Apichu.

Apichu ch'uqi kasta ali, junt’u tuqina aliri, uraqi manqhana achuqiri, janq’u, q’illu, samiri chuymaniwa.

Fân-sù (番薯) he yit chúng chhṳ̍t-vu̍t, cho-tet sṳ̍t.

Gumbili lancar/gumbili layap nang siap diharagu gasan pamakanan

Gumbili lancar / Gumbili layap atawa gumbili kiyai / gumbili nagara (Ipomoea batatas L.) adalah sajanis tanaman budidaya. Hagian nang dimanfaatkan adalah akarnya nang mambantuk umbi awan kadar gizi (karbohidrat) nang tinggi. Di Afrika, umbi gumbili lancar manjadi salah satu sumber makanan pokok nang panting. Di Asia, salain dimanfaatkan umbinya, daun anum gumbili lancar jua diulah gangan. Tadapat pula gumbili lancar nang dijadiakan tanaman hias karena keindahan daunnya.

Kambang gumbili lancar.

gumbili lancar barasal matan Amerika Selatan tropis wan, nang masih diperdebatkan, Papua. Kalangan nang kada menyetujui asal muasal gumbili lancar matan Papua bapandapat bahwa urang Indian telah balayar menuju ke barat melalui Samudra Pasifik wan membantu menyebarkan gumbili lancar ka Asia. Proposal ini banyak ditentang karena bertentangan lawan fakta-fakta klimatologi dan antropologi.

Ogbos dahon kan kamote

An duma kan kamote

An kamote natalubo maski sa kadootan

An Kamoteng kamang (Ipomoea batatas) sarong tinanom na nagbabalagon asin nagkakamang sa daga kun natalubo. An pinapakinabangan igdi iyo an saiyang duma asin an mga ogbos dahon niya. An laman(duma) niya prinipritos, ginigibong kamote cue, kamote fry, linala'bonan, linulugo', linulubak, asin nagigin nanggad makabasog na kakanon sa mahiwas na kabtang kan kinaban. An ogbos dahon siring man nasirbing berdura sa mga sinabawan na luto o maski ngane ibabaw na sana sa pigsasapna'. Kun la'bon, mas maray sa koron ta an pagla'bon kaipuhan asinan na magnamit; nararaot an pundidong kaldero kan asin.

An kamote mayaman sa dietary fiber, bitamina C, calcium, phosporus, asin iron. Sa sarong adal, nadukayan na ini nataong resistensya sa mga helang sa puso. ^[1]

Mga panluwas na takod

• http://newsinfo.inquirer.net/530603/lowly-camote-finds-value-as-survivors-crop Kinua 29-01-14

Toltolan

Kumala (senikau)

Kumala (waka)

Kumala (kakana draudrau) (Ipomoea batatas)

Libɛngɛ́ tǒ mbálá ya sukáli

Ipomoea batatas

Ipomoea batatas

Libɛngɛ́ tǒ mbálá ya sukáli lizalí motíndo mwa mbálá, mosisá mwa libúngútulú moye balámbaka. Libótaka o nsé ya mabelé.

Milona mpé boboti

Production en tonnes. Chiffres 2004-2005
Données de FAOSTAT (FAO) Base de données de la FAO, accès du 14 novembre 2006

Búku

• (en) Jennifer A. Woolfe: Sweet Potato: An Untapped Food Resource. Cambridge University Press, 1992. ISBN 978-0-521-40295-8
• (en) Daniel F. Austin: Flora of Panama, Part IX: Family 164. Convolvulaceae. In: Annals of the Missouri Botanical Garden, Band 62. Seiten 157–224.

Maenz

Maenz, lij heuh sawz, dwg cungj byaek ndeu.

Mbambaira kana mabura (Sweet potatoes) idzinde rinobereka midzi inobumba pasi pevhu.

Vamwe vatauri vanoti mabura kana kuti madima. Mbambaira netsenza dzinorimirwa muhomba kana kuti mhani

• Chikone (mashed cooked vegetable) kureva nhopi yakaitwa nematapiri kana tsenza dzakapwanywa mushure mekubikwa.
• Harwa (Ridge for planting in its first stage of construction) apa kureva muhomba uri kutangwa kuumbwa. Kune musha unonzi Masiyaharwa kwaZvimba.
• Kaguri kana hwupi (Bulbous root) apa kureva mudzi wakabumbira sembambaira.
• Chimarata kana chimbarata Short, brown var sweet potato.
• Chimero (Bulb, tuber general name).
• Muhomba kana mudzere (ridge for planting sweet potatoes).

Kubika Mbambaira

Mbambaira dzinobikwa nemvura pamoto dzichifashaidzwa kwechinguva, kana kuti dzinogochwa mumazimbe emoto. Vazhinji vanotanga vabvisa makanda vasati vadya asi kune vamwe vanodya nemakanda adzo. Vamwewo ndivo vanodya dzisina kubikwa.

• Mukuita muhomba nyakubvura ngarwe anoteverwa nomutsenzeri. In building a ridge for cultivation, the one who cuts the first sods is followed by the one who puts sods on top of his.
• Dzirandanda kana madzirandanda (1. Fibre in cooked sweet potato, 2. Sinew in cooked meat) zvichireva dzira kana mudzira.

Mitauro yeBantu

• VaNgala vanoti libenge (potato, sweet potato).
• VaYao vanoti chitupa (bulb) vachireva chimero.
• VaYao vanoti litupi (lump of sugar, clay or in flour) vachireva bundu.
• VaYao vanoti tupa (1. to swell up) vachireva kuzvimba.
• VaBemba vanoti nsemwa (n. dried sweet potato) kureva mbambaira dzakawomeswa.

Kani waa maqaal ku saabsan nooc ka mid ah barandhaha.

Sonkor qadi (Af-Ingiriis: sweet potato; Af-Carabi: بطاطا حلوة; magaca Sayniska: Ipomoea batatas) waa dhir xididoley ah oo ka mid ah noocyada kala duwan ee barandhaha taasi oo ka baxda meelo badan oo caalamka ah.^[1][2] Inkastoo ay jiraan noocyo aan weli la diiwaangelin, sida caadiga ah waxaa jira ilaa sadex nooc oo sonkor qadi ah; kuwaas waxaa ka mid ah:

• Sonkor qadi cas: noocani waa mid leh midab casaan ah, aad ugu qaab dhow Kaarootka, waxayna aad uga baxdaa wadanada Waqooyiga Ameerika.
• Sonkor qadi cowlan': barandhada noocan ah waa mid leh muuqaalka barandhada caadiga ah, taasi oo aad uga baxda meelo badan oo qaarada Afrika ah. Noocan waxaa laga cunaa wadanka Soomaaliya; waxayna leedahay dhadhanka ugu macaan dhamaan sonkor qadiga oo dhan.
• Sonkor qadi kuus: noocani waxay ka baxdaa inta ugu badan qaarada Aasiya waxayna aad ugu muuq iyo qaab eeg tahay barandhaha caadiga ah.

Muuqaalka

• Muuqaalada Sonkor qadiga
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Qoraalo La Xidhiidha

Tixraac

Sƿēta eorþpera

Sēo sƿētu eorþperu is an moru frymþu fram sēo Nīƿe Ƿoruld. Sē sƿēte eorþæppel is oft bōce in an fȳrbox oþþe dǣdun to eorþperustycces, þā it is ǣte.

Þēos plante magan cennan to blōstma. Sē sƿēte eorþæppel is man hycgð þe hēo bīþ to frymþu rās fram suþerne Norþamerican. In ealdum Mexican (anlīcness to þǣm Azteca Rīce in Middelamerican) is sēo sƿētu eorþperu is in sƿylcum landa eardfæstum gereordum be naman Camohtli in sēo Nāhuatl sprǣce, ge sēo moru ƿæs ǣton in sē rīce of Tenōchtitlan þǣre byrig.

Séla sane sampun lebeng

Séla inggih punika silih sinunggil soroh umbi-umbian. Séla mentik ring betén tanahé. Wénten makéh soroh séla minakadi séla tabu, séla malem, séla madu, séla mitir, miwah sané lianan. Séla dados kaanggén sanganan, minakadi séla lablab, jaja, nasi séla, jukut, miwah sané lianan. Séla dados kaanggén sanganan pokok, tiosan tekén nasi. Makéh krama Bali sané maabian séla, lakar kaadol miwah kaajeng.

Pustaka

ಕೆರೆಂಗ್

ಕೆರೆಂಗ್ ಬಟಾಟೆದ ಅಂಚನೆ ಭೂಮಿತ ಉಲಯಿ ಅಪುನ ಒಂಜಿ ಬಗೆತ ಕಂಡೆ^[೧]. ಕನ್ನಡದಕುಲು ಗೆಣಸು ಪಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್^[೨].

ಕೆರೆಂಗ್ ತ ಬಗೆಕುಲು

• ಕೆಂಪು ಕೆರೆಂಗ್.
• ಬೊಲ್ದು ಕೆರೆಂಗ್.

ಕೆರೆಂಗ್ ತ ತೆನೆಸ್

ತುಳುನಾಡ್ಡ್ ದುಂಬು ಚಾತ ಬಾಯಿಗ್ ಕಿರೆಂಗ್ ತಿನೊಂದಿತ್ತೆರ್^[೩]. ದಿಕ್ಕೆಲ್ಡಿತ್ತಿ ಕೆಂಡೊಗು ಪಾಡ್ದ್ ಕಾಯಾದ್, ಉಪ್ಪು ಪಾಡ್ದ್ ಬೆಯ್ಪಾದ್, ತುಂಡು ಮಲ್ತ್ ಉಪ್ಪುಕರಿ ಮಲ್ತ್, ಬೆಯ್ಪಾದ್ ತಾರೆದ ಪೇರ್ದ ಒಟ್ಟುಗು( ಬೆಲ್ಲ ಪಾಡ್ದ್) ತಿನೊಂದಿತ್ತೆರ್. ದುಂಬುದ ಕಾಲೋಡು ಹೊಟೆಲ್ಗ್ ಪೋದು ತಿನ್ಯರೆ ಎಂಚಿನ ಉಂಡು ಪಂಡ್ದ್ ಕೇಂಡ. ಕಡ್ಲೆ ಬಜಿಲ್, ಪದೆಂಗಿ ಬಜಿಲ್, ಕಿರೆಂಗ್ ಬೆಯ್ಪಾದಿನ, ಕಿರೆಂಗ್ ಉಪ್ಪುಕರಿ ಇಂಚ ತಿಂಡಿದ ಪುದರ್ ಪನೊಂದಿತ್ತೆರ್. ಆಂಡ ಇತ್ತೆ ಹೋಟೇಲ್ ಡ್ ಪೋಡಿದ ರೂಪೊಡು ಕಿರೆಂಗ್ ಬಳಕೆ ಆಪುಂಡು. ಉಂದೆನ್ ಹಪ್ಪಳ ಮಲ್ಪೆರೆಗ್ ಬಳಸುವೆರ್.ಕೆರೆಂಗ್ ದ ಪೋಡಿ,ಚಿಪ್ಸ್ ಇಂಚಿತ್ತಿ ತೆನಸ್ ಲೆನ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಬೆಯ್ಪಾದಿ ಕಿರೆಂಗ್ ನ್ ತುಂಡು ಮಲ್ತ್ ದ್ ದೊಂಬುಡು ನುಂಗಾದ್ ಮರಿಯಲೊಡು ತಿನ್ಪೆರ್ ನೆಕ್ಕ್ ಸಾಂತನಿ, ಕೆರೆಂಗ್ ದ ಸುಂಟಾಯಿ ಪಂಡ್ದ್ ಪನ್ಪೆರ್.

ಕೆರೆಂಗ್ ದ ಉಪ್ಪುಕರಿ

ಕೆರೆಂಗ್ ನ್ ಮರ್ದ್ ಆದ್ ಬಳಕೆ

ಒಂಜಿ ಲೋಟೆ ಕೆರೆಂಗ್ ಡ್ ೯೫೦ಮಿ.ಗ್ರಾಂ.ನಾತ್ ಪೊಟ್ಯಾಶಿಯಂ ಇಪ್ಪುಂಡು^[೪]. ಕೆರೆಂಗ್ ಡ್ ಪೋಷಕಾಂಶ ಅಧಿಕ ಪ್ರಮಾಣೊಡ್ ಇಪ್ಪುಂಡು. ಉಂದೆಟ್ಟ್ ಇಪ್ಪುನ ನಾರಿನಾಂಶ ನಮ ತಿಂತಿನ ಆಹಾರ ಸರಿಯಾದ್ ಜೀರ್ಣ ಆವೆರೆಗ್ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು. ಹ್ರದಯದ ಕಾಯಿಲೆ ಬೊಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮೂನೆದ ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ನ್ ತಡೆಪುಂದು. ಒಂಜಿ ಲೋಟೆ ಕೆರೆಂಗ್ ಡ್ ೬.೬ಗ್ರಾಂನಾತ್ ನಾರಿನಾಂಶ ಉಂಡು. ಒಂಜಿ ಲೋಟೆ ಕೆರೆಂಗ್ ಡ್ ೧೯೨೨ಮೈಕ್ರೋ.ಗ್ರಾಂ ವಿಟಮಿನ್ ಇತ್ತುದ್ ವಿಟಮಿನ್ ಎ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣ್, ಚರ್ಮ. ಕೂಲಿ ಬೊಕ ಮೂಳೆದ ಆರೋಗ್ಯಗ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಅಂಶ. ಗಿರೆಂಗ್ ಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಪೋಲೆಟ್ ಅಂಶ ಕೆಲವು ಜನ್ಮಜಾತ ನ್ಯೂನತೆಲೆನ್ ತಡೆಪೆರೆಗ್ ಸಹಾಯ ಮಲ್ಪುಂಡು. ಕೆರೆಂಗ್ದ ಸಸ್ಯಡ್ ಇಪ್ಪುನ ಆಂಟಿ ಆಕ್ಸಿಡಾಂಟುಲು ಎಂಕಲ್ನ ಜೀವಕೋಶಲು ನಷ್ಟ ಆಪಿನವೆನ್ ರಕ್ಷಣೆ ಮಲ್ಪುಂಡು.

ಉಲ್ಲೇಕೊ

1. ↑ http://kannadadunia.com/lifestyle/health/health-benefits-of-sweet-potato/
2. ↑ https://zeenews.india.com/kannada/health/10-health-benefits-of-sweet-potatoes-3057
3. ↑ http://www.aralikatte.com/2018/06/09/benefits-of-sweet-potato-for-women-solution/
4. ↑ http://www.varthabharati.in/article/aarogya-bhaagya/57988