseli južneje. Zato pravimo, da je delna selivka.
Je tipičen predstavnik družine, s kratkim repom, čokatim trupom, veliko glavo in še bolj nesorazmerno velikim kljunom. Slednji lahko predstavlja skoraj četrtino celotne dolžine telesa, ki znaša med 17 in 19,5 cm. Po vpadljivem živopisanem perju se vodomec dobro loči od vseh drugih ptic. Vrh glave in peruti so zelenkasto modre barve, ki se spreminja glede na kot svetlobe. Hrbet, trtica in rep so svetlomodri, spodnji del trupa ter lice oranžno-rdeči, grlo in lisa ob strani vratu pa bele barve. Spola sta si zelo podobna, le samica ima bazo spodnje strani kljuna oranžne barve, medtem ko je pri samcu kljun v celoti črn. Kratke noge so živordeče barve. Tudi mladiči so podobni, le nekoliko manj živih barv z bolj zelenkastim odtenkom po perutih in glavi.
Oglaša se z ostrimi, kratkimi žvižgi, ki jih ponavlja v hitrem zaporedju kadar je vznemirjen. Poje redko; njegova pesem je sestavljena iz podobnih žvižgov, ki jih ponavlja v nepravilnem zaporedju.
Gnezdi ob majhnih do srednje velikih počasi tekočih vodotokih vsaj delno obraščenih z drevjem in z navpičnimi bregovi, v katerih si izkoplje duplo. Občasno gnezdi tudi ob jezerih, vendar se izogiba zelo izpostavljenim obalam. Glavni dejavnik sta čista voda z veliko ribami in dostopnost preže. Ob odsotnosti primernih bregov v bližini lahko gnezdi tudi 250 m stran od vodotoka. Izven gnezditvenega obdobja je manj zahteven. Zadržuje se tudi na morskih obalah, v priobalnih močvirjih in rečnih deltah.
Vezan je na nižje nadmorske višine in ga je v kontinentalni Evropi le redko najti nad 900 m visoko, le v Rusiji ponekod gnezdi tudi nad 2.000 metri. Ključni dejavnik je mraz pozimi, saj ne more preživeti tam kjer vodotoki povsem zamrznejo.
Največkrat ga je mogoče opazovati, ko nepremično sedi na primerno dvignjenem mestu (npr. veji, ki štrli iz vode) in opreza za plenom. Kljub živi obarvanosti ga je včasih presenetljivo težko opaziti na preži. Bolj vpadljiv je v letu, ko je njegov živomoder hrbet težko spregledati. V splošnem je precej nemiren in plašen ptič, čeprav se lahko navadi tudi na človekovo bližino če najde ustrezno gnezdišče ob naseljih ali kopališčih.
Je pretežno ribojed. Prehranjuje se v glavnem z manjšimi ribami, pa tudi z žuželkami (npr. kačjimi pastirji) in redkeje z mehkužci ter raki. Lovi tako, da se s svoje preže sunkovito požene v vodo pod kotom 45º in s kljunom zagrabi ribico, nato pa odleti nazaj, jo udari ob podlago in pogoltne z glavo naprej. Če v bližini ni primerne preže lahko kratek čas lebdi v zraku ali v redkih primerih lovi žuželke v letu podobno kot muharji. Med ribami so pogost plen kaplji (Cottus gobio), navadni zeti (Gasterosteus aculeatus) in pisanci (Phoxinus phoxinus ), od morskih pa bukva (Boops boops).
Vodomec (znanstveno ime Alcedo atthis) je majhen predstavnik družine vodomcev, ki gnezdi v večjem delu Evrazije, Severni Afriki in Oceaniji. V večini območja razširjenosti je stalno prisoten, le iz predelov, kjer reke pozimi zamrznejo, se odseli južneje. Zato pravimo, da je delna selivka.
Kungsfiskare (Alcedo atthis) är en fågelart inom familjen kungsfiskare (Alcedinidae) som vanligtvis delas in i sju eller åtta underarter och har en palearktisk häckningsutbredning. I stora delar av sitt utbredningsområde är den en stannfågel, men flyttar om vintern från de områden där floder och åar fryser till.
Denna gråsparvstora fågelart har kungsfiskarnas typiska profil med kort stjärt, stort huvud och lång näbb. Den är blågrön på ovansidan och orange på undersidan. Den lever vid trädkantade åar och floder och ses ofta när den flyger lågt över vattnet i rak, snabb flykt samtidigt som den lockar. Trots sin färgstarka fjäderdräkt kan den vara svår att få syn på när den spanar efter fisk då den sitter helt stilla på en gren som sticker ut över vattnet. Den lever främst på fisk som den fångar genom att dyka lodrätt, och dess syn har anpassats för att den ska kunna se sitt byte under vatten. Den lägger sina högblanka vita ägg i ett bohål i slutet av en tunnel, som den gräver i en vertikal strandbrink.
Kungsfiskare beskrevs första gången taxonomiskt på sidan 109 i Carl von Linnés verk Systema naturae från 1758 under det vetenskapliga namnet Gracula atthis.[3] Typarten tillhör det nordafrikanska taxonet atthis och Linné placerade det i släktet Gracula, ett släkte som omfattar tropiska starar.[2] Redan på sidan 115 beskriver Linné taxonet ispida som han istället placerar i det egna släktet Alcedo varför kungsfiskare senare flyttades till detta släkte.[4] Släktets vetenskapliga namn härstammar från latinets alcedo, "kungsfiskare" från grekiskans alkuon (Ἁλκυόνη), se vidare Folktro och sägner.
Släktet Alcedo omfattar ett antal små, till största delen fiskätande kungsfiskare. Kungsfiskarens (A. atthis) närmsta släktingar utgörs av tre liknande blåryggade, och orangebröstade arter: menintingkungsfiskare (A. meninting), kragkungsfiskare (A. semitorquata) och herkuleskungsfiskare (A. hercules).[5]
Kungsfiskaren har ett stort utbredningsområde som sträcker sig över nästan hela den tempererade och tropiska delen av Eurasien. Den förekommer också i norra Afrika och i den sydostasiatiska övärlden så långt österut som till Papua Nya Guinea och Salomonöarna.[6] Den är en vanlig häckfågel i merparten av sitt eurasiska utbredningsområde men med stora utbredningsluckor där lämpliga biotoper saknas. I Nordafrika förekommer den främst om vintern, men en mindre population häckar i kustområdena i Marocko och Tunisien.
I områden där klimatet är milt året runt är den en stannfågel, men flyttar från häckningsområden som fryser vintertid. Merparten övervintrar i de södra delarna av utbredningsområdet, men ett antal korsar Medelhavet till Afrika eller flyttar över de malaysiska bergen in i Sydostasien. Kungsfiskare flyttar främst nattetid och vissa häckande individer i Sibirien flyttar mer än 3 000 km för att nå sina vinterkvarter.[7]
Kungsfiskaren delas ofta upp i sju till åtta underarter:
I Sverige observerades arten första gången 1835 och den första konstaterade häckningen skedde 1872.[6] Arten etablerade sig sedan under 1900-talet men den är en randpopulation. Kärnan i det svenska häckningsområdet finns i södra delarna av landet i Östergötland, Småland och Skåne men den återfinns även längre norrut, exempelvis i Västmanland. På vintern drar de sig undan is och snö och förekommer då oftare vid åmynningar och dylikt närmare kusten där isen inte lägger sig. Under kalla vintrar skattas beståndet hårt och kan vissa år tappa upp till 90–95% av individerna. Den svenska populationen bedöms som sårbar.[6]
Denna art har en typisk profil för en kungsfiskare med sin korta stjärt, kompakta kropp, små fötter, korta hals, stora huvud och oproportionerligt långa, raka och dolkformade näbb. Den har en kroppslängd på 17–19,5 cm varav näbben utgör omkring 4 cm,[8] har ett vingspann på 24–26 cm och väger 34–46 g.[9] Dess fjäderdräkt är färgstark och lysande, och skiftar i ton beroende på hur ljuset faller.[8] Den adulta hanen av den västeuropeiska underarten A. a. ispida har grönblå hjässa, nacke, vingar och stjärtspets, klart ljusblå (skiftar från azur till kobolt) rygg och övergump.[8] Undersidan och kindfläcken (örontäckarna) är varmt orangefärgade medan strupen och en fläck som sträcker sig bak mot nacken på halssidan är kritvit. Fötterna är röda och näbben helsvart.
Honan är identisk med hanen förutom att hennes undre näbbhalva under häckningstiden har en orangeröd bas.[8] Juvenilen är lik de adulta men med en dovare fjäderdräkt, med en grönare ovansida och ljusare undersida. Dess näbb är helsvart och fötterna är gråtonade.[8]
Den sitter upprätt, ofta mycket stilla när den spanar efter fisk vilken den fångar genom att lodrätt dyka i vattnet. Ibland ryttlar den.[8] Dess flykt är snabb, rak och sker ofta lågt över vattnet. Den slår de korta rundade vingarna så fort att det svirrar och det är då man bäst ser den ljusblå ryggen.[9]
I Nordafrika, Europa och Asien norr om Himalaya är detta den enda blå kungsfiskaren. I södra och sydöstra Asien kan den förväxlas med inte mindre än sex andra små blå- och orangefärgade kungsfiskare, men dess orangefärgade örontäckare skiljer den från alla andra arter förutom den juvenila, närbesläktade menintingkungsfiskare (A. meninting), och i områden där båda arter förekommer kan de bara skiljas i fält genom mindre tydliga skillnader i huvudteckning.[7]
Huruvida kungsfiskaren sjunger eller inte är mycket omdiskuterat. Exempelvis skriver Svensson (1999) att dess sång sällan hörs och att den består av en enkel ramsa där locklätesliknande toner upprepas i en hackig och ojämn rytm,[8] medan Fry, Fry & Harris (1999) menar att den inte alls har någon sång.[7] Locklätet yttras ofta i flykten och består av ett kort, vasst visslande zii eller chee, och ibland zii-ti. Vid upphetsning upprepas lätet i kortare serier och de kan då också ha ett hårdare shrit-it-it. Ungarna lockar med ett vibrerande läte.[7]
Underarterna skiljer sig åt genom den blågröna tonen på ovansidan och på intensiteten på den orangefärgade undersidan, men även storleksmässigt och underarten varierar med upp till 10% mellan den största och minsta. Underarterna söder om Wallacelinjen har de kraftigaste blå ovansidorna och delvis blå örontäckare.[7]
I tempererade områden bebor kungsfiskaren klara, långsamrinnande vattendrag som floder och åar, men även sjöar, där strandbrinken är väl bevuxen. Den befinner sig ofta i buskage med grenar som hänger över grunda vatten där den jagar. Vintertid uppträder oftare närmare kusterna där den födosöker vid flodmynningar, hamnar och klippiga kustremsor. Tropiska populationer återfinns vid långsamrinnande floder, åar i mangrovebiotoper och träsk.[7]
Det två viktigaste förutsättningarna för kungsfiskaren vad gäller biotop är stillastående eller långsamt rinnande vatten vilket är förutsättningen för att fågeln ska ha god sikt då den dyker efter fisk, samt, för bobygge, vertikala, välbevuxna strandbrinkar, som stupar ganska brant ned mot vattnet. Brinken kan bestå av sand, mo, lera eller jord.[6] Det förekommer att de placerar sitt bohål i sandtag eller andra vertikala jordmassor som inte ligger i direkt anslutning till vatten. Vid vattendrag där förutsättningar är optimala kan kungsfiskaren bo mycket tätt trots sitt territoriella beteende.[6]
Kungsfiskaren är en god indikator på vattenkvalitet då de tätaste häckningspopulationerna återfinns i områden med klart vatten och med välbevuxen strandbrinkar, och denna typ av biotop har alltid mycket god vattenkvalitet.[10]
Som alla kungsfiskare är den mycket territoriell. Den behöver äta en stor mängd fisk varje dag och därför är det viktigt att behålla kontrollen över en passande sträcka av ett vattendrag. De lever ensamma största delen av året. Om en annan individ dyker upp inom territoriet visar båda parter upp sig från sina sittpinnar och slagsmål kan förekomma då fåglarna försöker greppa varandras näbbar och hålla den under vattnet. De bildar par på hösten men båda individer behåller separata territorier som i snitt mäter minst 1 km, men kan mäta upp till 3,5 km och de delar inte territorium förrän till våren.[7]
Uppvaktningen påbörjas med att hanen jagar honan samtidigt som han lockar. Sedan följer en rituell matning vilket ofta följs av parning.[9]
Bohålan placeras i slutet av en tunnel som paret tillsammans gräver ut ur en vertikal sandbrink. Den raka, svagt uppåtsluttande tunneln är normalt 60–90 cm lång och avslutas med en bohåla.[9] Bohålan fodras inte men fylls snart med sönderfallna fiskbenspybollar och mynningen med träck.[11]
Kungsfiskaren lägger normalt mellan fem och sju högblanka vita ägg. I extremfall förekommer kullar med två till tio ägg. I genomsnitt mäter det nästan helt sfäriska äggen 1,9 cm gånger 2,2 cm, och väger cirka 4.3 g, där 50 % utgörs av skalet.[12] En till två ägg i varje kull kläcks aldrig på grund av att den ruvande fågeln inte kan täcka dem alla med kroppen. Båda föräldrar ruvar i omgångar om dagen men bara honan på natten. Äggen kläcks efter 19 till 21 dagar, och de hjälplösa ungarna stannar i boet i ungefär 24–25 dagar, ofta längre.[5] När de är stora nog drar sig ungarna mot utgången där föräldrarna lockar dem genom att mata dem vid öppningen. Efter att ungarna lämnat boet är de genast självständiga och sprider snabbt ut sig i omgivningen i jakt på egna territorier.[13] Kungsfiskaren producerar två till tre kullar per år men det finns observationer av upp till fyra.[13]
Kungsfiskaren måste äta cirka 60% av sin kroppsvikt varje dag. Den absoluta huvudfödan utgörs av fisk som fångas genom störtdykning, antingen utifrån snabb flykt och ryttlande nära vattenytan eller från en sittplats på en gren som skjuter ut över vattnet.[6] För detta fiske krävs stillastående eller långsamt rinnande vatten som inte är för djupt.[6]
Arten saknar mer eller mindre naturliga fiender. Markrovdjur som grävling, mink, råtta och räv plundrar ibland boet, och emellanåt faller fåglar offer för rovfåglar som duvhök. De första dagarna för en flygg kungsfiskare är riskfyllda. Vid sina första dyk, vilket den genomför ungefär fyra dagar efter att den lämnat boet så riskerar den att fjäderdräkten blir så vattenfylld att den drunknar.[7] Det är bara ungefär hälften av de ungarna som överlever mer än två veckor efter att de blivit flygga. Merparten av kungsfiskarna dör av köld eller svält och en hård vinter decimerar populationen avsevärt. Översvämningar sommartid är ett annat hot som både kan leda till att bohålorna vattenfylls eller att de djupare vattnet försvårar fisket vilket leder till att kullen svälter. 25 procent av årsungarna överlever så att de själva kan häcka och på samma sätt är det bara 25 procent av de adulta individerna som överlever från en häckningssäsong till nästa.[14] Den äldsta funna ringmärkta kungsfiskaren var 21 år.[15]
Kungsfiskarens globala utbredningsområde är mycket stort och världspopulationen är också mycket stor. Arten bedöms inte minska så pass mycket så att den är hotad och därför kategoriseras den som livskraftig (LC).[1] Dock finns det lokala populationer som har minskat kraftigt, främst på grund av habitatförluster, bland annat är kungsfiskaren i Sverige upptagen på Röda listan som sårbar med förbehåll (VU* D).
Utöver habitatförluster finns det ett antal hot mot arten där människans påverkan på miljön spelar in. Sådana hot utgörs av katter, kollisioner med fordon och fönster, eller störningar under häckningen och eftersom de befinner sig högt upp i näringskedjan är de också mycket känsliga för miljögifter som ackumuleras i kroppen.[14]
Kungsfiskaren var under den viktorianska eran mycket populär att stoppa upp och dess fjädrar användes för hattproduktion och denna jakt påverkade många populationer men den har idag det närmaste upphört.
Kungsfiskaren är Klippans kommunfågel. Kungsfiskaren förekommer som sköldmärke inom heraldiken.
Släktvapen från den tyska patrizier-ätten Eisvogel från Nürnberg.
Kommunvapen för Rodenbek.
Kommunvapen för Reesdorf, Schleswig-Holstein.
Kungsfiskaren kallades förr isfågel efter tyskans Eisvogel, men det tyska trivialnamnet syftar inte på is utan på "eisen", som betyder järn och refererar till fågelns stålblå färg.[16] Det svenska trivialnamnet "kungsfiskare" är en översättning från engelskans "kingfisher" och började användas i Sverige under 1800-talet, exempelvis skriver F. A. Smitt i Brehms Foglarnas Lif 1896 att det är olämpligt att kalla den för isfogel.[17] Malm argumenterar 1877 istället för att arten ska heta eisenfogel på svenska eftersom han anser att både isfogel och kungsfiskare är missvisande namn.[18] På latin heter kungsfiskare halcyon efter den grekiska sägnen om den sköna Alkyone (se nedan). Halcyon är idag det vetenskapliga namnet på ett släkte av trädkungsfiskare medan den latiniserade formen alcedo är det vetenskapliga namnet för släktet som omfattar kungsfiskare.
Den grekiska sägnen om den sköna Alkyone (Ἁλκυόνη), dotter till Aiolos, förtäljer hur Alkyone liknade sig och sin make, konung Keyx av Tracien, vid Zeus och Hera och för detta straffades de och förvandlades till kungsfiskare. En annan version berättar istället hur Keyx drunknade under ett skeppsbrott och hur Alkyone då störtade sig i havet varpå hon förvandlades till en fågel lika vacker som hon.[19]
Utifrån dessa sägner skapades bland annat uppfattningen att kungsfiskarhanen hade en vacker men sorglig sång som skulle vara en sorgesång över den döda honan. Olika utsagor om dess sorgliga sång förekom i olika bestiarier. Bland annat beskrevs denna sång av Conrad Gesner år 1669 och i avhandlingen De Halcyone från 1682 av närkingen Ericus Humbla står att det "är en sällsynt färgad, sorgligt sjungande fågel, som älskar hafvet och där vintertid utkläcker sina ungar." I avhandlingen försäkrar han också att fågel verkligen finns men att han själv aldrig har sett den.[20]
I antiken trodde man också att kungsfiskarens bo flöt på havet. Plutarchos menade att det bestod av sammanvävda små fiskben, vilket även Plinius den äldre beskriver i sin Naturalis historia från 70 e.Kr. Plinius skriver också att så länge kungsfiskaren ruvar sina ägg är havet lugnt och att ruvningsperioden infaller sju dagar före, och sju dagar efter, vintersolståndet. Dessa dagar kallades därför mycket sällsynt för kungsfiskardagarna eller vanligare halkyons dagar efter engelskans "halcyon's days", vilket kan översättas till sötebrödsdagar.[21] Det syftar på en tid som i efterhand ses tillbaka på som idyllisk. Det kan även referera till lugna fredliga dagar.
Wikimedia Commons har media som rör kungsfiskare.
Kungsfiskare (Alcedo atthis) är en fågelart inom familjen kungsfiskare (Alcedinidae) som vanligtvis delas in i sju eller åtta underarter och har en palearktisk häckningsutbredning. I stora delar av sitt utbredningsområde är den en stannfågel, men flyttar om vintern från de områden där floder och åar fryser till.
Denna gråsparvstora fågelart har kungsfiskarnas typiska profil med kort stjärt, stort huvud och lång näbb. Den är blågrön på ovansidan och orange på undersidan. Den lever vid trädkantade åar och floder och ses ofta när den flyger lågt över vattnet i rak, snabb flykt samtidigt som den lockar. Trots sin färgstarka fjäderdräkt kan den vara svår att få syn på när den spanar efter fisk då den sitter helt stilla på en gren som sticker ut över vattnet. Den lever främst på fisk som den fångar genom att dyka lodrätt, och dess syn har anpassats för att den ska kunna se sitt byte under vatten. Den lägger sina högblanka vita ägg i ett bohål i slutet av en tunnel, som den gräver i en vertikal strandbrink.
Bayağı yalıçapkını (Alcedo atthis), Alcedinidae familyasına ait bir kuş türü. Boyları 16 cm kadardır. Kanat açıklıkları yaklaşık 25 cm'dir. Ağırlıkları ise 34 - 46 gr arasında değişir. Bu boyut alt türlerde % 10 oranında değişiklik gösterebilir.
Kuşlar ile ilgili bu madde bir taslaktır. Madde içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Bayağı yalıçapkını (Alcedo atthis), Alcedinidae familyasına ait bir kuş türü. Boyları 16 cm kadardır. Kanat açıklıkları yaklaşık 25 cm'dir. Ağırlıkları ise 34 - 46 gr arasında değişir. Bu boyut alt türlerde % 10 oranında değişiklik gösterebilir.
Рибалочка має чимало синонімів — рибалочка, водомороз, плавневий дятел, іванок (Шарлемань, 1927)[2]. Назва «водоморо́з» також вживається в словниках української мови[3][4] .
Довжина тіла 15 — 20, крила 7-8 см, вага 25 — 40 г. Рибалочка має яскраве оперення, зверху блискуче, блакитно-зелене, з дрібними світлими цяточками на голові та крилах, знизу іржасто-руде. Смужка через око до потилиці і шийку світлі. Голова велика, дзьоб довгий і прямий, крила і хвіст короткі. Самець і самка однакові за забарвленням, але самці трохи більші за розміром і яскравіші. Забарвлення рибалочки зблизька бліде, його яскравість досягається за рахунок заломлення світла пір'ям.
Голос — переривистий писк «тііп- тііп — тііп».
Вид включає 6 підвидів, які поширені в Євразії, на північному заході Африки, а також в Індонезії, Новій Зеландії, Новій Гвінеї та Соломонових Островах. Вид включає як осілі, так і перелітні підвиди. Зокрема в Італії гніздиться від 5000 до 10000 пар.
В Україні рибалочка гніздиться майже на всій території, крім Кримського півострова і високогір'я Карпат, хоч в Криму спостерігались окремі випадки гніздування. Регулярно зимує в окремих районах півдня країни та локально біля незамерзаючих водойм по всій території країни.
Головною умовою вибору місця проживання є достатня кількість дрібної риби величиною не більше 10 см. Не менш важливо, щоб вода була прозорою і частково затіненою деревами, адже вистежувати здобич можна тільки там, де на поверхні немає сліпучих сонячних відблисків. Тому рибалочка обирає для життя лише ті місця, де над водою низько нависають гілки дерев, забезпечуючи зручний спостережний пункт.
Рибалочка, що живиться рибою, зазвичай сидить на гілці і подовгу роздивляється довкола. Коли він помічає рибу, то одразу готується до нападу. Хоча через заломлення світла у воді дуже важко визначити, де риба є насправді, завдяки інстинкту птах точно прицілюється, і швидко махаючи крилами, атакує жертву. Якщо риба на поверхні, то рибалочка на льоту схоплює її. А якщо вона глибше, то птах, склавши крила стрілою пірнає у воду.
Рибалочки моногамні, хоча бувають випадки полігінії, коли один самець має декілька самок. У шлюбний період рибалочки здійснюють шлюбні польоти, кружляючи одне довкола одного. Щоб створити пару, самець приносить для самки пійману рибку. Пара утворюється тільки на період гніздування. Взимку птахи розлітаються окремо, але весною повертаються до старого гнізда, де і об'єднується пара.
Рибалочки влаштовують гнізда у норах, які риють на крутих берегах, неподалік від водойми. Вхід у нору прикритий гілочками дерев, кущів та коренями рослин. Відстань між гніздами — від 0,3-1 км і більше. Нора горизонтальна, довжиною 0,3-1 м. Риття нори займає близько тижня. Якщо на шляху нори зустрічаються перешкоди, то пара покидає цю нору і приступає до риття іншої. Нора закінчується розширеною гніздовою камерою. Підстилки у гнізді немає. У кладці — 5-8 блискучих білих яєць. Насиджують по черзі обоє батьків приблизно три тижні.
Пташенята після прокльовування без оперення, сліпі. Вилуплення відбувається неодночасно. Живляться пташенята личинками комах, яких батьки попередньо подрібнюють. Під час вигодовування пташенят рибалочки щодня приносять 60—70 рибин. Окрім того, якщо гине один з партнерів, то інший може виростити потомство сам. Бувають випадки, коли вигодовувати пташенят допомагають інші рибалочки, які не мають потомства.
Через три тижні після вилуплення пташенята можуть вилітати з гнізда. Вони оперені менш яскраво, ніж дорослі і менші за розміром. Кілька днів вони літають біля батьків, які їх продовжують годувати. У сприятливі роки птахи встигають насидіти другу кладку (кінець червня — початок липня). У середині серпня другий виводок уже готовий до польоту.
Весняна міграція починається в кінці серпня, триває у вересні і навіть, у жовтні. Зимують рибалочки в Південній Європі, Азії та Африці.
Тривалість життя близько 15 років. Ворогів у рибалочки практично немає. Інколи на них полюють соколи та яструби.
Рибалочка обирався різними природоохоронними організаціями Птахом року.
Цей вид птахи є на логотипі робочої мережі «Дослідження птахів басейну Сіверського Дінця».
Птах перебуває під захистом Бернської конвенції та Директиви Європейського союзу про захист диких птахів.
Спів самки рибалочки (відео)
Рибалочка спіймав рибу під водою і злетів
Рибалочка в Осаці, 2015
Рибалочка в Німеччині
В польоті (Німеччина)
У Туреччині
Парування
У Кулькутті
A. a. bengalensis з рибою (Уттар-Прадеш, Індія)
Поїдання риби (відео)
У штаті Мадх'я-Прадеш, Індія
Пташка із рибою
Годування молодняка
Пірнання за рибою
Bồng chanh (danh pháp hai phần: Alcedo atthis), còn có tên gọi chim bói cá sông, là một loài chim bói cá nhỏ với 7 phân loài phân bố rộng rãi dọc khắp đại lục Á-Âu và Bắc Mỹ. Nơi sinh sống của chúng phân bố rộng nhưng di cư đến các khu vực không đóng băng trong mùa đông.
Loài chim này thường có đuôi ngắn, đầu lớn, lưng màu xanh, bụng màu cam và mỏ dài. Nó chủ yếu săn bắt cá bằng cách bổ nhào và lặn dưới nước, và mắt có khả năng nhìn con mồi dưới nước. Trứng của loài này có màu trắng bóng, trong tổ đào ở bờ sông.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_Wappen.png)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_with_fish.jpg)
.jpg)
|coauthors= bị phản đối (trợ giúp)
|coauthors= bị phản đối (trợ giúp)
|coauthors= bị phản đối (trợ giúp)
Trứng của Alcedo atthis.
Chủng bengalensis race in Kolkata, Tây Bengal, Ấn Độ.
bengalensis race in Kolkata, Tây Bengal, Ấn Độ.
bengalensis race in Kolkata, Tây Bengal, Ấn Độ.
Bathing & Preening- benghalensis race in Kolkata, West Bengal, Ấn Độ.
Bồng chanh (danh pháp hai phần: Alcedo atthis), còn có tên gọi chim bói cá sông, là một loài chim bói cá nhỏ với 7 phân loài phân bố rộng rãi dọc khắp đại lục Á-Âu và Bắc Mỹ. Nơi sinh sống của chúng phân bố rộng nhưng di cư đến các khu vực không đóng băng trong mùa đông.
Alcedo atthis (Linnaeus, 1758)
Ареал
Обыкновенный зиморо́док[1][2], или голубой зимородок[1] (лат. Alcedo atthis) — мелкая птица семейства зимородковых (Alcedinidae), немного крупнее воробья.
Длина крыла 7—8 см, масса 25—45 граммов. Имеет яркое оперение, сверху блестящее, голубовато-зеленое, с мелкими светлыми крапинками на голове и крыльях, снизу ржаво-рыжее, полоска через глаз к затылку и горлышко светлые. Голова большая, клюв длинный и прямой, крылья и хвост короткие. Самец и самка одинаковые по окрасу, но самцы чуть крупнее и ярче. Перемещается только с помощью крыльев, так как лапки короткие и не предназначены для длительного перемещения. Оперение зимородка вблизи тусклое; его яркость достигается за счет преломления света перьями. Зимородки любят уединение, увидеть их удается редко. Голос — прерывистый писк «тиип-тиип-тиип». Продолжительность жизни примерно 15 лет.
Вид включает 6 подвидов, распространённых в Евразии (до Южной Скандинавии и Санкт-Петербурга), на северо-западе Африки (до Сахары), в Индонезии и Новой Зеландии, на Новой Гвинее и Соломоновых островах. Есть оседлые и перелётные подвиды. В Италии гнездится около 5000-10000 пар.
Также встречается в лесостепной и степной частях Средней Сибири: у Ачинска, Канска, Красноярска, Минусинска, Новосибирска, Томска в Павлодарской области (Казахстан), в верховьях Енисея и вдоль его притоков Абакан, Туба, в низовьях Кебежа, на Можарских озёрах, а также по реке Чуне (бассейн Ангары). Наиболее северная точка гнездования — река Верхний Имбак. Встречается у деревни Погодаево и у села Ворогово. Кроме этого распространен на Украине: вдоль русла реки Десна, замечен также на реке Мертвовод приток Южного Буга , Краснооскольском водохранилище и низовьях реки Оскол. Замечен гнездящимся в заливах в Днепре, Запорожье, в Ровенской области на реке Случ в 2016 году. Также зимородок в последнее время часто встречается на юго-западе Крыма (Балаклава, Голубая бухта, в 2012 году был замечен на мысе Фиолент в Севастополе). Отмечен на реке Ушача в Белоруссии[3].
В среднюю полосу России зимородок прилетает в конце апреля — начале мая.
У зимородка очень строгие требования к местообитанию: чистый водоём с проточной водой (не мелкий, но и не глубокий), обрыв и заросшие берега. Зимородки не любят близкого соседства с другими птицами. Численность зимородков в настоящее время сокращается из-за хозяйственной деятельности человека.
Питается мелкой рыбой (уклейка, бычок-подкаменщик), реже водными беспозвоночными (например, пресноводными креветками). Иногда питается водными насекомыми (личинки стрекозы) и лягушатами. Норма потребления 10-12 рыбок в сутки при отсутствии семьи. За рыбой охотится с воздуха. Способен взлетать из-под воды. Часто караулит добычу, сидя на ветке над водой. Выбирает для засады самые тихие уголки, в которых очень трудно его заметить. Если атака прошла безрезультатно, зимородок продолжает поджидать жертву на ветке. Если рыба поймана, зимородок ест её либо на ветке, либо в гнезде.
Зимородки моногамны, хотя среди самцов встречаются такие, которые заводят несколько семей. Чтобы стать парой, самец преподносит самке пойманную рыбку. Если самка примет дар, то предложение принято. Пара создается только на теплое время года. Зимой зимородки разлетаются по отдельности, но весной возвращаются к старому гнезду, где пара воссоединяется.
Гнёзда зимородки роют в крутых береговых откосах, в непосредственной близости от водоёма. Отверстие скрыто ветвями деревьев или кустарников, корнями, чтобы к норе не мог подобраться потенциальный хищник. Расстояние между гнездами — от 0,3 до 1 км и более. Нора горизонтальная, длиной 0,3—1 м. Рытьём норы пара занята больше недели. Если на пути встречается препятствие, зимородки бросают эту нору и приступают к рытью новой. Нора завершается гнездовой камерой — расширением. Подстилки в гнезде нет, но если гнездо старое, то на полу образуется слой чешуи, рыбьих косточек и других пищевых остатков. В этом слое заводятся личинки мух. В кладке 5—8 (в целом от 4 до 11) блестящих белых яиц. Яйца высиживаются примерно три недели, по очереди каждым родителем.
Птенцы зимородка вылупляются без оперения и слепыми. Растут быстро. Вылупление происходит не одновременно. Питаются птенцы личинками насекомых, которых родители предварительно разделывают. Через три недели после появления на свет птенцы могут вылетать из норы. Они окрашены менее ярко, чем взрослые и чуть меньше размером. Несколько дней птенцы летают с родителями, которые продолжают их кормить. В хорошие годы зимородки успевают сделать вторую кладку (конец июня — начало июля) и вывести ещё один выводок. Вторая кладка делается после вылета птенцов, но иногда и раньше. В середине августа второй выводок готов к полету.
После взросления второго выводка, зимородки начинают перелёт на зимовку. Он начинается и в конце августа, и в сентябре и даже октябре. В Южную Европу и Северную Африку зимородки перелетают из европейской части России, в Южную Азию — из Сибири. В Сибири (Западный Саян) обитают и зимующие популяции (в частности, по притокам реки Оя). Зимородки с Северного Кавказа не улетают на зиму.
У зимородка практически нет врагов. Иногда молодых зимородков ловят ястребы и соколы. Человек редко охотится на эту птицу, разве что ради чучела.
Существует немало объяснений происхождения слова зимородок. Многие считают, что птица выводит птенцов, то есть «родится» зимой, но это совсем не так — зимородки выводят птенцов весной и летом.
Наиболее распространенная версия — это искаженное «землеродок» или «земородок». Зимородки выбирают для гнездования обрывистые берега и роют в земле норку, в которой выводят птенцов. То есть птицы действительно появляются на свет в земле, из-за чего и получили такое название.[4]
Обыкновенный зиморо́док, или голубой зимородок (лат. Alcedo atthis) — мелкая птица семейства зимородковых (Alcedinidae), немного крупнее воробья.
普通翠鸟（学名：Alcedo atthis），是最典型常见的一种翠鸟。生活于海濱一帶及水道沿岸。广泛分布于欧亚大陆、东南亚、印度尼西亚至新几内亚。其中，台湾可见其踪迹，在中国大陆則分布在海南、东北、华东、华中、华南及西南地区。
体长约15厘米，上体金属浅蓝绿色，颈侧具白色点斑；下体橙棕色，颏白。幼鸟色黯淡，具深色胸带。虹膜为褐色；嘴为黑色（雄鸟），下颚为橘黄色（雌鸟）；脚为红色。鳴聲音調高，是連續的"支支"聲。
普通翠鸟（学名：Alcedo atthis），是最典型常见的一种翠鸟。生活于海濱一帶及水道沿岸。广泛分布于欧亚大陆、东南亚、印度尼西亚至新几内亚。其中，台湾可见其踪迹，在中国大陆則分布在海南、东北、华东、华中、华南及西南地区。
この項目では、鳥類のカワセミについて説明しています。その他の用法については「かわせみ」をご覧ください。 
分類 界 : 動物界 Animalia 門 : 脊索動物門 Chordata 亜門 : 脊椎動物亜門 Vertebrata 綱 : 鳥綱 Aves 目 : ブッポウソウ目 Coraciiformes 科 : カワセミ科 Alcedinidae 亜科 : カワセミ亜科 Alcedininae 属 : カワセミ属 Alcedo 種 : カワセミ A. atthis 学名 Alcedo atthis
カワセミ（翡翠[5]、翡翆、魚狗[6]、川蟬[6]、学名：Alcedo atthis）はブッポウソウ目カワセミ科カワセミ属に属する鳥。水辺に生息する小鳥。鮮やかな水色の体と長いくちばしが特徴。ヒスイ、青い宝石、古くはソニドリ（翠鳥[7]、鴗[注 1]）と呼ばれることもある。
全長は17 cmほどで[8][9][10] (16-20cm[3]) 、スズメよりも大きいが[11]、長いくちばし（嘴峰長3.3-4.3 cm[12]）のため体はスズメほどの大きさ[13]。日本のカワセミ科のなかでは最小種となる[10]。翼開長は約25 cm[8] (24-25cm[3])。体重19-40g[3]。くちばしが長くて、頭が大きく[10]、頸、尾、足は短い。オスのくちばしは黒いが、メスは下のくちばしが赤いのでオスと区別できる[14]。また、若干メスよりオスの方が色鮮やかである[11][15]。500系新幹線のノースデザインはカワセミのくちばしをモチーフとしている[8]。頭、頬、背中は青く、頭は鱗のような模様がある。喉と耳の辺りが白く、胸と腹と眼の前後は橙色。足は赤い[10]。幼鳥は全体に黒っぽく、光沢が少ない[9]。
カワセミの青色は色素によるものではなく、羽毛にある微細構造により光の加減で青く見える[8]。これを構造色といい[8][16]、シャボン玉がさまざまな色に見えるのと同じ原理。この美しい外見から「渓流の宝石」などと呼ばれる。特に両翼の間からのぞく背中の水色は鮮やかで、光の当たり方によっては緑色にも見える。漢字表記がヒスイと同じなのはこのためである。
メスは下嘴が赤い
幼鳥
海岸や川、湖、池などの水辺に生息し、公園の池など都市部にもあらわれる。古くは町中でも普通に見られた鳥だったが、高度経済成長期には、生活排水や工場排水で多くの川が汚れたために、都心や町中では見られなくなった。近年、水質改善が進んだ川では、東京都心部でも再び見られるようになってきている。
川ではヤマセミよりも下流に生息するが、一部では混在する[8]。飛ぶときは水面近くを速く直線的に飛び、このときに「チッツー!」「チー!」と鳴き声[注 2]を挙げることが多い[8]。
採餌するときは水辺の石や枝の上から水中に飛び込んで、魚類や水生昆虫をくちばしでとらえる。エビやカエルなども捕食する[8]。ときには空中でホバリング（滞空飛行）しながら飛び込むこともある。水中に潜るときは目からゴーグル状のもの（瞬膜）を出し水中でも的確に獲物を捕らえることが出来る。また、水中に深く潜るときはいったん高く飛び上がってから潜る個体も存在する。捕獲後は再び石や枝に戻ってえものをくわえ直し、頭から呑みこむ。大きな獲物は足場に数回叩きつけ、骨を砕いてから呑みこむ[9]。消化出来なかったものはペリットとして口から吐き出す[8]。足場は特定の石や枝を使うことが多く、周囲が糞で白くなっていることが多い。ゴーグル状のものは地上にいるときでも時々見ることが出来る。
小魚を捕食する
ザリガニを捕らえ、丸呑みする
オタマジャクシを捕らえたカワセミ
繁殖期にはオスがメスへ獲物をプレゼントするコアジサシと同様な「求愛給餌」がみられる。つがいになると親鳥は垂直な土手に巣穴をつくる。最初は垂直の土手に向かって突撃し、足場ができた所でくちばしと足を使って50-90 cmほどもある横穴を掘る。穴の一番奥はふくらんでおり、ここに3-4個の卵を産む。
卵からかえったヒナは親鳥から給餌をうけながら成長し、羽毛が生え揃うと巣立ちする。せまい巣穴の中は当然ヒナの糞で汚れるが、ヒナに生えてくる羽毛は鞘をかぶっており、巣立ちのときまで羽毛が汚れないようになっている。若鳥は胸の橙色と足に褐色味がある。
非繁殖期は縄張り意識が強く、1羽で行動する。水上を飛んだり、えさ場が見渡せる枝や石の上で休む姿がみられる。
求愛給餌（左がオス、右がメス）
交尾（上がオス、下がメス）
卵
カワセミは「川に棲むセミ」の意で、この「セミ」は古名の「ソニ」が「ソビ」に変化し、それが転じて「セミ」となった[5]。その「ソニ」の「ニ」は土の意味で、ソニ（青土）からきた。また、近縁の「アカショウビン」などのショウビンもこの「ソニ」から来た。 これらとは別に、室町時代から漢名を取り入れ、「ヒスイ(翡翠)」とも呼ばれるようになった[17]。
カワセミは、それを表す（読む）漢字が沢山ある。川蝉、翡翠、魚狗、水狗、魚虎、魚師、鴗など[18]があり、川蝉はセミとは関係がなく、「カワセミ」の音を当てた漢字。魚狗、水狗、魚虎、魚師などの漢字はカワセミが巧みに魚を捕らえる様子から来た。
ヨーロッパおよびアフリカ北部からインド、東南アジアにかけて分布し、広い分布域の中でいくつかの亜種に分かれている[1][19]。暖かい地方では定住するが、高緯度地方のものは冬には暖かい地域に移動する。日本では亜種カワセミ A. a. bengalensis (Gmelin, 1788) が生息し、北海道で夏鳥だが、ほかの地域では留鳥として1年中見ることができる[8]。
以下の7亜種に分類される[2]。
国際自然保護連合（IUCN）により、レッドリストの軽度懸念（LC）の指定を受けている[1]。
日本では1960-70年代に河川の護岸がコンクリート化にされるに伴い、土壁の垂直面の巣にできる場所を失い、都市周辺で著しく減少した[8]。1980年代に東京都で徐々に見られるようになり、90年代には都市部にも戻って来た[20]。清流のある環境に生息することから、環境汚染のバロメータとされている[21]。1992年度（平成4年度）から北海道旭川市で石狩川にかかる秋月橋付近に、カワセミが巣穴を掘り進むための入り口の穴をあけた護岸ブロックが設置され、効果があった[22]。以後、カワセミ営巣ブロックが日本の各地に設けられた。都市環境に適応して、護岸の水抜きパイプの穴を巣に利用することがある[8][20]。
日本では以下の都道府県により、レッドリストの指定を受けている[23]。
宝石のヒスイはこの鳥の羽の色に由来して名付けられた。漢字の「翡翠」は、カワセミ、ヒスイどちらとも読める。
また、アカショウビンなどの「ショウビン」はカワセミの古語で、これも同じ「翡翠」を当てる。「翡」は赤い羽、「翠」は青い羽を指しているとも、「翡」はオス、「翠」はメスを指しているともいわれている。
紀宮清子内親王（現・黒田清子）が山階鳥類研究所で研究を担当しているのは「カワセミ」である。カワセミに対する思い入れが強く、宮内庁職員文化祭に「川瀬美子」（かわせ・みこ）の名前で手芸作品を出品したことがある。
天野月子のシングル『翡翠』の別バージョン「翡翠 〜スリムType〜」にはカワセミのギミック（擬声音）が使われている。
ギリシア神話には、一国の国王でもあった夫ケーユクスを海難事故で失った女性アルキュオネーが、死んだ夫と共に姿をカワセミへと変え、2羽でつがいを組んでその後も仲良く暮らし続けたという話が存在する。
豊橋総合動植物公園が1987年にカワセミの繁殖賞を受賞した。
日本では多数の市町村で、「自治体の鳥」の指定を受けている。（括弧表記）はかつて存在していた自治体。
カワセミ（翡翠、翡翆、魚狗、川蟬、学名：Alcedo atthis）はブッポウソウ目カワセミ科カワセミ属に属する鳥。水辺に生息する小鳥。鮮やかな水色の体と長いくちばしが特徴。ヒスイ、青い宝石、古くはソニドリ（翠鳥、鴗）と呼ばれることもある。
물총새(Alcedo atthis)는 파랑새목 물총새과에 속하는 새이다. 크기는 17cm 안팎이다. 빠른 속도로 물속에 뛰어들어서 물고기, 올챙이, 개구리 등을 잡아먹는다. 이때 눈에 비늘이 생기기 때문에 눈을 보호할 수 있다. 여름새이기 때문에 봄에 한국에서 번식한뒤 가을에 따뜻한 곳으로 이동한다. 수컷이 암컷에게 물고기를 선물해서 마음을 사서 부부가 되면, 이들은 물가 벼랑에 알집이 있는 집을 짓는다. 새끼에게 물고기를 먹여서 키우는데 하루에 50여 마리정도의 물고기를 사냥한다. 나뭇가지 등에 앉았다가 총알처럼 날아서 물속의 올챙이와 개구리, 물고기 따위를 사냥한다. 서울시, 환경부 보호 야생 생물 대상종이다.[1]
소형종이며 몸집에 비해 머리와 부리가 크고 꼬리는 짧다. 이마, 머리, 뒷머리는 청록색이며 눈의 앞면과 측면은 황갈색이고 턱밑과 멱은 흰색이다. 가슴 양쪽에는 녹청색의 얼룩무늬가 있다. 몸통 윗면은 금속 광택이 나는 청색이다. 몸통 아랫면은 적갈색이다. 부리는 곧고 길으며 검고 홍채는 갈색이며 다리는 짧고 붉다. 암컷은 수컷에 비해 색상이 엷고 아랫부리가 붉은 색이다.[2]
.jpg)
물총새(Alcedo atthis)는 파랑새목 물총새과에 속하는 새이다. 크기는 17cm 안팎이다. 빠른 속도로 물속에 뛰어들어서 물고기, 올챙이, 개구리 등을 잡아먹는다. 이때 눈에 비늘이 생기기 때문에 눈을 보호할 수 있다. 여름새이기 때문에 봄에 한국에서 번식한뒤 가을에 따뜻한 곳으로 이동한다. 수컷이 암컷에게 물고기를 선물해서 마음을 사서 부부가 되면, 이들은 물가 벼랑에 알집이 있는 집을 짓는다. 새끼에게 물고기를 먹여서 키우는데 하루에 50여 마리정도의 물고기를 사냥한다. 나뭇가지 등에 앉았다가 총알처럼 날아서 물속의 올챙이와 개구리, 물고기 따위를 사냥한다. 서울시, 환경부 보호 야생 생물 대상종이다.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
