Gołąbek kruchy (Russula fragilis) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Nazwę polską podał Feliks Berdau w 1876 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako mglejarka i serojeszka krucha[2]. Niektóre synonimy naukowe[1]:
Średnicy od 2 do 5(7) cm, mały i kruchy, jaśniej lub ciemniej fioletowawy, z domieszką odcieni czerwonawych i zielonawych, także z większym udziałem czerwonego. Centrum zarówno prawie czarniawe, jak i blaknące na kolor żółtawy do oliwkowoochrowego. Skórka wkrótce traci połysk. Brzeg na starość krótko żłobkowany. Skórka daje się ściągać do połowy promienia[3].
Dość gęste, czasami rozwidlone, przy trzonie niemal wolne[4]. Za młodu czysto białe, później śmietankowożółtawe, z delikatnie karbowanym ostrzem[5].
O wysokości od 3 do 5 cm i grubości 7–20 mm. Jest gruby, walcowaty, czasami nieco maczugowaty. U młodych okazów pełny, u starszych pusty. Biały, na starość lub po uszkodzeniu żółty[3].
Niezmiennie biały, o przyjemnym owocowym zapachu. Smak piekący i ostry[5].
Wysyp zarodników biały. Zarodniki szerokoelipsoidalne do kulistych, o rozmiarach 7-10 ×5,5-8 µm i brodawkowato-siateczkowatej powierzchni. Brodawki są średniej wielkości, a siateczka ma pełne oczka. Podstawki o rozmiarach 30-50 × 7-11,5 µm. Cystydy o kształcie podobnym do wrzecionowatego i rozmiarach 90 × 12 µm. Mają tępy szczyt i przewężenie poniżej szczytu. Pod działaniem sulfowaniliny silnie szarzeją. W skórce znajdują się liczne dermatocystydy[4].
Jest pospolity i szeroko rozprzestrzeniony w Europie i Ameryce Północnej. Podano stanowiska tego gatunku także w Kostaryce i Japonii[6]. W Polsce jest dość częsty[7]. W polskim piśmiennictwie naukowym opisany na licznych stanowiskach[2].
Owocniki pojawiają się od lipca do listopada w lasach liściastych, iglastych i mieszanych, zwłaszcza na wilgotnych glebach wśród mchów, pod dębami, klonami, brzozą brodawkowaną, grabami, leszczyną, bukami, świerkami i sosnami[2]. Występuje głównie na pogórzu i w górach[5].
Grzyb mikoryzowy. Jest niejadalny z powodu piekącego i ostrego smaku. Jest też lekko trujący[7].
Jest to gatunek o dużej zmienności morfologicznej. Z tego powodu wyróżniono wiele jego odmian i form[4]. Obecnie według Index Fungorum wszystkie uznane zostały za synonim gołąbka kruchego[1]. Podobne są: gołąbek różnobarwny (Russula versicolor), o niezbyt ostrym smaku, gołąbek lazurowy (Russula azurea), gołąbek turecki (Russula turci), gołąbek fiołkowozielony (Russula ionochlora)[5].
Gołąbek kruchy (Russula fragilis) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae).
