Multimedia w Wikimedia Commons Zajadkowate (Reduviidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i infarzędu Cimicomorpha, występujących głównie w strefie tropikalnej. Obejmuje około 7 000 opisanych gatunków, głównie drapieżnych, rzadziej ektopasożytów. Mają duże oczy i, zwykle, chwytne odnóża przednie. Pojawiły się w środkowej jurze. Wiele gatunków pożytecznych, inne są wektorami chorób.
Pluskwiaki te mają ciało długości od kilku do blisko 40 milimetrów. Występują formy o silnej budowie ciała i odnóżach proporcjonalnych jak i o delikatnym, pałeczkowatym ciele, a odnóżach i czułkach silnie wydłużonych[2], nitkowatych[3].
Większość gatunków ma głowę walcowatą, wydłużoną i zwężoną za oczami. Część zaoczna podzielona jest bruzdą poprzeczną na tylną i przednią. Oczy duże lub bardzo duże, niekiedy wyciągnięte i prawie stykające się od spodu, a u większości występują także położone na ciemieniu przyoczka. Trójczłonowa (tylko u dwóch podrodzin widoczne cztery człony[4]), gruba, wygięta łukowato kłujka (rostrum) sięga tylko do bioder przednich odnóży. Czułki 4-członowe, załamane za pierwszym członem, który może być poprzedzony wstawką (internodium). Człony wstawkowe mogą się również pojawiać przed drugim i trzecim członem[3].
Na przedtułowiu obecny gruby kołnierz lub obwódka otaczająca tył głowy. Przedplecze zwykle z przodu węższe niż z tyłu, często z poprzeczną bruzdą[3]. Na przedpiersiu obecna jest między biodrami podłużna bruzda o dnie pokrytym żeberkami (pars stridens). W połączeniu z pocierającym o nie plectrum (człon kłujki), służą jako aparat strydulacyjny[2][3]. Przednie odnóża większości gatunków są chwytne. Golenie przednich, a czasem też środkowych odnóży wyposażone są w fossa spongiosa – elastyczną poduszkę z tysiącami włosków, działającą jak przylga. Półpokrywy bez klinika, o słabo użyłkowanej przykrywce. Międzykrywka błoniasta, a zakrywka z dwoma komórkami i góra czterema wolnymi żyłkami[3].
Z siódmego segmentu odwłoka samców wysuwa się dziewiąty, symetryczny, płciowy segment o otworze płciowym skierowanym ku górze. Ósmy segment niewidoczny. Paramery, niekiedy asymetryczne, słabo zróżnicowane morfologicznie. Prącie o podstawie w kształcie spłaszczonego pierścienia, części środkowej (theca) objętej chitynowymi półokręgami, a wierzchołkowej (vesica) błoniastej, pofałdowanej, czasem opatrzonej hakami i wyrostkami (spiculae)[3].
Wszystkie, z wyjątkiem Triatominae, są drapieżnikami[4][2] polującymi głównie na stawonogi[2]. Niektóre wyspecjalizowane są w polowaniu na określone ofiary np.: dwuparce, termity, mrówki czy pająki. Triatominae są ektopasożytami, odżywiając się krwią ptaków i ssaków[4].
Zajadkowate występują w szerokim spektrum siedlisk lądowych, od ssaczych nor na pustyniach po butwiejące kłody w lasach deszczowych. Obejmują 7 tysięcy opisanych gatunków, są trzecią pod względem bogactwa gatunków rodziną pluskwiaków. Największą różnorodność osiągają w strefie tropikalnej[4]. W Europie Środkowej występuje zaledwie kilkanaście gatunków[3], z czego w Polsce 9 z sześciu podrodzin[2] (zobacz zajadkowate Polski).
Rodzina ta ma duże znaczenie dla gospodarki człowieka. Ponad 150 gatunków odżywia się szkodnikami roślin, odgrywając pożyteczną rolę w uprawach. Niektóre, jak Pristhesancus plagipennis, Zelus sp. i Sinea sp., wykorzystuje się do biologicznego zwalczania szkodników takich jak gąsienice motyli, ryjkowce i tasznikowate[4]. Krwiopijni przedstawiciele Triatominae mają znaczenie epidemiologiczne jako wektory chorób. Gatunki z rodzaju Triatoma przenoszą świdrowca Trypanosoma cruzi, który u ludzi wywołuje chorobę Chagasa[2][4]. Niektóre gatunki, jak pluskwiak dwuplamy i inne z rodzaju Platymeris, są hodowane w terrariach jako zwierzęta domowe[5][6].
Pluskwiaki z rodziny zajadkowatych pojawiły się w już jurze środkowej (ok. 178 mln lat temu), jednak znaczące zróżnicowanie się linii ewolucyjnych w tej grupie nastąpiło dopiero w kredzie późnej (ok. 97 mln lat temu)[7].
Systematyka zajadkowatych znajduje się obecnie u progu dużych zmian. Wynika to z zastosowania metod molekularnych do badań tej grupy. Analizy molekularne, morfologiczne i łączone wykazują monofiletyzm zajadkowatych, podając jako ich grupę siostrzaną Pachynomidae (wspólnie tworzą nadrodzinę Reduvioidea[8]), jednakże podważają monofiletyzm niektórych grup w obrębie rodziny[4]. Z analizy przeprowadzonej przez Hwanga i Weiraucha wynika, że podrodzina Reduviinae (druga co do ilości gatunków) składa się z od 11 do 14 kladów, a ponadto możliwe jest, że podrodzina Cetherinae to takson polifiletyczny[7]. Praca z 2008 roku wskazuje na możliwy parafiletyzm Salyavatinae[9], a praca z 2010 roku na niepewność wyznaczenia granicy między Ectrichodiinae i Tribelocephalinae[10]. W 2013 roku ukazały się wyniki wskazujące na możliwy parafiletyzm plemion Harpactorinae[11]. Niepewny jest los Triatominae, gdyż mimo czterech prac wykazujących ich monofiletyczność, pojawiła się praca wskazująca na polifiletyczność[12] i inna wskazująca na parafiletyczność tej grupy[7]. Sześć podrodzin wciąż jeszcze nie było przedmiotem analiz filogenetycznych. Poniższy podział na 25 podrodzin został podany za kluczem autorstwa C. Weiraucha i 17 innych naukowców z 2014 roku[4]:
Zajadkowate (Reduviidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i infarzędu Cimicomorpha, występujących głównie w strefie tropikalnej. Obejmuje około 7 000 opisanych gatunków, głównie drapieżnych, rzadziej ektopasożytów. Mają duże oczy i, zwykle, chwytne odnóża przednie. Pojawiły się w środkowej jurze. Wiele gatunków pożytecznych, inne są wektorami chorób.
