Protozoa of protozoën is een informele naam voor een groep eencellige, vaak beweeglijke eukaryoten die zelfstandig leven of op andere levensvormen parasiteren, en zich voeden met organisch materiaal van bepaalde micro-organismen of organisch afval.[2][3] In het verleden werden protozoa beschouwd als ‘eencellige diertjes’ omdat ze het vermogen hebben zich te oriënteren, zich gericht te bewegen en primitief predatiegedrag vertonen. Ze hebben geen celwand die voorkomt bij planten en vele algen.[4][5] Hoewel men de protozoa tegenwoordig niet meer classificeert als een dier, wordt de term wel gebruikt als verzamelnaam voor eencellige heterotrofe organismen die zich zelfstandig voort kunnen bewegen.
In sommige classificatiesystemen vormen de protozoa een hoog taxonomisch niveau. In 1818 kregen de protozoa voor het eerst een plaats in de taxonomische hiërarchie, namelijk als klasse.[6] In latere classificaties werd het verplaatst naar hogere niveaus, zoals naar fylum en rijk. Volgens de classificatiesystemen voorgesteld door Thomas Cavalier-Smith in 1981 vormen de protozoa een rijk.[7][8] In 2015 werden er door een vooraanstaand onderzoeksteam acht fyla onder de protozoa geplaatst.[a] Opvallend genoeg waren dit geen groepen organismen uit die traditioneel wel vaak tot de protozoa werden gerekend, zoals de ciliaten, dinoflagellaten, foraminiferen en de parasitaire apicomplexa, die allemaal zijn geclassificeerd onder het rijk chromista. Volgens deze classificatie vormen de protozoa geen monofyletische groep (clade), maar een parafyletische groep (grade) waarbinnen een gemeenschappelijke voorouder voorkomt met inbegrip van vrijwel al zijn nakomelingen, maar met uitzondering van de vertegenwoordigers van de schimmels, dieren en chromista.[9]
De term protozoa is samengesteld van het Griekse πρῶτος (prôtos) en ζῶα (zôa) wat respectievelijk "eerste" en "diertje" betekent.[10] Het gebruik van protozoa als een formeel taxon is door onderzoekers ontmoedigd, met name omdat de term een verwantschap met dieren (metazoa)[11] impliceert en omdat het een arbitrair onderscheid maakt tussen 'dierachtige' en 'plantachtige' organismen.[12]
De protozoën werden in vier groepen verdeeld naar de manier waarop ze zich voortbewegen:
Protozoa leven onder anderen in het rumen, de pens van de koe, waar ze samen met bacteriën en schimmels cellulose en andere plantaardige stoffen omzetten in eenvoudigere verbindingen. De protisten worden tegenwoordig naar hun fylogenetische afstamming verdeeld over de verschillende supergroepen.
Protozoa of protozoën is een informele naam voor een groep eencellige, vaak beweeglijke eukaryoten die zelfstandig leven of op andere levensvormen parasiteren, en zich voeden met organisch materiaal van bepaalde micro-organismen of organisch afval. In het verleden werden protozoa beschouwd als ‘eencellige diertjes’ omdat ze het vermogen hebben zich te oriënteren, zich gericht te bewegen en primitief predatiegedrag vertonen. Ze hebben geen celwand die voorkomt bij planten en vele algen. Hoewel men de protozoa tegenwoordig niet meer classificeert als een dier, wordt de term wel gebruikt als verzamelnaam voor eencellige heterotrofe organismen die zich zelfstandig voort kunnen bewegen.
In sommige classificatiesystemen vormen de protozoa een hoog taxonomisch niveau. In 1818 kregen de protozoa voor het eerst een plaats in de taxonomische hiërarchie, namelijk als klasse. In latere classificaties werd het verplaatst naar hogere niveaus, zoals naar fylum en rijk. Volgens de classificatiesystemen voorgesteld door Thomas Cavalier-Smith in 1981 vormen de protozoa een rijk. In 2015 werden er door een vooraanstaand onderzoeksteam acht fyla onder de protozoa geplaatst. Opvallend genoeg waren dit geen groepen organismen uit die traditioneel wel vaak tot de protozoa werden gerekend, zoals de ciliaten, dinoflagellaten, foraminiferen en de parasitaire apicomplexa, die allemaal zijn geclassificeerd onder het rijk chromista. Volgens deze classificatie vormen de protozoa geen monofyletische groep (clade), maar een parafyletische groep (grade) waarbinnen een gemeenschappelijke voorouder voorkomt met inbegrip van vrijwel al zijn nakomelingen, maar met uitzondering van de vertegenwoordigers van de schimmels, dieren en chromista.
De term protozoa is samengesteld van het Griekse πρῶτος (prôtos) en ζῶα (zôa) wat respectievelijk "eerste" en "diertje" betekent. Het gebruik van protozoa als een formeel taxon is door onderzoekers ontmoedigd, met name omdat de term een verwantschap met dieren (metazoa) impliceert en omdat het een arbitrair onderscheid maakt tussen 'dierachtige' en 'plantachtige' organismen.
