Fox, Red Fox

Arraɣ neɣ Abareɣ azeggaɣ (Assaɣ ussnan: Vulpes vulpes) d yiwet n telmest n iburaɣ yeṭṭafaren tafesna n temseksumin tettwassen s umata s yisem n ubareɣ

Arraɣ d aɣersiw amseksum yenfufden s waṭas yakk deg umadal acku yettili deg Alaska d Kanada d umur ameqran n Iwunak Yeddukklen n Temrikt ar Miksik d Turuft d Tefrikt n ugafa d wazal ameqran n Asya akken daɣen id t-issekcem ufgan ar Ustṛalya deg tsut tis 19, Aṭas seg iɣersiwen-a ttwagerden i lmend n weglim-nsen yettusxedmen deg tmugri n ikebbuṭen

Aglam

Arraɣ iga d talmest tameqrant yekk gar telmas n iburaɣ yeṭṭafaren tawsit n tburaɣ (Vulpes) anda an amawaṭ yezmer wazuk-is ad yiweṭ seg 2,7 ar 6,8 kg maca azuk yemgarad seg temnaṭ ar tayedt acku irraɣen n Kanada d Alaska ttilin ugar n wid n Marikan d Uruppa d Tefrikt n ugafa, S umata iwetmen ugaren tiwetmin s wazal n 15% deg wazuk

Ini n warraɣ s umata yettili d azeggaɣ deg tfekka-ynes tafellayt. Ma d idis-is yakk d taggara n usallaf-is ttilin d imellalen

Tikeli

Amyaraw

Agmar

Tidefrin

Ẓeṛ daɣen

• Aṛekka
• Taydiyyin
• Uccen

Bweha mwekundu (pia mbweha mwekundu, Vulpes vulpes) ni mnyama mdogo kiasi wa familia Canidae.

Cerwjena liška (Vulpes vulpes) jo rubjažne zwěrje ze swójźby psow (Canidae).

Wopis

Cerwjena liška ma zwětšego cerwjenobrunu kóžu. Wóna dośěgnjo wjelikosć wót 58 až do 82 cm a wagu wót 4 až do 10 kg. Źěle głowy, šyje a kóńc wopušy su běłe. Wona je samotaŕ, kótaryž we wokolinje jamy wót 6 až do 8 km góńtwujo, ale nic w njepósrědnej bliskosći jamy.

Cerwjena liška móžo wjelgin derje słyšaś, cuś a wiźeś.

Pórowański cas jo w mjasecach december až februar. Cas sćelnosći trajo 7,5 tyźenjow. 4 až do 7 młoźetow se wót měrca až do apryla naroźi, mjaztym až jo źe włosate ale slěpe. Wóni jamu w starstwje wót 2 až 3 mjasecow wopušća a pótom z gromadu z samicu wokoło dundaju. Južo w slědujucem nazymje se swójźbu rozpadnjo.

Cerwjene liški cesto su za sćaklinu wobgrozone, tak až jeje góńtwa jo notna.

Caroba

Wóna zwětšego pitwańske myšy góńtwujo, ale teke móžo wužytk až do wjelikosći sarnje pśemóc. K nejwěcej wažnym wužytkam słušaju myšy, bruki, ptaški, wuchace, karnikle, sarnine śeletka. Ale wóna teke sad a griby jě.

Rozšyrjenje a žywjeński rum

Wóna jo žywa w suchej krajinu, kótaraž jo bogata na šćitanju. Pśi tom wustupujo w cełej Europje, w pódzajtšnej Aziji, pódpołnocnej Africe a pódpołnocnej Americe. Mimo togo jo w Awstraliji zadomjana.

Bydli w njewobydlonych jamach swincow abo karnikelow, ale móžo sam jamu ryś.

Žrědła

• Jugendlexikon Biologie, 1988, ISBN 3-323-00043-9, boka 282-283 (nim.)
• Naturführer Pflanzen und Tiere, 1. nakład, 1989, ISBN 3-332-00256-2, bok 223 (nim.)
• Wolfgang Puschmann (Wud.): BI-Lexikon Zootiere. VEB Bibliographisches Institut, Leipzig 1989. , bok 323

Dhelpra e kuqe është dhelpra më e përhapur në botë. Ajo gjithashtu ka shtrirjen më të madhe nga të gjitha llojet e mishngrënësve, dhe përfshin gjithe Hemisferën Veriore, nga Qarku Arktik, në Euroazi dhe Amerikë Veriore.^[1]

Referime

Die Foaks (Vulpes vulpes) is ne Oard fon Roowdiert. Hie is fier wieded. As Neozoa raakt dät sogoar Foakse in Australien.

Määrkmoale

Mäiten

Die Körper fon dän Foaks is buute dän Stäit 45,5 bit 90 Zentimetere loange, die Stäit is 30 bit 55,5 Zentimetere loange. Hie wächt 3 bit 14 Kilo: In Noudamerikoa] is ju middelmäitige Sweeregaid fon n Wiefken 4,1 bit 4,5 Kilo un dät fon n Montje 4,5 bit 5,4 Kilo In Europa wächt n middelmäitigen Foaks 8 bit 10 Kilo

Faawen un ferskeedene Varianten

N Foaks is normoal toun grootsten Deel roodhierich, man dät rakt uk Faawe-Varianten, do me ap Ängelsk "Silverfox" (Ap Seeltersk betjut dät:Säälwerfoaks) un "Crossfox" (Ap Seeltersk betjudt dät:Miskling-Foaks) naamt. N "Silverfox" häd wiete un swotte Hiere, do so bunt truchnunner ferdeeld sunt, dät me toanke kuud, die Foaks waas säälwer-faawich. Die "Crossfox" sjucht so uut as af hie n Miskling uut n roodhierigen Foaks un n "Silverfox" waas. Dät is die Gruund foar sin Noome. Dät raakt uuk ne Variation fon dän "Silverfox", die der min wiete Hiere häd, man moor swotte. Dät is die sonaamde "Swotte Foaks" In Europa is bloot 1 Prozent fon aal Foakse swot, in Amerikoa fuul moor

• N normoalen roodhierigen Foaks

• Disse Variante naamt me ap Ängelsk "Silverfox"

• Disse Variante naamt me ap Ängelsk "Cross fox"

• N swotten Foaks

Kost

N Foaks frät Flaask. Hie fangt Muuse. Grattere Dierte fangt hie bienaist bloot dan, wan se säik sunt, wan se uut n uur Gruund eenfach tou fangen sunt (as inrichelde Huusdierte) of wan hie n n gjucht stäärken Foaks is.

• N Foaks mäd ne Muus

• N Foaks, die der n tom Kanienken fange wol

Wällen

Foxo (Vulpes vulpes) esas membro di kanido-familio, proxime volfo.

Habiteyo

Regioni ube vivas foxi.

Foxo vivas en nordala misfero ed suda Australia. La habiteyo di foxo esas tre multaspeca: dezerto, foresto, arbustaro, montaro. Foxo videsas ofte mem en urbal arei serchante nutrivi de reziduo-buxi.

Nutrivo

La kranio di la foxo.

La bazo di lua suceso esas tre diversa uzo di nutrivi. Foxo manjas preske omno: uceli, lepori, larvi, raupi, skarabei, ma lua chefa objekto esas mikra roderi. On trovis anke restaji di diversa beri en exkremento di foxi.

Foxofamilio

En la familio di foxi esas nur un chefa maskulo ed un chefa femino. La maskulo kopulacas kun omna femini, ma nur la chefa femino yunifas. L'infra femini ofte abortas pro l'atakema ed obsedanta konduto da la chefa femino. Se infra femino yunifas, la chefa femino adoptas la foxyuni. Se la chefa femino mortas, ulo de l'infra divenas chefo.

Ordinare la quanto di foxyuni esas kin o sis. La quanto di roderi ed altra mikra animali regulas la quanto di yuni. La maskulo anke partoprenas en la sorgo pri la yuni kam l'infra femini serchante nutrivo.

Hierarkio

Ordinare on pensas ke foxo vivas unope, e se on vidas multa foxi kune, li esas femino kun lua yuni. To esas fakto, se foxi esas nemulta ed areo esas vasta. Ma se la habiteyo esas favoroza por foxi, la quanto di foxi kreskas e li formacas hierarkio. La oportuna areo povas esar nur kelka deki de hektari.

Se en areo esas multa foxi, ol vivas en laxa familio, en qua paro di maskulo e femino esas kom chefo. Infre en la hierarkio esas plusa femini. L'infra maskuli en la grupo esas sempre yunuli de la chefa femino o adoptita da la chefa femino de ula infra femino. La yunuli nur vartas la matureso, kande ol povas livar e serchar propra habiteyo.

Malgre foxi formacas kunevivanta familio, li ne esas trupala animali kam volfi. Foxo sempre chasas unope e du foxi en loko esas rara vidajo. Per radio-sendili instalita en kolo di foxi on saveskis, ke foxi movas multe e renkontras altra foxi ofte ma kurtatempe.

Atakemeso

La familio-vivo di foxi esas tre atakema. La lukto inter yuni pro nutrivo komencas mem che la mami. La foxyuni luktas anke inter li che la fox-truo, ma la femino ne kalmigas li. L'atakemeso kreas la bezonata hierarkio en la foxaro.

La hierarkio ne darfas kreskar tro granda, e parto de la yuni livas la grupo e serchas propra habiteyo mem dum lia unesma vivo-yaro. De la departanta yuni 70% esas maskula e nur 30% esas femina. Ofte l'unesma vintro esas tre severa por la yuna bestii, pro ke li mustas vivar inter habiteyi di altra foxi, se ol ne migras plu fore.

Gewoane vos

Verspreidingsgebeed van de vos

De gewoane vos, roude vos of kortweg vos (latyn: Vulpes vulpes) is een lid van de hundachtigen en is de meyst vöärkummende vossensoort. De vos is eyn van de groutste rouvderen dee noch vry in de Benelux vöärkomt. De gewoane vos behöyrt tot et geslacht van echte vossen (Vulpes).

Üterlik

Skeadel van een gewoane vos

De vacht van een vos is oaver et algemeyn roudbrüün van klöör, mar kan ouk beige tot helderroud weasen, of silverklörig tot swart (vöäral in de bargen). Ouk heb jy der sumtyds albinovossen tüsken sitten. De ouren binnen an de achterkant swart, net as de sokken (de underbeynen). Summige deren hebben een witte startpunt; een grout gedeylde van de vossen hevt in yder geval wat wit hår rund et puntjen van de start. De boavenlip is wit, net as de bef. Up de wangen sit by vöäl vossen een swarte of brüne tråndrüppel. Summige deren hebben een stålgryse keale en büük, mid een witte ster up de borst. In de pårtyd hevt et wyvjen, de vossinne, een rose glans oaver de vacht an de underkant.

De vos hevt een slanke snüüt en puntige ourtjes dee nå boaven wysen. De start is lang, dik en rüüg. Hee hevt een skuurhöygde van 35 tot 40 centimeter en ståt houg up de pouten. Hee hevt een kop-rumplängde van 58 tot 90 centimeter mid een start van 32 tot 48 centimeter. Hee weagt ses tot tyn, sumtyds vyvtyn kilogram. De mannetjes binnen oaver et algemeyn grouter as de wyvjes.

Gedrag

Voodsel en aktiviteit

Vos mid proi

Vossen jagen alleyn, meystal snachts en tüsken tweylichten, mar in unverstourde gebeden jaagt hee lever oaverdag. De vos is een opportunist: hee eat sowat alles. Hee kan hard rennen, tot sestig kilometer per üre, alhowel ses tot dartyn kilometer per üre de normale snelheid is.

Syn proien binnen meystal kleine en middelgroute proideren, so as groute keavers, müsen en are knaagderen, konynen, hasen, vugels en eiers, pyren en steakelvarkens. Ouk vrüchten en beasen (vöäral brümmels) worden egeaten, net as ås, moderkook en vüllens.

Dageliks moot een vos ungeväär vyvhunderd gram an voodsel binnenkrygen. Een vos doudt sumtyds meyr as dat hee nöydig hevt. Vöäral up plaatsen wår meyrdere proideren up mekaar sitten en neet untsnappen künnen, kan hee een wåre slachtparty anrichten, byvöärbeald in kippehokken of kolonys van vugels dee up de grund broien so as kopmeywen. Voodselresten worden begraven en later weader upesocht, mar de vos leit geen voodselvöärråden an. Een vos is meystal arg suksesvul in et terugvinden van begraven voodsel.

Sociaal gedrag

De vos leavt meystal in een grup van so'n ses deren. Een dominante reakel (mannetjesvos) en een dominante vossinne (wyvjesvos) worden begeleided döär meyrdere vossinnen, wårskynlik üüt vöärige warpen. Meystal binnen alle wyvjes in een grup an mekaar verwand. Reakels worden, as se vulwasken binnen, üüt de grup verjaagd. De undergeskikkede vossinnen binnen helpers, se helpen mid de opvoding van de jungen. Sumtyds planten in een grup meyrdere vossinnen sik voord. De warpen worden dan vaak samenevoogd tot een grup welpen, dee by alle vossinnen söägen maggen.

Et territorium kan tot 12 km² grout weasen, dit is afhangelik van et voodselanbod, veilige nestplaatsen en suksoort dingen meyr. Et leavgebeed (biotoop) wordt afebåkend mid göärsporen, vöärnamelik urine en uutwarpsels, dee worden up düdelik sichtbåre en rüükbåre plaatsen anebrocht, mar vöäral up plaatsen dee vaak gebrüked worden. Oaver et algemeyn båkenen alleyn de dominante vossinnen et territorium af mid urine. Eyn van de grundstoffen van de vossegöär is chemisk herkend as 3-methyl-2-buteen-1-thiol.

De vos kan ten minste 28 verskillende gelüden maken, en hee kent ouk een bült holdingen üm mead te kommuniceren. Underdånige vossen holden byvöärbeald de ouren nå achter, de mund yts los mid upetrökken lippen, en kwispelen bochtig mid der start. Agressive vossen hebben de ouren upsyde en holden de mund wagenwyd los.

Hol

Vossen leaven in een hol. Et hol is selv egraven of döär een konyn of een dasse. De döärsneade van de pype (gang nå et hol to) is ungeväär 20 cm. Et komt vöär dat vossen selvs der hol deylen mid konynen en dassen. Een selvegraven hol sit meystal in een sandbank, under een ümevüllen boum, tüsken boumwurtels of under rotsen, en hevt vaak twey tot veer ingangen. Een grout hol, mid meyrdere ingangen, wordt een burcht enöömd. Meystal gebrüken alleyn drachtige wyvjes et hol. Büten et voordplantingsseisoon üm vind jy de vos oaverdag meystal up besküttede plaatsen.

Voordplanting

Vossen binnen vaak monogaam. De pårtyd is swinters, as de wyvjes mar eyn tot ses dagen vrüchtbår binnen en de mannetjes up der vrüchtbårst binnen. De jungen worden nå een draagtyd van 51 tot 56 dagen sleintes (tüsken määrt en mei) geboaren. Et hol wordt sumtyds edeyld döär drachtige wyvjes.

Een warp telt meystal 4 tot 6 welpen. Warpen van 5 tot 8 jungen kommen ouk vöär, by üütsundering selvs 10. Dit antal is afhangelik van et voodselanbod. In gebeden mid vöäl vossen binnen de warpen kleiner. Vöäl jacht leit tot meyr en groutere warpen. By de geboarde binnen de jungen blind en douv en weagen ungeväär 100 gram. Se hebben by de geboarde een dunkere flüweylen vacht, stumpe snüütjes en kleine ourtjes. De eyrste twey tot dree weaken binnen de jungen heylemål afhangelik van der moder. De vader en de helpers brengen de eyrste dagen voodsel vöär de moder; nådat de jungen espöänd binnen, helpt ouk de moder mead.

Welp

Nå elv tot veertyn dagen doon se de ougen los. De eyrste månd binnen de ougen blauw van klöör, mar later worden se brüün. As de püps veer weaken old binnen, groien de nöäse en ouren gauw, en komt der een rossige glans oaver de vacht. Se eaten rund disse tyd der eyrste vaste voodsel. Nå ses weaken worden de welpen espöänd en nå söäven tot acht weaken hebben se et vulleadige melkgebit.

Nå ses månden binnen junge vossen up et ouge neet meyr te underskeiden van vulwasken deren. Teagen de harvst binnen de jungen vulwasken en nå tyn månden binnen se geslachtsryp.

Bedreiging en leavensverwachting

In et wild wordt de vos so'n tyn jår old, mar de meyste vossen worden neet older as dree jår. Jacht is de belangrykste doudsoorsake. Ouk worden vöäl vossen verkeyrsslachtoffer. Belangryke seekden wåran vossen lyden binnen skürft en hundsdolheid. Vearder binnen se ouk drager van vloien, teaken, een reaks parasiten wårvan de vosselintwörm de belangrykste is (tot 4 verskillende soorten per vos). De vos hevt geen last van de lintwörms.

Verspreiding en leavgebeed

De vos hevt teagenswoordig et groutste verspreidingsgebeed van alle rouvderen (vrogger was dat de wulv). Hee komt vöär oaver praktisk et geheyle noordelik halvrund, van de poolcirkel tot Noordafrika, Noordamerika en et asiatiske steppegebeed. De soort leavt alleyn neet in te heyte wööstden, kolde tundras en up eilanden as Ysland. Hee is ouk üütesetted in Australie, de Falklandeilanden en up et eiland Man, wår hee wårskynlik weader üütestörven is.

De vos kan sik good anpassen, en komt in sowat elke habitat vöär: wööstden, tundras, morassen, gebargden, dünen en landbouwgebeden. Under andere in Engeland komt de vos ouk vöär in städelike gebeden, vöäral in bütenwieken, wår hüsen groute tünen hebben, en in stadsparken. In Engeland wordt der up disse plekken illegaal up de vos ejöägen. De favorite habitat is bos mid oapen gebeden en strüweylen.

De vos as eksoot in Australie

Vos

De vos is in Australie üütesetted vöär de jacht. Hee geldt dår nun as de eksoot (üütheymske soort) dee de meyste ekologiske skåde anricht, meyr noch as de katte en et konyn. Ysig vöäl australiske deersoorten binnen döär todoon van de vos üütestörven.

Lapė (Vulpes vulpes)

Lapė (lietovėškā (b.k.): Lapė, luotīnėškā: Vulpes vulpes) īr žvieris, katros muokslėškā prėgol šonėniu šeimā. Ana īr vėins nuogniausē svietė paplėtosiu žvieriū. Gīven medies, katrūs pasidėrb savėi orvus.

Žemaitėjuo īr gausoms lapiu. Anas gauda zoikius, pelės, kėrstielius, paukštius, sīkēs atslėnk ė prī truobū, prī katrūm gauda vėštas, katės.

Seniau dalės lapiu liuob nešiuotė pasiotlėgė, bet daba Lietovuo ana vēk ėšnīkus.

Lës (Vulpes vulpes) - to je susk z rodzëznë psowatëch (Canidae).Charakteristny wëzdrzatk: dł.50-90, dł.òg. 30-50 cm., wys.35-45cm. wôga 2,5-10 kg. grëbi, miętczi futro, òd żółtorudigò do rudbrunigò, spôd jasnoszari do biôłigò, kùńc òguna biôłi, mòdi òd lësa sã szaromòdri.^[1]

Wëstôpiwô w Eurazji, Afryce, nordowi Ameryce. W Polsce rozszérzoné je w całim krôjù. Zamieszkiwô lasaë, pòela i łãczié a nôbarżi lùbi lasë wewestrzôdku pôla. Żëje raczi sôm. Łǜczi sã w Prôrë le na sezo. Je zwierzãcem wszëtkòżerném.^[2]

Hewòtny artikel òstôł napisóny przez òsobã jakô nie znaje perfektno kaszëbsczégò. Jãzëkòwô pòprôwnosc negò artikla wëmôgô werifikacëji.

Przëpisë

h

Przypisy

1. ↑ Heiko Bellman, Rodzinny atlas przyrody,warszawa 2008, ISBN 978-83-7243-606
2. ↑ http://www.lowiecki.pl/biologia/lis.php

Atuq

Atuq

Vulpes vulpes-

Puka atuq (Vulpes vulpes) nisqaqa huk aycha uquq ñuñuq uywam, Chinchay Awya Yalapi, Iwrupapi, Asyapipas kawsaq atuqmi, puka millmaqarayuq.

Pukyukuna

1. ↑ Macdonald, D.W. & Reynolds, J.C. 2008. Vulpes vulpes. IUCN 2010. Lista Roja de Especies Amenazadas IUCN. Version 2010.1. . 20 ñiqin ayriway killapi 2010 watapi rikusqa.

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqapi suyukunata uyarinakunatapas tarinki kaymantam: Puka atuq.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Puka atuq

Ang pulang soro (Vulpes vulpes), ang pinakamalaking ng mga totoong sorong, ay ang pinakamalaking heyograpikong hanay ng lahat ng mga miyembro ng orden sa Carnivora, na naroroon sa buong Panghilagang Hemispero mula sa Sirkulo ng Artiko sa Hilagang Aprika, Hilagang Amerika at Eurasia. Ito ay nakalista bilang hindi bababa sa pag-aalala sa pamamagitan ng IUCN. Ang hanay nito ay nadagdagan kasabay ng pagpapalaki ng tao, na ipinakilala sa Australya, kung saan ito ay itinuturing na nakakapinsala sa katutubong mammal at populasyon ng ibon.

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Reboi vai Rusked reboi vai Järgeline reboi (latinan kelel: Vulpes vulpes) om Koiranvuiččiden sugukundan (Canidae) lihansöi (Carnivora) imetaiživat, levitadud da kaikiš suremb erik Reboiden sugus. Hibjan piduz om 60..90 sm, veduz — 6..10 kg, händ om 40..60 sm pitte.

Levigandmižavaruz

Järgeline reboi om lujas levitadud: Evropan kaikel territorijal, Pohjoižes Afrikas (Egiptas, Alžiras, Marokos, pohjoižes Tunisas), Azijan surembas palas (Indijan pohjoižehesai, Kitain suvehesai i Indokitaihesai), Pohjoižamerikas arktižes zonaspäi Meksikan lahten pohjoižele randalesai. Reboi om akklimatiziruidud Avstralijas da leviganzi kaiked kontinentadme, päiči pohjoižiš rajoniš subekvatorialižen klimatanke. Ende biologad oma lugenuded, miše Amerikas eläb reboiden erine erik, no jäl'gmäižil aigoil se lugedas jo rusttan reboin alaerikoks.

Irdpol'ne nägu

Reboiden mujutuz da suruz oma sortukahad erazvuiččiš tahoiš; om 40..50 reboiden alaerikod. Pohjožele likkudes reboid lindäs surembikš da vauvhambikš, suvele — penembikš da tuhlakamban mujutusenke. Pohjoižrajoniš da mägiš paksus vasttas mugažo mustbur da mujutusen toižed melanistižed formad. Levitadud mujutuz om rusked sel'g, vauged pök da muzad käbälad. Reboil oma paksus burad ristha pojavad karvanšoidud sel'gäs da melaluil. Ühthižed eriližtundused: mustad korvad da vauged händanagjaine. Reboi om keskmäižen suruden mecživat čomakulun hibjanke, madaliden käbälidenke, pitkäčun kärzanke, teraviden korvidenke, pit'kän karvakahan händanke.

Reboiden karv zavodib lähtta uhokul da keväz'kul, lopib kezan keskuses. Sen jäl'ghe reboil kazvaškandeb jo tal'vkarv, kudamb formiruiše kül'mkuks-tal'vkuks. Kezakarv om harvamb da lühüdamb, tal'veline nahk — paksumb da rohlamb.

Elonlad

Kut händikaz-ki, reboi om monogamine živat, toižin sanoin, poigiše se vaiše ühten kerdan vodes. «Gon» oleskeleb tal'ven lopus. Noren jäl'gpol'ven kazvatusen täht hö kaidas süväd urud vai «ottas velgha» verhad urud toižil živatoilpäi. Kohtuz jätktase 44..58 päiväd, reboil sündudas 4..6 poigašt, hö imedas mamanmaidod 1..1,5 kun igähäsai da kazdas toižeks vodeks. Necil toižel vodel hö opendase tehta kaik, mi pidab teta reboile — ozutesikš, mecata.

Meclonduses reboid harvas elädas enamb 7 vot. Valdatomudes hö elädas 20..25 vot.

Ičtazvedand

Ku reboi om tünäs, ka se mäneb kohtha, jättab jäl'giden sel'ktoid čepid. Pöl'gästunu živat voib joksta lujas teravas, hüptel vai ani levigandes madme oigetud händanke.

Hüvä nühaind da kulemine oma reboin eduz. Nägemine om sättutoitud pimedusen arvoimižile — lujembaižen aktivižusen aigale. Reboi reagiruib varastamatomha likundha teravas äjiden lihansöjiden kartte. Živat tundištab mujuid hubin, päivänvauktuses eriližešti, sikš miše reboi voib, ozutesikš, tulda lähele ištujad vai seižujad likumata ristitud tulleipolespäi.

Sömine

Reboid tobjimalaz mecatas hämäral aigal da öidme. Pened nühtajad (rouhijad) oma reboin sömižen aluseks. Järedambad imetaiživatad, ozutesikš jänišad, mändas sömhä harvamb, hot' erašti reboi navedib tabata niid, jänišanpoigaižid eriližešti. Sured reboid voidas sorta kosulinpoigaižid. Lindud ei otkoi äjan sijad reboin sömižes, no lihansöi kaiken tacib hüppijan madme lindud, muniden panegen vai suugitomid lindunpoigid.

Letetazangištoil da pol'letetazangištoil reboid paksus püdeltas amfibijoid. Kanadas da Pohjoižpäivnouzmapol'žes Evropas reboid, kudambad elädas pidust' surid jogid, södas lohid, kudambad koldas kudondaigan jäl'ghe. Kezal reboid södas äjan bumbakoid da gavedid. Kazmussöm — fruktad da marjad — mülüdas reboiden sömižhe ani kaiktä, no ned eile päsömäks necen erikon täht.

Kävutand

Reboi om mectusen objektaks, znamasine živat nahkan samha. 19. voz'sadan lopus mustburan reboin sugu om sätud. Sid' selekcii da kodikoičend oli, ned ližaziba karvan ladud. Mustburan sugun pohjal sädihe äi toižid suguid: platinakaz, bakurianine, dakotine.

Mugažo reboid oma nühtajiden — villän kulutajiden — znamasižed söjad.

Reboihe sidotud vepsän muštatišed

• Häkätab kuti kezareboi.
• Kaikutte reboi ičeze händan kitäb.

Galerei

• Reboid lumes

• Reboin pämall'

• Reboi

Homaičendad

Irdkosketused

• Venäman sel'grodaižed živatad: Vulpes vulpes sevin.ru-saital. (ven.)

Reboi

Reboi tavalline libo ruskeikarvaine reboi (lat. Vulpes vulpes) on pedoimettäjii koirueläimien ruodukundua, suurin reboin alalajis.Rungan piduhus on 60-90 sm, hännän — 40-60 sm, massan miäry on 6-10 kiluo.

Levittämine

Tavalline reboi eläy kogo Jevroupan alovehel, pohjazes Afrikas (Jegiptu, Alžiru, Marokko, pohjaine Tunisu), Azias (pohjazeh Indiessah, suvizeh Kitaissah da Indokitaissah) da pohjazes Amerikas (Arktikan alovehes pohjazeh Meksikanan lahten rannikkoh sah). Reboidu viettih Avstralieh, kudamas se levitti kogo manderen alovehile, paiči pohjazii alovehii.

Enne oli semmoine mieli, ku Amerikas eläy erikoine reboin laji, ga nygöi ajatellah, ku tämä on ruskien reboin alalaji.

Ulgonägö

Reboin suurus da karvan väri eri paikois ollah erilazet; on olemas 40-50 eläimen lajii, täh luguh ei kuuluta pienimmät muvvot. Pohjazil alovehil reboit ollah suurembii da valgiembii, migu suvialovehil. Pohjazil alovehil voibi vastata mustalasmuzavanruskieloi da toizii reboloi. Puaksumbi reboin selgy on ruskei, vačču on valgei, mustat käbälät. Puaksuh selläl ollah muzavanruskiet junot, eläimel ollah mustat korvat da valgei hännän n’okkaine.

Reboi on keskisuuruttu, sil ollah hienosti kaunis rungu madaloil hoikil käbälil, venytty turbu, terävät korvat da pitky pehmikkäine händy.

Reboi algau vaihtua karvua tuhukuus-kevätkuus da lopettau kezän keskel. Tämän jälles eläimel rubieu kazvamah talvikarvu, kudamah reboi tävvelleh šuorivuu kylmykuus da talvikuus. Kezäkarvu on harvu da lyhyt, talvikarvu vastakkai on turbei da pehmikkäine.

Reboil on tarku korvu, sil ollah suuret korvat-lokatorat, kudamien avul eläin suau syömisty.

The reid tod (Vulpes vulpes) is the lairgest o the true tods an the maist abundant member o the Carnivora, bein distributit across the entire Northren Hemisphere frae the Arctic Circle tae North Africae, Central Americae an Asie. It is leetit as least concern bi the IUCN.^[1] Its range haes increased alangside human expansion, haein been introduced tae Australie, whaur it is conseedert harmfu tae native mammals an bird populations. Due tae its presence in Australie, it is includit amang the leet o the "warld's 100 worst invasive species".^[3]

The reid tod oreeginatit frae smawer-sized ancestors frae Eurasie in the Middle Villafranchian period,^[4] an colonised North Americae shortly efter the Wisconsin glaciation.^[5] Amang the true tods, the reid tod represents a mair progressive form in the direction o carnivory.^[6] Apart frae its lairge size, the reid tod is distinguished frae ither tod species bi its abeelity tae adapt quickly tae new environments. Despite its name, the species eften produces individuals wi ither colourins, includin albinos an melanists.^[6] Forty-five subspecies are currently recognised,^[7] which are dividit intae twa categories: the lairge northren tods, an the smaw, basal soothren tods o Asie an North Africae.^[6]

Reid tods are uisually thegither in pairs or smaw groups consistin o faimilies, sic as a matit pair an thair young, or a male wi several females haein kinship ties. The young o the matit pair remeen wi thair paurents tae assist in carin for new kits.^[8] The species primarily feeds on smaw rodents, tho it mey an aw target rabbits, gemme birds, reptiles, invertebrates^[6] an young ungulates.^[6] Fruit an vegetable matter is an aw eaten whiles.^[9] Awtho the reid tod tends tae kill smawer predators, includin ither tod species, it is vulnerable tae attack frae lairger predators, sic as woufs, coyotes, gowden jackals an medium- an lairge-sized felines.^[10]

The species haes a lang history o association wi humans, haein been extensively huntit as a pest an furbearer for mony centuries, as well as bein represented in human fowklair an meethologie. Acause o its widespread distribution an lairge population, the reid tod is ane o the maist important furbeirin ainimals hairstit for the fur tred.^{[11]:229–230} Too smaw tae pose a threat tae humans, it haes extensively benefitit frae the presence o human habitation, an haes successfully colonised mony suburban an urban auries. Domestication o the reid tod is an aw unnerwey in Roushie, an haes resultit in the domesticatit reid tod.

Description

Big

Reid tod (left) an corsac tod (richt) yawnin

The reid tod haes an elangatit bouk an relatively short limms. The tail, that is langer than hauf the bouk lenth^[6] (70 per cent o heid an body lenth),^[12] is fluffy an reaches the grund when in a staundin poseetion. Thair pupils are oval an vertically oriented.^[6] Nictitating membranes are present, but muive anly when the een are closed. The forepaws hae five deegits, while the hint feet hae anly fower an lack dewclaws.^[8] Thay are very agile, bein capable o jimpin ower 2-metre-high (6 ft 7 in) fences, an soum well.^[13] Vixens normally hae fower pairs o teats,^[6] tho vixens wi seiven, nine, or ten teats are nae uncommon.^[8] The testes o males are smawer than thae o Arctic tods.^[6]

Thair skults are fairly narrow an elangatit, wi smaw braincases. Thair canine teeth are relatively lang. Sexual dimorphism o the skult is mair pronoonced than in corsac tods, wi female reid tods tendin tae hae smawer skults than males, wi wider nasal regions an haurd palates, as well as haein lairger canines.^[6] Thair skults are distinguished frae thae o dugs bi thair narraer muzzles, less croudit premolars, mair slender canine teeth, an concave raither than convex profiles.^[8]

Dimensions

Reid tods are the lairgest species o the genus Vulpes.^[14] Houiver, relative tae dimensions, reid tods are much lighter than similarly sized dogs o the genus Canis. Thair limm banes, for ensaumple, wecht 30 percent less per unit aurie o bane than expected for similarly sized dogs.^[15] Thay display significant individual, sexual, age an geographical variation in size. On average, adults meisur 35–50 cm (14–20 in) heich at the shouder an 45–90 cm (18–35 in) in body lenth wi tails meisurin 30–55.5 cm (11.8–21.9 in). The lugs meisur 7.7–12.5 cm (3–5 in) an the hint feet 12–18.5 cm (5–7 in). Weights range frae 2.2–14 kg (5–31 lb), wi vixens teepically weighin 15–20% less nor males.^[16][17] Adult reid tods hae skults meisurin 129–167 mm (5.1–6.6 in), while thae o vixens meisur 128–159 mm (5.0–6.3 in).^[6] The forefoot prent measures 60 mm (2.4 in) in lenth an 45 mm (1.8 in) in weenth, while the hint fit prent measures 55 mm (2.2 in) lang an 38 mm (1.5 in) wide. Thay trot at a speed o 6–13 km/h (4–8 mph), an hae a maximum runnin speed o 50 km/h (30 mph). Thay hae a stride o 25–35 cm (9.8–13.8 in) when walkin at a normal pace.^[15]:36 North American reid tods are generally lightly biggit, wi comparatively lang bodies for thair mass an hae a heich degree o sexual dimorphism. British reid tods are heavily biggit, but short, while continental European reid tods are closer tae the general average amang reid tod populations.^[18] The lairgest reid tod on record in Great Britain wis a 17.2 kg (38 lb), 1.4-metre (4 ft 7 in) lang male, killed in Aberdeenshire, Scotland, in early 2012.^[19]

Fur

The winter fur is dense, saft, silky an relatively lang. For the northren tods, the fur is verra lang, dense an fluffy, but is shorter, sparser an coarser in soothren forms.^[6] Amang northren tods, the North American varieties generally hae the silkiest guard hairs,^[11]:231 while maist Eurasian reid tods hae coarser fur.^[11]:235 Thare are three main colour morphs; reid, siller/black an cross (see Mutations).^[12] In the teepical reid morph, thair coats are generally bricht reiddish-rusty wi yellowish tints. A stripe o waik, diffuse patterns o mony broun-reiddish-chestnut hairs occurs alang the spine. Twa additional stripes pass doun the shouder blades, which, thegither wi the spinal stripe, form a cross. The lawer back is eften a mottled sillery colour. The flanks are lighter coloured than the back, while the chin, lawer lips, throat an front o the chest are white. The remainin lawer surface o the bouk is daurk, broun or reiddish.^[6] Durin lactation, the belly fur o vixens mey turn brick reid.^[8] The upper pairts o the limms are rusty reiddish, while the paws are black. The frontal pairt o the face an upper neck is bricht brounish-rusty reid, while the upper lips are white. The backs o the lugs are black or brounish-reiddish, while the inner surface is whitish. The tap o the tail is brounish-reiddish, but lichter in colour than the back an flanks. The unnerside o the tail is pale grey wi a strae-coloured tint. A black spot, the location o the supracaudal gland, is uisually present at the base o the tail. The tip o the tail is white.^[6]

Mutations

Various reid fox colour mutations

White morph reid tods mey be distinguished frae Arctic tods bi thair 25% greater size, langer muzzles, an langer, pyntit lugs.^[20] This captive ensaumple shows the dark pigment o the een, neb, an lips that wad nae occur in an albino. Complete albinism in reid tods is rare and primarily occurs in soothren forest zones. teepically, albinism is accompanied bi deformations an uisually develops in years o insufficient fuid.^[6]

Atypical colourations in reid tods uisually represent stages taewart fou melanism,^[6] an maistly occur in cauld regions.^[9]

Senses

Reid tods hae binocular veesion,^[8] but thair sicht reacts mainly tae muivement. Thair auditory perception is acute, bein able tae hear black grouse changin roosts at 600 paces, the flicht o craws at 0.25–0.5 kilometres (0.16–0.31 mi) an the squeakin o mice at aboot 100 metres (330 ft).^[6] Thay are capable o locatin sounds tae within ane degree at 700–3,000 Hz, tho less accurately at higher frequencies.^[13] Thair sense o smell is guid, but waiker than that o specialised dogs.^[6]

Scent glands

Reid tods hae a pair o anal sacs lined bi sebaceous glands, baith o which open throu a single duct. The anal sacs act as fermentation chaumers in that aerobic an anaerobic bacteria convert sebum intae odorous compounds, includin aliphatic acids. The oval-shaped caudal gland is 25 mm (1.0 in) lang an 13 mm (0.51 in) wide, an reportedly smells o violets.^[6] The presence o fit glands is equivocal. The interdigital cavities are deep, wi a reiddish tinge an smell strangly. Sebaceous glands are present on the angle o the jaw an mandible.^[8]

Behaviour

A pair o European reid tods at the British Wildlife Centre, Surrey, Ingland

Social an territorial behaviour

Reid tods aither establish stable hame ranges within parteecular auries or are itinerant wi no fixed abode.^[15]:117 Thay uise thair urine tae merk thair territories.^[21] A male tod raises ane hint leg an his urine is sprayed forrit in front o him, whauras a female tod squats doun sae that the urine is sprayed in the grund atween the hint legs.^[22] Urine is an aw uised tae merk emptie cache steids, uised tae store foond fuid, as reminders nae tae waste time investigatin them.^{[15]:125 [23][24]} The uise o up tae 12 different urination posturs allous them tae precisely control the poseetion o the scent merk.^[25] Reid tods live in faimily groups sharin a jynt territory. In favourable habitats an/or auries wi law huntin pressur, subordinate tods mey be present in a range. Subordinate tods mey nummer ane or twa, whiles up tae aicht in ane territory. Thir subordinates coud be umwhile dominant ainimals, but are maistly young frae the previous year, that act as helpers in rearin the breedin vixen's kits. Alternatively, thair presence haes been explained as bein in response tae temporary surpluses o fuid unrelated tae assistin reproductive success. Non-breedin vixens will guard, play, gruim, provision an retrieve kits,^[8] an ensaumple o kin selection. Reid tods mey leave thair families ance thay reach adultheid if the chances o winnin a territory o thair ain are heich. If nae, thay will stay wi thair paurents, at the cost o postponin thair ain reproduction.^{[15]:140–141}

Reproduction an development

A pair o Cascade reid tods (V. v. cascadensis) matin

European reid tod kit in Oxfordshire

Reid tods reproduce ance a year in ware. Twa months prior tae oestrus (teepically December), the reproductive organs o vixens chynge shape an size. Bi the time thay enter thair oestrus period, thair uterine horns dooble in size, an thair ovaries grow 1.5–2 times lairger. Sperm formation in males begins in August–September, wi the testicles attainin thair greatest wecht in December–Februar.^[6] The vixen's oestrus period lasts three weeks,^[8] durin which the dog-tods mate wi the vixens for several days, eften in burraes. The male's bulbus glandis enlairges durin copulation,^[9] formin a copulatory tie which mey last for mair nor an oor.^[8] The gestation period lasts 49–58 days.^[6] Tho tods are lairgely monogamous,^[26] DNA evidence frae ane population indicated lairge levels o polygyny, incest an mixed paternity litters.^[8] Subordinate vixens mey acome pregnant, but uisually fail tae whelp, or hae thair kits killed postpartum bi aither the dominant female or ither subordinates.^[8]

The average litter size conseests o fower tae sax kits, tho litters o up tae 13 kits hae occurred.^[6] Lairge litters are teepical in auries whaur tod mortality is heich.^[15]:93 Kits are born blind, deif an tuithless, wi daurk broun fluffy fur. At birth, thay wecht 56–110 g (2.0–3.9 oz) an meisur 14.5 cm (5.7 in) in body lenth an 7.5 cm (3.0 in) in tail lenth. At birth, thay are short-legged, lairge-heidit an hae braid chests.^[6] Mothers remain wi the kits for 2–3 weeks, as thay are unable tae thermoregulate. Durin this period, the faithers or barren vixens feed the mithers.^[8] Vixens are very protective o thair kits, an hae been kent tae even fecht off terriers in thair defence.^[27]:21–22 If the mither dies afore the kits are independent, the faither taks ower as thair provider.^[27]:13 The kits' een open efter 13–15 days, durin which time thair ear canals open an thair upper teeth erupt, wi the lawer teeth emergin 3–4 days later.^[6] Thair een are initially blue, but chynge tae lammer at 4–5 weeks. Coat colour begins tae chynge at three weeks o age, whan the black ee streak appears. Bi ane month, reid an white patches are apparent on thair faces. Durin this time, thair lugs erect an thair muzzles elongate.^[8] Kits begin tae leave thair dens an experiment wi solit fuid brought bi thair parents at the age o 3–4 weeks. The lactation period lasts 6–7 weeks.^[6] Thair ooie coats begin tae be coatit bi shiny guard hairs efter 8 weeks.^[8] Bi the age o 3–4 months, the kits are lang-legged, narrow-chested an sinewy. Thay reach adult proportions at the age o 6–7 months.^[6] Some vixens mey reach sexual maturity at the age o 9–10 months, sicweys bearin thair first litters at ane year o age.^[6] In captivity, thair langevity can be as lang as 15 years, tho in the wild thay teepically dae nae survive past 5 years o age.^[28]

Denning behaviour

Side an abuin view o a reid tod den

Ootside the breeding season, maist reid tods favour livin in the open, in densely vegetated auries, tho thay mey enter burraes tae escape bad wather.^[8] Thair burraes are eften dug on hill or moontain slopes, ravines, bluffs, steep banks o watter bouks, ditches, depressions, gutters, in rock clefts an neglectur human environments. Reid tods prefer tae dig thair burraes on weel drained siles. Dens biggit amang tree ruits can last for decades, while thae dug on the steppes last anly several years.^[6] Thay mey permanently abandon thair dens durin mange ootbreaks, possibly as a defence mechanism against the spreid o disease.^[8] In the Eurasie desert regions, tods mey uise the burraes o woufs, porcupines an ither lairge mammals, as weel as thae dug bi gerbil colonies. Compared tae burraes biggit bi Arctic tods, badgers, marmots an corsac tods, reid tod dens are nae overly complex. Red tod burraes are dividit intae a den an temporary burraes, that conseest anly o a smaw passage or cave for concealment. The main entrance o the burrae leads dounwart (40–45°) an braidens intae a den, frae which numerous side tunnels brainch. Burrae deepth ranges frae 0.5–2.5 metres (1 ft 8 in–8 ft 2 in), rarely extendin tae grund watter. The main passage can reach 17 m (56 ft) in lenth, staundin an average o 5–7 m (16–23 ft). In spring, reid tods clear thair dens o excess sile throu rapid muivements, first wi the forepaws then wi kickin motions wi thair hint legs, throwin the discairdit sile ower 2 m (6 ft 7 in) frae the burrae. Whan kits are born, the discairdit debris is trampled, sicweys formin a spot whaur the kits can play an receive fuid.^[6] Thay mey share thair dens wi woodchucks^[9] or badgers.^[6] Unlik badgers, that fastidiously clean thair yirds an defecate in latrines, reid tods habitually leave pieces o prey aroond thair dens.^[27]:15–17> The average sleep time o a captive reid tod is 9.8 oors per day.^[29]

Communication

Body language

A European reid fox (V. vulpes crucigera) in an inquisitive posture

A European reid fox (V. vulpes crucigera) in an alert posture

Red tod body leid conseests o movements o the lugs, tail an postures, wi thair body markings emphasisin certaint gestures. Postures can be dividit intae aggressive/dominant an fearful/submissive categories. Some postures mey blend the twa thegither.^[15]:42–43

A pair of Wasatch moontain tods (V. v. macroura) squabblin

Inquisitive tods will rotate an flick thair lugs whilst sniffin. Playfu individuals will perk thair lugs an rise on thair hind legs. Male tods courtin females, or efter successfully evictin intruders, will turn thair lugs outwardly, an raise thair tails in a horizontal poseetion, wi the tips raised upward. When afraid, reid tods grin in submission, archin thair backs, curvin thair bouks, crouchin thair legs an lashin thair tails back an forth wi thair lugs pyntin backwards an pressed against thair skults. When merely expressin submission tae a dominant ainimal, the postur is seemilar, but wioot archin the back or curvin the bouk. Submissive tods will approach dominant ainimals in a law posture, sae that thair muzzles reach up in greetin. Whan twa evenly matched tods confront each ither ower fuid, thay approach each ither sideways an push against each ither's flanks, betrayin a mixture o fear an aggression throu lashin tails an arched backs wioot crouchin an pullin thair lugs back wioot flattenin them against thair skults. When launchin an assertive attack, reid tods approach directly rather than sideways, wi thair tails aloft an thair lugs rotated sideways.^[15] Durin sic fechts, reid tods will staund on each ither's upper bodies wi thair forelegs, uisin open mouthed threats. Sic fights teepically anly occur amang juveniles or adults o the same sex.^[8]

Vocalisations

Reid tods hae a wide vocal range, an produce different soonds spannin five octaves, which grade intae each ither.^[15]:28 Recent analyses identify 12 different soonds produced bi adults an 8 bi kits.^[8] The majority o sounds can be dividit intae "contact" an "interaction" calls. The umwhile vary accordin tae the distance atween individuals, while the latter vary accordin tae the level o aggression.^[15]:28

• Contact calls: The maist commonly heard contact caw is a three tae five syllable berkin "wow wow wow" sound, which is eften made bi twa tods approachin ane anither. This caw is maist frequently heard frae December tae Februar (when thay can be confused wi the territorial calls o tawny ouls). The "wow wow wow" caw varies accordin tae individual; captive tods hae been recordit tae answer pre-recorded calls o thair pen-mates, but nae thae o strangers. Kits begin emittin the "wow wow wow" caw at the age o 19 days, when cravin attention. When reid tods draw close thegither, thay emit trisyllabic greetin warbles seemilar tae the cluckin o chickens. Adults greet thair kits wi gruff huffin noises.^[15]:28
• Interaction calls: When greetin ane anither, reid tods emit heich pitched whines, parteecularly submissive ainimals. A submissive tod approached bi a dominant ainimal will emit a ululatin siren-lik shriek. Durin aggressive encounters wi conspecifics, thay emit a throaty rattlin sound, seemilar tae a ratchet, cried "gekkering". Gekkerin occurs maistly durin the courtin season frae rival males or vixens rejectin advances.^[15]:28

Anither caw that daes nae fit intae the twa categories is a lang, drawn oot, monosyllabic "waaaaah" sound. As it is commonly heard durin the breedin saison, it is thocht tae be emittit bi vixens summonin males. When danger is detectit, tods emit a monosyllabic berk. At close quarters, it is a muffled coch, while at lang distances it is shairper. Kits mak warblin whimpers when nouricin, thir calls bein espeicially lood whan thay are dissatisfied.^[15]:28

Ecology

Diet, huntin an feedin behaviour

Reid tod wi coypu

Reid tods are omnivores wi a heichly varied diet. Research conducted in the umwhile Soviet Union showed reid tods consuming ower 300 ainimal species an a few dozen species o plants.^[6] Thay primarily feed on smaw rodents lik voles, mice, grund squirrels, hamsters, gerbils,^[6] widchucks, pocket gophers an deer mice.^[9] Seicontar prey species include birds (wi passeriformes, galliformes an watterfoul predominatin), leporids, porcupines, raccoons, opossums, reptiles, insects, ither invertebrates an flotsam (marine mammals, fish an echinoderms).^[6][9] On very rare occasions, tods mey attack young or smaw ungulates.^[6] Thay teepically target mammals up tae aboot 3.5 kg (7.7 lb) in wecht, an thay require 500 grams (18 oz) o fuid daily.^[13] Reid tods readily eat plant material, an in some auries fruit can amoont tae 100% o thair diet in hairst. Commonly consumed fruits include blueberries, blackberries, raspberries, cherries, persimmons, mulberries, aiples, ploums, grapes, an aicorns. Ither plant material includes gresses, sedges an tubers.^[9]

Reid tods are implicatit in the predation o gemme an sang birds, hares, rabbits, muskrats, an young ungulates, parteecularly in preserves, reserves, an huntin farms whaur grund nestin birds are pertectit an raised, as weel as in poutrie ferms.^[6]

While the popular consensus is that olfaction is verra important for huntin,^[30] twa studies that experimentally investigated the role o olfactory, auditory, an visual cues foond that visual cues are the maist important ones for huntin in reid tods^[31] an coyotes.^[32][33]

Reid tods prefer tae hunt in the early morn oors afore sunrise an late even.^[6] Awtho thay teepically forage alone, thay mey aggregate in resoorce-rich environments.^[28] When huntin moose-lik prey, thay first pinpynt thair prey's location bi soond, then leap, sailin heich abuin thair quarry, steerin in mid-air wi thair tails, afore laundin on target up tae 5 metres (16 ft) awey.^[1] Thay teepically anly feed on carrion in the late even oors an at nicht.^[6] Thay are extremely possessive o thair fuid an will defend thair catches frae even dominant ainimals.^[15]:58 Reid tods mey occasionally commit acts o surplus killin; in ane breeding season, fower tods war recordit tae hae killed aroond 200 pirr-maws ilk, wi peaks during dark, windy oors when fleein conditions war unfavorable. Losses tae poultry an penned gemme birds can be substantial acause o this.^[8][15]:164 Reid tods seem tae dislik the taste o moles but will nanetheless catch them alive an present them tae thair kits as playthings.^[15]:41

A 2008–2010 study o 84 reid tods in the Czech Republic an Germany foond that successfu huntin in lang vegetation or unner snaw appeared tae involve an alignment o the tod wi the Yird's magnetic field.^[34][35]

Enemies an competitors

Reid tod confrontin a grey tod

Gowden eagle feedin on reid tod

Tod challengin twa badgers

Reid tods teepically dominate ither tod species. Arctic tods generally escape competeetion frae reid tods bi leevin forder north, whaur fuid is too scarce tae support the lairger-bodied reid species. Awtho the reid species' northren leemit is linked tae the availability o fuid, the Arctic species' soothren range is leemitit bi the presence o the umwhile. Red an Arctic tods war baith introduced tae awmaist every island frae the Aleutian Islands tae the Alexander Archipelago during the 1830s–1930s bi fur companies. The reid tods invariably displaced the Arctic tods, wi ane male reid tod haein been reportit tae hae killed aff aw resident Arctic tods on a smaw island in 1866.^[15] Whaur thay are sympatric, Arctic tods mey an aw escape competeetion bi feedin on lemmings an flotsam, rather than voles, as favoured bi reid tods. Baith species will kill ilk ither's kits, gien the opportunity.^[6] Reid tods are serious competitors o corsac tods, as thay hunt the same prey aw year. The reid species is an aw stranger, is better adapted tae huntin in snaw deeper than 10 cm (4 in) an is mair effective in huntin an catching medium tae lairge-sized rodents. Corsac tods seem tae anly outcompete reid tods in semi-desert an steppe auries.^[6][36] In Israel, Blanford's tods escape competeetion wi reid tods bi restricting themselves tae rocky cliffs an actively avoiding the open plains inhabited bi reid tods.^[15]:84–85 Reid tods dominate kit an swift tods. Kit tods uisually avyde competeetion wi thair lairger cousins bi livin in mair arid environments, tho reid tods hae been increasin in ranges umwhile occupied bi kit tods due tae human-induced environmental changes. Reid tods will kill baith species, an compete for fuid an den sites.^[9] Grey tods are exceptional, as thay dominate reid tods whauriver thair ranges meet. Historically, interactions atween the twa species war rare, as grey tods favoured hivily widdit or semiarid habitats as opponed tae the open an mesic ones preferred bi reid tods. Houiver, interactions hae acome mair frequent due tae deforestation allouin reid tods tae colonise grey tod-inhabitit auries.^[9]

Woufs mey kill an eat reid tods in disputes ower carcasses.^[6][37] In auries in North America whaur reid tod an coyote populations are sympatric, tod ranges tend tae be locatit ootside coyote territories. The principal cause o this separation is believed tae be active avoidance o coyotes bi the tods. Interactions atween the twa species vary in naitur, ranging frae active antagonism tae indifference. The majority o aggressive encounters are initiated bi coyotes, an thare are few reports o reid tods actin aggressively toward coyotes except when attacked or when thair kits war approached. Tods an coyotes hae whiles been seen feedin thegither.^[38] In Israel, red tods share thair habitat wi golden jackals. Whaur thair ranges meet, the twa canids compete due tae near identical diets. Tods ignore jackal scents or tracks in thair territories, an avyde close physical proximity wi jackals themselves. In auries whaur jackals acome very abundant, the population o tods decreases significantly, apparently acause o competitive exclusion.^[39]

Reid tods dominate raccoon dogs, whiles killin thair kits or bitin adults tae daith. Cases are kent o tods killin raccoon dogs entering thair dens. Baith species compete for mouse-lik prey. This competeetion reaches a peak during early spring, when fuid is scarce. In Tartaria, red tod predation accounted for 11.1% o daiths amang 54 raccoon dogs, an amounted tae 14.3% o 186 raccoon dog daiths in north-wastren Roushie.^[6]

Reid tods mey kill smaw mustelids lik weasels,^[9] stone martens,^[40] pine martens, stoats, kolonoks, polecats an young sables. Eurasian badgers mey live alongside reid tods in isolated sections o lairge burrows.^[6] It is possible that the twa species tolerate each ither oot o mutualism; tods provide badgers wi fuid scraps, while badgers maintain the shared burrow's cleanliness.^[27]:15 Houiver, cases are kent o badgers drivin vixens frae thair dens an destroying thair litters wioot eatin them. Wolverines mey kill reid tods, eften while the latter are sleeping or near carrion. Tods in turn mey kill unattended young wolverines.^[6]

Reid tods mey compete wi striped hyenas on lairge carcasses. Reid tods mey gie wey tae hyenas on unopened carcasses, as the latter's stranger jaws can easy tear open flesh that is too tough for tods. Tods mey harass hyenas, uisin thair smawer size an greater speed tae avyde the hyena's attacks. Whiles, tods seem tae deliberately torment hyenas even when thare is no fuid at stake. Some tods mey mistime thair attacks, an are killed.^[15]:77–79 Fox remains are eften foond in hyena dens, an hyenas mey steal tods frae traps.^[6]

In Eurasia, red tods mey be preyed upon bi leopards, caracals an Eurasian lynxes. The lynxes chase reid tods intae deep snaw, whaur thair langer legs an lairger paws gie them an advantage ower tods, especially when the depth o the snaw exceeds ane metre.^[6] In the Velikoluki district in Roushie, red tods are absent or are seen anly occasionally whaur lynxes establish permanent territories.^[6] Researchers consider lynxes tae represent considerably less danger tae reid tods than wolves dae.^[6] North American felid predators o reid tods include cougars, Canadian lynxes an bobcats.^[12] Occasionally, lairge raptors sic as Eurasian eagle owls will prey on young tods,^[41] while golden eagles hae been kent tae kill adults.^[42]

Range

Multicolored North American reid fox

Reid tods are wide-rangin ainimals, whose range covers nearly 70 million km² (27 million sq mi). Thay are distributed across the entire Northren Hemisphere frae the Arctic Circle tae North Africa, Central America, an Asia. Thay are absent in Iceland, the Arctic islands, some pairts o Siberia, an in extreme deserts.^[1]

Reid tods are nae present in New Zealand an are clessed as a "prohibited new organism" unner the Hazardous Substances and New Organisms Act 1996, preventin them frae bein imported.^[43]

Australie

In Australie, 2012 estimates indicate that thare are mair nor 7.2 million^[44] reid tods wi a range extendin throughout maist o the continental mainland.^[15]:14 The species became established in Australia throu successive introductions bi settlers in 1830s in the Breetish colonies o Van Diemen's Laund (as early as 1833) an the Port Phillip District o New South Wales (as early as 1845) for the purpose o the tradeetional Inglis sport o tod huntin. A permanent tod population wis nae established on the island o Tasmanie an it is widely held that thay war ootcompetit bi the Tasmanian deil.^[45] On the mainland, houiver, the species wis successfu as an apex predator. It is generally less common in auries whaur the dingo is mair prevalent, houiver it haes, primarily throu its burraein behaviour, achieved niche differentiation wi baith the feral dog an the feral cat. As sic it haes acome ane o the continent's maist invasive species. The reid tod haes been implicated in the extinction an decline o several native Australian species, parteecularly thae o the faimily Potoroidae includin the desert rat-kangaroo.^[46] The spread o reid tods across the soothren pairt o the continent haes coincided wi the spread o rabbits in Australia an corresponds wi declines in the distribution o several medium-sized grund-dwellin mammals, includin brush-tailed bettongs, burraein bettongs, rufous bettongs, bilbys, numbats, bridled nailtail wallabys an quokkas.^[47] Most o thir species are nou leemitit tae auries (sic as islands) whaur reid tods are absent or rare. Local eradication programs exist, awtho eradication haes proven difficult due tae the dennin behaviour an nocturnal huntin, sae the focus is on management wi the introduction o state bounties.^[48] Accordin tae the Tasmanian govrenment, reid tods war introduced tae the previously fox-free island o Tasmania in 1999 or 2000, posin a significant threat tae native wildlife includin the eastern bettong, an an eradication program conducted bi the Tasmanian Department of Primary Industries and Water haes been established.^[49]

Sardinie

The oreegin o the Sardinian ichnusae subspecies is uncertaint, as it is absent frae Pleistocene deposits in thair current hqmeland. It is possible it oreeginatit durin the Neolithic follaein its introduction tae the island bi humans. It is likely then that Sardinian tod populations stem frae repeatit introductions o ainimals frae different localities in the Mediterranean. This latter theory mey expleen the subspecies' phenotypic diversity.^[50]

Diseases and parasites

European reid fox wi mange

Reid tods are the maist important rabies vector in Europe. In Lunnon, arthritis is nae uncommon in tods, bein parteecularly frequent in the spine.^[8] Tods mey be infectit wi leptospirosis an tularemia, tho thay are nae overly susceptible tae the latter. Thay mey an aw faw ill frae listeriosis an spirochetosis, as well as actin as vectors in spreadin erysipelas, brucellosis an tick-borne encephalitis. A mysterious fatal disease near Lake Sartlan in the Novosibirsk Oblast wis noted amang local reid tods, but the cause wis undetermined. The possibility wis considered that it wis caused bi an acute form o encephalomyelitis, which wis first observed in captive bred siller tods. Individual cases o tods infected wi Yersinia pestis are kent.^[6]

Reid tods are nae readily prone tae infestation wi flechs. Species lik Spilopsyllus cuniculi are probably anly caught frae the tod's prey species, while others lik Archaeopsylla erinacei are catcht whilst traivellin. Flechs that feed on reid tods include Pulex irritans, Ctenocephalides canis an Paraceras melis. Ticks sic as Ixodes ricinus an I. hexagonus are nae uncommon in tods, an are teepically foond on nouricin vixens an kits still in thair yirds. The louse Trichodectes vulpis specifically targets tods, but is foond infrequently. The mite Sarcoptes scabiei is the maist important cause o mange in reid tods. It causes extensive hair loss, stairtin frae the base o the tail an hindfeet, then the rump afore muivin on tae the rest o the body. In the feenal stages o the condeetion, tods can lose maist o thair fur, 50% o thair body wecht an mey gnaw at infected extremities. In the epizootic phase o the disease, it uisually takes tods fower months tae die efter infection. Ither endoparasites include Demodex folliculorum, Notoderes, Otodectes cynotis (which is frequently foond in the ear canal), Linguatula serrata (which infects the nasal passages) an ringworms.^[6]

Up tae 60 helminth species are kent tae infect tods in fur farms, while 20 are kent in the wild. Several coccidian species o the genera Isospora an Eimeria are an aw kent tae infect them.^[6] The maist common nematode species foond in tod guts are Toxocara canis an Uncinaria stenocephala, Capillaria aerophila^[51] an Crenosoma vulpis, the latter twa infect thair lungs. Capillaria plica infect the tod's bledder. Trichinella spiralis rarely affects them. The maist common tapeworm species in tods are Taenia spiralis an T. pisiformis. Others include Echinococcus granulosus an E. multilocularis. Eleven trematode species infect reid tods,^[8] includin Metorchis conjunctus.^[52]

References

Rieban (Vulpes vulpes) lea Davviriikkain dábáláš ruksesruškes beanaealli. Dat lea viidásepmosit leavvan eatnan alde ealli fuođđu: dat eallá measta olles Davvi-Amerihkás ja Eurásias. Maiddái Davvi-Afrihkás leat muhtin veardde riebanat.

Ovddeš áigge bivde ollu riebaniid dan náhki geažil, ja erenoamážit riebanat, main lei čáppa ivdni, ledje divrras gávpegálvvut jahkečuđiid áigge, earret eará čáhppesrieban, silbarieban ja oalát jievja rieban, mas ledje rukses čalmmit.

De Roude Fuuss (Vulpes vulpes) ass e Fleeschfrësser aus der Famill vun den hondsaartegen Déieren. Hien ass doduerch Famill mat de Wëllef, den Hënn, de Schakalen an de Kojoten.

Liewensraum

De Fuuss gehéiert zu deene Mamendéieren déi op der Welt am wäitste verbreet sinn. E kënnt praktesch op der ganzer Nordhallefkugel vir an zanter dem 19. Joerhonnert ass en och an Australien ze fannen. An de Bierger fënnt een de Fuuss bis op 1.800 Meter an ausnahmsweis souguer bis op 4.000. De Fuuss huet eng grouss Upassungsfäegkeet, a sou fënnt een e sou gutt an de Bëscher wéi op der Gewan, awer och a Mueren an e kënnt bis an d'Dierfer an d'Stied eran. Et ass deemno e Kulturfolger deen och zu Lëtzebuerg iwwerall ze fannen ass.

Liewensweis

D'Sozialverhale vun de Fiiss ass ganz verschidden a flexibel an ännert mam Liewensraum a mat de Liewenskonditiounen. Et gëtt keng Aussoen iwwer en Territorialbehuelen a se schéngen nëmme ganz labber sozial organiséiert ze sinn. An der Reegel begéint ee s'eleng, a si si besonnesch bei der Fudderjuegd Eenzelgänger. Zesumme gesäit ee Fiiss héchstens an der Ranzzäit an deelweis bei der Opzuucht vun de Welpen. E Ruddelverhale wéi bei de Wëllef, fir z. B. zesummen ze joen oder den Territoire ze verdeedege gëtt et bei de Fiiss net. Familljeverbänn goufe bis elo nëmmen op der brittescher Insel observéiert.

Déi grouss Flexibilitéit vum Fuuss huet och d'Resultater vun de veschidde Moossname fir d'Populatioun erofzesetzen, besonnesch bei der Tollwutbekämpfung an den 1960er an 1970er Joren, op e strikte Minimum reduzéiert. D'Baubegasung huet kee grousst Resultat bruecht, well d'Fiiss déi meescht Zäit guer net am Bau sinn. De Bau gëtt nëmme bewunnt wa ganzt schlecht Wieder ass, am Wanter wann den éischte Schnéi fält, wärend der Ranzzäit an an der Zäit wou déi Jong eropwuessen. Den haaptsächlech nuetsaktive Fuuss zitt sech am Dag an e protegéierte Leeër zréck, wéi Mullen am Bësch oder am Gestrëpps a rascht dann do.

Fortplanzung

E jonke Fuuss

Och wann d'Féchsin am Januar / Februar nëmmen e puer Deeg hëtzeg ass, sou dauert awer déi ganz Ranzzäit e puer Wochen. D'Féchsin gëtt an där Zäit vum Ridd courtiséiert, deen op Schratt an Tratt bei hir bleift. D'Koppelung ka bis zu 30 Minutten daueren, a geschitt meeschtens am Bau. D'Féchsin dréit tëscht 51 an 53 Deeg an déi Jong komme gewéinlech tëscht Enn Mäerz a Mëtt Mee op d'Welt. E Worf huet tëscht 3 a fënnef, och alt mol sechs Jonker, déi e bronggroe Pelz an d'Gréisst vun engem Maulef hunn. Duerno ginn d'Welpen op d'mannst 8 Woche vun der Mudder geniert an an där Zäit schleeft de Ridd d'Fudder erbäi. No ongeféier dräi Woche fänken déi Kleng un Zänn ze maachen. Vun do u friesse se dann am Ufank Fleesch dat déi Al virverdaut hunn an nees erausgewiergt hunn. Um Enn vun der Nierperiod fänken déi Jonk scho kleng Déieren, besonnesch Insekten. Déi Jonk bleiwen da bis August, och alt mol bis an de Februar, bei der Mudder, a fänken dann un hiert eegent Revéier ze sichen.

Ausgesinn

Säin typescht Ausgesinn huet de Fuuss haaptsächlech wéinst sengem roude Pelz dee vu wäissen a schwaarze Partien ënnerbrach ass. D'ënnescht Gebéck, d'Strass an d'Broscht an dacks d'Schwanzspëtzt si wäiss. D'Récksäit vun den Oueren, d'Patten an déi viischt Säit vun de Leef si schwaarz gefierft. Nieft der typescher rouder Faarf gëtt et der awer och déi ganz hell gefierft kënne sinn, oder bis bal schwaarz (Kuelebrenner). Am Hierscht kritt de Fuuss en décke Wanterpelz deen en nees am Fréijoer verléiert an da méi e kuerze Summerpelz kritt.

De Fuuss gëtt ongeféier 1,30 Meter laang a kritt eng Schëllerhéicht vu ronn 40 cm. De buuschtege Schwanz mécht ronn en Drëttel vun der Längt aus.

D'Mudder (Féchsin) ass am grousse Ganze méi kleng wéi de Ridd a weit an der Moyenne 5 kg. De Ridd gëtt tëscht 6 an 10 kg schwéier.

De Fuuss gëtt gewéinlech 2 bis 4 Joer al, awer a Gefaangenschaft kënne se bis 12 Joer al ginn.

De Fuuss ass en Iwwerdréier vun der Tollwut an de Wiert vum Fuussbandwuerm, deem seng Larven, wa se vum Mënsch opgeholl ginn, déi liewensgeféierlech Alveolär Echinokokkos ausléisen.

Ausdréck

• de Fuuss maust, e fänkt Mais déi on onse Géigenden 90% vu senger Grondernierung ausmaachen.
• de Fuuss jäizt, jault oder kräischt, e billt net.

De Fuuss zu Lëtzebuerg

Vum Abrëll 2015 u gouf d'Juegd op de Fuuss zu Lëtzebuerg fir d'éischt verbueden. An deenen zwéi Joer duerno, an och 2019 gouf de Verbuet jee ëm ee Joer verlängert.^[1][2]

2016 gouf gemellt, datt beim Ënnersiche vun 148 Kadavere vu Fiiss - déi meescht vun hinne waren op der Strooss iwwerfuer ginn - festgestallt gouf, datt een Drëttel vun hinne mam Fuussbandwuerm parasitéiert war an datt kee mat der Tollwut infizéiert war.^[1]

Literatur

• Füchse in Luxemburg 76 Säiten, Naturverwaltung Lëtzebuerg, 2015.

Um Spaweck

Referenzen an Notten

1. ↑ ^{1,0 1,1} jug, 2016. Fuchsjagdverbot um ein Jahr verlängert. Staatssekretär Camille Gira: Keine negativen Auswirkungen festgestellt. Luxemburger Wort vum 15. Dezember 2016, S. 22
2. ↑ Luxemburger Wort vum 12. Februar 2019, S. 19

Rûvî, rêvî an jî rovî (Vulpes vulpes), cureyekî guhandarên goştxwer ji cinsê Vulpes û ji xêzan an famîleya kûçikan (Canidae) e, her wekî gurg, wawik û segên kedî. Rûvî rawirekî nîvmezin e û tevî ku kurkê rûviyê Kurdistanê bi giştî sor e jî, li cihên din cinsên bi rengê spî an reş (zîvîn) jî hene.

Belavbûn

Rûvî, li bilî Zêlanda Nû, Madagaskar û çend giravên din, li hemû parzemînên cîhanê hene.

Şayes

Xwarin

Pirbûn

Taksonomî

Binêre

• Rûviyê Kurdistanê

Çavkanî

A ruad foos (foos) (Vulpes vulpes) hiart tu at kategorii faan a hünjer an as en tetjdiart.

Bilen

• Ruad foos

• Skrook faan Vulpes vulpes

Ta'n shynnagh (veih sionnach ny Yernish), shynnagh ruy ny heeintagh 'sy chynney Canidae ta çheet ass America Hwoaie as yn Oaraishey dy dooghyssagh, myrane lesh twoaie yn yn Affrick. T'eh ny ghooie jeh'n çhynnagh ta smoo er enney, as rere shen, t'eh er fys myr y "shynnagh" dy cadjin. V'eh currit stiagh 'syn Austrail ayns y 19-oo eash. Myr ta'n ennym coyrlaghey da, ta daah ruy-dhone er y fynney echey.

Ta'n shynnagh ruy ny horçh jeh'n çhynnagh ta smoo lheeadagh as smoo earrooagh, veih ny curree slystagh ayns ny Steatyn Unnaneysit, gys ny tundraghyn Alpagh er Ard-chlaare Tibet, agh cha nel eh ry-gheddyn ayns buill ennagh ayn lheid as Thalloo yn Eeast, Greenlynn, yn Eeslynn, Ellanyn ny Geyrragh, as Mannin.

Tha an sionnach^[1] (iolra: sionnaich) 'na shineach ann an teaghlach nan con, (Laideann: Vulpes vulpes). Theirear am madadh-ruadh ris agus ann an sgeulachdan à beul-aithris, canar Gille-nan-car ris cuideachd. Tha a dhath donn, a bheul biorach, a chluasan àrd agus dìreach, agus earball fada dosach, agus breac. 'S e 'cuilean sionnaich' a chanas ri sionnach òg.^[1]

Àite-còmhnaidh

Tha an toll sam bheil e a' gabhail còmhnaidh am bitheanta fon talamh no ann an sgeirean chreag.

Beathachadh

'S e is biadh dhan t-sionnach, a' mhaigheach, an coinean, cearcan agus eunlaith de gach seòrsa. Ithidh e mar an ceudna faimh, radanan, agus luchan; agus tha e ro dhèidheil air ùbhlan agus air gach gnè meas.

Gnàthachadh

Chan fhàg an sionnach a gharadh gu feasgar; agus an sin thèid e a-mach air feadh nan coilltean agus an fhearainn airson cobhartaich, agus fanaidh e a-muigh gu madainn. Ged a tha e ro dhìobhalach am measg eunlaith agus uan, tha e a' dèanamh feum mòr le bhith a' cur às do iomadh creutair millteach agus gràineil. Ann an Iapan, measar mar Dhiadhachd an fhogharaidh e, beathach a tha a' dìon bàrr an ruis.

Tha an sionnach ro innleachdach a chum breith air a chobhartach, agus chum a nàimhdean a sheachnadh. Tha seo cho aithnichte do gach neach is gun abrar mar ghnàth-fhacal ri duine carach agus cuilbheartach, "Gum bheil e cho seòlta ris an t-sionnach." 'S iomadh sgeul a dh'innsear mu thimcheall an t-sionnaich agus mu thimcheall nan innleachdan a tha e a' gnàthachadh a mhealladh a nàimhdean.

Ann an iomadh àite den domhain, tha an sionnach a' toirt mòr-shùgradh agus aighear do luchd-seilg. Chasgadh ruaig an t-sionnaich ann an Alba ann an 2002, agus ann an Sasann 's a' Chuimrigh air Gearran 18, 2005. Roimhe sin ann an Sasann, bhiodh na sealgairean a' marcachd an dèidh an t-sionnaich, agus ga ruagadh le madaidhean; ach is tric a sgìthicheas e na coin, na h-eich agus na sealgairean; agus faodaidh e bhith, an dèidh dhaibh a leantainn car leth-cheud mìle, gun toir e an car asta mu dheireadh - gun ruig e ionad falach èiginn, agus gun tèarainn e a bheatha.

Abairtean mu dheidhinn Sionnaich

• Cho seòlta ri Sionnach.
• Cho carach ris a' mhadadh ruadh.
• Caoidh an t-sionnaich air a' chaora mhairbh, nach do rug i an t-uan mun do dh' fhalbh i.
• Is math an latha a nì a' madadh-ruadh searmoin.

Iomraidhean

1. ↑ ^{1.0 1.1} An Seotal: Briathrachas Gàidhlig air-loidhne airson teagasg tro mheadhan na Gàidhlig anns an àrd-sgoil. Leughte 9 Faoi. 2015

A Volpe (o Volpi, o ancu Vulpi) (Vulpes vulpes, Linnaeus 1758), ancu chjamata Volpe cumuna hè una spezia di mammiferu chì face partita di a famiglia di i Canidae.

Caratteristiche fisiche

A volpe hè codilonga (a coda pò misurà sin'à 50 cm). U culore di l'animale hè russicciu, ma varieghja secondu e spezie è e staghjone. U pesu di a volpe varieghja trà 5 è 8 kilò.

I vulpachjoni

Distribuzione

Areale di distribuzione

A volpe hè cumuna in a maiò parte di l' Europa. U più suvente, si trova in e fureste muntagnole o in e pinete piaghjinche.

Altre spezie

Altre spezie di volpe sò:

• a Volpe bianca (Alopex lagopus)
• a Volpe grisgia (Urocyon cinereoargenteus)
• (Vulpes chama)
• a Volpe pigmea (Vulpes velox)
• a Volpe americana (Vulpes velox)
• a Volpe cama (Vulpes chama)
• a Volpe di u Bengala (Vulpes bengalensis)

In Corsica

Esiste in Corsica una sottu spezia di volpe, diffarente di a volpe cumuna: Vulpes vulpes ichnusae. Issa sottuspezia di volpe hè endemica di a Corsica è di a Sardegna.

Citazione

A volpe hè mintuvata à spessu in i pruverbii è in e buccate corse. Per esempiu:

• A volpe perde u pelu ma micca u viziu.
• Di u cateddu tontu, a volpi si ni sfaci.
• Quandu u ghjacaru invechja, a volpi li piscia addossu.

Da vede dinò

• u Lupu
• u Lupu Grisgiu
• u Licaone
• Vulpes vulpes ichnusae: a sottuspezia di volpe di Corsica è Sardegna

Galleria d'imagine

Vossn zyn de grotste roofdiern die vôornkommn in West-Vloandern. Ze zyn deur vele menschn (zeker dedie die henn henn) nie geirn ezien omdan ze e slichte reputoasche en voun zounder reedns olle kiekns in en hennekot dôod te bytn.

Leefgebied

Vossn kommn vôorn in Nôord-Amerika, hêel Europa (buutn Ysland), 't nôordn van Afrika en bykan hêel Azië. In Australië zyn z'uutezet voun de keuneploage die der wos (ouk achter dan dedie uutezet zyn deur de menschn voun derup te joagn), mo ze pakkn buutn keuns ouk e masse endemische bêestn, die verre ollemoale vele troagerder zyn of keuns. Ezô zyn der ol e masse bêestn die 't moelik henn. Zest zounder de grôte populoasche in Australië, is er gin êen landroofdier met zuk e grôte verspreidienge lik de rôodn vos.

Van biotoop leevn vossn eigentlik overol. Ze leevn in oopn land en in busschn, mor oundertusschn leevn der ouk ol e masse in de mêeste grôte steedn.

Leevnswyze

Teetn

Vossn eetn lik dan ze leevn: ze zyn van nietnt vies. Z'eetn olle sôortn bêestn (veugels lik fazantn, muuzn en rattn, keuns en hoazejoungn en zest grôte kevers. Z'eetn ouk oas en fruut (lik beiers)).

An ze joagn, doen ze dadde mêestol ollêne en oul hier mêestol a 't schemert of ol dounker is.

Leevn en vôortplantieng

Vossn leevn in klêne grouptjes van 1 vintje, êentige wuvetjes en de joungn. Van de joungn meugn ollêne de wuvetjes bluuvn, de vintjes joagn ze weg. Z'hen en hol, mo dat is ollêne gebruukt deur wuvetjes die in verwachtieng zyn. Hoevele joungn dat e wuvetje krygt, hangt of van d'omstandigheedn (at er vele teetn is of nie), mor in 1 nest kunn ze 10 joungn henn.

Die joungn kunn nog nie zien an ze ebôorn zyn, mo dat deurt mor e weke of twêe. Ze zyn vulgroeid an ze 6 moandn zyn en kunn zevve voe joungn zorgn an ze 10 moandn oud zyn.

Vossn kunn e joar of tiene oud komn, mo 't zyn der styf vele die vele jounger dôod goan, deur overreen te zyn van otto's, deur de jacht en deur stropery.

Uutzicht

Van kleur zyn de mêeste vossn rôod (ze noemn nem oek wel rôodn vos) vanboovn en wit vanounder. Nundern steirt is dikke en nunder pôotn zyn zwort.

Vossn kunn bykan e meiter lank kommn (zounder nundern steirt, die ouk nog en hoolvn meiter lank ku zyn) en ze weegn round de 10 kilo.

Vossn in de cultuur

Os de vos de passie prikt..., kunstwerk in de gemêente Hulst (Olland) van den Belgische kunstenoare Kris Ferket

• Van den vos Reynaerde: middelêeuws bêestnepos
• De Vos en de Roave: e foabel van Jean de la Fontaine
• Lowieke de Vos, e personoage uut de Ollansche tv-serie de Fabeltjeskrant (Hatsikidee zeidt 'n ossan)

Uutdrukkiengn

• 't Is e lêepn vos: e kent olle truuksjes.
• Os de vos de passie prikt, boer past up je ganzn: os e sluw persôon schône vertelliengsjes verkopt, voert 'n etwot in zyn schild
• E vos verliest wel zyn hoar, mo nie zyn streekn: Mettntyd verandert 't anzien, moa niet 'n oard van de bêeste
• Wuk dat de vos nie wit, wit den hoaze ouk nie: 't is moeilik etwot te weetn os ze 't joun noois verteld hen

Kykt ouk e ki

• Reinaert, e biersôorte

A rabosa roya (Vulpes vulpes) ye una especie de mamifero de l'orden carnivora, familia canidae y tribu vulpini. Presenta una extensa aria de distribución en l'Holarctico, estando a sola especie d'a suya tribu y chenero autoctona d'o centro sud d'Europa y Aragón.

Zoonimia

Orichinariament en aragonés recibiba a denominación de Golpella,^[1] palabra patrimonial que deriva d'o latín Vulpes y o diminutivo latín -CULA (VULPECULA). A palabra latina Vulpes se remonta a la mesma radiz indoeuropea que ha dau en luengas chermanicas wolf u en luengas eslavas vuk ("lobo").

Manimenos en a baixa Edat Meya o zoonimo golpella fue sustituito por un derivau con o sufixo -oso: rabosa u raboso, que veyemos en a obra de Chuan Ferrández d'Heredia y atras muestras d'a literatura aragonesa medieval:

Ye a forma femenina a que trobamos en o lexico comercial aragonés en os peaches d'o sieglo XV, y tamién se troba huei por quasi tot l'Alto Aragón, tanto en ansotano (aragonés occidental), como en o benasqués y o chistabín (aragonés oriental) y en l'aragonés centro-oriental.

Tamién existen unas formas con -p- raposa, raposo conoixidas dende a baixa Edat Meya en castellán, en un tiempo en o que en aragonés s'escribiba rabosa, raboso. Coromines considera que estas palabras antigas con -p- en castellán representan una alteración a causa d'o influxo de rapiega, (como dicen a esta especie en asturián), y atras palabras d'a familia rapiña, por os instintos depredadors y oportunistas d'a rabosa.

Manimenos existe a hipotesi contraria que afirma que as formas raposa, raposo fan referencia a la forma de napo d'a coda (RAPUM ye una variant de NAPUM en latín), que conservarían a xorda intervocalica latina -P- y que serían una forma anterior a rabosa y raboso.^[1] Seguntes Juan Antonio Frago Gracia a presencia d'as voces raposa y raposo en a provincia de Teruel se deben a que se castellanizoron pronto, antes de producir-se a sonorización en a mes gran part d'o territorio navarro-aragonés.^[1]

En aragonés actual as formas con -p- son documentadas en tensín (aragonés centro-occidental), en o cheso (aragonés occidental). Tamién ye documentata en Biarche, Lecinyena, y en o Viello Sobrarbe se da como voz extincta, tamién bi n'ha una variant como reposo (en Boleya). Queda ubierta a interpretación sobre si son castellanismos adhibius a la parla local u si representan un caso de conservación d'a xorda intervocalica -P- como en capuzar u capín.

Referencias

Lo rainal ros (Vulpes vulpes, var. rainal comun, que se ditz correntament lo rainal - rainard -, lo guèine, la mandra o la volp (var. vop, vòup) es l'espècia de rainal mai espandida en Eurasia, en America del Nòrd, en Africa del Nòrd e en Austràlia. Son pelatge es ros en general. Abita principalament dins de caunas cavadas per los taisses o los conilhs. Se noirís sustot de campanhòls, de conilhs, de peisses e de frucha. Sos pichons son los volparròts.

Son predator principal es l'òme, que lo cacèt per sa forradura, pel plaser e tanben perque lo rainal es vector de la ràbia.

Una campanha de vaccinacion antirabica a rapidament permés d'eradicar la ràbia d'Euròpa de l'Oèst. Lo rainal èra ça que la encara caçat al Reialme Unit, dins las batudas fins al mièg de setembre de 2004, qu'aquela practica foguèt alara interdicha.

Descripcion

Vulpes vulpes- Cran

Lo mascle es un pauc mai gròs que la feme. La talha vària un pauquet d’un individú a l’autre e segon las regions; lo mascle mesura aperaquí 110 cm e pesa prèp de 6 kg. La feme, ela mesura 5 cm de mens e pesa en mejana 5,2 kg. Sa coa es espessa e gaireben tant longa coma son còs. A 42 dents duras e agudas qu'an un jaç d'esmalt solid se renovelant cada an de sa vida.

Abitat

Alimentacion

Carnivòr, se noirís sustot de pichons mamifèrs (campanhòls, mirgas o esquiròls) mas tanben d’ausèls, de granhòtas, d’insèctes, de pichons fruches e de carraunhadas. Son alimentacion vària al cors de las sasons, l'estiu per exemple, las cerièras, las fragas, las baias e los aglans faràn partida de son menut quotidian. Cèrts rainals e lor portada son ja estats observats se noirissent de trochas de lac que pesan de 1,5 a 3 kg que capturavan en sautant dirèctament de la riba sus un banc de peisses nadant en aigas pauc prigondas.

Reproduccion

Lo rainal ros atenh sa maturitat sexuala vèrs l'edat d'un an. Los mascles e las femèlas son abitualament monogams. Lo periòde de reproduccion a principalament luòc entre la mièg-genièr e la mièg-febrièr. La femèla fa los pichons entre març e mai. La rainalada compta d’un a dètz rainalons, la mejana essent de cinc. Los pichons son òrbs a la naissença e dobrisson los uèlhs qu’a la segonda setmana.

Referéncias

• Referéncia ITIS : - Vulpes vulpes (Say, 1823) (fr) ( (en))

Vulpes vulpes es un specie de Vulpes.

La Vulpes vulpes (en Bergamàsch ólp; en Bresà: vólp o bólp; en Lumbard ucidental: gulp o anca vulp) l'è 'na spéce de mamìfer de la famìa dei Canidae. L'è la spéce de vólp che se tróa piö de spès 'n Eurasia, 'n Amèrica del Nòrt, en Africa del Nòrt e 'n Australia 'ndoche però l'è stàda portàda de l'òm.

'Na bólp

L'è 'n mamìfer carnìvor col müs a pùta, le orècie drìte e la cùa gròsa de péi bèi spès. De sòlet la g'ha 'l pél rós. La vif endèle tàne scaàde dei tas o de le légor o sedenò 'ntrà le préde. La màia suratöt surighì, légor e conécc salvàdech, pès e frocc. La pöl mìa de rar rià apò a atacà le bès·cie demèsteghe compàgn de le galìne e per chèsta rizù l'òm el sérca de tignìla delóns.

En crànio de Vulpes vulpes

Riferimèncc

1. ↑ Macdonald, D.W. & Reynolds, J.C. 2008. Vulpes vulpes. IUCN 2010. Lista Rósa de Spéci Minaciàde IUCN. Versiù 2010.1. . Vizitàt el 20 de bril del 2010.

Âng-hô͘-lî (ha̍k-miâ: Vulpes vulpes) sī chhī-leng tōng-bu̍t Carnivora-ba̍k Canidae-kho Vulpes-sio̍k ē-té-bīn ê 1 chéng, mā sī seⁿ-thoàⁿ siang khoah, siang chhut-miâ ê chi̍t-chéng hô͘-lî.

Vulpes vulpes

Chham-khó bûn-hiàn

Η κόκκινη αλεπού (Vulpes vulpes) είναι ανώτερο θηλαστικό, που ανήκει στην οικογένεια Κυνίδες. Είναι το πιο γνωστό και αναγνωρίσιμο είδος αλεπούς, όπως επίσης και το είδος αλεπούς με την μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση παγκοσμίως και σε πολλές περιοχές της υφηλίου αναφέρεται απλώς ως «η αλεπού». Επί του παρόντος, έχουν αναγνωριστεί 45 υποείδη^[1] κόκκινων αλεπούδων, τα οποία διακρίνονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις μεγάλων διαστάσεων κόκκινες αλεπούδες των βορειότερων χωρών και τις κάπως μικρότερες και πιο πρωτόγονες της Ασίας, της βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής. Το 2010, ανακαλύφθηκε ακόμα ένα πιθανό υποείδος στην Κοιλάδα του Σακραμέντο, στην Καλιφόρνια.^[2]

Διαστάσεις και εμφάνιση

Όπως και με όλα τα είδη των αλεπούδων, εξωτερικά μοιάζει λίγο με τον σκύλο, αλλά η ουρά της είναι πολύ πιο φουντωτή και το τρίχωμά της πιο πυκνό, ενώ και το ρύγχος της πιο μακρόστενο.

Η κόκκινη αλεπού είναι το μεγαλύτερο σε διαστάσεις είδος ανάμεσα σε όλα τα είδη αλεπούδων, με βάρος που κυμαίνεται μεταξύ 2 και 10 κιλών, ανάλογα με την περιοχή, ενώ οι μεγαλύτερες που έχουν βρεθεί έχουν φτάσει ακόμα και τα 12 κιλά. Το μήκος του σώματός της (εκτός της ουράς) κυμαίνεται ανάμεσα στα 45 και τα 90 εκατοστά, ενώ το μήκος της ουράς της κυμαίνεται ανάμεσα στα 30 και τα 55,5 εκατοστά.

Το προφίλ της κόκκινης αλεπούς.

Η ουρά της είναι έντονα φουντωτή και, λόγω του μεγάλου μήκους της, φτάνει το 70% του συνολικού μήκους σώματος και κεφαλής,^[3] με αποτέλεσμα να αγγίζει το έδαφος ακόμα και όταν η αλεπού δεν είναι καθιστή. Χρησιμοποιείται για μόνωση και ως ένα μαλακό μαξιλάρι όταν ξαπλώνει, καθώς και ως εργαλείο για την επικοινωνία. Προσφέρει, επίσης, ισορροπία για μεγάλα άλματα και σύνθετες κινήσεις, καθώς τα πόδια της είναι κοντά και λεπτά και έτσι η ουρά της χρησιμεύει και σαν μέσο ισορροπίας (σαν ένα πέμπτο πόδι). Η ιδιαίτερα ξεχωριστή λευκή άκρη της ουράς της, γνωστή και ως «ετικέτα», χρησιμοποιείται ως σήμα κατατεθέν για τη διάκριση της κόκκινης αλεπούς από άλλα σαρκοφάγα.

Χρωματικές ποικιλίες της κόκκινης αλεπούς.

Κόκκινη αλεπού με καλοκαιρινή γούνα, μήνα Αύγουστο.

Αν και τα πόδια της κόκκινης αλεπούς, όπως προαναφέρθηκε, είναι κοντά και λεπτά, ωστόσο είναι εξαιρετικά δυνατά και ευκίνητα, επιτρέποντάς της να αναπτύξει ταχύτητα 50 km/h (31 mph), αν και ορισμένα υποείδη έχουν καταφέρει έως και 72 km/h (45 mph), ικανότητα πολύτιμη όταν κυνηγάει τη λεία της. Επίσης, είναι ικανή να υπερπηδάει εμπόδια ύψους άνω των 2 μέτρων, καθώς και να επιπλέει, έχοντας μεγάλη ικανότητα στην κολύμβηση.

Όπως υποδηλώνει και η ονομασία του είδους, το τρίχωμά της είναι κοκκινωπό, με αποχρώσεις που κυμαίνονται ανάμεσα στο καφεκόκκινο και στο «κεραμιδί». Το άκρο της ουράς της, όπως προαναφέρθηκε, είναι πάντα λευκό^[4] και, επιπλέον, το πίσω μέρος των αυτιών της και το μπροστινό κάτω μέρος των ποδιών της είναι μαυριδερά.

Υπάρχουν πάντως αρκετές χρωματικές ποικιλίες της κόκκινης αλεπούς, με ενδιαφέρουσες παραλλαγές στο χρώμα του τριχώματος. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή μπορεί να θεωρηθεί μία ποικιλία με μεγάλη ποσότητα μελανίνης και μαύρο χρώμα κατά βάση, μαζί και με ποικιλόχρωμες ασημί αποχρώσεις, οι οποίες καλύπτουν το 25 - 100% της επιφάνειάς της. Είναι γνωστή ως η «Ασημένια αλεπού» (Silver fox) ή Ασημότριχη αλεπού και έχει υποβληθεί σε επίσημο πρόγραμμα εξημέρωσης, ενώ τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει απήχηση ως κατοικίδιο σε κάποια κράτη.

Κόκκινη αλεπού με χειμερινή γούνα, μήνα Φεβρουάριο.

Κατά το φθινόπωρο και τον χειμώνα, το τρίχωμα της κόκκινης αλεπούς γίνεται πιο πυκνό και πιο ανοιχτόχρωμο, πλησιάζοντας το πρότυπο της Αρκτικής αλεπούς. Αναπτύσσει έτσι την λεγόμενη «χειμερινή γούνα», η οποία λειτουργεί σαν μονωτικό ενάντια στο ψύχος. Στις αρχές της άνοιξης, το επιπλέον αυτό τρίχωμα αρχίζει να πέφτει και έως το καλοκαίρι επανέρχεται στο κανονικό, που διαρκεί για όλη την θερμή περίοδο.

Γεωγραφική εξάπλωση

Η κόκκινη αλεπού είναι μακράν το είδος με την μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση από όλα τα άλλα είδη αλεπούδων. Ζει στην Ευρώπη, την Ασία, μία στενή λωρίδα της βόρειας Αφρικής, την Βόρεια Αμερική (εισήχθη από το Ηνωμένο Βασίλειο στις ανατολικές ΗΠΑ στα μέσα του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε δυτικότερα), ενώ το 1855 εισήχθη και στην Αυστραλία. Μάλιστα συναντάται ακόμα και στην αλπική τούντρα που βρίσκεται στο οροπέδιο του Θιβέτ.

Είναι επιπλέον ικανή να συμβιώνει και με πιο τοπικά είδη αλεπούδων, όπως η Αρκτική αλεπού, στο ίδιο οικοσύστημα. Επίσης, σε αντίθεση με τα περισσότερα από τα άλλα είδη αλεπούδων, έχει ταξινομηθεί επίσημα στην κατώτατη βαθμίδα κινδύνου, Είδος Ελαχίστης Ανησυχίας, καθώς δεν είναι σε κανένα μέρος απειλούμενο με αφανισμό είδος - αντιστρόφως μάλιστα, η εκπληκτική της προσαρμοστικότητα έχει οδηγήσει πολλά άλλα λιγότερο ικανά είδη σε κίνδυνο εξαφάνισης ή και εξαφάνιση.

Διατροφή

Κόκκινη αλεπού, ενώ προσπαθεί να ανοίξει ένα σπιτικό κλουβί με ένα κουνέλι.

Η ίδια κόκκινη αλεπού, έχοντας μόλις αντιδράσει στην ανθρώπινη παρουσία, αμέσως μετά.

Μερικές φορές μπορεί να θεαθεί και την ημέρα, ακόμα και σε κέντρα χωριών ή κωμοπόλεων ή ακόμα και πόλεων, αλλά κυκλοφορεί περισσότερο την νύχτα για να βρει την τροφή της. Σκάβει λαγούμια ή χρησιμοποιεί άλλων ζώων και έχει την χαρακτηριστική συνήθεια να θάβει υπολείμματα τροφής όταν έχει περίσσευμα, για να τα φάει αργότερα.

Είναι παμφάγο ζώο και τρέφεται με πολλά είδη τροφής, εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Κυρίως προτιμά καρπούς ή άλλες φυτικές τροφές, ενώ τρέφεται και με ποντίκια και γενικώς τρωκτικά που μοιάζουν με ποντίκια και γι' αυτό θεωρείται ευεργετική σε περιοχές με αρουραίους. Επίσης, είναι και πολύτιμος σύμμαχος για τους καλλιεργητές, καθώς συμβάλλει στον περιορισμό των ζημιών από τα ποντίκια. Μάλιστα έχει υπολογιστεί ότι η κάθε κόκκινη αλεπού καταναλώνει κάθε χρόνο από 6.000 έως 10.000 αρουραίους, ποντίκια και τυφλοπόντικες.

Συχνά τρώει και κουνέλια, λαγούς και πτηνά, καθώς επίσης και ασπόνδυλα ζώα (έντομα κλπ), ενώ πολλές φορές καταστρέφει τα κονικλοτροφεία (κουνελοτροφεία) και τα κοτέτσια των ανθρώπων, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζεται εχθρικά από τους κτηνοτρόφους και τους πτηνοτρόφους.

Ωστόσο, αυτή η λαϊκή εντύπωση είναι μάλλον υπερβολική, καθώς σύμφωνα με σχετικές μελέτες, η διατροφής της κόκκινης αλεπούς αποτελείται:

• Κατά 48,4% από φρούτα και καρπούς με κουκούτσια
• Κατά 27,2% από μικρά τρωκτικά
• Κατά 6,5% από λαγούς και κουνέλια
• Κατά 3,1% από μικρά πουλιά
• Κατά 3,1% από έντομα
• Κατά 11,7% από άλλα είδη (κυρίως σκουλήκια και ψάρια)

Κατά καιρούς τα ποσοστά αυτά παρουσιάζουν διακυμάνσεις. Για παράδειγμα, σε κάποιες εποχές του έτους με έλλειψη θηραμάτων, τα σκουλήκια μπορεί να φτάσουν να καλύπτουν ακόμα και άνω του 60% των θερμιδικών απαιτήσεων της κόκκινης αλεπούς.

Είναι ιδιαίτερα επιδέξια κυνηγός: συλλαμβάνει τη λεία της στήνοντας καρτέρι σε επιλεγμένο σημείο ή με προσέγγιση, δηλαδή τρέχοντας σχεδόν παράλληλα μαζί με μία ομόφυλό της, οπότε η μία αλεπού κυνηγάει το θήραμα, ενώ η άλλη παραμονεύει το ζώο για να το αρπάξει σε κάποιο επιλεγμένο κατάλληλο πέρασμα.

Αναπαραγωγή

Κόκκινες αλεπούδες νηπιακής ηλικίας.

Κόκκινες αλεπούδες παιδικής ηλικίας.

Η περίοδος αναπαραγωγής της κόκκινης αλεπούς ποικίλλει ευρέως, λόγω της τεράστιας γεωγραφικής εξάπλωσης του είδους:

• Στους πληθυσμούς των νοτιότερων χωρών διαρκεί από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Ιανουάριο.
• Στους πληθυσμούς των μέσων γεωγραφικών πλατών διαρκεί από τον Ιανουάριο έως τον Φεβρουάριο.
• Στους πληθυσμούς των βόρειων χωρών διαρκεί από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Απρίλιο.

Οι θηλυκές αλεπούδες έχουν μία φορά ανά έτος ορμονική περίοδο, διάρκειας μεταξύ 1 και 6 ημερών, ενώ η ωορρηξία είναι αυθόρμητη. Παρά το γεγονός ότι μία θηλυκή μπορεί να ζευγαρώσει με πολλά αρσενικά (που πολεμούν μεταξύ τους για να κατακτήσουν αυτό το δικαίωμα), τελικώς καταλήγει στη δημιουργία αναπαραγωγικής σχέσης με ένα μόνο. Η κύηση διαρκεί 49 έως 56 ημέρες, αλλά είναι συνήθως 51 με 53 ημέρες.

Τα αρσενικά εφοδιάζουν με τρόφιμα τα θηλυκά μέχρι και λίγο μετά την γέννα και τελικώς αφήνουν μόνο του το θηλυκό με τα νεογέννητα μέσα σε ένα «μητρικό κρησφύγετο». Κατά μέσο όρο γεννιούνται 5 μικρά και τις πλέον ευνοϊκές χρονιές έως και 10, αλλά σπανιότατα έχει συμβεί να γεννηθούν ακόμα και 13. Τα μικρά γεννιούνται τυφλά και γκρίζα, και ζυγίζουν το πολύ 150 γραμμάρια. Τα μάτια τους γίνονται πλέον ανοιχτά μετά από δύο εβδομάδες και τα μικρά δοκιμάζουν τα πρώτα αναγνωριστικά τους βήματα έξω από το κρησφύγετο στις πέντε εβδομάδες. Στις δέκα εβδομάδες έχουν πλήρως απογαλακτιστεί.

Σε ηλικία 6 - 12 μηνών, οι νέες αλεπούδες διασκορπίζονται και διεκδικούν τις δικές τους επικράτειες, αν και συνήθως δεν απομακρύνονται πολύ από την περιοχή όπου γεννήθηκαν. Στην Ευρώπη η απομάκρυνση αυτή δεν υπερβαίνει τα 100 χιλιόμετρα και συχνά είναι πολύ μικρότερη, ενώ στις ΗΠΑ έχει συμβεί απομάκρυνση έως και 300 χιλιόμετρα. Η κόκκινη αλεπού φτάνει στη σεξουαλική ωριμότητα σε ηλικία δέκα μηνών και μπορεί να ζήσει έως και 15 χρόνια σε αιχμαλωσία. Αντιθέτως, οι αλεπούδες στην άγρια φύση φτάνουν το μέγιστο τα 10 χρόνια, αλλά συνήθως ζουν πολύ σύντομη ζωή, κατά μέσο όρο 3 χρόνια, λόγω δυσμενών εξωτερικών παραγόντων.

Σχέση με τον άνθρωπο

Η κόκκινη αλεπού, κατά κανόνα, έχει μία ενστικτώδη δυσπιστία απέναντι στον άνθρωπο, που είναι εντονότερη σε όσες προέρχονται από την άγρια φύση, οι οποίες ενίοτε παρουσιάζουν και ενδείξεις φόβου, με αποτέλεσμα να μην θεωρούνται κατάλληλες για κατοικίδια. Ωστόσο, δεν παρουσιάζει εχθρική συμπεριφορά και είναι εξαιρετικά σπάνιο να συμβεί απρόκλητη επίθεση σε άνθρωπο (εκτός βέβαια αν έχει προσβληθεί από λύσσα). Απεναντίας, μπορεί να προσαρμοστεί επιτυχώς στην ανθρώπινη παρουσία και μερικές φορές να ευδοκιμήσει σε περιοχές με έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, ορισμένες αλεπούδες έχουν εμφανιστεί ακόμα και στα προάστια πολλών μεγαλουπόλεων, σε πολλά κράτη.

Ασημένια ή Ασημότριχη αλεπού, μία ποικιλία της κόκκινης αλεπούς με μεγάλη ποσότητα μελανίνης.

Ακόμα πιο ήμερη συμπεριφορά παρουσιάζουν όσες κόκκινες αλεπούδες είναι υπό αιχμαλωσία από μικρή ηλικία ή έχουν γεννηθεί υπό το καθεστώς αυτό. Στην πράξη, τέτοιες αλεπούδες μπορούν να αποκτηθούν ως κατοικίδιες και υπάρχει σε αρκετές χώρες μία σχετική και διαρκώς αυξανόμενη απήχηση. Αν και εξακολουθούν να διατηρούν ορισμένα από τα άγρια ένστικτα του είδους, μπορούν να αναπτύξουν έντονους συναισθηματικούς δεσμούς με τον άνθρωπο, καθώς επίσης και με γάτες και τις περισσότερες ράτσες σκύλων.

Ειδικότερα επίσης, η Ασημένια ή Ασημότριχη αλεπού έχει υποβληθεί σε επίσημο πρόγραμμα εξημέρωσης, που ξεκίνησε το 1959 στην πρώην Σοβιετική Ένωση, και μετέπειτα Ρωσία, και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Όσες έχουν υποβληθεί σε αυτό, έχουν εμφανίσει αλλαγές στην συμπεριφορά, η οποία έγινε σχεδόν πανομοιότυπη με αυτή των σκύλων. Παρατηρήθηκαν επίσης αλλαγές και στο χρώμα της γούνας, καθώς σε μερικές αλεπούδες ξαναέγινε κόκκινο (κατά το συνηθέστερο πρότυπο του είδους) ή έγινε έντονα ασημί ή πλατινένιο ή εντελώς μαύρο ή και ανάμικτο, ενώ σε λίγες ακόμα και λευκό. Μάλιστα σε κάποιες αλεπούδες εμφανίστηκαν κρανιολογικές μεταβολές - σε μερικές το σχήμα και το μέγεθος του κρανίου απέκλινε έντονα από το κανονικό και έγινε αφύσικα κοντό και φαρδύ και σε άλλες δημιουργήθηκε προγναθισμός (κοντή άνω γνάθος).^[5] Τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει απήχηση ως κατοικίδιο και σε άλλα κράτη διεθνώς, αν και η τιμή απόκτησης τους είναι πάντα αρκετά υψηλότερη από αυτή των κουταβιών.

Κουλτούρα σχετικά με την κόκκινη αλεπού

Κόκκινη αλεπού, κοντά στο Ντίσελντορφ, Γερμανία, με το πονηρό βλέμμα της και τη φουντωτή ουρά της - τα πλέον αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά του είδους.

Εξαιτίας της συνήθειας της κόκκινης αλεπούς να ζει κοντά στα χωριά, της παροιμοιώδους προσαρμοστικότητάς της και του προφίλ της, που της δίνει ένα πονηρό ύφος, έχει συνδεθεί με πολλές ιστορίες και παραμύθια πολλών πολιτισμών. Στους λαϊκούς αυτούς μύθους, παρουσιάζεται συνήθως ως ζώο με πονηριά, υψηλή νοημοσύνη και ικανότητα προσαρμογής σε όλα τα ενδεχόμενα, που με τα προσόντα αυτά αντεπεξέρχεται επιτυχώς στις δύσκολες καταστάσεις, συχνά προκαλώντας προβλήματα στα άλλα ζώα και στον άνθρωπο. Κυρίως είναι γνωστή και δημοφιλής για την μεγάλη της πονηριά, σε τέτοιο βαθμό ώστε να υπάρχει σε παγκόσμια κλίμακα η χαρακτηριστική φράση «Είναι πονηρός σαν αλεπού», καθώς και η «Όσα δεν φτάνει η αλεπού, τα κάνει κρεμαστάρια». Εκτός από τις φράσεις αυτές, επιπλέον σχετικά προσωνύμια στην Ελλάδα για την κόκκινη αλεπού, είναι «η πονηρή», «η πονήρω» και «η Μαριώ». Επίσης, όταν κάποιος νεώτερος προσπαθεί να φανεί ότι γνωρίζει κάτι καλύτερα από έναν μεγαλύτερο, λένε: «Εκατό χρονών η αλεπού, εκατόν δέκα τα αλεπόπουλα».

Παραπομπές

Тилĕ ареалĕ

Тилĕ

Тилĕ — кĕлетке тăршшĕ 70-80 сантиметр пулать, хӳри - 40-50 см. Йывăрăшĕ тиллĕн - 5- 10 килограмм. Тилĕ кĕске ураллă. Пуçĕ шĕвĕр сăмсаллă. Пысăк хăлха çунатти шĕвĕр вĕçлĕ, вăрăм хӳри çăмламас, кĕлетки хĕрлĕрех тĕслĕ. Пирĕн тăрăхра тилĕ пур çĕрте те пурăнать, сĕм вăрмана кăна тиркет. Çиессе вăл темĕн те çиет: шăши, йĕкехӳре, арлан, шапа, калта, ăман, тĕрлĕ хурт-кăпшанкă. Хĕлле çынсем килте тытакан выльăха, чăх-чĕпе тапăнать. Тилĕ 25 çул таранах пурăнма пултарать, анчах нумай чухне ĕмĕрĕ 6-7 çултан иртеймест. Тăшманĕсем нумай мар пулин те, тилĕ час-часах тĕрлĕ чир-чĕрпе аптрать. Тилĕсем, уйрăмах, уртаракан чирпе час-часах вилеççĕ.

Кĕçĕн тĕсĕсем

Кĕçĕн тĕсĕсем 40 таран, какăрăн кăна нумайрах. Ку тилĕ питĕ нумай вырăнта пурăнма пултарнипе çыхăннă.

• Vulpes vulpes abietorum
• Vulpes vulpes aeygptica
• Vulpes vulpes alascensis
• Vulpes vulpes alpherakyi
• Vulpes vulpes alticola
• Vulpes vulpes anatolica
• Vulpes vulpes arabica
• Vulpes vulpes atlantica
• Vulpes vulpes barbaras
• Vulpes vulpes beringiana
• Vulpes vulpes cascadensis
• Vulpes vulpes caucasica
• Vulpes vulpes crucigera
• Vulpes vulpes daurica
• Vulpes vulpes diluta
• Vulpes vulpes dolichocrania
• Vulpes vulpes dorsalis
• Vulpes vulpes flavescens
• Vulpes vulpes fulva
• Vulpes vulpes griffithi
• Vulpes vulpes harrimani
• Vulpes vulpes hoole
• Vulpes vulpes ichnusae
• Vulpes vulpes induta
• Vulpes vulpes jakutensis
• Vulpes vulpes japonica
• Vulpes vulpes karagan
• Vulpes vulpes kenaiensis
• Vulpes vulpes krimeamontana
• Vulpes vulpes kurdistanica
• Vulpes vulpes macroura
• Vulpes vulpes montana
• Vulpes vulpes necator
• Vulpes vulpes ochroxanta
• Vulpes vulpes palaestina
• Vulpes vulpes peculiosa
• Vulpes vulpes pusilla
• Vulpes vulpes regalis
• Vulpes vulpes rubricosa
• Vulpes vulpes schrencki
• Vulpes vulpes silacea
• Vulpes vulpessplendidissima
• Vulpes vulpes stepensis
• Vulpes vulpes tobolica
• Vulpes vulpes tschiliensis

Асăрхавсем

Вуламалли

Каçăсем

Тулрывыж (лат. Vulpes vulpes, рушла обыкнове́нная, или ры́жая лиси́ца) — Евразийын, Йӱдвел Америкын да йӱдвел Африкын пий-влак (Canidae) йамагатын гыч кугу рывыж да сонар янлык. Капше 65 - 75 (узо) , 62 - 68 (ава) см, почше 35 - 45 (узо) , 30 - 42 (ава) см, нелытше 5,5 - 7,5 (узо) , 5 - 6,5 (ава) кг.

Ӱлылтӱрлык-влак

Тюжа ривезь (лат. Vulpes vulpes, руз. обыкнове́нная эли ры́жая лиси́ца) — те сывельде ярсыця ракша кискань семиястонть (Canidae), конатнень эйстэ сехте сравтозесь видэсь ривезень буесь (Vulpes).

Рунгонть кувалмозо 60 - 90 см, пулонть — 40 - 60 см, сталмозо — 6 -10 кг.

Вастнема тарканзо

Тюжа ривезесь вастневи келейстэ: Европасо, Пелевеёнкс Африкасо (Египетсэ, Алжирсэ, Мароккасо, пелевеёнксонь Тунисэ), Азиясо (пелевеёнкс Индиянь видс, лембеёнксонь Китаень ды Индокитаень), Пелевеёнкс Америкасо.

Содамоёвкст

Ванодо

Төлке (лат. Vulpes vulpes; төр. tilki) — этләр гаиләлегенә караган ерткыч. Озынлыгы 60-90 см, койрыгы 40-60 см, авырлыгы 6-10 кг. Төлке кызыл төстә була.

Урманлы далада, далада яши. Төрле азык белән туклана. Тәүлек буена, бигрәк тә кичен актив.

Йөгерү вакыты — гыйнвар-март. Йөклелек вакыты 52-56 көн, 4-6 бала китерә, сирәк кенә — 12. Көзен гаилә таркала, төлке оясын ташлап сукбай йөри башлый.

Искәрмәләр

Төлкө (лат. Vulpes vulpes; төр. tilki) — эттәр ғаиләһенә ҡараған ослораҡ моронло, оҙон ялбыр ҡойроҡло йыртҡыс йәнлек^[1]. Төлкө һөтимәр хайуан. Оҙонлоғо 60-90 см, ҡойроғо 40—60 см, ауырлығы 6—10 см. Төлкө ҡыҙыл төҫтә була.

Урманлы далала, далала йәшәй. Төрлө аҙыҡ менән туҡлана. Тәүлек буйы, бигерәк тә кисен әүҙем.

Тороғоу ваҡыты — ғинуар-март. Йөклөлөк ваҡыты 52-56 көн, 4-6 бала килтерә, һирәк кенә — 12. Көҙөн ғаилә тарҡала, төлкө ояһын ташлап берәҙәк йөрөй.

Таралыуы

Төлкө киң таралған: бөтә Европа, Төньяҡ Африка (Мысыр, Алжир, Марокко, төньяҡ Тунис), Азияның ҙур өлөшө (төньяҡ Һиндостан, көньяҡ Ҡытай). Төньяҡ Америкала арктик зонанан алып Мексика ҡултығы ярҙарына тиклем. Төлкө Австралияла климатлаштырыла.

Vulpes vulpes — Төлкөнөң баш һөйәге

Иҫкәрмәләр

Vulpes vulpes-ийн гавлын яс

Улаан үнэг (Vulpes vulpes) Мах идэштэн багийн хөхтөн амьтан. Өөр ямар ч чонынхон овгийн зэрлэг амьтангүй болсон Британийн арлууд дээр улаан үнэгийг зүгээр л "the fox" буюу үнэг гэдэг. Улаан үнэг хуурай газрын махан идэштний дунд хамгийн өргөн тархалттай зүйл^[1] бөгөөд Канад, Аляска, Америкийн Нэгдсэн Улс, Европ, Хойд Африк, Ази, түүний дотор Японд хүртэл тархсан. XIX зуунд улаан үнэгийг Австралид анх нутагшуулжээ.^[2] Их төлөв улаан хүрэн өнгийн үстэй боловч саарал зүсмийн үнэг байх нь бий. Үнэгний зулзагыг гавар гэдэг.

Дэд зүйлүүд

• Vulpes vulpes abietorum
• (Vulpes vulpes aeygpticus – V v niloticus-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes alascensis
• Vulpes vulpes alpherakyi
• (Vulpes vulpes alticola – V v kurdistanica-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes anatolica
• Vulpes vulpes arabica
• Vulpes vulpes atlantica
• Vulpes vulpes bangsi
• Vulpes vulpes barbara
• Vulpes vulpes beringiana
• Vulpes vulpes cascadensis
• Vulpes vulpes caucasica
• Vulpes vulpes crucigera
• Vulpes vulpes daurica
• Vulpes vulpes deletrix
• (Vulpes vulpes diluta – V v crucigera-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes dolichocrania
• Vulpes vulpes dorsalis
• Vulpes vulpes flavescens
• Vulpes vulpes fulvus
• Vulpes vulpes griffithi
• Vulpes vulpes harrimani
• Vulpes vulpes hoole
• Vulpes vulpes ichnusae
• Vulpes vulpes indutus
• Vulpes vulpes jakutensis
• Vulpes vulpes japonica
• Vulpes vulpes karagan
• Vulpes vulpes kenaiensis
• (Vulpes vulpes krimeamontana – V v stepensis-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes kurdistanica
• Vulpes vulpes macroura
• Vulpes vulpes montana
• Vulpes vulpes necator
• Vulpes vulpes niloticus
• Vulpes vulpes ochroxanta
• Vulpes vulpes palaestina
• Vulpes vulpes peculiosa
• Vulpes vulpes pusilla
• Vulpes vulpes regalis
• Vulpes vulpes rubricosa
• Vulpes vulpes schrencki
• (Vulpes vulpes septentrionalis – V v vulpes-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes silacea
• Vulpes vulpes splendidissima
• Vulpes vulpes stepensis
• Vulpes vulpes tobolica
• Vulpes vulpes tschiliensis
• (Vulpes vulpes vulpecula – V v nilotica-ийн ижил утгат үг)
• Vulpes vulpes vulpes
• (Vulpes vulpes waddelli – V v montana-ийн ижил утгат үг)

Эшлэл

Црвената лисица е најпозната од сите видови на лисици. Taa е најраспространета не само од сите видови на лисици туку и од сите останати копнени месојадци. Како што кажува нејзиното име крзното по боја најчесто и е црвено-кафено. Постојат околу 40 подвидови на лисици.

Генерално, секоја лисица е самотник и живее на своја територија. Единствено во зима се здружува со друга лисица, додека во текот на летото самостојно се храни.

Изглед

Vulpes vulpes- Черепот

Крзното од горната страна на црвената лисица најчесто е со црвена боја, а од долната бело, меѓутоа тоновите на бојата и се менуваат во зависност од подрачјето кое го населуваат, па според тоа, бојата на горниот дел од телото и варира од црвенкасто-жолта до темно црвено-кафејава и може да биде ишарано со црвени, кафени, црни и бели влакна, а долниот дел од чисто бела па до сива боја. Долните делови од нозете и се црни. Очите на лисицата и се со златно-жолта боја и имаат карактеристични вертикално издолжени зеници слични како на мачката. Имаат одличен вид и многу се вешти, а опашката им овозможува рамнотежа при изведувањато на акробатски скокови. Силните нозе им овозможуваат да трчаат со брзина од 70 км/час така што можат успешно да ловат или да му побегнат на предаторот.

Во текот на есента и на зимата, на лисицата и расте повеќе крзно одколку вообичаено. Тоа е т.н. “зимско крзно“ кое ја штити лисицата од студот, а кое го губи на почетокот на пролетта кога тоа повторно станува кратко во летниот период.

Исхрана

Се хранат претежно со разни глодари, глувци, зајци, инсекти, риби, но и со сите видови на други мали животни, билки како и со лешеви. Покрај тоа честа ловина им се и јајца од гнезда на птици кои се гнездат на земја како кокошки, еребици, фазани и др. Ретко уловуваат и младо срнче, а уште поретко прасе од дива свиња, додека некој влекач или водоземец ќе го изеде само во крајна нужда. Тиа знаат да влезат и во кокошарник и да украдат по некоја кокошка. Во зависност од годишното време лисиците се хранат и со зрели бобинки како и со равно овошје. Во потрага по храна лисиците ги јадат и животните кои настрадуваат во сообраќајот.

Црвените лисици се животни кои се активни во приквечерината, додека оние кои живеат во урбаните краеви се ноќни животни. Секоја лисица лови сама. Ако улови повеќе храна одколку што може да изеде, вишокот на храна го закопува и го јаде подоцна.

Подвидови

• Vulpes vulpes abietorum
• (Vulpes vulpes aeygpticus – синоним на V v niloticus)
• Vulpes vulpes alascensis
• Vulpes vulpes alpherakyi
• (Vulpes vulpes alticola – синоним на V v kurdistanica)
• Vulpes vulpes anatolica
• Арапска црвена лисица Vulpes vulpes arabica
• Vulpes vulpes atlantica
• Vulpes vulpes bangsi
• Vulpes vulpes barbara
• Vulpes vulpes beringiana
• Vulpes vulpes cascadensis
• Vulpes vulpes caucasica
• Vulpes vulpes crucigera
• Vulpes vulpes daurica
• Vulpes vulpes deletrix
• (Vulpes vulpes diluta – синоним на V v crucigera)
• Vulpes vulpes dolichocrania
• Vulpes vulpes dorsalis
• Vulpes vulpes flavescens
• Vulpes vulpes fulvus
• Vulpes vulpes griffithi
• Vulpes vulpes harrimani
• Vulpes vulpes hoole
• Vulpes vulpes ichnusae
• Vulpes vulpes indutus
• Vulpes vulpes jakutensis
• Vulpes vulpes japonica
• Vulpes vulpes karagan
• Vulpes vulpes kenaiensis
• (Vulpes vulpes krimeamontana – синоним на V v stepensis)
• Vulpes vulpes kurdistanica
• Vulpes vulpes macroura
• Vulpes vulpes montana
• Vulpes vulpes necator
• Vulpes vulpes niloticus
• Vulpes vulpes ochroxanta
• Vulpes vulpes palaestina
• Vulpes vulpes peculiosa
• Vulpes vulpes pusilla
• Vulpes vulpes regalis
• Vulpes vulpes rubricosa
• Vulpes vulpes schrencki
• (Vulpes vulpes septentrionalis – синоним на V v vulpes)
• Vulpes vulpes silacea
• Vulpes vulpes splendidissima
• Vulpes vulpes stepensis
• Vulpes vulpes tobolica
• Vulpes vulpes tschiliensis
• (Vulpes vulpes vulpecula – синоним на V v nilotica)
• Vulpes vulpes vulpes
• (Vulpes vulpes waddelli – синоним на V v montana)

Распространетост

Лисицата е распространа во Северна Америка, Европа, Азија и Северна Африка.

Наводи

Ӟичы

Ӟичы

Ӟичы (латин кылын Vulpes vulpes), лулосъёслэн сьось лёгетысьтызы кион динь выжыысь йол нонись пöйшур.

Гонэз пуштрес, куренялэс-горд. Кӧтсэ тыре шыръёсын, быгатэ ке кутыны, лудкечез но сие. Кышкасьтэм луэмез сое адямилэн юрт котыраз но вуттэ, угось ӟичы курег сӥлез яратэ. Пуны кадь утыны но быгатэ.

Мадиськонъёс

1. Бусыетӥ ӵуж бугор питыра. Кин со? – Ӟичы^[1]

Источники

1. ↑ Ингур : удмурт фольклоръя лыдӟет : шор ёзо школаослы / люказ, радъяз но валэктонъёссэ гожтӥз Т. Г. Владыкина. - Ижевск : Удмуртия, 2004 (с. 36-37).

रातो फ्याउरो नेपालमा पाइने एक प्रकारको जनावर हो ।

सन्दर्भ सूची

சிவப்பு நரி (ஆங்கிலப் பெயர்: Red fox, உயிரியல் பெயர்: Vulpes vulpes) என்பது உண்மையான நரிகளிலேயே மிகப் பெரியதாகும். ஊனுண்ணி வரிசையின் மிகப் பரவலாக வாழுகின்ற ஒரு விலங்குகளில் ஒன்றாகும். ஆர்க்டிக் வட்டம் முதல் வட ஆப்பிரிக்கா, வட அமெரிக்கா மற்றும் ஐரோவாசியா எனப் புவியின் வட அரைக்கோளம் முழுவதும் காணப்படுகிறது. தீவாய்ப்புக் கவலை குறைந்த இனம் என பன்னாட்டு இயற்கைப் பாதுகாப்புச் சங்கத்தால் பட்டியலிடப்பட்டுள்ளது. மனிதப் பரவலுடன் இதுவும் பரவியுள்ளது. ஆத்திரேலியாவிற்கும் அறிமுகப்படுத்தப்பட்டுள்ளது.

பரிணாம வளர்ச்சி

ஆர்க்டிக் நரி

கிட் நரி

கோர்சக் நரி

ருப்பெல்லின் நரி

சிவப்பு நரி^{[3](Fig. 10)}

கேப் நரி

பிலன்போர்டின் நரி

பென்னக் நரி

ரக்கூன் நரி

வவ்வால்-காது நரி

அலாஸ்க சிகப்பு நரி

உசாத்துணை

மேலும் படிக்க

• Osborn, Dale. J.; Helmy, Ibrahim (1980). The contemporary land mammals of Egypt (including Sinai). Field Museum of Natural History. https://archive.org/details/contemporaryland05osbo.
• Sillero-Zubiri, Claudio; Hoffman, Michael; MacDonald, David W. (2004). Canids: Foxes, Wolves, Jackals and Dogs – 2004 Status Survey and Conservation Action Plan. IUCN/SSC Canid Specialist Group. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:2-8317-0786-2. http://www.canids.org/cap/index.htm.
• Spagnesi, Mario; De Marina Marinis, Maria (2002). Mammiferi d'Italia. Quaderni di Conservazione della Natura.

რჩქვანელობური მელა (ლათ. Vulpes vulpes) — მახვამილაფარი ძუძუშმაწუალი ჩხოლარი ჯოღორიშობურეფიშ ფანიაშე. თიში რსხულიშ სიგჷრძა რე 60-90 სმ, კუდელიშ — 40-60 სმ, წონა — 6-10 კგ. კიდირი დო კუდელიშ ბოლო ჩე უღუ. თვათვეფს უჩა ლაქეფი უღუ. ფართას რე გოფაჩილი. მუთმოფხვადჷნა ევროპას, აზიას, ოორუე აფრიკას დო ოორუე ამერიკას. უმოსობას მეთმეჩანს ღილე აბანეფს. ჭკომუნს მაღირღონალეფს, ოშა-გოშათ ყურდღელეფს, მაფურინჯეეფს, ჭანდეფს, ღურელ ჩხოლარეფს დო შხვა ნოსქილედეფს.