Lardizabalaceae

Krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.) – rodzina roślin okrytonasiennych. Obejmuje 7–9 rodzajów z 40 gatunkami^[1][2]. Należą tu pnącza (tylko do rodzaju Decaisnea obejmuje krzewy) występujące w Azji wschodniej i w Chile. We rodzimej florze Polski brak przedstawicieli tej rodziny; tylko akebia pięciolistkowa częściej bywa uprawiania jako ozdobna. Niewielkie znaczenie użytkowe ma palecznik chiński (owoce jadalne w Chinach), pnącza dostarczające włókien do wyrobu lin oraz wykorzystywane do trucia ryb^[3].

Morfologia

Pokrój

Pnącza, rzadko krzewy^[3].

Liście

Zwykle dłoniasto- lub pierzastosieczne^[3].

Kwiaty

Zwykle jednopłciowe, ale kwiaty obu płci obecne są na tej samej roślinie (rośliny jednopienne). Kwiaty wyrastają pojedynczo lub zebrane są w kwiatostany. Oś kwiatowa jest skrócona. Okwiat złożony jest z trójdzielnych, słabo zróżnicowanych okółków, z których dwa zewnętrzne stanowią kielich, a dwa wewnętrzne – koronę kwiatu. Nitki pręcików są zgrubiałe, mięsiste, a pylniki otwierają się podłużną szparą. Słupkowie tworzone jest przez trzy, rzadko (np. u akebia) do 15, wolnych słupków powstających z poszczególnych owocolistków. Ich brzegi nie są zrośnięte i pełnią funkcję znamion^[3].

Owoce

Mięsiste mieszki i jagody zawierające liczne nasiona lub owoce jednonasienne. W nasionach zarodek jest drobny, silnie rozwinięte jest natomiast bielmo^[3].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina zaliczana do rzędu jaskrowców (Ranunculales), kladu dwuliściennych właściwych (eudicots). Stanowi grupę siostrzaną dla rodziny Circaeasteraceae, a wraz z nią tworzą grupę siostrzaną dla kladu obejmującego m.in. rodziny berberysowatych i jaskrowatych^[1].

jaskrowce

olszankowate Eupteleaceae

makowate Papaveraceae

krępieniowate Lardizabalaceae

Circaeasteraceae

miesięcznikowate Menispermaceae

berberysowate Berberidaceae

jaskrowate Ranunculaceae

Podział rodziny^[1][2]

Wyróżnia się dwie podrodziny, przez niektórych autorów podnoszone do rangi odrębnych rodzin (np. system Cronquista z 1981):

• podrodzina Sargentodoxoideae Thorne & Reveal (syn. Sargentodoxaceae Hutchinson)
  • rodzaj: Sargentodoxa
• podrodzina Lardizabaloideae Kosteletzky
  • Akebia Decne. – akebia
  • Archakebia Wu, Chen, Qin
  • Boquila Decne.
  • Decaisnea Hook.f. & Thomson – palecznik
  • Holboellia Wall.
  • Lardizabala Ruiz & Pav. – krąpień
  • Sinofranchetia (Diels) Hemsl.
  • Stauntonia DC.

Pozycja w systemie Reveala (1999)

W systemie tym taksonowi odpowiadającemu według APweb i APG II rodzinie krąpieniowatych nadana została ranga rzędu (krępieniowce Lardizabales), jako rodziny wydzielone zostały zaś trzy grupy roślin, częściowo wydzielone w APweb w randze podrodzin:

• Rodzina Decaisneaceae (Takht. ex Quin) Loconte in Loconte (według APweb część podrodziny Lardizabaloideae)
• Rodzina Lardizabalaceae Decne. – krępieniowate
• Rodzina Sargentodoxaceae Stapf ex Hutch. (według APweb podrodzina Sargentodoxoideae)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Ranunculopsida Brongn., podklasa jaskrowe (Ranunculidae Takht. ex Reveal), nadrząd Ranunculanae Takht. ex Reveal, rząd krępieniowce (Lardizabales Loconte in D.W. Taylor & L.J. Hickey), rodzina krępieniowate (Lardizabalaceae Decne.)^[4]

Przypisy