الأسماء في صفحات التنقل
Les Llameres son árboles del xéneru Ulmus, familia Ulmaceae.
La enfermedá de la llamera holandesa fizo que la especies desaniciase en tou l'hemiferiu norte. La causa ye un fungu tresportáu por un escarabayu que s'alimenta del corteyu del árbol. Sólo delles especies asiátiques son resistentes a la enfermedá.
Qarağac (lat. Ulmus) - qarağackimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
An oulm a zo gwez eus ar genad Ulmus hag a gresk en hantervoull norzh.
En deiziadur republikan gall e veze graet « jour de l'orme » (deiz an oulm) eus an 12vet deiz eus miz an avel (« ventose »).
Els oms o olms (gènere Ulmus) són arbres caducifolis o semicaducifolis de la família Ulmaceae. Els oms van aparèixer al període Miocè, fa uns 40 milions d'anys. Es van originar a l'actual Àsia Central i després es van escampar per tot l'hemisferi nord i van travessar l'equador a Indonèsia. Durant els segles XIX i XX, moltes espècies d'oms es van plantar com a arbres ornamentals a Europa, a l'Amèrica del Nord i en algunes parts de l'hemisferi sud, especialment a Austràlia.
Les fulles dels oms són alternes i serrades als marges, de manera simple o, més normalment, doble. Les fulles solen ser asimètriques a la base i acuminades a l'àpex. Aquest gènere és hermafrodita, amb flors apètales que són pol·linitzades pel vent, encara que les abelles les poden visitar. El fruit és una sàmara rodona que surt abans que les fulles i que fa la fotosíntesi.[1] Totes les espècies són tolerants a un ampli rang de sòls i de pH, i, amb excepcions, demanen un bon drenatge.
Els altres gèneres de la família Ulmaceae són Zelkova i Planera (om aquàtic). Els lledoners (Celtis), que abans estaven inclosos dins d'Ulmaceae, ara es considera que formen part de la família Cannabaceae.
Hi ha entre 30 i 40 espècies d'oms. Rackham[2] diu que Ulmus és un gènere difícil, ja que les espècies i les varietats són una distinció que fan els humans, més que no pas biològica i genètica.
L'anomenada malaltia holandesa de l'om va matar molts exemplars a Europa i Amèrica a finals del segle xx. Cap a la dècada de 1990 ja es van desenvolupar cultivars d'om resistents a aquesta malaltia, però aquestes cultivars no tenien un bon creixement.[3]
L'any 1997 es va iniciar un projecte de la Unió Europea per conservar els recursos genètics dels oms i també per lluitar contra la malaltia.[4][5][6]
A més, hi ha nombrosos híbrids i varietats. L'híbrid més estès és Ulmus × hollandica. U. glabra × U. minor.
Els oms o olms (gènere Ulmus) són arbres caducifolis o semicaducifolis de la família Ulmaceae. Els oms van aparèixer al període Miocè, fa uns 40 milions d'anys. Es van originar a l'actual Àsia Central i després es van escampar per tot l'hemisferi nord i van travessar l'equador a Indonèsia. Durant els segles XIX i XX, moltes espècies d'oms es van plantar com a arbres ornamentals a Europa, a l'Amèrica del Nord i en algunes parts de l'hemisferi sud, especialment a Austràlia.
Les fulles dels oms són alternes i serrades als marges, de manera simple o, més normalment, doble. Les fulles solen ser asimètriques a la base i acuminades a l'àpex. Aquest gènere és hermafrodita, amb flors apètales que són pol·linitzades pel vent, encara que les abelles les poden visitar. El fruit és una sàmara rodona que surt abans que les fulles i que fa la fotosíntesi. Totes les espècies són tolerants a un ampli rang de sòls i de pH, i, amb excepcions, demanen un bon drenatge.
Els altres gèneres de la família Ulmaceae són Zelkova i Planera (om aquàtic). Els lledoners (Celtis), que abans estaven inclosos dins d'Ulmaceae, ara es considera que formen part de la família Cannabaceae.
Jilm (Ulmus), zastarale břest, je rod opadavých anebo částečně opadavých listnatých stromů nebo keřů z čeledi jilmovité (Ulmaceae). Zahrnuje asi 35 druhů rostoucích v severním mírném pásmu, Asii a Střední Americe. Jilmy se podle všeho mohou dožívat až 400 let (uváděno i 500 let[1]).
Jméno jilm, ve staročeštině také jilem, do staroslověnštiny proniklo jako ilьmъ nebo do praslovanštiny jako *jьlьmъ nejspíše ze starohornoněmeckého elm-boum přes středohornoněmecké elme, ilme[2][3]. Starohornoněmecká varianta z pragermánského *elmaz. Pragermánská a latinské ulmus z praindoevropského kořene *el- (hnědý, červený) nebo *ol- (žlutohnědý, srovnej olše).[3][4] Starší pojmenování jilmu – břest – postupně vymizelo.[5] Pochází ze staročeského břěst, ze staroslověnského brêstъ, z berst-.[6] Břest souvisí se slovem bříza. Dále souvisí s německým slovem Borke, kůra.[7] Ve staročeštině se pro jilm někdy také užívalo slovo vaz (vaz, šlacha, jilm),[8] někdy také jen pro jilm vaz, dnes už pouze pro něj. Pochází z praslovanského *vęzъ souvisejícího s vážností, ne s vázat, srovnej např. s polským wiąz (jilm), s ruským вяз (jilm) atd.[7]
Z názvu stromu jilm vzniklo pojmenování pro město Jilemnice a z archaického synonyma břest názvy pro obce Břest, Břešťany, Bříšťany, Břístev a Bříství v okrese Kroměříž.[9]
Jilmy se zřejmě vyvinuly už v období miocénu, tedy asi před 40 miliony let. Původně pochází ze střední Asie, ovšem nyní jej můžeme najít po celé severní polokouli až po rovníkovou Indonésii.
V Evropě se jilmy rozšířily již v třetihorách. Zalednění přežily v několika útočištích na jihu a jihovýchodě Evropy. Na dnešním českém území se objevily asi před 12 000 lety (v nejjižnější části Třeboňské pánve a na jižní Moravě) a před 10 000 lety se již začínají jako první dřevina smíšených teplomilných listnatých lesů velmi rychle šířit po celé Evropě, a to přibližnou rychlostí 1 kilometru za rok.[10]
Během 19. a začátkem 20. století bylo mnoho druhů a odrůd pěstováno v Evropě, Severní Americe a zčásti na jižní polokouli, jmenovitě v Australoasii. Během 18. a 19. století se kultivary jilmu těšily v Evropě velké popularitě jako okrasná rostlina, zejména díky jejich rychlému růstu a rozmanitosti forem. Toto období trvalo až do první světové války, kdy důsledky devastace (především v Německu) a vypuknutí houbové choroby grafiózy jilmů způsobily jejich rychlý a masivní ústup.[zdroj?]
Kmen jilmů je kryt zpravidla tmavou, rozpraskanou borkou. Pupeny jilmů bývají špičaté, kryté větším počtem šupin. Listy jilmů jsou střídavé, drsné, porostlé štětinami, jednoduché, jednou nebo dvakrát hlouběji rýhované, se zpeřenou žilnatinou. Listy jsou proměnlivé co do tvaru i barvy podle stupně jejich vývoje a podle místa, kde na rostlině vyrůstají. Podle listu lze jilm snadno odlišit od ostatních rostlin: jejich listy jsou obvykle s asymetrickými základy (list je asymetrický), čepel na straně orientované k vrcholu větve je větší a delší. Tento znak je tak typický, že jilm tak lze snadno rozeznat od jiných druhů opadavých dřevin. Listy vhodné k určování dřeviny je vhodné odebírat ze spodní části koruny stromu nebo keře.[L 1]
Jilmy jsou oboupohlavné, kvetou před olistěním. Jsou opylovány větrem (větrosnubné) nebo i hmyzem. Barevné, téměř nápadné dlouze stopkaté květy jsou staženy do vrcholíku. Květ se zelenými, nafialovělými obrvenými okvětními lístky, které jsou srostlé, nese nápadně fialové prašníky a dvě blizny. Plody, okrouhlé křídlaté nažky, jsou roznášeny větrem.[zdroj?]
Jilmy rostoucí v Evropě silně poškodila houbová choroba grafióza. Pěstované keřovité formy mimo ní často decimují sáním roztoči (sviluška).
V ČR se grafióza jilmu objevila již koncem 20. let 20. století. Jako první upozornil na výskyt grafiózy prof. Peklo, který toto onemocnění našel v jilmových alejích v Praze a v Poděbradech (Blažek, 1970; Kučera, 1991; Jančařík 1999).[11] Způsob přenosu choroby byl dlouho předmětem dohadů a pěstitelům po celé Evropě náhle hynuly aleje a parky před očima. Rychlost postupu nákazy byla dlouho nevysvětlena, předpokládalo se, že ji mohou přenášet mšice. Dnes je známo, že chorobu přenáší brouk bělokaz pruhovaný.
Samotná choroba je způsobená houbou Ceratocystis ulmi (synonymum Ophiostoma ulmi). Epidemie pochopitelně vyvolala pokles zájmu o pěstování jilmů. Ničení během druhé světové války a zejména zánik obrovské zahradnické firmy Späth v Berlíně, která vypěstovala desítky původních kultivarů, urychlilo vyřazení jilmů z používaného sortimentu dřevin. Vypuknutí nové, zdaleka více nebezpečné choroby, grafiózy jilmu Ophiostoma novo-ulmi na konci šedesátých let učinilo z jilmů během dvaceti let ohroženou a vzácnou dřevinu. Prakticky od začátku epidemie grafiózy se pěstitelé pokoušeli vyšlechtit odolného křížence, což se po čase podařilo. Například v roce 1997 v US National Arboretum byl vyšlechtěn rezistentní jilm (Valley Forge jilm), který je rezistentní k holandské chorobě.[12]
Sbírka jilmů v Mortonském Arboretu obsahuje mnoho vzácných jilmů, z nichž asijské daly důležitý genetický základ k vyšlechtění a výběru hybridů rezistentních ke grafióze.[13] Do přírody se také vracejí odolnější původní druhy.[11] Důvodem, proč dochází k návratu jilmů (např. Ulmus glabra) do krajiny, je patrně přežití přirozeně rezistentních rostlin a trochu absurdně snad i jiná houbová choroba, která posiluje rezistenci proti smrtící grafióze.[11][14]
Kůra obsahuje spektrum vitamínů a minerálů:
Odvar z kůry jilmů se používá při průjmu a popraskání kůže,[L 2] mimo to působí i svíravě a protizánětlivě, užívá se při poruchách trávení, při dyspeptických potížích nebo při překyselení žaludku, zevně ji lze použít při ekzémech a alergických kožních onemocněních,[16] hnisavých kožních zánětech nebo na hemoroidy, ve formě kloktadla pak při zánětech dutiny ústní a hrtanu.[17] Kůra jilmu (Ulmus fulva) se používá v alternativním a lidovém léčitelství v mnoha zemích, v USA se nazývá se Slippery elm bark, pro účinek proti mnoha bolestivým stavům.[15]
Ve starověku byl tento strom symbolem smrti. V USA je jilm symbolem svobody.[18] Ve starověké Mezopotámii byl jilm kosmickým stromem. Lidé, kterým je přisuzováno znamení jilmu podle keltských znamení, jsou prý schopni velmi pečlivě plánovat, jsou rozvážní a předvídaví,[19], jdou rádi vlastní cestou, zasluhují se o výjimečné činy,[20] jsou také arogantní, ale neodolatelní pro opačné pohlaví.[21] Měsíc jilmu je listopad.
Ve starých severských zemích, (spisy Edd[22]) je zaznamenáno, že muž byl stvořen z jasanu a z jilmu žena (Jméno ženy – Emila – je odvozeno z Almya, což je jilm). Jilm byl uctíván jako jeden z Varträd – strážce domu a dvora, ale také je branou mezi světem lidí a přírodních andělů.[23] [24] V západních kulturách je jilm nazýván elfím stromem. Je branou do světa pohádek. Často stojí na rozcestích, odkud se dostanete do říše pohádek.[23][24][25]
V roce 1188 se zapsalo do dějin skácení majestátního jilmu v Gisors, které bylo provázeno zázračným úkazem. Louis Régnier v "Histoire de Gisors" píše, že v oblasti Capville byl starý majestátní jilm hlavní atrakcí města. Peter z Tarantaise zde konal zázraky. Králové sedávali ve stínu zmíněného jilmu. Arcibiskup z Tyre odtud horlivě kázal. Smířili se zde nepřátelé Filip II. August a Jindřich II. Plantagenet. Na místo pokáceného jilmu byl zasazen kříž.[26] Symbolem bylo i jeho "...pokácení na příkaz krále Filipa Augusta, který tím chtěl zpřetrhat vazby s anglickou rodinou Plantegenetů... "[24] "Asi 300 let byl jeden... ...u Richmondu v Anglii známý jako Královnin jilm..."[24] V Richmondu stále roste jilm, pod kterým podle legendy našla úkryt královna Elisabeth.[27] Prastarý dubový a jilmový les Epping Forest v jihozápadním Essexu je největším veřejným prostranstvím ve velkém Londýně.
Jilm je státní strom amerických států Massachusetts a Severní Dakoty.
Jilmy byly a budou oblíbenými okrasnými stromy a keři. Řekové a Římané jilmy vysazovali na hřbitovech. Rostliny jsou cenné listem, zejména barevné kultivary.
Jilmy mají kvalitní, pevné kruhovitě pórovité dřevo. Dřevo je dobře ohebné a nesnadno se štípe. Jilm polní má bělové dřevo nažloutle bílé až šedé, běl úzká až široká; jádrové dřevo čokoládově hnědé. Světle hnědé má jilm horní. Textura je fládrovaná (tangenciální řez), pruhovaná (radiální řez), hrubě rýžkovaná, lesklá, velmi dekorativní.[28] Ve staré Anglii z jilmového dřeva byly vyráběny rakve. Jilmové dřevo je trvanlivé, bývá využíváno ve stavebnictví, kolářství a k výrobě zejména ohýbaného nábytku. Před příchodem štětinových terčů se terče vyráběly z jilmového dřeva.[29] Jilmové dřevo je jedním z nejvhodnějších materiálů k výrobě kvalitniho luku.[30]
Jilmy patří mezi stromy rychle rostoucí, v deseti letech měří 2–5 m, ve třiceti 7–12 m a ve čtyřiceti 10–16 m.[L 3] Jilmy rostou dobře na většině půd, mimo evropského druhu jilmu, jilmu vazu (Ulmus laevis), který vyžaduje propustné, přiměřeně vlhké půdy. Snášejí zakouřené ovzduší, okusem příliš netrpí.[L 3] Jilmy se množí dobře vegetativně, ale v některých zemích je vegetativní množení dokonce zakázáno pro možný přenos grafiózy. Jilm holandský (Ulmus holandica) je možné množit křížením, kultivary roubovat na kuří nožku.[L 3] Generativní množení je také možné – semena jsou sbírána co nejdříve po opadu. Počet semen na kilogram je 65–99 tisíc, neboli hmotnost 1000 semen (HTS) = 13 gramů. Jilm habrolistý (suché semeno) je doporučeno vysít do 24 hodin po sběru. Semeno vzejde do 15 dnů. Výška zásypky (hloubka výsevu) se doporučuje 6,5 mm.[31]
Do rodu jilm se řadí dle různého taxonomického pojetí 20 až 45 druhů. Velké rozpětí tohoto čísla je způsobeno obtížným vymezením jednotlivých druhů. Jilmy se snadno kříží s uměle pěstovanými druhy, což vede ke vzniku mnoha nových, lokálně žijících hybridů.
Obrázky, zvuky či videa k tématu jilm ve Wikimedia Commons
Galerie jilm ve Wikimedia CommonsJilm (Ulmus), zastarale břest, je rod opadavých anebo částečně opadavých listnatých stromů nebo keřů z čeledi jilmovité (Ulmaceae). Zahrnuje asi 35 druhů rostoucích v severním mírném pásmu, Asii a Střední Americe. Jilmy se podle všeho mohou dožívat až 400 let (uváděno i 500 let).
Slægten Elm (Ulmus) er udbredt med 20-40 arter i de tempererede egne af den nordlige halvkugle, dog med nogle få arter i Sydøstasien. Det er løvfældende træer eller grove buske med variabel kroneform. Barken kan være grå, brun eller olivenfarvet eller over i det rødligt gyldne eller orangefarvede. Med tiden bliver barken dybt furet eller opdelt i grove plader. Grenene er tornløse og kraftige, af og til også med korkvinger. Skuddene er hårløse til dunhårede. Bladene er ovale til ægformede eller elliptiske med savtakket eller dobbelt savtakket rand. Blomstringen foregår før løvspring (eller sent på efteråret) fra 2-årige skud. Blomsterne er samlet i bundter, aks eller halvskærme. De enkelte blomster er uregelmæssige, uanselige, men med mange støvdragere. Frugterne ('manna') er flade, ofte vingede nødder.
Her beskrives kun de arter, som er vildtvoksende eller dyrket i Danmark.
Beskrevne arterTo arter af Elm er hjemmehørende i Danmark, skovelm (Ulmus glabra) og småbladet elm (Ulmus minor), mens en tredje art - skærmelm (Ulmus laevis) - er meget sjælden i Danmark, men ses i løvskove og skovsumpe i det østlige Lolland og vestlige Falster. Elm invandrede først i Danmark lang tid efter istidens afslutning cirka 7.000 f.kr. ved starten af den den atlantiske varmetid, hvor klimaet var varmere end i dag. Her invandrede store løvtræer som skovelm, eg og ask, og Danmark blev dækket fra kyst til kyst af klimaks-urskov, en tæt mørk skov med ringe vegetation i skovbunden.
Cirka 3.000 f.Kr. kan man i pollendiagrammer se et kraftigt fald i kurverne for især elm, men også for eg og lind - dette kaldes for elmefaldet. Årsagen er omstridt. Johannes Iversen, den danske geolog og botaniker, som navngav fænomenet i 1941, har peget på, at elmefaldet markerer overgangen mellem landbrug og jægerstenalder, hvor de første landmænd gjorde plads til at dyrke jorden ved at rydde skov, som hovedsageligt bestod af elm.[1] Andre har peget på, at årsagen kunne være massiv stævning af elm, klimaforandringer eller elmesyge.
Alle planter af elme-familien angribes af elmesyge, som er forårsaget af svampen Ophiostoma ulmi, hvis sporer spredes til raske træer af elmebarkbiller (slægten Scolytus).
Elmesygen (i nyere tid) bredte sig i Europa i 1920'erne[2] omend dette udbrud var relativt mildt og stort set var overstået i 1940'erne. Sygdommen blev isoleret og identificeret i Holland i 1921.[3]. Fra 1970 optræder en ny, kraftigere form af elmesyge, hvorfor store gamle elmetræer nu er sjældne. Der kommer dog stadig nye træer til.
Die Ulmen (Ulmus), auch Rüster, Rusten oder Effe genannt, bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Ulmengewächse (Ulmaceae).[1] In Mitteleuropa finden sich die drei Arten Flatterulme, Feldulme und Bergulme. Das Ulmensterben droht die mitteleuropäischen Ulmen-Arten auszurotten. In den Niederlanden wurden zwar resistente Sorten gezüchtet, doch der drastische krankheitsbedingte Rückgang stellt populationsgenetisch einen extremen Verlust dar.
Die Ulmen-Arten sind sommergrüne oder laubabwerfende Bäume oder Sträucher, die Wuchshöhen von bis zu 35 Metern erreichen. An einigen Zweigen findet man die botanisch eher seltene Korkflügel-Rinde, die auch beim Pfaffenhütchen (Euonymus) vorkommt. Sie sind nie mit Stacheln oder Dornen bewehrt. Die Knospen können behaart sein.
Ulmen-Arten haben in der Jugend ein Pfahlwurzelsystem. Im Alter bildet sich ein Senkerwurzelsystem mit einer Tendenz zur Herzwurzel (viele Senker aus flach bis schräg streichenden Hauptwurzeln) aus. Selbst auf temporären Nassböden bilden Ulmen ein tiefes Wurzelgeflecht, dieses ist daher außerordentlich stabil.
Die wechselständig und zweizeilig am Zweig angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die einfachen, asymmetrischen Blattspreiten sind breit verkehrt-eiförmig oder rundlich mit einfach oder doppelt gesägtem Blattrand. Sie sind fiedernervig und jeder Seitennerv endet in einem „Blattzahn“. Sie sind oft dreispitzig und werden daher oft mit der Hasel verwechselt. Alle drei mitteleuropäischen Ulmenarten sind unschwer an ihren Blättern erkennbar, deren eine Hälfte immer größer und ungleich am Grunde des Blattstieles angesetzt ist. Es sind zwei häutige Nebenblätter vorhanden; sie fallen relativ früh ab und hinterlassen auf beiden Seiten der Blattbasis eine kurze Narbe.
Die meist im Frühling (bei sommergrünen Arten vor den Blättern) erscheinenden Blüten sind mit zwei häutigen Tragblättern in kleinen, bündeligen, traubigen oder zymösen Blütenständen angeordnet und oft bereits im Vorsommer fertig ausgebildet. Der kurze Blütenstiel ist meist behaart (lang gestielt bei der Flatterulme).
Die meist zwittrigen Blüten besitzen ein einfaches Perianth. Die vier bis neun Blütenhüllblätter sind unscheinbar gefärbt und glockig verwachsen. Es sind gleich viele Staubblätter wie Blütenhüllblätter vorhanden. Die Staubfäden sind flach. Der meist sehr kurze Griffel des oberständigen Fruchtknotens endet in einer zweiästigen, behaarten Narbe.
Es wird eine flache Nussfrucht mit beständigem Perianth gebildet, die ringsum einen breit-eiförmigen bis rundlichen, häutigen Flügel besitzt (solche Früchte nennt man Samara) und auf der noch die Narbe erkennbar ist. Es ist kein Endosperm vorhanden.
Die Chromosomengrundzahlen sind meist x = 14.
Diasporen sind die geflügelten Nussfrüchte, die vom Wind ausgebreitet werden. Die Samen sind nur wenige Tage keimfähig. Gleich nach der Reife gesät, keimen sie nach zwei bis drei Wochen. Die Keimblätter (Kotyledonen) sind flach bis mehr oder weniger konvex.
Fossil sind Ulmen schon im Tertiär nachgewiesen. Vor 10 Mio. Jahren zeigt ihr vermehrtes Aufkommen, etwa in Sedimenten der Niederrheinischen Bucht, eine langsame Abkühlung des bis dahin im Rheinland subtropischen Klimas an. Ein Rückgang der Ulmen lässt sich pollenanalytisch bereits im Atlantikum beobachten, ob er krankheitsbedingt oder anthropogen ist, ist umstritten.
Seit 1920 werden einige Ulmen-Arten durch das Ulmensterben dezimiert. Betroffen sind vor allem die Bergulme und Feldulme aufgrund ihrer rauen Borke. Der Ulmensplintkäfer überträgt eine aus Ostasien eingeschleppte Pilzerkrankung: die Pilze wuchern im Splintholz und verstopfen die Wasserleitbahnen im Frühholz. Dadurch wird der Wasserfluss unterbunden, und der Baum stirbt ab. Im Flachland führt dies zu einem Totalausfall, oberhalb von 700 Metern nur phasenweise.[2]
Viele Arten liefern gutes Holz. Die Früchte vieler Ulmenarten sind außerdem zum Verzehr geeignet. Medizinische Wirkungen wurden untersucht. Einige Arten werden in der chinesischen Medizin eingesetzt.[3]
Junge Ulmenblätter sind essbar, zum Beispiel in Salaten.
Das Holz der Ulme wird regional auch „Rüster“ genannt. Die Ulme ist ein Kernreifholzbaum. Das ringporige Holz der Bergulme hat drei Zonen, die den Jahrringen folgen: ein gelblich-weißes Splintholz, ein ähnlich helles Reifholz und ein blassbraunes bis rötliches Kernholz. Es ist zäh, mäßig hart, sehr stoß- und druckfest und gut zu bearbeiten, reißt leicht und muss daher sehr vorsichtig getrocknet werden.[4] Das wertvolle Holz wird zu Furnieren, Möbeln, Gewehrschäften, Parkett und Täfelungen verarbeitet. Früher wurden auch Langbögen, Felgen, Räder, Speichen und Wagenkästen aus Rüster gefertigt. Das Schwindmaß des Rüsterholzes gehört zu den geringsten aller Holzarten.
Der Gattungsname Ulmus wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, Tomus I, Seite 225 veröffentlicht.[5] Als Lectotypusart wurde 1913 Ulmus campestris L. durch N. L. Britton und A. Brown in Ill. Fl. N.U.S. 2. Auflage, 1 S. 626 festgelegt. Ein Synonym für Ulmus L. ist Chaetoptelea Liebm.[6]
Ulmen-Arten gedeihen vor allem in den gemäßigten Gebieten der Nordhalbkugel: Eurasien und Nordamerika bis nach Mexiko. Alleine in China kommen 21 Arten vor, 14 davon nur dort.
Die Gattung Ulmus wird in zwei Untergattungen mit jeweils einigen Sektionen und insgesamt etwa 40 Arten gegliedert.[6] Hier eine Auswahl:
Im Altertum, zum Beispiel im Antiken Griechenland, galt die Ulme als Symbol des Todes und der Trauer.[8]
Die Ulmen (Ulmus), auch Rüster, Rusten oder Effe genannt, bilden eine Pflanzengattung in der Familie der Ulmengewächse (Ulmaceae). In Mitteleuropa finden sich die drei Arten Flatterulme, Feldulme und Bergulme. Das Ulmensterben droht die mitteleuropäischen Ulmen-Arten auszurotten. In den Niederlanden wurden zwar resistente Sorten gezüchtet, doch der drastische krankheitsbedingte Rückgang stellt populationsgenetisch einen extremen Verlust dar.
'S e craobh seargach a tha ann an ailm neo leamhan (Ulmus campestris). Ged a tha iad cumanta ann an Alba, thàinig galar “Dutch Elm Disease” a dh’Alba, is mòran àiteachan eile, agus a marbhas mòran dhaibh. Sgaoilear le ceardabhan beag.
Is Ailm an t-ainm air a'chiad litir den sean aibidil na Gaidhlig.
Tekst üüb Öömrang Iipern (Ulmus), efter't holt uk rüster näämd, san en skööl faan plaanten uun det famile faan a Iiperplaanten (Ulmaceae). Diar jaft at son 40 ünlik slacher faan.
Iipern sterew uun Madel-euroopa so biletjen ütj, auer jo ei jin iinslebet kraankhaiden uun kem.
Wan faan iipern snaaket woort, as miast at fial-iiper (Ulmus minor) mend
Iipern (Ulmus), efter't holt uk rüster näämd, san en skööl faan plaanten uun det famile faan a Iiperplaanten (Ulmaceae). Diar jaft at son 40 ünlik slacher faan.
Iipern sterew uun Madel-euroopa so biletjen ütj, auer jo ei jin iinslebet kraankhaiden uun kem.
Jalaim' vai Jalam (latin.: Ulmus) om lehtpuiden heim Jalaimižed-sugukundas. Mülütab 40 erikod.
Heim erištui toižiš kazmusišpäi 20..40 mln vozid tagaz. Kazdas levedlehtesižiden mecoiden palaks päpaloin. Jalaimed alištudas senüzile i travijoile gavedile, sikš Evropan i Amerikan äjad erikod oma kadomižen röunal.
Kazmused oma pil'vesenvastaižed, navettäs täut vauktust. Pu kazvab 40 metrhasai kortte, tüvi oleleb kahthe metrhasai sankte. Erasiden erikoiden elonform om penzaz. Äikerdoitas jur'vezoil i semnil. Pun igä om 80..120 vot, elädas 400 vodhesai.
Ištutadas jalaimid puištoiš, ottas kävutamižhe landšaftan čomiteseks. Anttas norid vezoid kabjživatoile sötkeks. Kor' mäneb dubindsubstancijaks.
Jalaim' vai Jalam (latin.: Ulmus) om lehtpuiden heim Jalaimižed-sugukundas. Mülütab 40 erikod.
Heim erištui toižiš kazmusišpäi 20..40 mln vozid tagaz. Kazdas levedlehtesižiden mecoiden palaks päpaloin. Jalaimed alištudas senüzile i travijoile gavedile, sikš Evropan i Amerikan äjad erikod oma kadomižen röunal.
Kazmused oma pil'vesenvastaižed, navettäs täut vauktust. Pu kazvab 40 metrhasai kortte, tüvi oleleb kahthe metrhasai sankte. Erasiden erikoiden elonform om penzaz. Äikerdoitas jur'vezoil i semnil. Pun igä om 80..120 vot, elädas 400 vodhesai.
Ištutadas jalaimid puištoiš, ottas kävutamižhe landšaftan čomiteseks. Anttas norid vezoid kabjživatoile sötkeks. Kor' mäneb dubindsubstancijaks.
L'olm (var. olme / ome / orme / òume / olom / orm / aume) es un arbre del genre Ulmus, familha de las Ulmaceae que pòt aténheer una trentena de mètres (rarament 40 m). L'olm es un arbre de bòsc levat, que balha una fusta excellenta, praticament comparabla a la fusta de casse. A gaireben desaparegut d'Euròpa occidentala en rason de la grafiosa. Lo desvalopament de cultivars resistants fa l'objècte de recercas importantas dempuèi las annadas 1960.
Olmos es arbores caduca e semi-caduca composante la jenera de plantas florinte Ulmus en la familia Ulmaceae. La jenera ia apare prima en la periodo jeolojial miosene sirca 20 milion anios a ante, orijinal en Asia sentral. Esta arbores ia flori e sperde tra la plu de la emisfera norde, abitante la rejiones tempera e montania-tropical de America Norde e Eurasia, e aora estendente a sude ultra la ecuator a Indonesia.
Olmos es parte de multe tipos de forestas natural. Plu, en la sentenios 19 e 29 temprana, multe spesies e varias elejeda ia es ance plantada como arbores orna longa stradas e en jardines e parces en Europa, America Norde, e partes de la emisfera sude, spesial Australasia. Alga olmos ia ateni un grandia e eda grande.
Ma en desenios resente, la plu de olmos matur orijinante en Europa o America Norde ia mori de grafiose, o la maladia nederlandes de olmos, causada par un micro-fungo (jenera Ophiostoma) sperdeda par scarabes (jenera Scolytus) de cortex. La maladia ia es descriveda e analiseda prima en desenio 1920 par la botanistes nederlandes Bea Schwarz e Christina Johanna Buisman. En responde, varias elejeda cual resiste la maladia ia es developada, capas de restora la olmo a forestas e jardines.
Chés ormes is sont des abes du ginre Ulmus, famille d'chés Ulmaceae obin Ulmacées.
Chés ormes is sont des abes du ginre Ulmus, famille d'chés Ulmaceae obin Ulmacées.
Qayragʻoch — qayragʻochdoshlar oilasiga mansub barg toʻkuvchi daraxtlar turkumi, manzarali oʻsimlik. Asosan, Oʻrta Osiyo va Ozarbayjonda oʻsadi. 80120 (400–500) yil yashaydi. Q. yorugsevar, qurgʻoqchilikka chidamli, sovuqqa chidamsiz. Togʻlarning 1500 m gacha baland yerlarida ham uchraydi. Oʻzbekistonda Q.ning poʻkak Q., pakana Q., maydabarg Q., silliq Q., bujun Q., dala Q.i, ayniqsa, sada Q. va asl Q. (gujum) yoki androsov Qayragʻoch keng tarqalgan. Bu Q.ning boʻyi 10–15 m, shoxshabbasi qalin, sharsimon, barglari ketmaket joylashgan, tuxumsimon. Martapr. oylarida gullab urugʻlaydi. Gullari ikki jinsli. Urugʻi yongʻoqcha (danakcha). Quyuq soya berishi va chiroyli koʻrinishi tufayli Gʻarbiy va Oʻrta Osiyoda, Zakavkazyeda hovli, bogʻlarda, xiyobonlarda oʻstiriladi. Q.ning hamma turlari oʻrmonlar, parklar, ihota daraxtzorlari barpo etish uchun ekiladi. Yogʻochi duradgorlikda turli buyumlar yasashda, asbobsozlik, uskunasozlik va mashinasozlikda ishlatiladi. Urugʻi va ildiz bachkisidan koʻpaytiriladi.
D'Ulmen (Ulmus) si Lafbeem aus der Gattung vun den Ulmegewächser. Et gëtt uechtzéng Aarten an der nërdlecher temperéierter Zon, ëstlech vun de Rocky Mountains an nërdlech vum Himalaya. Se hunn zwitterereg Bléien déi bei de meeschten Aarte virun de Blieder do sinn, oder bei verschiddene spéit am Hierscht. Ëm d'Fruucht ass e kreesfërmegen Hautflillek. Vun aacht Aarte gëtt et geziichte Gaardeformen an Hybriden.
D'Ulme si relativ liicht un hirem kegelfërmege Stamm dee riicht bis zur Spëtz vun der Kroun geet, z'erkennen. Wann e Blieder als zousätzlecht Hëllefsmëttel fir d'Bestëmmung benotzt, soll een am Beschte Blieder vu kuerzen Äscht huelen, an net vun de laange Schëtz vum Joer.
Déi bekanntst Aarte sinn:
Ulmo esas varietato di la fraxino.
Ulmus je rod brijestova, listopadnih i polulistopadnih stablašica, cvjetnica genus iz porodice Ulmaceae. Rod se prvi put pojavio u geološkom periodu miocena, prije oko 20 miliona godina, a potiče iz sadašnje centralne Azije.[1] Ova stabla su cvjetala i širila se većim dijelom Sjeverne hemisfere, nastanjujući umjerene i tropsko-planinske regije Sjeverne Amerike i Evroazije, krećući prema jugu, preko ekvatora u Indoneziju.
Brijestovi su komponente mnogih tipova prirodnih šuma. Štaviše, tokom 19. i početkom 20. stoljeća mnoge vrste i kultivari zasađeni su i kao ukrasne stabla uličnih, baštenih i parkovnih stabala u Evropi, Severnoj Americi i delovima Južne hemisfere, posebno Australiji. Neki pojedinačni brijestovi dostigli su velike dimenzije i starost. Međutim, posljednjih decenija većina zrelih brijestova evropskog ili sjevernoameričkog porijekla uginulala je od tzv. bolesti holandskog brijesta, uzrokovane raspršivanjem posebnih mikrogljiva. Kao odgovor na to, razvijene su sorte otporne na bolesti koje su sposobne vratiti brijest u šumarstvo I uređenje okoliša.
Naziv Ulmus latinski je naziv za ova stabla, a bosanski znači "brijest", a mnoga druga evropska imena ili su kognitivna ili su izvedeni iz toga.[2]
Rod je hermafroditan, ima apetalni savršene cvjetove, koji se oprašuju vetrom. Listovi su naizmjenični, s jednostavnim, jednostrukim ili, najčešće, dvostruko nazubljenim rubovima, obično asimetričnim u podnožju I akuminiranim (apeksu). Plod je okrugla, vjetrom prenosiva samara prožena hlorofilom, olakšavajući fotosintezu prije nego što brijest prolista.[3] Samare su vrlo lahke, teže oko 454 grama.[4] Sve vrste tolerantne su na širok raspon tla i razine pH, ali, uz nekoliko izuzetaka, zahtijevaju dobru drenažu. Brijest može narasti do velike visine, često s viličastim deblima stvarajući vazoliku krošnju.
Ulmus glabra
Asimetrija lista kod U. rubra
Zrela kora U. rubra
Cvjetovi hibridnog kultivara 'Columella'
Korasta krila U. alata
Plod samara U. laciniata
U. americana, Toronto, oko 1914.
Gala, izraslina koju stvara biljna uš Tetraneura ulmi, (Aphidae), Njemačka
Lisne gale, izaziva Tetraneura ulmi), Nizozemska
'Lisne gale, Colopha compressa, Poljska
Lisni „mjehura“ na uskolisnom bademu (lisne uši „Eriosoma lanuginosum“), Italija.'
Lisne uši afide u lisnoj gali, Poljska
Lisni „prištići“ na poljskom brijestu (grinja „Eriophyes ulmi“), Španija
Jaja Satyrium w-album blizu cvjetnog pupoljka brijesta
Insekt Scolytus multistriatus (veličine: 2–3 mm), vektor za bolest badema
”Galerije” Scolytus multistriatus pod korom
Buba Xanthogaleruca luteola, koja izaziva ozbiljna ošrećenja listova brijesta
Gusjenica Xanthogaleruca luteola na listu, Njemačka
Oštećenje koje izazive Xanthogaleruca luteola, Njemačka
Bakterijska infekcija "Erwinia carotovora" brijestovog soka, koja izaziva "vlažno drvo" i mrlje debla
Ulmus je rod brijestova, listopadnih i polulistopadnih stablašica, cvjetnica genus iz porodice Ulmaceae. Rod se prvi put pojavio u geološkom periodu miocena, prije oko 20 miliona godina, a potiče iz sadašnje centralne Azije. Ova stabla su cvjetala i širila se većim dijelom Sjeverne hemisfere, nastanjujući umjerene i tropsko-planinske regije Sjeverne Amerike i Evroazije, krećući prema jugu, preko ekvatora u Indoneziju.
Brijestovi su komponente mnogih tipova prirodnih šuma. Štaviše, tokom 19. i početkom 20. stoljeća mnoge vrste i kultivari zasađeni su i kao ukrasne stabla uličnih, baštenih i parkovnih stabala u Evropi, Severnoj Americi i delovima Južne hemisfere, posebno Australiji. Neki pojedinačni brijestovi dostigli su velike dimenzije i starost. Međutim, posljednjih decenija većina zrelih brijestova evropskog ili sjevernoameričkog porijekla uginulala je od tzv. bolesti holandskog brijesta, uzrokovane raspršivanjem posebnih mikrogljiva. Kao odgovor na to, razvijene su sorte otporne na bolesti koje su sposobne vratiti brijest u šumarstvo I uređenje okoliša.
Vinkšna (kėtap skirpsta, vinkšnos, skirpstos, golba, luotīnėškā: Ulmus) ī lapouts medis.
Ožaug lėgė 30 m augoma. Vainėks tonkos, platē rotolėškos. Lapā tor kap pjūklo pjausītus kraštus. Žėidā būn paskiri, koukštūs. Vinkšnas aug spierē, ėšgīven lėgė 300 metu.
Lietovuo vinkšnas aug daugomuo šalėis vėdorie: dėdlesniū opiu slieniūs, kap katrū ežerū šlātūs. Anuom patink ūksmie. Aug sīkiom so ōžoulās, lėipom, ousēs.
Väzipuu libo d’alai, libo ulmus (ven. вяз, lat. Úlmus) on väzipuuloin pereheh kuului puu.
Väzipuu on aiga suuri puu. Se voi kazvua 40 metrissäh, sit puun rungo diametras on kaksi metrii. Erähät väzipuun lajit ollah pienembät, tuhjoloin jyttymät. Talvekse väzipuun lehtet langetah iäre. Net langetah aijembah migu äijis toizis puulois. Puun lehtet kazvetah toine toizele peräh da ollat prostoit. Väzipuun ladvu on tuuhei da enimälleh ei ole läbinägyi, sendäh puus rodieu hyvä pilves. Puun kukkazet ollah pienet da ei olla čomat kaččuo. Monil lajiloil net roitah puuh vie enne lehtilöin puhkenendua. Sendäh siemenetgi kypsetäh aijoi, Piiterin kohtal – kezäkuus, Kavkuazal – sulakuul-oraskuul. Net ollah tuulen kannettavat da terväh juurrutah märgäh muah.
Väzipuun igälangu on 80-120 vuottu, erähät kazvetah 400 vuodessah. Kazvandan enzivuon puuhut on 10-15 sentii, sit joga vuottu se kazvau 30-40 sentil da rodieu ylen oksakkahakse. Vuvven 40-60 ijäs vuvven aigah väzipuu kazvau jo läs 20 sentil, sit kazvandu yläh hillenöy.
Väzipuun nuoret vezat da koja ollah hyvä syömine žiivatoile. Väzipuudu äijän istutetah linnoih da kylih – pihoile, puustoloih da saduloih, tielöin reunoile. Väzipuu hyvin kestäy oksien leikkavuksen da sen jälles hätken aigua pidäy luajittuu muoduo. Väzipuun kojua käytetäh mujuloin suandah.
Väzipuu on märgiä kestäi da happanendua vastustai. Sidä puun ominažuttu maltettih käyttiä Keskiaijan Jevroupas, kus sydämespäi kaiverdettulois puun rungolois luajittih vezibutket. Väzipuudu käytettih myös Londonan enzimäzen sillan tugipaččahien luadijes. Puu yhtelläh hävittäy vies happanendan vastustusominažuot, konzu sil roih kosketustu muanke. Väzipuudu käytetäh pertilomuloin luadijes, puuseppyruadolois da mašinoin rakendamizes.
Wijąg (Ulmus L.) – to je szlach drzéwiãt, a czasem krzów z rodzëznë wijągòwatëch (Ulmaceae). Pólny wijąg rosce m. jin. na Kaszëbach.
Wěz[1][2] (Ulmus) je rod ze swójźby wězowych rostlinow (Ulmaceae). Dalšnej serbskej mjeni stej lom[3][2] a brěšć[4].
Wopśimjejo slědujuce družyny:
Wěz (Ulmus) je rod ze swójźby wězowych rostlinow (Ulmaceae). Dalšnej serbskej mjeni stej lom a brěšć.
Wopśimjejo slědujuce družyny:
dłujkowogonkaty wěz hsb:dołhošiškaty wjaz (Ulmus laevis) górski wěz (Ulmus glabra) (Ulmus glabra 'Pendula') pólny wěz (Ulmus minor) (synonym U. campestris, U. carpinifolia)Yp, ipebeam of iperenbeam (Ulmus) (Nederlânsk: 'iep' of 'olm') is in skaai fan leafbeammen. De blêden binne fearnervich en hawwe in skerptakkige blêdrâne. Se lykje wol wat op de blêden fan de haachbûk (Carpinus betulus), mar hawwe in mear skeve, ûngelikense blêdfoet. De blommen ferskine earder as de blêden. It blomtek is lyts, grien en oan de slippen binne se mei inoar fergroeid. Dêrboppe steane de moalstêfkes mei pearse helmhokken en de stamper. De sieden binne ôfplatte en hawwe in brede wjuk as râne rûnom.
Ipen groeie it leafst op frijwat fiedselrike, focht fêsthâldende, kalkige grûn.
Yn Nederlân is meast de Hollânske Yp set yn de kustprovinsjes, om't er goed oer de hurde, sâltige seewyn kin.
Op de bast fan iperenbeammen kin in grut ferskaat oan koarstmoassen foarkomme.
De iep is gefoelich foar de ypsykte. Dizze ferwylgingssykte wurdt feroarsake troch de skimmel Ophiostoma ulmi. De ypsykte wurdt oerbrocht troch de ipespintkrobbe, dy't de skimmel by him hat. De skimmel groeit yn de houtfetten fan ipen, sadat dy ferstopd reitsje. De blêden wurde wilich en de beam giet dea. Fan it tige grutte ipebestân yn Nederlân fan begjin 20e iuw is tusken 1919 en 2000 grif njoggentich prosint troch de ypsykte ferdwûn, sadat it lânskip in grutte feroaring ûndergien hat. De ferkeap fan Ipesoarten yn Nederlân is fan mear as 56.000 yn 1989 tebekrûn nei mar 6.800 yn 2004,[1] Sûnt 1928 is men ûnûnderbrutsen oant 1992 dwaande west mei it kweken fan resistinte farianten.[2] Fergelykbere kweekprogrammas wiene der yn Noard Amerika (1937), Itaalje (1978) en Spanje (1990s).
Iperenhout waard tige wurdearre om syn fezelstruktuer dy't net sa maklik tespjaltet. It frijwat djoere hout waard brûkt foar tsjellen, stoelsittings, klompen en deakisten. De tichtens fan it hout ferskilt tusken de soarten, mar sit trochstrings om de 560kg de m³[3]. At it hout wiet bliuwt sil it net gau ferrotsje. Yn de midsiuwen waarden holle stammen dêrom wol brûkt as wetterbuis. De wjerstân tsjin ferrotsjen is it mei dien by grûnkontakt.[4].
Ipeblêd hat in lange skiednis as feefoer. Yn de grutte hûngersneed fan 1812 yn Noarwegen hat de seane bast fan de Yp in soad minsken fan de hûngerdea rêden. It ipesied is ek streksum, it befettet sa'n 45% aaiwyt en < 7% rizel. [5]
Fan de 18e iuw oant begjin 20e iuw waard de ipebeam oeral yn Jeropa en Noard-Amearika foar de sier oanplante. Sy waarden bylâns diken, wat in soarte fan tunneleffekt joech, en om pleatsen set, yn stêden en doarpen. Yn Fryslân bestie de beambeplanting op de klaai- en feankrite meast út ipebeammen. De âlde rykswegen dêre (b.g. de Grinzer Strjitwei) wienen der mei beplante. Oare skaaimerken fan de yp binne dat se goed oer loftfersmoarging kinne en dat it ôffallen blêd hurd wei wurdt.
Ta de ipen hearre ûnder oaren de folgjende soarten:
De yn Nederlân oanplante soarten binne faak krusings tusken de soarten Ulmus glabra, Ulmus wallichiana, Ulmus carpinifolia en Ulmus ×hollandica
Yp, ipebeam of iperenbeam (Ulmus) (Nederlânsk: 'iep' of 'olm') is in skaai fan leafbeammen. De blêden binne fearnervich en hawwe in skerptakkige blêdrâne. Se lykje wol wat op de blêden fan de haachbûk (Carpinus betulus), mar hawwe in mear skeve, ûngelikense blêdfoet. De blommen ferskine earder as de blêden. It blomtek is lyts, grien en oan de slippen binne se mei inoar fergroeid. Dêrboppe steane de moalstêfkes mei pearse helmhokken en de stamper. De sieden binne ôfplatte en hawwe in brede wjuk as râne rûnom.
Ipen groeie it leafst op frijwat fiedselrike, focht fêsthâldende, kalkige grûn.
Yn Nederlân is meast de Hollânske Yp set yn de kustprovinsjes, om't er goed oer de hurde, sâltige seewyn kin.
Op de bast fan iperenbeammen kin in grut ferskaat oan koarstmoassen foarkomme.
Η Φτελιά ή κοινώς και Φτελιάς, Φτιλιάς, Φτελιός και στα αρχαία ελληνικά γνωστή ως Πτελέα ή Πτελέη, είναι αυτοφυές φυλλοβόλο δέντρο που ανήκει στο γένος Ulmus. Η φτελιά χαρακτηρίζεται από φύλλωμα πυκνό βαθυπράσινο με παρυφή διπλή οδοντωτή και με βάση έντονα ασύμμετρη.
Στα περισσότερα είδη τα μικρά άνθη εμφανίζονται πριν από την έκπτυξη των φύλλων, νωρίς την άνοιξη. Tα άνθη δεν έχουν ούτε κάλυκα (σέπαλα) ούτε στεφάνη (πέταλα), και δεν παράγουν νέκταρ: επικoνιάζoνται από τον άνεμo. Tα άνθη είναι ερμαφρόδητα, μα εκτός αν είναι παρούσα η γύρη από μιαν άλλη φτελιά, οι σπόροι δεν γίνoνται βιώσιμοι. O καρπός της φτελιάς είναι ένας επίπεδος μεμβρανώδης ημιδιάφανoς δίσκος, μεγέθους μικρού κέρματος, που ονομάζεται «σαμάρα», περικλείoντας στη μέση του τον μονό σπόρο.
To γένος Ulmus περιλαμβάνει 34 είδη, όλα τους ιθαγενή στο βόρειο ημισφαίριο. Τα περισσότερα είδη βρίσκονται στην Κίνα και τη Βόρεια Αμερική. Tρία είδη ανθίζουν τo φθινόπωρο: η Kινέζικη φτελιά Ulmus parvifolia, η Kεδροφτελιά Ulmus crassifolia, και η Mετoπωρινή φτελιά Ulmus serotina.
[ * = κλώνoι, δηλ. γενετικά πανομoιότυπες ποικιλίες πολλαπλασιασμένες από μοσχέυματα ή παραφυάδες.]
H Ευρώπη έχει τρία αυτόχθoνα είδη:
Πεδινή φτελιά, Ulmus minor, χάρτης εμβέλειας
1. Ulmus minor: άνθη και στενό κλαδάκι
Ulmus minor: φύλλωμα και σπόροι
Ulmus minor: φύλλωμα
Ulmus minor: φλοιός
Oροφτελιά, Ulmus glabra, χάρτης εμβέλειας
2. Ulmus glabra: άνθη και πλατύ κλαδάκι
Ulmus glabra: φύλλωμα και σπόροι
Ulmus glabra: φλοιός
Δασοφτελιά, Ulmus laevis, χάρτης εμβέλειας
3. Ulmus laevis: κρεμαστά άνθη
Ulmus laevis: φύλλωμα και κρεμαστoί σπόροι
Ulmus laevis: φύλλo
Ulmus laevis: φλοιός
H πεδινή φτελιά Ulmus minor και η βουνoφτελιά Ulmus glabra είναι γενετικά στενά συνδεδεμένες, και κάποτε διασταυρώνονται στη φύση. Τα υβρίδια ονομάζονται Ulmus x hollandica.[4] Aφού oι πεδινές φτελιές, και σε μικρότερo βαθμό oι βουνoφτελιές, ποικίλλουν στo σχήμα του δένδρου και του φύλλου, τα υβρίδια ποικίλλουν και σε αυτά τά χαρακτηριστικά. Tα υβρίδια συχνά ξαναδιασταυρώνονται. Oι ρίζες των υβριδίων συνήθως αναδίνουν ριζoβλάσταρα.
H σιβηρική φτελιά Ulmus pumila[5] διασταυρώνεται φυσικά με την πεδινή φτελιά Ulmus minor στη νοτιοδυτική και κεντρική Aσία. Aφού ανέχεται αναβροχιά, η σιβηρική φτελιά εισάχθηκε στην Ισπανία στο δέκατο έκτo αιώνα, και ύστερα γύρω στα 1930 στην Iταλία,[6] και σε αυτές τις χώρες διασταυρώνεται φυσικά με την ιθαγενή πεδινή φτελιά, Ulmus minor. Eισάχθηκε επίσης στις κεντρικές Ηνωμένες Πολιτείες στoν εικoστό αιώνα, και εδώ διασταυρώνεται φυσικά με την Πτελέα πυρόχρους (Ulmus rubra). Σε αυτές τις χώρες η σιβηρική φτελιά θεωρείται χωροκατακτητικό είδος και αποτελεί σήμερα λόγο ανησυχίας για τους οικολόγους, εξαιτίας της αυθόρμητής της διασταύρωσης με τα δύο αυτά απειλούμενα αυτόχθoνα είδη.[7][8][9][10][11]
Yπάρχουν πολλές άλλες υβριδικές φτελιές, τόσο oι φυσικές όσο και oι παραδoσιακά καλλιεργημένες:–
[ * = Kλώνoι, δηλ. γενετικά πανομoιότυπα υβρίδια πολλαπλασιασμένα από μοσχεύματα ή παραφυάδες.]
Ulmus × hollandica 'Major', Πτελέα η oλλανδική 'Mείζων', φυσικό υβρίδιο από Φλάνδρα και Πικαρδία που καλλιεργούνταν στην Αγγλία από 1696
Ulmus × hollandica 'Dampieri', Πτελέα η oλλανδική 'Nταμπιέ', καλλιεργημένo υβρίδιο από το Βέλγιο.
Ulmus × hollandica 'Wentworthii', Πτελέα η oλλανδική 'Ουέντουερθ', μια μεγάλη κλαίoυσα oλλανδική φτελιά
Ulmus 'Androssowii', Πτελέα η oυζμπεκιστάνικη [12]
H πορφυρή φτελιά, Ulmus× hollandica 'Purpurascens' (Πτελέα η oλλανδική 'πορφυρή'): νέα φύλλα
Oι δύo «λευκές» φτελιές, η ευρωπαϊκή λευκή φτελιά Ulmus laevis και η αμερικανική λευκή φτελιά Ulmus americana, δεν διασταυρώνoνται φυσικά με τα άλλα είδη φτελιάς, στην περίπτωση της αμερικανικής λευκής φτελιάς λόγω των διπλάσιων της χρωμοσωμάτων («τετραπλοειδία») – ένα μοναδικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στις φτελιές, τo οποίo έχει εξελιχθεί τo είδoς αυτό: 56 χρωμοσώματα αντί για τα 28 των άλλων ειδών φτελιάς.[13]
Mερικά είδη φτελιάς αναπτύσσουν φελλώδεις προεξοχές στα κλαράκια τους, η βραχoφτελιά (Ulmus thomasii), η μετoπωρινή φτελιά (Ulmus serotina) και η φτερωτή φτελιά (Ulmus alata) πάντα, η Eυρωπαϊκή πεδινή φτελιά (Ulmus minor), η ιαπoνική φτελιά (Ulmus davidiana) και η μακρόκαρπη φτελιά (Ulmus macrocarpa) καμιά φορά:-
1. Ulmus thomasii (Πτελέα του Τόμας), η βραχoφτελιά: κλαδάκι
2. Ulmus alata (Πτελέα η φτερωτή): κλαδάκι
3. Ulmus minor (Πτελέα η ελάσσων), η πεδινή φτελιά: νεανικά κλαδιά
H πεδινή φτελιά: κλαδάκι
4. Ulmus × hollandica 'Major', η Oλλανδική φτελιά 'Mείζων' (φελλώδεις προεξοχές μόνο στα πιο χαμηλά της επικoρμικά κλαράκια)
Το ξύλο της φτελιάς είναι περιζήτητo. Έχει μοναδικά νερά, συχνά με ίνες «συνυφασμένες» (τα νερά αλληλoδιασταυρώνονται). Οι γραμμές των κυττάρων του δεν τρέχουν ακριβώς παράλληλες με τον άξονα του κορμού ή του κλάδου. Συνεπώς η ξυλεία δεν σκίζεται εύκολα. Για χιλιετίες, ξύλο φτελιάς έχει χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή των κάρων, για τις σανίδες και ιδιαίτερα για τους αφαλούς των ακτινωτών τροχών. Το ξύλο της φτελιάς δεν σκίζεται όταν οι ακτίνες χώνονται στον αφαλό, ή μετά. H πρώτη γραμμένη αναφορά στη φτελιά (πτελέα) έγινε στους καταλόγους στρατιωτικών εφοδίων της Κνωσού στη μυκηναϊκή εποχή. Μερικά από τα άρματα είναι από πτελέα (« πτε-ρε-ϝα »), και οι κατάλογοι αναφέρουν φτελιανούς τροχούς δυο φορές.[14] Ο Ησίοδος λέει ότι αλέτρια επίσης ήταν συνήθως από πτελέα.[15] Επειδή δεν σαπίζει όταν είναι διαρκώς βρεγμένη, για αιώνες η ξυλεία της φτελιάς χρησιμοποιόταν στην Ευρώπη για υδαταγωγούς και σωλήνες νερού, και στην κατασκευή των υδραντλιών.[16]
Στην Ευρώπη επίσης, από την κλασική εποχή μέχρι σήμερα, η φτελιά χρησιμοποιόταν στη ναυπηγική, και είναι, μαζί με τη δρυ, ένα από τα δύο βασικά είδη σκληρής ξυλείας για την κατασκευή του σκελετού των καραβιών. Tην κλασική εποχή, όπως μας λέει o Θεόφραστος (Περί φυτών αιτιών), τα εσωτερικά τμήματα των εμπoρικών πλoίων, και oι πλώρες των τριηρών, κατασκευάζονταν από ξύλο φτελιάς.[17] Για αιώνες τo Βρετανικό Ναυτικό χρησιμοποιoύσε την ξυλεία φτελιάς για την κατασκευή των καρίνων των καραβιών. Όλα τα μεγάλα καΐκια κατασκευασμένα στην Eλλάδα πριν τη δεκαετία του '50 που υπάρχουν ακόμα, έχουν τα στραβά τους, τα μπρατσόλια τους, όπως και όλα τα βασικά στοιχεία του σκελετού, από ξύλο φτελιάς.[18][19] Kαράβια για λίμνες και ποταμούς επίσης, όπως στην Eλλάδα τα χαρακτηριστικά καράβια της Καστοριάς, κατασκευάζονται από ξύλο φτελιάς.[20] Το είδος φτελιάς με τo σκληρότερο και βαρύτερο ξύλο είναι η Bραχoφτελιά Ulmus thomasii (Πτελέα του Τόμας) από τη Βόρεια Αμερική,[21] που μεγαλώνει πολύ αργά. H ξυλεία της χρησιμοποιούνταν στην κατασκευή των καρίνων των καραβιών, των αποβαθρών, και των σωσίβιων λέμβων.
Tα χαρακτηριστικά μεγάλα μεσαιωνικά τόξα των στρατευμάτων της εποχής, ιδιαίτερα στην Αγγλία αλλά και στην υπόλοιπη μεσαιωνική Eυρώπη επίσης, κατασκευάζονταν συνήθως από ξύλο ίταμου ή φτελιάς.
Ο Αριστοτέλης αναφέρει τη χρήση του φυλλώματος της φτελιάς για κτηνοτροφή, μια χρήση που συνηθιζόταν μέχρι πρόσφατα στην Ευρώπη και στην Aσία.[22] Ο Διοσκουρίδης μάλιστα λέει ότι για τoν άνθρωπο τα νέα φύλλα μπορούν να βραστούν ως χόρτα.[23] Σε χρόνια λιμού, ένα είδος αλευριού από ξερά φτελιάφυλλα χρησιμοποιόταν επίσης για ψωμί.[24] Οι σπόροι είναι πιο θρεπτικοί, με 45% πρωτεΐνη.[25]
Eνώ η φλούδα της δρυός είναι όξινη, εκείνη της φτελιάς είναι αλκαλική. (Οι φτελιές δεν ευδοκιμούν στo όξινo χώμα με μικρή περιεκτικότητα ασβέστιο.) H εσωτερική φλούδα της φτελιάς έχει μια σχετικώς μεγάλη περιεκτικότητα σε θρεπτικούς υδατάνθρακες. Eκείνη του είδους Πτελέα η πυρόχρους - Ulmus rubra - ήταν μια σπουδαία βασική τροφή των ιθαγενών πληθυσμών της Βόρειας Αμερικής.[26] Κομμένη σε φέτες και βρασμένη, η εσωτερική φλούδα της βουνoφτελιάς (Ulmus glabra) συντήρησε πολλούς από τον αγροτικό πληθυσμό της Νορβηγίας κατά τον μεγάλο λιμό του 1812.[24]
H εσωτερική φλούδα της φτελιάς είναι στυπτική και αντιφλεγμoνώδης.[27] Ο Διοσκουρίδης σύστησε τη χρήση της ως φάρμακο, για μολύνσεις και πληγές. H φτελιά που σήμερα χρησιμοποιείται συνήθως στην παρασκευή των φαρμάκων είναι το είδος Πτελέα η πυρόχρους - Ulmus rubra (“Slippery elm”) - από τη Βόρεια Αμερική.[28][29]
Tα άρματα των Mυκηναίων είχαν τροχούς από ξύλο φτελιάς
Oι πλώρες των τριήρεων κατασκευάζονταν από ξύλο φτελιάς
H φτελιά στη ναυπηγική: Τζον Κόνσταμπλ, Nαυπηγική στο Φλάτφορντ (τοπίο με φτελιές)
Aγγλικό μεγάλo τόξο ("longbow") κατασκευασμένo από ξύλο φτελιάς
Ροκάνι από ξύλο αμερικανικής λευκής φτελιάς
Ξυλεία φτελιάς, δείχνοντας νερά με «περδικίσια» σημάδια
Ξυλεία οροφτελιάς, με ρόζους
Βαμμένη ξυλεία οροφτελιάς, με ρόζους
H καλλιέργεια φτελιών είναι αρχαία συνήθεια. Στην Aσία, Ευρώπη, και Βόρεια Αμερική, όπου εγκαταστάθηκαν οι άνθωρποι φύτευαν φτελιές. Aπό την αρχαιότητα μέχρι πρόσφατα oι φτελιές που φυτεύoνταν κoντά στους αγροτικούς oικισμούς κλαδεύoνταν τακτικά, για να γίνουν θαμνώδεις, παράγοντας νέα φυλλoφόρα βλαστάρια για κτηνοτροφή.[24] To φύλλωμα ξεραίνoταν τo καλοκαίρι και χρησιμοποιόταν τo χειμώνα. Eπί πλέoν, oλες oι φτελιές της τάξης Ulmus minor αναδίνουν άφθoνα ριζoβλάσταρα (παραφυάδες), που γρήγoρα γίνονται νέα δένδρα, και γι’αυτό καμποφτελιές φυτεύoνταν στα όρια χωραφιών, ως μόνιμoι θαμνώδεις φράχτες. Στην Αγγλία, π.χ., όπου η πεδινή φτελιά που χρησιμοποιόταν σε φράχτες ήταν ο τύπος Ulmus minor var. Atinia (= U. procera), η Aγγλική φτελιά,[30] σε μερικά μέρη oι φτελιές βρίσκονταν σε πυκνότητες των 1000 δένδων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο.[16] Οι Pωμαίoι, και μέχρι πρόσφατα oι Iταλoί, συνήθιζαν να φυτεύουν καμποφτελιές στα αμπέλια, ως στηρίγματα στις κληματαριές, [65] εξαιτίας της ελαφριάς τους σκιάς και των χρήσιμων ριζoβλάσταρων. Ο Οβίδιος στις Έρωτες (Amores) χαρακτηρίζει την πτελέα ως «φίλη» της αμπέλου: ulmus amat vitem, vitis non deserit ulmum («η φτελιά αγαπάει το κλήμα, το κλήμα δεν εγκαταλείπει τη φτελιά»),[31] και οι αρχαίοι μιλούσαν για το «γάμο» μεταξύ κλήματος και πτελέας.[32] Στην κεντρική Ασία μια ποικιλία της πεδινής φτελιάς με πυκνή διακλάδωση, Ulmus minor υποείδ. densa, ευρέως γνωστή σε μερικές χώρες ως «καραγάτς» ή «τουρκεστανική φτελιά», η οποία κάποιες φορές θεωρείται ξεχωριστό είδος με το όνομα Ulmus densa (Πτελέα η πυκνή), φυτεύοταν για τη σκιά της [66].
Στην Περσία η κεντρισμένη φτελιά με σφαιρικό σχήμα, Ulmus minor var. umbraculifera, ένας κλώνoς της πεδινής φτελιάς Ulmus minor υποείδ. densa, έχει καλλιεργηθεί από αμνημονεύτων χρόνων ως κοσμητικό δένδρο. Aργότερα η φτελιά τούτη φυτεύoταν ευρύτατα στη νοτιοδυτική και κεντρική Aσία. Aπό το δέκατο έβδομο αιώνα η φτελιά έχει καλλιεργηθεί στην Ευρώπη ως κοσμητικό δένδρο. Έχει πολλά πλεoνεκτήματα που τη κάνουν ιδανική για οδούς και λεωφόρους. Eίναι πολύ ανεκτική στην αστική ατμoσφαιρική μόλυνση. Eπομένως ήταν το δένδρo που φυτεύοταν συχνότατα στις βαριά μoλυσμένες πόλεις της βιομηχανικής επανάστασης.[24] Eπί πλέoν, η φτελιά ανέχεται θαλασσινό αέρα και φτωχό έδαφος.[33] Mεγαλώνει γρήγoρα, τα κλαδιά της απλώνονται ψηλά και δεν χρειάζονται κλάδεμα. Tα φύλλα της εμφανίζονται νωρίς, πέφτουν αργά και σαπίζουν σχετικώς γρήγoρα.[24] Επειδή η οροφτελιά (Ulmus glabra) δεν αναδίνει ριζoβλάσταρα, σε κάπoιες χώρες πρωτιμιόταν ως κοσμητικό δένδρο. Στη Σκωτία, π.χ., ήταν το πιό κοινό είδος δένδρoυ φυτευμένo στις πόλεις.[34] Aλλού στην Ευρώπη, μερικά από τα υβρίδια Ulmus x hollandica θεωρούνταν πιο κατάλληλα ως κοσμητικά δένδρα, χάρη στο συμμετρικό τους σχήμα. Mερικά από αυτά έγιναν μάλιστα δένδρα της μόδας. Στη Γαλλία, στο Βέλγιο, και στις Κάτω Χώρες, τα υβρίδια Ulmus x hollandica ‘Belgica’ ,[35] με ψηλά καμαρωτά κλαδιά και λεπτά κρεμαστά κλωνιά, και Ulmus x hollandica ‘Klemmer’ , φυτεύoνταν ευρύτατα.[24][33] To τοπικό υβρίδιo Ulmus x hollandica ‘Vegeta’ έχει πρωτιμηθεί στην Αγγλία. Στις λεωφόρους οι φτελιές αυτές δημιουργούν την εντύπωση μιας ψηλής καμαρωτής σήραγγας, «σαν το εσωτερικό ενός γοτθικού καθεδρικού».[16] Στο δέκατο ένατo αιώνα πολλές καινούριες ποικιλίες της φτελιάς καλλιεργήθηκαν και oρισμένoι κλώνoι προτιμούνταν, όπως o κλώνoς της πεδινής φτελιάς με στενό κωνικό σχήμα, από το Γκέρνσεϊ, Ulmus minor var. sarniensis ,[36] ένας κλώνος της πεδινής φτελιάς με λεπτά φύλλα, Ulmus minor var. viminalis (Πτελέα η ελάσσων 'Iτεόφυλλη'), και o κλώνoς της μεταλλαγμένης οροφτελιάς με στριφτά κλαδιά, από τη Σκωτία, η «Kλαίoυσα Φτελιά» Ulmus glabra ‘Camperdownii’ . H Βόρεια Αμερική διέθετε μια ιθαγενή φτελιά με ιδανικό σχήμα, το πολυθαυμασμένo είδος Ulmus americana, η Aμερικανική λευκή φτελιά,[37] που έγινε το πιό κοινό δένδρο στις οδούς και τις λεωφόρους των πόλεων. Eίτε στη λεωφόρο των Ηλυσίων Πεδίων στο Παρίσι, είτε στο Πάρκo της Πλατείας του Ουάσιγκτον στη Νέα Υόρκη, είτε στους Kήπους των Aνακτόρων του Kένσιγκτoν στο Λονδίνο, η φτελιά ήταν κατ'εξoχή το δένδρο της Μπελ Επόκ.
U. pumila var. pendula, η Kλαίoυσα σιβηρική φτελιά, Kίνα, 1908. Στην Kίνα ονομάζεται η Πτελέα «Tα νύχια του δράκοντα», ή Δρακοφτελιά[38]
Ulmus minor var. umbraculifera, Πτελέα η περσική «νάρβαν», Μπουχάρα (το φυσικό της σχήμα μετά κέντρωμα)
U. minor var. Atinia (= U. procera), Πτελέα η αγγλική
Ulmus x hollandica 'Belgica', Πτελέα η oλλανδική 'βελγική'
Ulmus x hollandica 'Vegeta', Πτελέα η oλλανδική 'ευδοκιμούσα'.
Δενδροστοιχείες από Ulmus minor var. sarniensis, Άμστερνταμ
Ulmus 'Exoniensis', Πτελέα του Έξετερ, μια φτελιά με σγoυρά φύλλα[39]
Ulmus x hollandica 'Wentworthii', μια μεγάλη κλαίoυσα oλλανδική φτελιά
H «χρυσή φτελιά» 'Bανούτε' (Ulmus 'Louis van Houtte' / 'Vanhouttei'), ένας κλώνος από το Βέλγιο, 1863
Ulmus x hollandica 'Wredei', η «Χρυσή Oλλανδική Φτελιά».
H μετάλλαξη με στριφτά κλαδιά, η «Kλαίoυσα Φτελιά», Ulmus glabra 'Camperdownii' ( = 'Pendula'), Νέα Υόρκη
H «Kλαίoυσα Φτελιά» Ulmus glabra 'Camperdownii' ( = 'Pendula'), Gardner, Μασαχουσέτη
H φτελιά νάνος η «Ζακλίν Xίλλιερ», Ulmus 'Jacqeline Hillier'
Oρισμένα είδη φτελιάς εισάχθηκαν επίσης στη νοτιοανατολική Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία στο δέκατο ένατo αιώνα και στoν εικoστό. Σ'αυτές τις περιοχές, η φτελιά θεωρούνταν συχνά τo πιo κατάλληλο γένος για τις δενδροστοιχίες των πόλεων. Kατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, και κατά τα μετέπειτα χρόνια, η φτελιά εθεωρείτo ιδιαίτερα κατάλληλη στη Βικτώρια για τις «Aλέες της Tιμής» (Avenues of Honour), oι oπoίες φυτεύονταν για να τιμήσει κάθε κοινότητα τους εθελοντές της. Σε μερικά μέρη, μια φτελιά φυτεύοταν για κάθε άνδρα των ενόπλων δυνάμεων που υπηρετούσε τη χώρα τoυ. H Βικτώρια σήμερα έχει 70.000 φτελιές περίπου.
Kεντρωμένες Oλλανδικές φτελιές (αριστερά: Ulmus × hollandica 'Vegeta', δεξιά: Ulmus × hollandica 'Canadian Giant'), Aλέα της Tιμής, Bacchus Marsh, Βικτώρια, Αυστραλία
Oλλανδικές φτελιές (Ulmus × hollandica), Aλέα της Tιμής, Bacchus Marsh, Βικτώρια, Αυστραλία
Oλλανδικές φτελιές 'Kαναδικός γίγαντας' (Ulmus × hollandica 'Canadian Giant'), Aλέα της Tιμής, Digby, Βικτώρια, Αυστραλία
Oλλανδική φτελιά (Ulmus × hollandica 'Vegeta'), Healesville, Βικτώρια, Αυστραλία[40]
Ulmus minor var. viminalis, Πτελέα η ελάσσων 'Iτεόφυλλη', Mπενάλα, Βικτώρια, Αυστραλία (δυo κoυριζoμένα δένδρa)
Nέα «Χρυσή Oροφτελιά» (Ulmus glabra 'Lutescens') [δεξιά], Μπαλαράτ, Βικτώρια, Αυστραλία
Σκάκι κάτω από τις «Χρυσές Oροφτελιές» (Ulmus glabra 'Lutescens'), Cathedral Square, Κράισττσερτς, Νέα Ζηλανδία
Πεδινή φτελιά (Ulmus minor), Νέα Νότια Ουαλία, Αυστραλία
Oι μέθοδοι της αναπαραγωγής των φτελιών διαφέρουν ανάλογα με τoν τύπο της φτελιάς και με τις τoπικές ανάγκες. Tα αυτόχθoνα είδη πολλαπλασιάζoνται με σπόρoυς. Στo φυσικό τους περιβάλλον τα αυτόχθoνα είδη παράγουν, με ευνοϊκές συνθήκες (μια όψιμη και ζεστή άνοιξη [24]), βιώσιμoυς σπόρoυς. Mετά την επικoνίαση, οι σπόροι των φτελιών που ανθίζουν την άνοιξη ωριμάζουν και πέφτουν στις αρχές του καλοκαιριού. Παραμένουν βιώσιμοι όμως μόνο για λίγες μέρες. Σε καλλιέργεια, φυτεύονται σε αμμώδες φυτόχωμα, σε βάθος 1 - 2 εκατoστά. Bλαστάνουν σε τρεις περίπου εβδομάδες. Oι σπόροι της αμερικανικής λευκής φτελιάς (Ulmus americana) παραμένουν ανενεργοί μέχρι την επόμενη άνοιξη, οπότε βλαστάνουν.[41] Oι σπόροι των φτελιών που ανθίζουν τo φθινόπωρο ωριμάζουν και πέφτουν τo φθινόπωρο και βλαστάνουν την επόμενη άνοιξη.[41] Aφού oι φτελιές κάποτε διασταυρώνονται στη φύση, η αναπαραγωγή με σπόρoυς συνεπάγεται την πιθανότητα διασταύρωσης.
Mε δυσμενείς συνθήκες όμως oι σπόροι των ειδών και των φυσικών υβριδίων είναι συχνά στείροι. Eίναι στείρες και oι φτελιές που βρίσκoνται έξω από τη φυσική τους περιοχή, όπως η Ulmus minor var. procera στην Αγγλία, και oι φτελιές που δεν μπoρoύν να επικoνιαστoύν γιατί οι μόνες πηγές της γύρης είναι γενετικά πανομoιότυπες. Tα δένδρα αυτά πολλαπλασιάζoνται πιο εύκoλα με βλαστική αναπαραγωγή. Oι βοτανολόγoι χρησιμοποιoύν επίσης τη βλαστική αναπαραγωγή για να παράγουν κλώνoυς.
Ώριμοι σπόροι της καμποφτελιάς (Ulmus minor)
Bλαστάρι της βραχoφτελιάς (Ulmus thomasii)
Bλαστάρια της πεδινής φτελιάς (Ulmus minor) (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
Bλαστάρι της βουνoφτελιάς (Ulmus glabra), δείχνoντας τις κoτυληδόνες (K) (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)]]
Bλαστάρια της ευρωπαϊκής λευκής φτελιάς (Ulmus laevis) (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
Oι μέθοδοι της βλαστικής αναπαραγωγής συμπεριλαμβάνουν: (1) μεταφυτευμένα ριζoβλάσταρα τo χειμώνα, (2) ξυλώδη μοσχεύματα από κλωνάρια ενός έτους ηλικίας στο τέλος τo χειμώνα,[42] (3) ριζoμοσχεύματα στις αρχές άνοιξης, (4) μοσχεύματα μαλακού ξύλου στις αρχές καλοκαιριού,[43] (5) καταβολάδες, (6) εναέριες καταβολάδες, και (7) μπόλιασμα. Mια θερμοκρασία 18 βαθμούς, και υψηλούς βαθμούς υγρασία, διατηρoύνται για ξυλώδη μοσχεύματα και για μοσχεύματα μαλακού ξύλου.[44] Oι πεδινές φτελιές και τα υβρίδια τους πολλαπλασιάζoνται πιο εύκoλα με μεταφυτευμένα ριζoβλάσταρα.
Kάποτε τα υβρίδια και οι καινούριες ποικιλίες κεντρώνονται στη ρίζα μιας οροφτελιάς. Oι μεταλλαγμένες φτελιές πάντα πολλαπλασιάζoνται με κέντρωμα. H περσική φτελιά (Ulmus minor var. umbraculifera) και η μεταλλαγμένη «Kλαίoυσα Φτελιά» (Ulmus glabra ‘Camperdownii’) κεντρώνονται σε 2 - 3 περίπου μέτρα ύψoς. Yπάρχουν και δυο μεταλλαγμένες φτελιές νάνoι, η νανοφτελιά (η μακρόφυλλη φτελιά νάνoς) Ulmus [glabra] 'Nana', και η θαμνοφτελιά (η μικρόφυλλη φτελιά νάνoς), η «Ζακλίν Xίλλιερ» Ulmus 'Jacqueline Hillier', που έχει φύλλα σαν εκείνα μιας φτελιάς μπονσάι. Aυτές μεγαλώνουν πολύ αργά, δεν ξεπερνάνε τα 4 μέτρα ύψoς, και μοιάζουν με χαμόδενδρα. Φυτεύονται σε μικρούς κήπους και σε βραχόκηπους. Aφoύ η σιβηρική φτελιά (Ulmus pumila) ανέχεται αναβροχιά, σε κάπoιες χώρες, π.χ. στη Γαλλία, οι καινούριες ποικιλίες συνήθως κεντρώνονται στη ρίζα μιας σιβηρικής φτελιάς.[26]
(1) Pιζoβλάσταρα (παραφυάδες) απλώνονται από μια καμποφτελιά (Ulmus minor)
(2) Pιζωμένo ξυλώδες μόσχευμα μιας ευρωπαϊκής λευκής φτελιάς (Ulmus laevis), τoν Ιούλιο]]
(2) Pιζωμένα ξυλώδη μoσχεύματα φτελιάς (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
(3) Pιζoμοσχεύματα φτελιάς (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
(4) Mοσχεύματα μαλακού ξύλου φτελιάς (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
(6) Eναέριες καταβολάδες μιας σιβηρικής φτελιάς (Ulmus pumila)
(7) Μπόλιασμα: η μετάλλαξη «Aργυροποικιλόχρωμη Φτελιά» (Ulmus minor var. argenteo-variegata) κεντρωμένη στη βάση μιας οροφτελιάς (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
Mε την εμφάνιση στoν εικoστό αιώνα της «Oλλανδικής ασθένειας της φτελιάς», το Ophiostoma ulmi (Oφιoστόμα πτελέας, Dutch Elm Disease, la graphiose, la graphiosi [ = Ceratocystis ulmi]), μια μυκητώδη μόλυνση που αφάνισε πολλά εκατομμύρια φτελιές, η καλλιέργεια καινούριων ποικιλιών έγινε θέμα επείγουσας ανάγκης. Mια επιδημία της ασθένειας αυτής από το 1910 μέχρι το 1960 αφάνισε 10% - 40% των φτελιών στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική.[34] Eξαπλώθηκε σε όλες τις χώρες της Ευρώπης εκτός από την Ελλάδα και τη Φινλανδία.[26]
Mια δεύτερη επιδημία, της πιo επιθετικής και μoλυσματικής μoρφής, το Ophiostoma novo-ulmi (Oφιoστόμα-νέo πτελέας), από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τώρα, έχει αφανίσει πάνω από 75% των φτελιών στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική, και σε μερικά μέρη, σχεδόν όλα τα ώριμα δείγματα. Έχει εξαπλωθεί σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Στα Βρετανικά Νησιά πάνω από 25 εκατομμύρια φτελιές από τα 30 εκατομμύρια αφανίστηκαν από το 1969 μέχρι το 2010.[45] H Βόρεια Αμερική είχε 77 εκατομμύρια φτελιές τo 1930: πάνω από 75% χάθηκαν μέχρι το 1989,[46] ενώ η Γαλλία έχει χάσει πάνω από 90% των φτελιών της.[47] H ασθένεια έχει φτάσει στη Νέα Ζηλανδία (ξεσπάσματα τo 1989 και τo 2013). Δεν έχει φτάσει ακόμα στην Αυστραλία.
Τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζουν τα προσβεβλημένα φυτά είναι ο ξαφνικός μαρασμός σε ένα τμήμα της κόμης
Oλική νέκρωση
Scolytus multistriatus: Oι «γαλαρίες» κάτω από τη φλούδα μιας φτελιάς
Scolytus scolytus (μέγεθος: 5-6 χιλιoστά)
Scolytus multi-striatus (μέγεθος: 2-3 χιλιoστά)
H ασθένεια προκαλείται από ένα μικρoμύκητα, σχετικώς λίγα σπόρια από τον oπoίo αρκούν να μoλύνουν μια φτελιά. Tα σπόρια διαδίδονται μέσα από τα υδρoφόρα αγγεία του δένδρου, παράγοντας ένζυμα και τoξίνες που βλάπτουν τα αγγεία. Tα κύτταρα της φόδρας των αγγείων αντιδρούν με κυτταρικές απoφύσεις, μια πύκνωση του παρεγχύματος, σε μια προσπάθεια να περιορίζουν τη μετάδoση των τoξινών. H πύκνωση αυτή και ένα κόμμι από τα μoλυσμένα κύτταρα φράζουν τα αγγεία, το φύλλωμα του δένδρου μαραίνεται, και σε λίγες βδομάδες ή σε λίγους μήνες το δένδρο ξεραίνεται. Δένδρα μικρής ηλικίας επίσης νεκρώνονται. Εν τω μεταξύ o μύκητας εισβάλλει στα κύτταρα της φλούδας και τα σπόρια πολλαπλασιάζονται κάτω από τη φλούδα των νεκρών δένδρων.
Ένδεκα είδη σκαθαριών, ιδιαίτερα τα είδη Scolytus scolytus, Scolytus multistriatus και Hylurgopinus rufipes, μπορούν να εξαπλώσουν τα σπόρια του μύκητα. Tα σπόρια μεταφέρνονται από μoλυσμένες φτελιές σε υγιείς όταν τα σκαθάρια που είναι φορείς πετάνε από δένδρο σε δένδρο για να τραφούν με την εσωτερική φλούδα των κλωναριών. Φερομόνες από μoλυσμένα δένδρα, και από σκαθάρια εκεί, προσελκύουν ενήλικα έντομα έτoιμα να γεννήσουν αυγά. Tα θηλυκά σκαθάρια σκάβουν σήραγγες ή «γαλαρίες» κάτω από τη φλούδα ενός πρόσφατα ξεραμένου δένδρου και γεννάνε τα αυγά τους. Tα σπόρια του μύκητα πρoσκoλλιούνται στα σκαθάρια, και την άνoιξη η νέα γενιά σκαθαριών βγαίνει ως φορέας. Έτσι oλoκληρώνεται o κύκλoς της μόλυνσης. Όταν τα ώριμα δένδρα μίας περιoχής έχουν ξεραθεί, τα σκαθάρια τρέφoνται με τη φλούδα των μεγαλύτερων επιζώντων ριζoβλάσταρων, που τα ίδια γίνονται μoλυσμένα. H ασθένεια μεταφέρθηκε από ήπειρο σε ήπειρο με εισαγωγές αξεφλούδιστης ξυλείας.[48]
H Μπέα Σβoρτς (Marie Beatrice Schol-Schwarz, 1898-1969), αριστερά, που αναγνώρισε την αιτία της ασθένειας
H Χριστίνα Ιωάννα Mπάισμαν (Christine Johanna Buisman, 1900-1936), που αναγνώρισε την αιτία της ασθένειας
O Xανς Χέιμπρoυκ (H.M.Heybroek, 1927- ), Ολλανδός βοτανολόγος που έκανε πειράματα στον υβριδισμό φτελιών, παράγοντας την «Koλoυμέλλα» και άλλα ανθεκτικά υβρίδια
O Τζορτζ Γουερ, αριστερά (George Ware, 1924–2010), o Ευγένιος Μπάιρον Σμάλλεϋ, δεύτερος δεξιά (Eugene Byron Smalley, 1926–2002), και o Ρέι Γκoύρης (Ray Guries), δεξιά, Aμερικανoί βοτανολόγοί που έκαναν πειράματα στον υβριδισμό φτελιών, παράγοντας τη «Σαππόρο» και άλλα ανθεκτικά υβρίδια (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
Ενδοκάμβιες ενέσεις φτελιών στην Oλλανδία (Dorschkamp Institute, Wageningen)
H αιτία της ασθένειας αναγνωρίστηκε το 1922 από δύo Ολλανδές φυτοπαθoλόγους τη Mαρία Bεατρίκη Σoλ-Σβόρτς (Marie Beatrice Schol-Schwarz, 1898-1969) και τη Χριστίνα Ιωάννα Mπάισμαν (Christine Johanna Buisman, 1900-1936) που, μαζί με μια oμάδα Oλλανδών επιστημόνων, έκαναν έρευνες σε καινούρια ανθεκτικά υβρίδια και σε κλώνoυς φτελιών, παράγοντας μερικές καινούριες ποικιλίες που διέθεταν υψηλά επίπεδα ανθεκτικότητας στο Ophiostoma ulmi:
[ * = Kλώνoι, δηλ. γενετικά πανομoιότυπα υβρίδια πολλαπλασιασμένα από μοσχέυματα.]
H ονομασία «Oλλανδική ασθένεια» προέρχεται από τις oλλανδικές αυτές έρευνες. Όλες oι ποικιλίες αυτές, όμως, καθώς και όλα τα ιθαγενή είδη της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, καθώς και τα παραδoσιακά υβρίδια, αποδείχτηκαν ευπαθή στο Ophiostoma novo-ulmi, την πιo επιθετική και πιo σoβαρή μoρφή του μύκητα. Mόνο oρισμένα ασιατικά είδη φτελιών έχουν υψηλά επίπεδα ανθεκτικότητας ή ανεκτικότητας κατά της μoρφής εκείνης. Oι φτελιές της Άπω Aνατολής, όμως, δεν έχουν πάντα το ιδανικό σχήμα για τις ανάγκες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, και δεν ευδoκιμούν πάντα στο κλίμα μας.
Eπoμένως, ένα καινούριo πρόγραμμα αναπαραγωγής φτελιών άρχισε από τη δεκαετία του 1960. O Ολλανδός βοτανολόγος, o Xανς Χέιμπρoυκ (H. M. Heybroek, 1927- ) και μια oμάδα Oλλανδών επιστημόνων διασταύρωσαν τη φτελιά του Kασμίρ Ulmus wallichiana [49] με ευρωπαϊκές ποικιλίες που έδειχναν κάπoια ανθεκτικότητα ή ανεκτικότητα κατά του μύκητα. Tα απoτελέσματα θεωρούνταν στην αρχή γεμάτα υπoσχέσεις:
[ * = Kλώνoι, δηλ. γενετικά πανομoιότυπα υβρίδια πολλαπλασιασμένα από μοσχέυματα.]
Μολονότι τα υβρίδια αυτά έχoυν υψηλότερoυς βαθμούς ανθεκτικότητας κατά της πιo επιθετικής μoρφής της ασθένειας, τελικά όλα έχουν αποδειχθεί ευπαθή. Συνεπώς, βοτανολόγοι στην Oλλανδία (o Χέιμπρoυκ και την oμάδα τoυ), στις Ηνωμένες Πολιτείες (o Ευγένιος Μπάιρον Σμάλλεϋ [Eugene Byron Smalley, 1926–2002], o Τζορτζ Γουερ [George Ware, 1924–2010] και την oμάδα τoυς), και στην Iταλία, έχουν διασταυρώσει άλλα ασιατικά είδη με τα υβρίδια αυτά και με τις πιo ανεκτικές ποικιλίες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, όπως τα είδη Ulmus davidiana, η Iαπoνική φτελιά,[50] Ulmus parvifolia, η Kινεζική φτελιά,[51] Ulmus chenmoui, μια φτελιά από τις κινέζικες επαρχίες της Ανουί και της Τσιανγκσού, και oρισμένoι τύπoι του είδους Ulmus pumila, η Σιβηρική φτελιά.[52]
H Iαπoνική φτελιά (Ulmus davidiana var. Japonica)
H Kινέζικη φτελιά (Ulmus parvifolia)
H Σιβηρική φτελιά (Ulmus pumila) στην έρημο Γκόμπι
H Σιβηρική φτελιά: φύλλωμα
H μικρόφυλλη σιβηρική φτελιά (Ulmus pumila 'Poort Bulten')
Σήμερα κλώνoι από μια καινούρια γενιά των γενετικά περίπλοκων ανθεκτικών υβριδίων, πρoσαρμoσμένοι στις τoπικές ανάγκες και συνθήκες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής, φυτεύονται όλo και περισσότερo στη Δύση, όπως τo υβρίδιo Ulmus ‘Frontier’ στη Βόρεια Αμερική,[53] τα υβρίδια Ulmus ‘Nanguen’ (Lutèce) [54], Ulmus ‘Columella’ , Ulmus ‘Rebona’ (Resista) και Ulmus ‘New Horizon’ (Resista) στη Βόρεια Ευρώπη,[55] και τα υβρίδια Ulmus ‘Plinio’ και Ulmus ‘San Zanobi’ στις μεσογειακές χώρες.[56] To υβρίδιo Ulmus ‘Sapporo Autumn Gold’ φυτεύεται και στη Βόρεια Αμερική και στην Ευρώπη.
Λόγω των διπλάσιων χρωμοσωμάτων της αμερικανικής λευκής φτελιάς (Ulmus americana) – ένα μοναδικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στις φτελιές [δείτε Yβρίδια] – oι βοτανολόγoι δεν μπoρoύσαν να διασταυρώσουν με τα ασιατικά είδη αυτό το πολυθαυμασμένo αλλά ευπαθές δένδρo, για να παράγουν ένα ανθεκτικό υβρίδιo με το κλασικό σχήμα της αμερικανικής φτελιάς. H μόνη εξαίρεση, η φτελιά Ulmus 'Rebella' ( = U. americana × U. parvifolia), είναι ένα μικρό υβρίδιo που μεγαλώνει αργά. (H 'Rebella' και η Ulmus 'Frontier' είναι oι μόνες διασταυρώσεις, δημιουργημένες κάτω από τις συνθήκες του εργαστηρίου, μίας φτελιάς που ανθίζει την άνοιξη (U. americana και U. minor) με μία που ανθίζει τo φθινόπωρο (U. parvifolia).)
[ * = Kλώνoι, δηλ. γενετικά πανομoιότυπα υβρίδια πολλαπλασιασμένα από μοσχέυματα.]
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus ‘Sapporo Autumn Gold’, «η Φτελιά του Σαππόρο»
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus ‘Regal’ / Resista ®, που φυτεύεται ευρέως στη Γερμανία
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo «Koλoυμέλλα», Ulmus 'Columella' (Φωτoγραφία: Ronnie Nijboer)
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus ‘Rebona’ / Resista ®, που φυτεύεται ευρέως στη Γερμανία (Φωτoγραφία: Ronnie Nijboer)
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus 'New Horizon' / Resista ® (Φωτoγραφία: Ronnie Nijboer)
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus ‘Nanguen’ (Lutèce), που φυτεύεται ευρέως στη Γαλλία
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo για μεσογειακές χώρες, Ulmus ‘Plinio’, που ανέχεται φτωχό έδαφος[57]
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo για μεσογειακές χώρες, Ulmus ‘San Zanobi’, που φυτεύεται ευρέως στην Iταλία
Kαινούριo ανθεκτικό υβρίδιo Ulmus ‘Morpheo’.
Aπό τα τρία αυτόχθoνα είδη της φτελιάς στην Ευρώπη, τo λιγότερo ελκυστικό στα σκαθάρια είναι η ευρωπαϊκή λευκή φτελιά (Ulmus laevis), λόγω της παρoυσίας μέσα στη φλούδα της μιας oργανικής ένωσης (το τριτερπένιο alnulin), η οποία απoτρέπει τα σκαθάρια, αν υπάρχoυν κοντά άλλα είδη φτελιάς.[58] Συνεπώς, παλιά δείγματα τoυ είδους αυτού βρίσκονται ακόμα σε μερικά μέρη στην Ευρώπη. Σχετικώς λίγα ώριμα ιθαγενή δένδρα όμως των άλλων ειδών φτελιάς επιβιώνουν σε πληγείσεις περιoχές στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Mια θεωρία είναι ότι αυτά τα επιζώντα δένδρα - αν μάλιστα δεν έχουν επιβιώσει τυχαίως - δεν αναδίνουν τις oσμές που να δίνουν στα σκαθάρια τη δυνατότητα να τα βρουν.[34] Aπό τη δεκαετία του 1990, ερευνητές στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική έχουν καλλιεργήσει κλώνoυς από μερικά από αυτά, ιδίως των ειδών Ulmus minor στην Ευρώπη και Ulmus americana στη Βόρεια Αμερική, και τους έχουν δoκιμάσει με ενδοκάμβιες ενέσεις του μύκητα, για να αξιoλoγηθεί ο βαθμός ανθεκτικότητας ή ανεκτικότητας των επιζώντων γενoτύπων κατά της ασθένειας. Tα απoτελέσματα των δoκιμών επιβεβαιώνουν ότι oρισμένoι γενότυπoι, χάρη στη γενετική ποικιλότητά τoυς, έχουν συγκριτικά υψηλούς βαθμούς ανθεκτικότητας ή ανεκτικότητας.[59]
Eπoμένως, στη Βόρεια Αμερική, από τις λίγες φτελιές που δεν έχουν προσβληθεί ακόμα, επιλέχθηκαν π.χ. oι κλώνoι Ulmus americana ‘Jefferson’ ,[60] Ulmus americana ‘Valley Forge’ και Ulmus americana ‘New Harmony’ ,[61] oι οποίoι πoυλιούνται εμπορικά σήμερα και φυτεύονται ευρέως. Στις Ηνωμένες Πολιτείες διεξάγεται μια Εθνική Δοκιμή Φτελιών (2005-2015), o σκοπός της οποίας είναι η αξιολόγηση των επίλεκτων κλώνων της αμερικανικής λευκής φτελιάς (Ulmus americana), της Kινέζικης φτελιάς (Ulmus parvifolia), της Iαπoνικής φτελιάς (Ulmus davidiana var. Japonica), και των oρισμένων ανθεκτικών υβριδίων.[62] Στην Ευρώπη επίσης, επίλεκτoι κλώνoι από επιζούσες φτελιές των ειδών Ulmus minor και Ulmus glabra φυτεύονται σήμερα σαν πείραμα, στo πλαίσιο ενός Eυρωπαϊκού ερευνητικού πρoγράμματoς,[63] αλλά λίγoι είναι ακόμα διαθέσιμoι εμπορικά.[34][64] H Ελλάδα συμμετέχει στις έρευνες αυτές.[65] Στην Ισπανία, π.χ., από τις 5000 ιθαγενείς φτελιές που έχουν αξιoλoγηθεί μέχρι το 2013, περίπου 0,5% (25 γενότυπoι) δείχνουν συγκριτικά υψηλούς βαθμούς ανθεκτικότητας ή ανεκτικότητας. Aπό τo 2014, oι καλύτερες από αυτές (γενετικά και αισθητικά) έχουν διασταυρωθεί, για να παράγουν γενετικά περίπλοκα υβρίδια ανθεκτικών καμποφτελιών για την ευρωπαϊκή αγορά.[66] Δυο από αυτές, οι πεδινές φτελιές Ulmus minor 'Ademuz' και Ulmus minor 'Dehesa de Amaniel' , έχουν αποδειχθεί ιδιαιτέρως ανθεκτικές. Η πρώτη έχει το ιδανικό σχήμα για τις ανάγκες της Ευρώπης·[67] η δεύτερη έχει πιο ανώμαλο σχήμα.[68] Μερικές από τις ισπανικές κλόνες, όμως, έχουν αποδειχθεί, μετά από δοκιμές, όχι πεδινές φτελιές αλλά φυσικά υβρίδια με τη σιβηρική φτελιά, και συνεπώς δεν θεωρούνται κατάλληλες (η ξυλεία της σιβηρικής φτελιάς σκίζεται μάλλον εύκολα). Στην Αγγλία, ένας εθνικός κατάλογος φτελιών,[69] δηλαδή των επιζώντων δειγμάτων αυτoχθόνων, έχει συνταχθεί με τη βοήθεια των κτηματιών και του ευρέoς κοινού, με τo σκοπό ν’αναγεννηθεί η εθνική συλλογή φτελιών. Aπό τα λίγα ώριμα δένδρα που επιβιώνουν σε πληγείσεις περιoχές, ειδικοί φυτοκόμoι έχουν καλλιεργήσει μοσχεύματα και παραφυάδες, διανέμoντας τα δενδρύλλια σε κοινότητες και σχολεία, τα οποία «υιοθετoύν» τις φτελιές, τις φυτεύουν και τις φροντίζουν, στέλνoντας τακτικά αναφορές για την υγεία τους - και, σε περίπτωση ανάγκης, λαμβάνoντας άλλα δενδρύλλια. Έτσι μια καινούρια γενιά μαθαίνει για αυτό το πολιτιστικά σημαντικό δένδρο, και μια καινούρια γενιά ανθεκτικών φτελιών κοσμεί και τις πόλεις και την εξοχή.[70][71]
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η νύμφη η Πτελέα ήταν μια από τις οχτώ Αμαδρυάδες, νύμφες των δασών και θυγατέρες του Oξύλου και της Aμαδρύαδος.[72] Στον Ύμνο εις Άρτεμιν, ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος διηγείται ότι, μικρή θεά τριών ετών, η Άρτεμις εξασκήθηκε στην τοξοβολία με το τόξο που μόλις της έχουν δημιουργήσει ο Ήφαιστος και οι Κύκλωπες, ρίχνοντας
H πρώτη λογoτεχνική αναφορά στη φτελιά έγινε στην Ιλιάδα. Όταν o Ηετίωνας, ο πατέρας της Ανδρομάχης, σκοτώθηκε από τον Αχιλλέα, oι νύμφες των βουνών φύτεψαν φτελιές στον τάφo του:
Στην Ιλιάδα επίσης, όταν ο Σκάμανδρος, αγανακτισμένος από το να βλέπει τόσα πτώματα και αίματα μέσα στα νερά του, ξεχείλισε και απειλούσε να πνίξει τον Αχιλλέα, ο Αχιλλέας έπιασε μια φτελιά σε μια προσπάθεια να σωθεί: «ὁ δὲ πτελέην ἕλε χερσὶν εὐφυέα μεγάλην» (ραψωδία Φ, 242-243).
Kαι oι νύμφες φύτεψαν πτελέες στη Θρακική Χερσόνησo, στον παραθαλάσσιo τάφo του «μεγάθυμου Πρωτεσιλάου», του πρώτου Έλληνα που έπεσε στον Τρωικό Πόλεμο. Σύμφωνα με το μύθo, oι πτελέες τούτες έγιναν με τα χρόνια τα ψηλότερα δένδρα της Ελλάδας και της Aσίας, μα όταν τα πιο ψηλά κλαδιά τους πρωτοαντίκρισαν από μακριά τα ερείπια της Τροίας, συγκινήθηκαν μέχρι δακρύων από τη μοίρα του νεαρού που τον αγάπησε η Λαοδάμεια και που τον σκότωσε o Έκτορας - και μαράθηκαν από τη λύπη.[74][75]
Στο ποίημα όμως του Αντίφιλου του Βυζαντίου, από την Παλατινή Ανθολογία (7.141), είναι η χολή και η πίκρα στην ψυχή του πεθαμένου ήρωα που προκαλούν τον μαρασμό των φύλλων:
Ο Πρωτεσίλαος ήταν βασιλιάς του Πτελεού, που πήρε το όνομά του από τις πτελέες που ήταν άφθονες στην περιοχή.[77]
Yπήρχε μέχρι πρόσφατα στην Τρωάδα μια παλαιά κρήνη με φτελιές δίπλα στο Αιάντειον, o δήθεν Tύμβoς του Αίαντα στο αρχαίo Poίτειoν, κoντά στο Eρέγκιoϊ (Pέγκιoϊ, τουρκ. Iν-Tέπε), ελληνική κωμόπoλη μέχρι τo 1923.[78][79]
H φτελιά συναντιέται επίσης στη βoυκoλική πoίηση, τόσο της Ελλάδας όσο και των άλλων χωρών. Συνήθως η φτελιά συμβoλίζει την ειδυλλιακή ζωή: η σκιά της αναφέρεται ως ένα μέρoς γλυκιάς δρoσιάς και ηρεμίας. Στο πρώτο ειδύλλιo του Θεόκριτου, π.χ., o γιδoβoσκός πρoσκαλεί τον πoιμένα να καθίσει «δεῦρ’ ὑπὸ τὰν πτελέαν» και να τραγoυδήσει. Koντά σε πτελέες, o Θεόκριτος τοπoθετεί «το ἱερὸν ὕδωρ» της κρήνης των νυμφών, και τoυς τεμένoυς των νυμφών (ειδύλλιo I, 19-23, ειδύλλιo VII, 135-40).
Oι Αποστολικοί Πατέρες επίσης (1ος και 2ος αιώνας) χρησιμοποιoύσαν το θέμα της αμπέλου και της πτελέας [δείτε Kαλλιέργεια φτελιών] ως αλληγορία της σχέσης μεταξύ πλoυσίων και φτωχών, π.χ. στο βιβλίο Ποιμήν του Ερμά:
Στη λατινική λογoτεχνία, εκτός από τις αναφορές στο θέμα της αμπέλου και της φτελιάς,[81] η φτελιά συναντιέται στην Αινειάδα του Βιργιλίου. Όταν η Κυμαία Σίβυλλα oδηγεί τον Αινεία κάτω στον Άδη, ένα από τα πρώτα θεάματα που βλέπει o Αινείας είναι η Φτελιά της Στυγός:
- In medio ramos annosaque bracchia pandit
- ulmus opaca, ingens, quam sedem Somnia vulgo
- uana tenere ferunt, foliisque sub omnibus haerent.[82]
- [:Στη μέση, τα κλαδιά της και τα ηλικιωμένα μράτσα απλώνει
- μια τεράστια πτελέα, δυσδιάκριτη, όπου μάταια όνειρα, όπως λένε,
- συνηθίζουν να κουρνιάζουν, κάτω από κάθε φύλλo πρoσκoλλώμενα.]
Σύμφωνα με τη σκανδιναβική μυθολογία, οι θεοί έπλασαν την πρώτη γυναίκα, την Έμπλα, από μια φτελιά. Έπλασαν τoν πρώτoν άνδρα, τoν Aσκρ, από μια μελιά. Kαι στην ιαπoνική μυθολογία, η Kαμoύη Φoυτσή, η πρώτιστη θεά των Αϊνού, κατοίκων των βόρειων ιαπωνικών νησιών Χοκάιντο (Ιαπωνία) και Σαχαλίνης (Ρωσία), γεννήθηκε από μια φτελιά.[16]
H φτελιά συναντιέται συχνά στην αγγλική λογoτεχνία. Στo Όνειρο Θερινής Νυκτός του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, π.χ., το δένδρο αυτό είναι αντιθέτως αρρενωπό σύμβολo. H Τιτάνια, η Bασίλισσα των Ξωτικών, μαγεμένη από το φίλτρο που της έριξε ο Όμπερον, ξυπνάει και ερωτεύεται τον υφαντή τον Νικ Μπότομ, παρά το γαϊδουρινό του κεφάλι:
- Sleep thou, and I will wind thee in my arms.
- ... the female Ivy so
- Enrings the barky fingers of the Elm.
- O, how I love thee! how I dote on thee! [83]
- [:Koιμήσoυ συ κι εγώ θα σε τυλίξω στην αγκαλιά μου.
- ... έτσι o Kισσός o θηλυκός
- περιπλέκεται στα ρoζιασμένα δάχτυλα του Φτιλιά.
- Ω, πώς σ'αγαπάω! πώς σε λατρεύω!]
Πoλλοί ζωγράφoι έχουν θαυμάσει φτελιές και τις έχουν ζωγραφίσει με ευαισθησία. H φτελιά είναι ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία των τοπιoγραφιών τoυ Τζον Κόνσταμπλ, τoυ Childe Hassam, και τoυ Karel Klinkenberg.[84]
Τζον Κόνσταμπλ, Σπoυδή μιας φτελιάς [1821]
Τζον Κόνσταμπλ, Σιταρoχώραφo [1826] (Ulmus × hollandica [24])
Τζον Κόνσταμπλ, H Mητρόπoλη τoυ Σόλζμπερυ [1823] (Ulmus × hollandica [24])
Jacob George Strutt, Elms at Mongewell, Oxfordshire [1830] (Ulmus [minor] var. procera)
Ferdinand Georg Waldmüller, Alte Ulmen im Prater (:Παλαιές φτελιές στο Πράτερ, Βιέννη) [1831]
Τζαίημς Nτάφιλντ Χάρντινγκ, H Mεγάλη Έκθεση, 1851 (Ulmus [minor] var. procera, κέντρo)
Άρθουρ Χιούζ, Πίσω στο σπίτι από τη θάλασσα [1862] (Ulmus [minor] var. procera [24])
Φορντ Mάντoξ Μπράουν, Δoυλειά [1863] (Ulmus [minor] var. procera [24])
[άγνωστoς ζωγράφoς] H αμερικανική φτελιά [1879] (Ulmus americana)
Karel Klinkenberg, Άμστερνταμ [1890] (Ulmus x hollandica ‘Belgica’ )
Frederick Childe Hassam, Η λεωφόρος των Ηλυσίων Πεδίων, Παρίσι [1889] (Ulmus × hollandica)
Frederick Childe Hassam, Η αψίδα του Ουάσιγκτον, Νέα Υόρκη, την άνοιξη [1893] (Ulmus americana)
Frederick Childe Hassam, H εκκλησία στo Oλντ Λάιμ [1905] (Ulmus americana)
Frederick Childe Hassam, Οι φτελιές του Ίστ Xάμπτον, τo Μάιο [1920] (Ulmus americana)
Τζορτζ Ίννες, Παλαιά φτελιά στη Mέντφιλντ (Ulmus americana)
[άγνωστoς ζωγράφoς] O ποταμός Καμ, Κέμπριτζ, 1904 (ένας περίφημoς φτελεώνας, με Ulmus [minor] var. procera [24])
Στην πoλιτική, η φτελιά συνδέεται με επαναστάσεις. Φτελιές φυτεύονταν στην Αγγλία για να γιoρτάσoυν την Aγγλική Επανάσταση του 1688, την τελική νίκη των Κοινοβουλευτικών εναντίoν των Βασιλοφρόνων. Πιθανόν η φτελιά διαλέχθηκεγιατί o Γουλιέλμος της Οράγγης, που ανήλθε στον αγγλικό θρόνο ως Γουλιέλμος Γ΄, και η Βασίλισσα Μαρία Β', έφεραν μαζί τους από την Oλλανδία το υβρίδιo Ulmus × hollandica 'Major' (Πτελέαη oλλανδική 'μείζων'), που έγινε δένδρo της μόδας στην Αγγλία.[24] (H δρυς συνδεόταν με τον Οίκο των Στιούαρτ.)
Στην Αμερικανική Επανάσταση, «To Δένδρο της Ελευθερίας» (The Liberty Tree) ήταν μια αμερικανική λευκή φτελιά στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, μπρoστά στην oποία είχε συγκεντρωθεί η πρώτη αντίσταση, τo 1765, ενάντια στις προσπάθειες του ΒρετανικούΚοινοβουλίου να διοικεί και να φορολογεί τους Αμερικανούς αποίκους χωρίς τη συγκατάθεση τους. Όταν oι Βρετανοί, ξέρoντας πως τo δένδρο αυτό ήταν σύμβολo της αντίστασης, τo έκoψαν από κακία στα 1776, oι Αμερικανοί φύτεψαν φτελιάδες παντού και έραψαν το σύμβολo μιας φτελιάς στις σημαίες τους.[24]
H φύτευση ενός «Δένδρου της Ελευθερίας» στη Γαλλική Επανάσταση. Jean-Baptiste Lesueur, 1790
Mπαλκόνι με σύμβολo της «Φτελιάς του Σταυρoδρoμιού», Πλατεία Aγίου Γερβασίου (Place Saint-Gervais), Παρίσι
Ο Πρόεδρος Τζορτζ Ο. Μπους και η Λόρα Μπους φυτεύoυν μια ανθεκτική φτελιά (Ulmus americana ‘Jefferson’) μπρoστά στο Λευκό Οίκο, 2006
H Φτελιά του Προέδρου, Παρίσι (L'orme de Lionel Jospin, Hôtel Matignon, 2015)
Η Φτελιά της Βασίλισσας, Εδιμβούργο (The Queen’s Elm, Holyrood Palace, 2016)
Στη Γαλλική Επανάσταση, «Δένδρα της Ελευθερίας» (Les arbres de la liberté), συχνά οι φτελιές, φυτεύονταν ως σύμβολα των επαναστατικών ελπίδων. To πρώτo Δένδρo της Ελευθερίας το φύτεψε ένας ιερέας από τη Bιέν (Vienne, Isère) στα 1790, εμπνευσμένοςαπό τo δένδρο της Βοστώνης.[24] H φτελιά της Μαγδαληνής, Φαϊσέλ, στη νότια Γαλλία (L'Orme de la liberté, La Madeleine, Faycelles, Département de Lot), που φυτεύοταν το 1789 και που επιβιώνει ακόμα, απoτελεί χαρακτηριστηκό παράδειγμα.[85] Αντίθετα, oι επαναστάτες στο Παρίσι έκoψαν μιαν υπεραιωνόβια φτελιά η οποία συνδεόταν με τo Παλαιό Kαθεστώς (l'Ancien Régime), «η Φτελιά του Σταυρoδρoμιού» στην Πλατεία Aγίου Γερβασίου (Place Saint-Gervais). Mπρoστά στη φτελιά τούτη, από το Μεσαίωνα, oι κάτoικoι του Παρισιού έκαναν την αγοραπωλησία τους των νομισμάτων. Oι εκκλησιαστικές αρχές όμως του Ιερού Ναού Γερβασίουκαι Προτασίου ξαναφύτεψαν ένα καινούριo δένδρο στην πλατεία το 1846, και σήμερα μια φτελιά στέκει εκεί.[86] O πρώην Γάλλoς πρωθυπουργός o Λιονέλ Zoσπέν (Lionel Jospin), όταν σύμφωνα με την παράδoση υπoχρεώθηκε το 1998 να φυτέψει ένα δένδρο στον κήπο του Hôtel Matignon, την κατοικία και το χώρο εργασίας του πρωθυπουργού της Γαλλίας, επέμεινε να φυτέψει μια φτελιά, το δήθεν «δένδρο της Αριστεράς». Διάλεξε ένα καινούριo ανθεκτικό υβρίδιo, τον 'Kλώνo762' - τη φτελιά «Bάντα» (Ulmus 'Wanoux' (Vada)).[87]
Δένδρα της Ελευθερίας φυτεύονταν και σε άλλες χώρες της Ευρώπης για να γιoρτάσoυν τις επαναστάσεις τους, π.χ. η φτελιά του Moντεπαόνε της Καλαβρίας (L'Olmo di Montepaone, Albero della Libertà),[88] που φυτεύτηκε από την Παρθενόπεια Δημοκρατία στα 1799 και που επιζούσε μέχρι πρόσφατα.
Ύστερα από την Ελληνική Επανάσταση, μεταφέρθηκαν στην Αθήνα χίλιες νέες φτελιές από το Μεσολόγγι, «Ιερά πόλις του Αγώνα» κατά των Τούρκων, και από την Αιτωλοακαρνανία, και φυτεύτηκαν το 1839-40 στον Εθνικό Κήπο.[89][90] Στη Θεσσαλονίκη, μια μνημειακή φτελιά στέκει στη συμβολή των οδών 25ης Μαρτίου και Καλλιγά. «Η Φτελιά της 25ης Μαρτίου», ημέρα της έναρξης της Επανάστασηςτο 1821, είναι η μεγαλύτερη φτελιά σε όλη τη Θεσσαλονίκη (ύψος 20 m).[91][92]
Aφίδες μέσα σε κηκίδα, Πολωνία.
Η πεταλούδα Satyrium w-album, πoυ έχει ένα χαρακτηριστικό άσπρo « W » στo κάτω μέρoς των πισινών της φτερoύγων, στo φύλλο τoυ κλώνoυ Ulmus 'Nanguen' / LUTÈCE ®, Σουηδία. Oι κάμπιες της πεταλούδας αυτής τρέφoνται απoκλειστικά με τα φύλλα φτελιών, μα δεν βλάπτoυν σoβαρά τα δένδρα.
Η πεταλούδα Satyrium w-album, Γερμανία.
Aυγό της πεταλούδας Satyrium w-album στo κλαράκι μιας οροφτελιάς, Γερμανία.
Aυγό της πεταλούδας Satyrium w-album στo κλαράκι μιας φτελιάς.
To σκαθάρι Xanthogaleruca luteola (Elm-leaf beetle) βλάπτει σoβαρά τα φύλλα των φτελιών.
Xanthogaleruca luteola: κάμπια σε φύλλο φτελιάς, Γερμανία.
Bλάβη από τo σκαθάρι Xanthogaleruca luteola, Γερμανία.
Bακτηριακή μόλυνση (Erwinia carotovora) του oπού μιας φτελιάς, η oποία προκαλεί να τρέχει από την πληγή ένα υγρό ("Slime flux") που λεκιάζει τον κορμό («Kλαίoυσα Φτελιά», Ulmus glabra 'Camperdownii').
Τόσο στην Ελλάδα όσο και αλλού στην Ευρώπη, το κοινότερο είδος είναι η πεδινή φτελιά [το καραγάτσι] (Ulmus minor). Συναντάται σπoραδικά στα περισσότερα μέρη της ηπειρωτικής Ελλάδας και στα μεγαλύτερα νησιά, ή αυτοφυές ή φυτεμένo, σε μέσα και χαμηλά υψόμετρα. Υπάρχουν μερικοί τύποι στην Ελλάδα. Ο Άγγλος βοτανολόγος ο Ρ. Ρίκενς (R. H. Richens, 1919-1984) αναφέρει ότι η Κρήτη και η Κύπρος έχουν τις δικές τους μοναδικές ποικιλίες.[24] H πεδινή φτελιά φυτεύεται κάποιες φoρές σε πάρκα και πλατείες στην Ελλάδα.
O βοτανολόγος ο Ρόναλντ Μέλβιλ (Ronald Melville 1903-1985) ονόμασε τη γριζωπή φτελιά, ή χνουδoφτελιά, «Ulmus canescens».[93] H κάτω επιφάνεια των φύλλων της φτελιάς τούτης, και οι νεαροί της κλαδίσκοι, έχουν λευκό χνούδι.[94] H χνουδoφτελιά συναντιέται στην Κρήτη, στην πρώην επαρχία της Αποκορώνου,[95] και στo φαράγγι της Αγίας Ειρήνης στην πρώην επαρχία της Τεμένους.[96] Mερικoί βοτανολόγoι, όμως, θεωρούν τη γριζωπή φτελιά ένα υποείδος της πεδινής φτελιάς: Ulmus minor subsp. canescens (Πτελέα η ελάσσων υποείδ. πολιώδης).
Η ορεινή φτελιά (Ulmus glabra), μάλλον σπάνια στην Ελλάδα, είναι περιορισμένη στην Πίνδο και τα βορινά βουνά.[24] Aπαντάται κάποτε στoυς ορεινούς οικισμούς, π.χ. στον Ελαφότοπο Ζαγορίου στην κεντρική πλατεία,[97][98] και στις Πηγές Άρτας, χωριό που μέχρι το 1928 ονομαζόταν Βρεστενίτσα, σλαβικό τοπωνύμιο (Брестеница) που σημαίνει «Φτελότοπος».[99][100]
H δασοφτελιά (Ulmus laevis) εκτείνεται προς το νότο ως τη Βουλγαρία και τα βορινά μέρη της Θράκης και της Μακεδονίας.[101] Aλλού στην Ελλάδα συναντιέται πολύ σπάνια, στα βορινά δάση,[102] και στις παραθαλάσσιες περιoχές κoντά στον Όλυμπο.[103]
H Oλλανδική φτελιά (Ulmus × hollandica) έχει εισαχθεί στην Ελλάδα και φυτεύεται κάποτε στις δενδροστoιχίες των πόλεων και σε πάρκα. Oι σχηματoπoιημένες φτελιές της Οδού Iωάννη Tσιμισκή στη Θεσσαλονίκη είναι από τoν τύπο αυτόν.[104][105][106]
H σιβηρική φτελιά (Ulmus pumila) έχει επίσης εισαχθεί στην Ελλάδα.[106]
Μολονότι οι φτελιές της Ελλάδας, όπως εκείνες της Ευρώπης όλης, έχουν προσβληθεί σοβαρά από τη μυκητολογική ασθένεια Oφιoστόμα-νέo πτελέας (Ophiostoma novo-ulmi, «η Oλλανδική Aσθένεια της Φτελιάς»), ώριμα δείγματα επιζούν ακόμα σε μερικά μέρη. Ιδιαίτερα αξιοθέατη είναι η αιωνόβια φτελιά απέναντι από την πλατεία της Αηδόνας Καλαμπάκας, ηλικίας άνω των 500 ετών, που έχει χαρακτηριστεί «Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης».[107] Aν και σε μια πρόσφατη καταιγίδα (2009) έσπασε η πιο μεγάλη κλάρα της και τώρα στέκει τραυματισμένη και πολύ μικρότερη απʼ ότι ήταν, η φτελιά αναγεννάται, παράγοντας νέα φυλλoφόρα βλαστάρια σαν κoυριζoμένo δένδρο.[108][109] Αξιοθέατη επίσης είναι η μεγαλοπρεπής φτελιά, 350 ετών, στην πλατεία του Στρινύλα στην Κέρκυρα,[110][111] τα επιβλητικά καραγάτσια στην κεντρική πλατεία του παραδοσιακού ορεινού οικισμού του Παλαιού Αγίου Παντελεήμονα, Νομού Πιερίας,[112][113][114] η παλιά διχαλωτή φτελιά του Μητσέλια, κοντά στη Σκουρτού Αιτωλοακαρνανίας, το παλιό πρεμνoφυές καραγάτσι του Ασφενδιού της Κω,[115] και η μεγάλη φτελιά που δεσπόζει έξω από τον αυλόγυρο του βυζαντινού ναού Αγίου Νικολάου στα Κυριακοσέλλια Αποκορώνου στην Κρήτη. Άλλα παλιά δείγματα βρίσκονται π.χ. στο εξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου στο Λυκούδι Ελασσόνας,[116] στο ναό του Αγίου Δημητρίου Γριτσιάνης στην περιοχή του Βελβεντού, στο Άγιο Όρος, κοντά στις Καρυές και στη μονή Κουτλουμουσίου, στο Πήλιο (Αγ. Σαράντα), και στη Θάσο (Σκάλα Ποταμιάς). H παλιά απλωτή φτελιά που στέκεται κοντά στη θάλασσα στην παραλία του Μακρυγιαλιού Ηγουμενίτσας αποτελεί παράδειγμα της ικανότητας των φτελιών να ανέχονται θαλασσινό αέρα και σχετικά φτωχό έδαφος.[33]
Μέχρι πρόσφατα, μία υπεραιωνόβια φτελιά, «To Kαραγάτσι των Μεταξάδων», επιζούσε στην πλατεία των Μεταξάδων στη Θράκη. Το 1285, ύστερα από επιδημίες χολέρας, oι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τους και διάλεξαν την τοποθεσία στα διπλανά δάση για ένα καινούριo χωριό, από την ύπαρξη εκεί μιας πηγής, πλάι στη φτελιά αυτή, τότε 3-4 χρόνων. Μέχρι πρόσφατα επίσης, δυο θεόρατες φτελιές, «Tα Kαραγάτσια της Oμαλής Bοΐου», που έφταναν τα σαράντα μέτρα ύψος, επιζούσαν δίπλα στον Ιερό Ναό των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ στην Oμαλή Bοΐου, κoντά στη Σιάτιστα. Στα 1650, ύστερα από ένα φαινoμενικό θαύμα εκεί, oι κάτοικοι έχτισαν την εκκλησία τους πλάι στις φτελιές αυτές, τότε νέες.[117] Kαι μέχρι πρόσφατα πάλι, άλλα υπέροχα δείγματα επιζούσαν στην Πλατεία «Tα Kαραγάτσια» του Διστράτου της Ηπείρου.[118][119]
Επίσης γνωστά στην εποχή μας έγιναν μερικά δέντρα φτελιάς στα Βούνενα (ή Βούναινα) της Θεσσαλίας, τα οποία στις 8 και 9 Μαΐου κάθε χρόνο στον τόπο του μαρτυρίου και στην εορτή του Αγίου Νικολάου του Νέου, από τον κορμό τους τρέχει ένα υγρό που μοιάζει με αίμα και κατά τους πιστούς είναι θαυματουργό.[120][121]
Aν και η Aρχαία Δωδώνη ήταν γνωστή για τη μαντική της βελανιδιά, το ιερό δένδρο του Δία, πιo πρόσφατoι ταξιδιώτες παρατηρούσαν τις πελώριες φτελιές εκεί:
Στην ταξιδιωτική λογοτεχνία επίσης, μoναχoί και επισκέπτες, φθάνοντας στο Άγιο Όρος και ταξιδεύοντας από τo λιμανάκι της Δάφνης ως τις Καρυές, σταματούσαν στη ράχη του βουνoύ να αναπαυτούν σε μια παλαιά κρήνη μέσα σε έναν κύκλo από φτελιές.[123]
H φτελιά του Στρινύλα Κέρκυρας, 1982 (Φωτoγραφία: Mihailo Grbić)
Φτελιές δεσπόζoυν στην κεντρική πλατεία του Παλαιού Αγίου Παντελεήμονα, νομός Πιερίας, 2007
Φτελιές (Ulmus × hollandica) στην Οδό Iωάννη Tσιμισκή στη Θεσσαλονίκη, 2006
Γριζωπή φτελιά ή χνουδoφτελιά, Ulmus canescens, στο Βοτανικό Κήπο Ακάμα Κύπρου, 2017
Νέα πεδινή φτελιά (Ulmus minor) στην Ελλάδα, την άνοιξη, δείχνοντας φρούτα
H προέλευση της λέξης πτελέα (στην ιωνική διάλεκτο πτελέη) είναι άγνωστη. Kάπoιoι γλωσσολόγoι υποστηρίζουν ότι η ονομασία προέρχεται από την κοινή ινδοευρωπαϊκή γλωσσική ρίζα «πετ-» (= απλώνει) και έτσι από τo αρχαίo επίθετο «πέταλη», που σημαίνει «απλωτή».[24]
Η κοινή ονομασία καραγάτσι είναι τουρκικής προέλευσης και προκύπτει από τις λέξεις kara (= μαύρο) και ağaç (= δέντρο). To δέντρο είναι γνωστό επίσης στην Ελλάδα σαν Bρυσσός ή Bρυσσιά.[124] Στην καθαρεύουσα η ονομασία ήταν φτελέα.[125]
Oι βοτανολόγοι που σπουδάζουν φτελιές και που συζητούν την αναγνώριση και την ταξινόμηση φτελιών ονομάζoνται «πτελεολόγοι»,[126] από την αρχαία λέξη πτελέα.
To πλησιέστερo γένος που συγγενεύει με τη φτελιά είναι η ζέλκοβα (ή ζελκόβα), της οικογένειας των Πτελεοειδών (Ulmaceae), τα είδη του oποίου απαντιώνται στη φύση στην Άπω Aνατολή (Zelkova serrata), στην Καυκασία (Zelkova carpinifolia) και στην Κρήτη (Zelkova abelicea ή Zelkova Cretica, η Αμπελιτσιά [127]). To φύλλo του είναι μάλλoν όμοιo με εκείνo της φτελιάς, μα δεν είναι ασύμμετρo, και δεν έχει διπλή οδοντωτή παρυφή.
Zelkova serrata
Zelkova abelicia, η αμπελιτσιά, ένα είδος μοναδικό σε Κρήτη
Η Φτελιά ή κοινώς και Φτελιάς, Φτιλιάς, Φτελιός και στα αρχαία ελληνικά γνωστή ως Πτελέα ή Πτελέη, είναι αυτοφυές φυλλοβόλο δέντρο που ανήκει στο γένος Ulmus. Η φτελιά χαρακτηρίζεται από φύλλωμα πυκνό βαθυπράσινο με παρυφή διπλή οδοντωτή και με βάση έντονα ασύμμετρη.
Στα περισσότερα είδη τα μικρά άνθη εμφανίζονται πριν από την έκπτυξη των φύλλων, νωρίς την άνοιξη. Tα άνθη δεν έχουν ούτε κάλυκα (σέπαλα) ούτε στεφάνη (πέταλα), και δεν παράγουν νέκταρ: επικoνιάζoνται από τον άνεμo. Tα άνθη είναι ερμαφρόδητα, μα εκτός αν είναι παρούσα η γύρη από μιαν άλλη φτελιά, οι σπόροι δεν γίνoνται βιώσιμοι. O καρπός της φτελιάς είναι ένας επίπεδος μεμβρανώδης ημιδιάφανoς δίσκος, μεγέθους μικρού κέρματος, που ονομάζεται «σαμάρα», περικλείoντας στη μέση του τον μονό σπόρο.
Брест (науч. Ulmus) — род од фамилијата брестови (Ulmaceae) кој опфаќа околу 20 вида, застапени во умерениот појас на северната полутопка. Високи дрвја со јајцевидни и асиметрични листови со назабен раб, со косо пресечена основа и со кратка дршка. Цветаат рано пред пролистувањето, а плодовите се сплескани, крилести оревчиња, кои зреат многу рано (април). Имаат квалитетно дрво, но масовно страдаат и се сушат од нападот на габата Ophiostoma ulmi] (холандска болест).
Во Македонија се среќаваат: полскиот брест (U. minor), планинскиот брест (U. montana) и везот (U. effusa).[1]
Брест (науч. Ulmus) — род од фамилијата брестови (Ulmaceae) кој опфаќа околу 20 вида, застапени во умерениот појас на северната полутопка. Високи дрвја со јајцевидни и асиметрични листови со назабен раб, со косо пресечена основа и со кратка дршка. Цветаат рано пред пролистувањето, а плодовите се сплескани, крилести оревчиња, кои зреат многу рано (април). Имаат квалитетно дрво, но масовно страдаат и се сушат од нападот на габата Ophiostoma ulmi] (холандска болест).
Во Македонија се среќаваат: полскиот брест (U. minor), планинскиот брест (U. montana) и везот (U. effusa).
Карама (лат. Ulmus L., 1753[1][2]) — карамачалар гаиләлегенә караган үсемлекләр ыруы.
Хурама (лат. Ulmus) — хурамасен çемйин йывăçĕсен ăрачĕ.
Давид хурамин çулçисем
Хураман симĕс çимĕçĕсем
Йĕлмен çимĕçĕсем
Бонсай Пĕчĕк хурама
Списока Germplasm Resources Information Network базăпа килĕшӳллĕн тунă (GRIN)[1]. Квадратлă скобкăсенче GRIN сайтри таксонăн страницине асăннă.
Раççейпе юнашар çĕршывсенче ӳсекен тĕссене шрифтпа палăртнă. [2].
Хурама (лат. Ulmus) — хурамасен çемйин йывăçĕсен ăрачĕ.
Давид хурамин çулçисем
Хураман симĕс çимĕçĕсем
Йĕлмен çимĕçĕсем
Бонсай Пĕчĕк хурама
Ҡарама(йыла) (рус. вяз , лат. Úlmus) — йылалар ғаиләһенә ингән оҙонсараҡ япраҡлы, йәйенке ботаҡлы, ҡубырсып торған ҡытыршы ҡабыҡлы эре ағас; Йылалар ғаиләһенә ҡараған оҙонса япраҡлы, йәйенке ботаҡлы, бөгөлөп торған ағас[2]
Башҡорттарҙа дошман күргән, өйөнә килтерергә теләмәгән кеше артынан көл һибеп ҡалыу ырымы булған. Был маҡсатта ғәҙәттә ҡарама көлө ҡулланылған [3]
Башҡорттарҙың һәр ырыуының үҙ ағасы бар, быларҙы заманында Сыңғыҙхан тәғәйенләгән. Ҡарама - ҡатай ырыуының бәкәтин тармағы ағасы тип фараз ителә.
Ҡарама(йыла) (рус. вяз , лат. Úlmus) — йылалар ғаиләһенә ингән оҙонсараҡ япраҡлы, йәйенке ботаҡлы, ҡубырсып торған ҡытыршы ҡабыҡлы эре ағас; Йылалар ғаиләһенә ҡараған оҙонса япраҡлы, йәйенке ботаҡлы, бөгөлөп торған ағас
ಎಲ್ಮ್ ಗಿಡ ಅಲ್ಮೇಸಿ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಅಲ್ಮಸ್ ಜಾತಿಯ ಒಂದು ಗಿಡ.
ಅಲ್ಮಸ್ ಇಂಟೆಗ್ರಿಪೋಲಿಯ ಅಥವಾ ಹೊಲೋಪ್ಟೀಲಿಯ ಇಂಟೆಗ್ರಿಫೋಲಿಯ ಎಂಬ ಪ್ರಭೇದವನ್ನು ಇಂಡಿಯನ್ ಎಲ್ಮ್ ಎಂದೂ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ತಪ್ಸಿಮರ ಎಂದೂ ಕೊಡವ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾದ್ರಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಚಿರಬಿಲ್ವ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಈ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ಸು.16 ಪ್ರಭೇದಗಳಿವೆ.
ಇವು ಉತ್ತರಗೋಳದ ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಬೆಟ್ಟಗುಡ್ಡಗಳಲ್ಲೂ ಉಷ್ಣ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಎಲೆ ಉದುರುವ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲೂ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ. ಇದು ಹಿಮಾಲಯದ ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ 700 ಮೀ ಮೇಲ್ಮಟ್ಟದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲೂ ಮಧ್ಯಭಾರತ ಮತ್ತು ಇತರ ಕಡೆಗಳಲ್ಲೂ ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಆಲ್ಮಸ್ ಕಾಂಪೆಸ್ಟ್ರಿಸ್ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಎಲ್ಮ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇದನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡಿನಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಾನ, ಹುಲ್ಲುಗಾವಲುಗಳಲ್ಲಲ್ಲದೆ ಬೇಲಿಗಿಡವಾಗಿಯೂ ಬೆಳೆಸುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೊಂಬೆಗಳಿಂದ ಮಾತ್ರ ವ್ಯವಸಾಯ ಸಾಧ್ಯ. ಅಲ್ಮಸ್ ಸಟೈವ ಎಂಬುದನ್ನು ಕಿರುಎಲೆಗಳ ಎಲ್ಮ್ ಎಂದೂ ಅಲ್ಮಸ್ ನೈಟೆನ್ಸನ್ನು ನುಣುಪೆಲೆಗಳ ಎಲ್ಮ್ ಎಂದೂ ಆಲ್ಮಸ್ ಗ್ಲಾಬ್ರವನ್ನು ವಿಚ್ ಎಲ್ಮ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.ಹಾಗೆಯೇ ಡಚ್ ಎಲ್ಮ್ (ಆಲ್ಮಸ್ ಹಾಲೆಂಡಿಕ), ಕಾರ್ನಿಷ್ ಎಲ್ಮ್ (ಆಲ್ಮಸ್ ಮೈನರ್), ಅಮೆರಿಕನ್ ಎಲ್ಮ್ (ಆಲ್ಮಸ್ ಅಮೆರಿಕಾನ) ಎಂಬವೂ ಎಲ್ಮ್ ಗಿಡಗಳ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿವೆ.
ಎಲ್ಮ್ ಗಿಡದಲ್ಲಿ ಹೂಗಳು ಗೊಂಚಲುಗೊಂಚಲಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ. ಹೂಗಳ ಪುಷ್ಪಪತ್ರಗಳಿಗೂ ದಳಗಳಿಗೂ ಯಾವ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೂ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂಡಾಶಯ ಎರಡು ಕಾರ್ಪೆಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಸಂಯುಕ್ತ ರೂಪದ್ದು.
ಇಂಡಿಯನ್ ಎಲ್ಮ್ ಗಿಡದ ಬೀಜಗಳಿಂದ ಒಂದು ವಿಧವಾದ ಎಣ್ಣೆಯನ್ನು ತೆಗೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮರ ತಿಳಿಹಳದಿ ಮಿಶ್ರಿತ ಬೂದು ಬಣ್ಣವಾಗಿದೆ. ಚೇಗು ಇಲ್ಲ. ಮರವನ್ನು ವಾಣಿಜ್ಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಜಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಮರ ಮನೆ ಕಟ್ಟುವುದಕ್ಕೂ ಗಾಡಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಕೆತ್ತನೆ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಬರುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೌದೆಗೂ ಇದ್ದಲು ತಯಾರಿಸುವುದಕ್ಕೂ ಇದನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಎಲ್ಮ್ ಗಿಡ ಅಲ್ಮೇಸಿ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಅಲ್ಮಸ್ ಜಾತಿಯ ಒಂದು ಗಿಡ.
Elms are deciduous and semi-deciduous trees comprising the genus Ulmus in the family Ulmaceae. They are distributed over most of the Northern Hemisphere, inhabiting the temperate and tropical-montane regions of North America and Eurasia, presently ranging southward in the Middle East to Lebanon and Israel,[1] and across the Equator in the Far East into Indonesia.[2]
Elms are components of many kinds of natural forests. Moreover, during the 19th and early 20th centuries, many species and cultivars were also planted as ornamental street, garden, and park trees in Europe, North America, and parts of the Southern Hemisphere, notably Australasia. Some individual elms reached great size and age. However, in recent decades, most mature elms of European or North American origin have died from Dutch elm disease, caused by a microfungus dispersed by bark beetles. In response, disease-resistant cultivars have been developed, capable of restoring the elm to forestry and landscaping.
The genus is hermaphroditic, having apetalous perfect flowers which are wind-pollinated. Elm leaves are alternate, with simple, single- or, most commonly, doubly serrate margins, usually asymmetric at the base and acuminate at the apex. The fruit is a round wind-dispersed samara flushed with chlorophyll, facilitating photosynthesis before the leaves emerge.[3] The samarae are very light, those of British elms numbering around 50,000 to the pound (454 g).[4] (Very rarely anomalous samarae occur with more than two wings.[5]) All species are tolerant of a wide range of soils and pH levels but, with few exceptions, demand good drainage. The elm tree can grow to great height, often with a forked trunk creating a vase profile.
'Sapporo Autumn Gold', Antella, Florence
Wych elm (Ulmus glabra) leaves and seeds
Asymmetry of leaf, slippery elm U. rubra
Mature bark, slippery elm U. rubra
Flowers of the hybrid elm cultivar 'Columella'
Corky wings, winged elm U. alata
U. laciniata samara
U. americana, Dufferin St., Toronto, c. 1914
Ulmus parvifolia bark
There are about 30 to 40 species of Ulmus (elm); the ambiguity in number results from difficulty in delineating species, owing to the ease of hybridization between them and the development of local seed-sterile vegetatively propagated microspecies in some areas, mainly in the Ulmus field elm (Ulmus minor) group. Oliver Rackham[6] describes Ulmus as the most critical genus in the entire British flora, adding that 'species and varieties are a distinction in the human mind rather than a measured degree of genetic variation'. Eight species are endemic to North America and three to Europe, but the greatest diversity is in Asia with approximately two dozen species.[2] The oldest fossils of Ulmus are leaves dating Paleocene, found across the Northern Hemisphere.[7]
The classification adopted in the List of elm species is largely based on that established by Brummitt.[8] A large number of synonyms have accumulated over the last three centuries; their currently accepted names can be found in the list of Elm synonyms and accepted names.
Botanists who study elms and argue over elm identification and classification are called "pteleologists", from the Greek πτελέα (elm).[9]
As part of the suborder urticalean rosids, they are distantly related to cannabis, mulberries, figs, hops, and nettles.
Elm propagation methods vary according to elm type and location, and the plantsman's needs. Native species may be propagated by seed. In their natural setting, native species, such as wych elm and European white elm in central and northern Europe and field elm in southern Europe, set viable seed in "favourable" seasons. Optimal conditions occur after a late warm spring.[10] After pollination, seeds of spring-flowering elms ripen and fall at the start of summer (June); they remain viable for only a few days. They are planted in sandy potting soil at a depth of 1 cm, and germinate in three weeks. Slow-germinating American elm will remain dormant until the second season.[11] Seeds from autumn-flowering elms ripen in the fall and germinate in the spring.[11] Since elms may hybridize within and between species, seed propagation entails a hybridisation risk. In unfavourable seasons, elm seeds are usually sterile. Elms outside their natural range, such as English elm U. minor 'Atinia', and elms unable to pollinate because pollen sources are genetically identical, are sterile and are propagated by vegetative reproduction. Vegetative reproduction is also used to produce genetically identical elms (clones). Methods include the winter transplanting of root suckers; taking hardwood cuttings from vigorous one-year-old shoots in late winter,[12] taking root cuttings in early spring; taking softwood cuttings in early summer;[13] grafting; ground and air layering; and micropropagation. A bottom heat of 18 °C[14] and humid conditions are maintained for hard- and softwood cuttings. The transplanting of root suckers remains the easiest most and commont propagation method for European field elm and its hybrids. For specimen urban elms, grafting to wych-elm rootstock may be used to eliminate suckering or to ensure stronger root growth. The mutant-elm cultivars are usually grafted, the "weeping" elms 'Camperdown' and 'Horizontalis' at 2–3 m (7–10 ft), the dwarf cultivars 'Nana' and 'Jacqueline Hillier' at ground level. Since the Siberian elm is drought tolerant, in dry countries, new varieties of elm are often root-grafted onto this species.[15]
Ripe samarae of field elm
Rock elm Ulmus thomasii germinating
Seedling of wych elm U. glabra
Root-suckers spreading from field elm U. minor
Root cuttings of U. 'Dodoens'
Rooted hardwood elm cutting
Rooting of softwood cuttings under mist
Mutant variegated smooth-leafed elm graft
In vitro propagation of U. chenmoui by bud meristem
._Royal_Terrace,_Edinburgh_(5).jpg)
Aerial roots, hybrid elm cultivar
Pouch leaf galls on a wych elm (aphid Tetraneura ulmi), Germany
_gall,_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg)
Pouch leaf gall on elm leaf (aphid T. ulmi), the Netherlands
Cockscomb leaf galls (aphid Colopha compressa), Poland
Bladder leaf galls on elm leaves (aphid Eriosoma lanuginosum), Italy
Bladder leaf galls on a narrow-leaved elm (aphid E. lanuginosum), Italy
Aphids in leaf gall, Poland
Pimple leaf galls on a field elm (mite Eriophyes ulmi), Spain
White-letter hairstreak Satyrium w-album, on Lutece, Sweden: The larvae feed only on elm.
Egg of Satyrium w-album near flower-bud of an elm
Elm-bark beetle Scolytus multistriatus (size: 2–3 mm), a vector for Dutch elm disease
Scolytus multistriatus galleries under elm bark
Elm-leaf beetle Xanthogaleruca luteola, which causes serious damage to elm foliage
Xanthogaleruca luteola caterpillar on elm leaf, Germany
Elm-leaf damage caused by X. luteola, Germany
Bacterial infection Erwinia carotovora of elm sap, which causes slime flux (wetwood) and staining of the trunk (here on a 'Camperdown' elm)
.jpg)
Dutch elm disease (DED) devastated elms throughout Europe and much of North America in the second half of the 20th century. It derives its name "Dutch" from the first description of the disease and its cause in the 1920s by Dutch botanists Bea Schwarz and Christina Johanna Buisman. Owing to its geographical isolation and effective quarantine enforcement, Australia has so far remained unaffected by DED, as have the provinces of Alberta and British Columbia in western Canada.
DED is caused by a microfungus transmitted by two species of Scolytus elm-bark beetles, which act as vectors. The disease affects all species of elms native to North America and Europe, but many Asiatic species have evolved antifungal genes and are resistant. Fungal spores, introduced into wounds in the tree caused by the beetles, invade the xylem or vascular system. The tree responds by producing tyloses, effectively blocking the flow from roots to leaves. Woodland trees in North America are not quite as susceptible to the disease because they usually lack the root grafting of the urban elms and are somewhat more isolated from each other. In France, inoculation with the fungus of over 300 clones of the European species failed to find a single variety that possessed of any significant resistance.
The first, less aggressive strain of the disease fungus, Ophiostoma ulmi, arrived in Europe from Asia in 1910, and was accidentally introduced to North America in 1928. It was steadily weakened by viruses in Europe and had all but disappeared by the 1940s. However, the disease had a much greater and longer-lasting impact in North America, owing to the greater susceptibility of the American elm, Ulmus americana, which masked the emergence of the second, far more virulent strain of the disease Ophiostoma novo-ulmi. It appeared in the United States sometime in the 1940s, and was originally believed to be a mutation of O. ulmi. Limited gene flow from O. ulmi to O. novo-ulmi was probably responsible for the creation of the North American subspecies O. novo-ulmi subsp. americana. It was first recognized in Britain in the early 1970s, believed to have been introduced via a cargo of Canadian rock elm destined for the boatbuilding industry, and rapidly eradicated most of the mature elms from western Europe. A second subspecies, O. novo-ulmi subsp. novo-ulmi, caused similar devastation in Eastern Europe and Central This subspecies, which was introduced to North America, and like O. ulmi, is thought to have originated in Asia. The two subspecies have now hybridized in Europe where their ranges have overlapped.[16] The hypothesis that O. novo-ulmi arose from a hybrid of the original O. ulmi and another strain endemic to the Himalayas, Ophiostoma himal-ulmi, is now discredited.[17]
No sign indicates the current pandemic is waning, and no evidence has been found of a susceptibility of the fungus to a disease of its own caused by d-factors: naturally occurring virus-like agents that severely debilitated the original O. ulmi and reduced its sporulation.[18]
Elm phloem necrosis (elm yellows) is a disease of elm trees that is spread by leafhoppers or by root grafts.[19] This very aggressive disease, with no known cure, occurs in the Eastern United States, southern Ontario in Canada, and Europe. It is caused by phytoplasmas that infect the phloem (inner bark) of the tree.[20] Infection and death of the phloem effectively girdles the tree and stops the flow of water and nutrients. The disease affects both wild-growing and cultivated trees. Occasionally, cutting the infected tree before the disease completely establishes itself and cleanup and prompt disposal of infected matter has resulted in the plant's survival via stump sprouts.
Most serious of the elm pests is the elm leaf beetle Xanthogaleruca luteola, which can decimate foliage, although rarely with fatal results. The beetle was accidentally introduced to North America from Europe. Another unwelcome immigrant to North America is the Japanese beetle Popillia japonica. In both instances, the beetles cause far more damage in North America owing to the absence of the predators in their native lands. In Australia, introduced elm trees are sometimes used as food plants by the larvae of hepialid moths of the genus Aenetus. These burrow horizontally into the trunk then vertically down.[21][22] Circa 2000, the Asian Zig-zag sawfly Aproceros leucopoda appeared in Europe and North America, although in England, its impact has been minimal and it is no longer monitored.[23]
Sapsucker woodpeckers have a great love of young elm trees.[24]
One of the earliest of ornamental elms was the ball-headed graft narvan elm, Ulmus minor 'Umbraculifera', cultivated from time immemorial in Persia as a shade tree and widely planted in cities through much of south-west and central Asia. From the 18th century to the early 20th century, elms, whether species, hybrids, or cultivars, were among the most widely planted ornamental trees in both Europe and North America. They were particularly popular as a street tree in avenue plantings in towns and cities, creating high-tunnelled effects. Their quick growth and variety of foliage and forms,[25] their tolerance of air-pollution, and the comparatively rapid decomposition of their leaf litter in the fall were further advantages.
In North America, the species most commonly planted was the American elm (U. americana), which had unique properties that made it ideal for such use - rapid growth, adaptation to a broad range of climates and soils, strong wood, resistance to wind damage, and vase-like growth habit requiring minimal pruning. In Europe, the wych elm (U. glabra) and the field elm (U. minor) were the most widely planted in the countryside, the former in northern areas including Scandinavia and northern Britain, the latter further south. The hybrid between these two, Dutch elm (U. × hollandica), occurs naturally and was also commonly planted. In much of England, the English elm later came to dominate the horticultural landscape. Most commonly planted in hedgerows, it sometimes occurred in densities over 1000/km2. In south-eastern Australia and New Zealand, large numbers of English and Dutch elms, as well as other species and cultivars, were planted as ornamentals following their introduction in the 19th century, while in northern Japan Japanese elm (U. davidiana var. japonica) was widely planted as a street tree. From about 1850 to 1920, the most prized small ornamental elm in parks and gardens was the 'Camperdown' elm (U. glabra 'Camperdownii'), a contorted, weeping cultivar of the wych elm grafted on to a nonweeping elm trunk to give a wide, spreading, and weeping fountain shape in large garden spaces.
In northern Europe, elms were, moreover, among the few trees tolerant of saline deposits from sea spray, which can cause "salt-burning" and die-back. This tolerance made elms reliable both as shelterbelt trees exposed to sea wind, in particular along the coastlines of southern and western Britain[26][27] and in the Low Countries, and as trees for coastal towns and cities.[28]
This belle époque lasted until the First World War, when as a consequence of hostilities, notably in Germany, whence at least 40 cultivars originated, and of the outbreak at about the same time of the early strain of DED, Ophiostoma ulmi, the elm began its slide into horticultural decline. The devastation caused by the Second World War, and the demise in 1944 of the huge Späth nursery in Berlin, only accelerated the process. The outbreak of the new, three times more virulent, strain of DED Ophiostoma novo-ulmi in the late 1960s, brought the tree to its nadir.
Since around 1990, the elm has enjoyed a renaissance through the successful development in North America and Europe of cultivars highly resistant to DED.[3] Consequently, the total number of named cultivars, ancient and modern, now exceeds 300, although many of the older clones, possibly over 120, have been lost to cultivation. Some of the latter, however, were by today's standards inadequately described or illustrated before the pandemic, and a number may survive, or have regenerated, unrecognised. Enthusiasm for the newer clones often remains low owing to the poor performance of earlier, supposedly disease-resistant Dutch trees released in the 1960s and 1970s. In the Netherlands, sales of elm cultivars slumped from over 56,000 in 1989 to just 6,800 in 2004,[29] whilst in the UK, only four of the new American and European releases were commercially available in 2008.
Efforts to develop DED-resistant cultivars began in the Netherlands in 1928 and continued, uninterrupted by World War II, until 1992.[31] Similar programmes were initiated in North America (1937), Italy (1978), and Spain (1986). Research has followed two paths:
In North America, careful selection has produced a number of trees resistant not only to DED, but also to the droughts and cold winters that occur within the continent. Research in the United States has concentrated on the American elm (U. americana), resulting in the release of DED-resistant clones, notably the cultivars 'Valley Forge' and 'Jefferson'. Much work has also been done into the selection of disease-resistant Asiatic species and cultivars.[32][33]
In 1993, Mariam B. Sticklen and James L. Sherald reported the results of experiments funded by the U.S. National Park Service and conducted at Michigan State University in East Lansing that were designed to apply genetic engineering techniques to the development of DED-resistant strains of American elm trees.[34] In 2007, A. E. Newhouse and F. Schrodt of the State University of New York College of Environmental Science and Forestry in Syracuse reported that young transgenic American elm trees had shown reduced DED symptoms and normal mycorrhizal colonization.[35]
In Europe, the European white elm (U. laevis) has received much attention. While this elm has little innate resistance to DED, it is not favoured by the vector bark beetles, thus only becomes colonized and infected when no other elms are available, a rare situation in western Europe. Research in Spain has suggested that it may be the presence of a triterpene, alnulin, which makes the tree bark unattractive to the beetle species that spread the disease.[36] This possibility, though, has not been conclusively proven.[37] More recently, field elms Ulmus minor highly resistant to DED have been discovered in Spain, and form the basis of a major breeding programme.[38]
Owing to their innate resistance to DED, Asiatic species have been crossed with European species, or with other Asiatic elms, to produce trees that are both highly resistant to disease and tolerant of native climates. After a number of false dawns in the 1970s, this approach has produced a range of reliable hybrid cultivars now commercially available in North America and Europe.[39][40][41][42][43][44][45] Disease resistance is invariably carried by the female parent.[46]
Some of these cultivars, notably those with the Siberian elm (Ulmus pumila) in their ancestry, lack the forms for which the iconic American elm and English elm were prized. Moreover, several exported to northwestern Europe have proven unsuited to the maritime climate conditions there, notably because of their intolerance of anoxic conditions resulting from ponding on poorly drained soils in winter. Dutch hybridizations invariably included the Himalayan elm (Ulmus wallichiana) as a source of antifungal genes and have proven more tolerant of wet ground; they should also ultimately reach a greater size. However, the susceptibility of the cultivar 'Lobel', used as a control in Italian trials, to elm yellows has now (2014) raised a question mark over all the Dutch clones.[47]
Several highly resistant Ulmus cultivars have been released since 2000 by the Institute of Plant Protection in Florence, most commonly featuring crosses of the Dutch cultivar 'Plantijn' with the Siberian elm to produce resistant trees better adapted to the Mediterranean climate.[40]
Elms take many decades to grow to maturity, and as the introduction of these disease-resistant cultivars is relatively recent, their long-term performance and ultimate size and form cannot be predicted with certainty. The National Elm Trial in North America, begun in 2005, is a nationwide trial to assess strengths and weaknesses of the 19 leading cultivars raised in the US over a 10-year period; European cultivars have been excluded.[48] Meanwhile, in Europe, American and European cultivars are being assessed in field trials started in 2000 by the UK charity Butterfly Conservation.[49]
New York City's Central Park is home to about 1,200 American elm trees, which constitute over half of all trees in the park. The oldest of these elms were planted during the 1860s by Frederick Law Olmsted, making them among the oldest stands of American elms in the world. The trees are particularly noteworthy along the Mall and Literary Walk, where four lines of American elms stretch over the walkway forming a cathedral-like covering. A part of New York City's urban ecology, the elms improve air and water quality, reduce erosion and flooding, and decrease air temperatures during warm days.[50]
While the stand is still vulnerable to DED, in the 1980s the Central Park Conservancy undertook aggressive countermeasures such as heavy pruning and removal of extensively diseased trees. These efforts have largely been successful in saving the majority of the trees, although several are still lost each year. Younger American elms that have been planted in Central Park since the outbreak are of the DED-resistant 'Princeton' and 'Valley Forge' cultivars.[51]
Several rows of American elm trees that the National Park Service (NPS) first planted during the 1930s line much of the 1.9-mile-length (3 km) of the National Mall in Washington, DC. DED first appeared on the trees during the 1950s and reached a peak in the 1970s. The NPS used a number of methods to control the epidemic, including sanitation, pruning, injecting trees with fungicide, and replanting with DED-resistant cultivars. The NPS combated the disease's local insect vector, the smaller European elm bark beetle (Scolytus multistriatus), by trapping and by spraying with insecticides. As a result, the population of American elms planted on the Mall and its surrounding areas has remained intact for more than 80 years.[52]
.jpg)
Elm wood is valued for its interlocking grain, and consequent resistance to splitting, with significant uses in wagon-wheel hubs, chair seats, and coffins. The bodies of Japanese Taiko drums are often cut from the wood of old elm trees, as the wood's resistance to splitting is highly desired for nailing the skins to them, and a set of three or more is often cut from the same tree. The elm's wood bends well and distorts easily. The often long, straight trunks were favoured as a source of timber for keels in ship construction. Elm is also prized by bowyers; of the ancient bows found in Europe, a large portion are elm. During the Middle Ages, elm was also used to make longbows if yew were unavailable.
The first written references to elm occur in the Linear B lists of military equipment at Knossos in the Mycenaean period. Several of the chariots are of elm (" πτε-ρε-ϝα ", pte-re-wa), and the lists twice mention wheels of elmwood.[53] Hesiod says that ploughs in Ancient Greece were also made partly of elm.[54]
The density of elm wood varies between species, but averages around 560 kg/m3.[55]
Elm wood is also resistant to decay when permanently wet, and hollowed trunks were widely used as water pipes during the medieval period in Europe. Elm was also used as piers in the construction of the original London Bridge, but this resistance to decay in water does not extend to ground contact.[55]
The Romans, and more recently the Italians, planted elms in vineyards as supports for vines. Lopped at 3 m, the elms' quick growth, twiggy lateral branches, light shade, and root suckering made them ideal trees for this purpose. The lopped branches were used for fodder and firewood.[56] Ovid in his Amores characterizes the elm as "loving the vine": ulmus amat vitem, vitis non deserit ulmum (the elm loves the vine, the vine does not desert the elm),[57] and the ancients spoke of the "marriage" between elm and vine.[58]
The mucilaginous inner bark of the slippery elm (Ulmus rubra) has long been used as a demulcent, and is still produced commercially for this purpose in the U.S. with approval for sale as a nutritional supplement by the Food and Drug Administration.[59]
Elms also have a long history of cultivation for fodder, with the leafy branches cut to feed livestock. The practice continues today in the Himalaya, where it contributes to serious deforestation.[60]
As fossil fuel resources diminish, increasing attention is being paid to trees as sources of energy. In Italy, the Istituto per la Protezione delle Piante is (2012) in the process of releasing to commerce very fast-growing elm cultivars, able to increase in height by more than 2 m (6 ft) per year.[61]
Elm bark, cut into strips and boiled, sustained much of the rural population of Norway during the great famine of 1812. The seeds are particularly nutritious, containing 45% crude protein, and less than 7% fibre by dry mass.[62]
Elm has been listed as one of the 38 substances that are used to prepare Bach flower remedies,[63] a kind of alternative medicine.
Chinese elm (Ulmus parvifolia) is a popular choice for bonsai owing to its tolerance of severe pruning.
In 1997, a European Union elm project was initiated, its aim to coordinate the conservation of all the elm genetic resources of the member states and, among other things, to assess their resistance to Dutch elm disease. Accordingly, over 300 clones were selected and propagated for testing.[64][65][66]
Many elm trees of various kinds have attained great size or otherwise become particularly noteworthy.
Many artists have admired elms for the ease and grace of their branching and foliage, and have painted them with sensitivity. Elms are a recurring element in the landscapes and studies of, for example, John Constable, Ferdinand Georg Waldmüller, Frederick Childe Hassam, Karel Klinkenberg,[67] and George Inness.
![John Constable, Elm trees in Old Hall Park, East Bergholt [1817] (Ulmus × hollandica[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Constable_-_Elm_trees_in_Old_Hall_Park,_East_Bergholt,_320-1891.jpg)
John Constable, Elm trees in Old Hall Park, East Bergholt [1817] (Ulmus × hollandica[10])
![John Constable, Study of an Elm Tree [1821]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Constable_-_Study_of_an_Elm_Tree_-_c1821.jpeg)
John Constable, Study of an Elm Tree [1821]
![John Constable, The Cornfield [1826] (Ulmus × hollandica[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:John_Constable_008.jpg)
John Constable, The Cornfield [1826] (Ulmus × hollandica[10])
![Constable, Salisbury Cathedral from the Bishop's Garden [1823 version] (Ulmus × hollandica[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:John_Constable_017.jpg)
Constable, Salisbury Cathedral from the Bishop's Garden [1823 version] (Ulmus × hollandica[10])
![Jacob George Strutt, Elms at Mongewell, Oxfordshire [1830] (U. minor 'Atinia')](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Jacob_George_Strutt_elms.jpg)
Jacob George Strutt, Elms at Mongewell, Oxfordshire [1830] (U. minor 'Atinia')
![Ferdinand Georg Waldmüller, Alte Ulmen im Prater (Old Elms in Prater) [1831]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Waldm%C3%BCller_-_Partie_aus_dem_Prater1.jpeg)
Ferdinand Georg Waldmüller, Alte Ulmen im Prater (Old Elms in Prater) [1831]
James Duffield Harding, The Great Exhibition of 1851 (U. minor 'Atinia', centre)
![Arthur Hughes, Home from Sea [1862] (U. minor 'Atinia'[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Arthur_Hughes_-_Back_from_Sea.jpg)
Arthur Hughes, Home from Sea [1862] (U. minor 'Atinia'[10])
![Ford Madox Brown, Work [1863] (U. minor 'Atinia'[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Ford_Madox_Brown_-_Work_-_artchive.com.jpg)
Ford Madox Brown, Work [1863] (U. minor 'Atinia'[10])
![[unknown artist] The American Elm [1879] (U. americana)](http://en.wikipedia.org/wiki/File:AmCyc_Elm_-_American_Elm_(tree).jpg)
[unknown artist] The American Elm [1879] (U. americana)
![Johannes Karel Christiaan Klinkenberg, Amsterdam [1890] (Ulmus x hollandica ‘Belgica' )](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Glaspalast_M%C3%BCnchen_1890_165.jpg)
Johannes Karel Christiaan Klinkenberg, Amsterdam [1890] (Ulmus x hollandica ‘Belgica' )
![Frederick Childe Hassam, Champs Elysées, Paris [1889] (Ulmus × hollandica, 'orme femelle'[10])](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Childe_Hassam_-_Champs_Elys%C3%A9es,_Paris.JPG)
Frederick Childe Hassam, Champs Elysées, Paris [1889] (Ulmus × hollandica, 'orme femelle'[10])
![Frederick Childe Hassam, Washington Arch, Spring [1893] (U. americana)](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Hassam_Washington_Arch_Spring.jpg)
Frederick Childe Hassam, Washington Arch, Spring [1893] (U. americana)
![Frederick Childe Hassam, Church at Old Lyme [1905] (U. americana)](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Church_at_Old_Lyme_Childe_Hassam.jpeg)
Frederick Childe Hassam, Church at Old Lyme [1905] (U. americana)
![Frederick Childe Hassam, The East Hampton Elms in May [1920] (U. americana)](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Childe_Hassam%27s_1920_oil,_The_East_Hampton_Elms_in_May.jpg)
Frederick Childe Hassam, The East Hampton Elms in May [1920] (U. americana)
George Inness, Old Elm at Medfield (U. americana)
Unknown artist, The Cam near Trinity College, Cambridge, England (U. atinia)
In Greek mythology, the nymph Ptelea (Πτελέα, Elm) was one of the eight hamadryads, nymphs of the forest and daughters of Oxylos and Hamadryas.[68] In his Hymn to Artemis, poet Callimachus (third century BC) tells how, at the age of three, the infant goddess Artemis practised her newly acquired silver bow and arrows, made for her by Hephaestus and the Cyclopes, by shooting first at an elm, then at an oak, before turning her aim on a wild animal:
The first reference in literature to elms occurs in the Iliad. When Eetion, father of Andromache, is killed by Achilles during the Trojan War, the mountain nymphs plant elms on his tomb ("περί δὲ πτελέας ἐφύτευσαν νύμφαι ὀρεστιάδες, κoῦραι Διὸς αἰγιόχoιo").[70] Also in the Iliad, when the River Scamander, indignant at the sight of so many corpses in his water, overflows and threatens to drown Achilles, the latter grasps a branch of a great elm in an attempt to save himself ("ὁ δὲ πτελέην ἕλε χερσὶν εὐφυέα μεγάλην".[71]
The nymphs also planted elms on the tomb in the Thracian Chersonese of "great-hearted Protesilaus" ("μεγάθυμου Πρωτεσιλάου"), the first Greek to fall in the Trojan War. These elms grew to be the tallest in the known world, but when their topmost branches saw far off the ruins of Troy, they immediately withered, so great still was the bitterness of the hero buried below, who had been loved by Laodamia and slain by Hector.[72][73][74] The story is the subject of a poem by Antiphilus of Byzantium (first century AD) in the Palatine Anthology:
Protesilaus had been king of Pteleos (Πτελεός) in Thessaly, which took its name from the abundant elms (πτελέoι) in the region.[76]
Elms occur often in pastoral poetry, where they symbolise the idyllic life, their shade being mentioned as a place of special coolness and peace. In the first Idyll of Theocritus (third century BC), for example, the goatherd invites the shepherd to sit "here beneath the elm" ("δεῦρ' ὑπὸ τὰν πτελέαν") and sing. Beside elms, Theocritus places "the sacred water" ("το ἱερὸν ὕδωρ") of the Springs of the Nymphs and the shrines to the nymphs.[77]
Aside from references literal and metaphorical to the elm and vine theme, the tree occurs in Latin literature in the Elm of Dreams in the Aeneid.[78] When the Sibyl of Cumae leads Aeneas down to the Underworld, one of the sights is the Stygian Elm:
Virgil refers to a Roman superstition (vulgo) that elms were trees of ill-omen because their fruit seemed to be of no value.[79] It has been noted[80] that two elm-motifs have arisen from classical literature: (1) the 'Paradisal Elm' motif, arising from pastoral idylls and the elm-and-vine theme, and (2) the 'Elm and Death' motif, perhaps arising from Homer's commemorative elms and Virgil's Stygian Elm. Many references to elm in European literature from the Renaissance onwards fit into one or other of these categories.
There are two examples of pteleogenesis (:birth from elms) in world myths. In Germanic and Scandinavian mythology the first woman, Embla, was fashioned from an elm,[81] while in Japanese mythology Kamuy Fuchi, the chief goddess of the Ainu people, "was born from an elm impregnated by the Possessor of the Heavens".[82]
The elm occurs frequently in English literature, one of the best known instances being in Shakespeare's A Midsummer Night's Dream, where Titania, Queen of the Fairies, addresses her beloved Nick Bottom using an elm-simile. Here, as often in the elm-and-vine motif, the elm is a masculine symbol:
Another of the most famous kisses in English literature, that of Paul and Helen at the start of Forster's Howards End, is stolen beneath a great wych elm.
The elm tree is also referenced in children's literature. An Elm Tree and Three Sisters by Norma Sommerdorf is a children's book about three young sisters who plant a small elm tree in their backyard.[84]
The cutting of the elm was a diplomatic altercation between the kings of France and England in 1188, during which an elm tree near Gisors in Normandy was felled.[85]
In politics, the elm is associated with revolutions. In England after the Glorious Revolution of 1688, the final victory of parliamentarians over monarchists, and the arrival from Holland, with William III and Mary II, of the Dutch elm hybrid, planting of this cultivar became a fashion among enthusiasts of the new political order.[86][87]
In the American Revolution, the Liberty Tree was an American white elm in Boston, Massachusetts, in front of which, from 1765, the first resistance meetings were held against British attempts to tax the American colonists without democratic representation. When the British, knowing that the tree was a symbol of rebellion, felled it in 1775, the Americans took to widespread Liberty Elm planting, and sewed elm symbols on to their revolutionary flags.[88][89] Elm planting by American Presidents later became something of a tradition.
In the French Revolution, too, Les arbres de la liberté (Liberty Trees), often elms, were planted as symbols of revolutionary hopes, the first in Vienne, Isère, in 1790, by a priest inspired by the Boston elm.[88] L'Orme de La Madeleine (:the Elm of La Madeleine), Faycelles, Département de Lot, planted around 1790 and surviving to this day, was a case in point.[90] By contrast, a famous Parisian elm associated with the Ancien Régime, L'Orme de Saint-Gervais in the Place St-Gervais, was felled by the revolutionaries; church authorities planted a new elm in its place in 1846, and an early 20th-century elm stands on the site today.[91] Premier Lionel Jospin, obliged by tradition to plant a tree in the garden of the Hôtel Matignon, the official residence and workplace of Prime Ministers of France, insisted on planting an elm, so-called 'tree of the Left', choosing the new disease-resistant hybrid 'Clone 762' (Ulmus 'Wanoux' = Vada).[92] In the French Republican Calendar, in use from 1792 to 1806, the 12th day of the month Ventôse (= 2 March) was officially named "jour de l'Orme", Day of the Elm.
Liberty Elms were also planted in other countries in Europe to celebrate their revolutions, an example being L'Olmo di Montepaone, L'Albero della Libertà (:the Elm of Montepaone, Liberty Tree) in Montepaone, Calabria, planted in 1799 to commemorate the founding of the democratic Parthenopean Republic, and surviving until it was brought down by a recent storm (it has since been cloned and 'replanted').[93] After the Greek Revolution of 1821–32, a thousand young elms were brought to Athens from Missolonghi, "Sacred City of the Struggle" against the Turks and scene of Lord Byron's death, and planted in 1839–40 in the National Garden.[94][95] In an ironic development, feral elms have spread and invaded the grounds of the abandoned Greek royal summer palace at Tatoi in Attica.
In a chance event linking elms and revolution, on the morning of his execution (30 January 1649), walking to the scaffold at the Palace of Whitehall, King Charles I turned to his guards and pointed out, with evident emotion, an elm near the entrance to Spring Gardens that had been planted by his brother in happier days. The tree was said to be still standing in the 1860s.[96]
Planting a Liberty Tree (un arbre de la liberté) during the French Revolution. Jean-Baptiste Lesueur, 1790
![Balcony with elm symbol, overlooking the 'Crossroads of the Elm', Place Saint-Gervais, Paris[91]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Balcony_St-Gervais.jpg)
Balcony with elm symbol, overlooking the 'Crossroads of the Elm', Place Saint-Gervais, Paris[91]
President George W. Bush and Laura Bush planting a disease-resistant 'Jefferson' Elm before the White House, 2006
Elm suckers spreading before the abandoned summer royal palace in Tatoi, Greece, Μarch 2008
The name of what is now the London neighborhood of Seven Sisters is derived from seven elms which stood there at the time when it was a rural area, planted a circle with a walnut tree at their centre, and traceable on maps back to 1619.[97][98]
Karte mit allen verlinkten Seiten: 
_gall,_Elst_(Gld),_the_Netherlands.jpg)
_001.jpg)
.jpg)
_IMG_35054.JPG)
_IMG_0073.JPG)
_-_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%B0.JPG)
_IMG_36365.JPG)
_IMG_2383.jpg)
_040530b.JPG)
_corky_wings.jpg)
.JPG)
_(cropped).jpg)
.jpeg)
.JPG)
.jpg)
_in_Gobi_Desert.jpg)
.JPG)
.jpg)
_120606a.jpg)
.png)
.jpg)
_2011-05-08.jpg)
.jpg)
.png)
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) Elms are deciduous and semi-deciduous trees comprising the genus Ulmus in the family Ulmaceae. They are distributed over most of the Northern Hemisphere, inhabiting the temperate and tropical-montane regions of North America and Eurasia, presently ranging southward in the Middle East to Lebanon and Israel, and across the Equator in the Far East into Indonesia.
Elms are components of many kinds of natural forests. Moreover, during the 19th and early 20th centuries, many species and cultivars were also planted as ornamental street, garden, and park trees in Europe, North America, and parts of the Southern Hemisphere, notably Australasia. Some individual elms reached great size and age. However, in recent decades, most mature elms of European or North American origin have died from Dutch elm disease, caused by a microfungus dispersed by bark beetles. In response, disease-resistant cultivars have been developed, capable of restoring the elm to forestry and landscaping.
La ulmo (Ulmus) estas holarktisa kaj orientalisa genro el la familio de ulmacoj kaj ordo de rozaloj.
Laŭ Francisko Azorín ulmo estas Arbo el la samnoma familio, kies ligno estas tre uzata de la ĉarpentistoj.[1] Li indikas etimologion el la latina ulmus.[2]
La arboŝelo estas malglata. La floroj estas duseksaj. Ili aperas antaŭ la folioj. La folioj estas baze malsimetriaj. La fruktoj estas akenoj kun du flugiletoj.
La fungo Ophiostoma ulmi mortigas la ulmojn.
Estas inter 25 kaj 40 ulmospecioj; jen kelkaj el ili:
La ulmo (Ulmus) estas holarktisa kaj orientalisa genro el la familio de ulmacoj kaj ordo de rozaloj.
Laŭ Francisko Azorín ulmo estas Arbo el la samnoma familio, kies ligno estas tre uzata de la ĉarpentistoj. Li indikas etimologion el la latina ulmus.
Ulmus es un género de plantas perteneciente a la familia Ulmaceae, conocidos comúnmente como olmos. Tiene unos 40 taxones aceptados de los más de 300 descritos,[1]
Son árboles caducifolios o semicaducos que se extienden por el hemisferio norte, desde Siberia a México a Japón. Muchas especies son de cultivo y se han propagado por el hemisferio sur, especialmente en Australia e Indonesia.
Tienen hojas alternas, simples y serradas, generalmente asimétricas en la base. Las flores, inconspicuas, son hermafroditas sin pétalos y con cáliz persistente. Sus frutos son sámaras. Árbol de raíz primaria o pivotante muy fuerte que actúa como un pilote y que se ha usado desde el siglo XII hasta la actualidad para estabilizar el suelo de las orillas de los canales y pólderes de los Países Bajos.
El género ha sido víctima de una epidemia llamada "grafiosis", muy activa en los últimos 100 años. Está causada por un hongo (Ophiostoma ulmi y Ophiostoma novo-ulmi) que ataca a la mayoría de las especies que como resultado están hoy día en peligro de extinción (se consideraba uno de los árboles más frecuentes del mundo antes de la epidemia). Escarabajos (Hylurgopinus rufipes, americano y el europeo Scolytus multistriatus) portadores del hongo propagan la enfermedad, principalmente en el este europeo. Se cree que la población de olmo común ha decrecido entre un 80 y un 90%[2]
La corteza se utiliza para hacer tinturas para el tratamiento de infecciones severas causadas por bacterias del género Clostridium muchas veces resistentes a los antibióticos. La madera, densa y dura se usaba para yugos de carreta y ejes de ruedas. Era también apreciada en la construcción de barcos.
Ulmus es un género de plantas perteneciente a la familia Ulmaceae, conocidos comúnmente como olmos. Tiene unos 40 taxones aceptados de los más de 300 descritos,
Son árboles caducifolios o semicaducos que se extienden por el hemisferio norte, desde Siberia a México a Japón. Muchas especies son de cultivo y se han propagado por el hemisferio sur, especialmente en Australia e Indonesia.
Jalakas (Ulmus) on jalakaliste sugukonda kuuluvate mitmeaastaste heitlehiste ühekojaliste lehtpuude perekond.
Eestis kasvab pärismaisena kaks selle perekonna liiki:
Ilupuuna kasvatatakse veel:
Jalakas (Ulmus) on jalakaliste sugukonda kuuluvate mitmeaastaste heitlehiste ühekojaliste lehtpuude perekond.
Eestis kasvab pärismaisena kaks selle perekonna liiki:
Ulmus glabra – harilik jalakas Ulmus laevis – künnapuuIlupuuna kasvatatakse veel:
Ulmus minor – põldjalakas, harva metsistubZumarrak (Ulmus) Ulmazeoen familiako eta Ulmus generoko zuhaitzak dira. Hosto-erorkorrekoak dira. Oinalde asimetrikoa duten hosto txandakatu edo distikoak, nekez ikusten diren lore txiki berdeak eta samara-motako fruituak dituzte.
XIX eta XX. mendeetan, zumar espezie eta barietate ugari landatu ziren Europako eta Ipar Amerikako kale eta parkeetan. Horrela sortu ziren zumarrez landatutako hiribide eta ibiltokiak, "zumardi"[1] edo "zumarkale"[2] izenekoak. Baina azken hamarkadetan, zumar ia guztiak, hirietakoak batez ere, hil egin dira grafiosi izeneko gaitzak jota, kakalardoek hedatutako onddoa. Egoera honi erantzuteko, baratzezainek barietate berriak garatu dituzte, gaitzari aurre egiteko gai direnak.
'Sapporo Autumn Gold', Florentzia inguruan
Zumar hostazabalaren hosto eta haziak
Hostoen asimetria, U. rubra
Azala, U. rubra
Pinnatinerbatuak, bakunak, txandakatuak eta distikoki kokatuak, oin asimetrikodunak, zimurrak eta erorkorrak. Ertz horzduna edo zerratua eta iletsua azpikaldean, maiz zistolioekin epidermian.
Suberosoa eta zartatua da. “Txupoiak” ageri ditu, basoetan lekua betetzeko erabiltzen dituenak, gainontzeko zuhaitzengandik banatzeko.
Hermafroditak, txikiak, ez oso deigarriak eta glomeruloetan baturik. Hostoen aurretik garatzen dira, haizea erabiltzen dutenez polinizaziorako, hostoek traba egiten dutelako (anemogamoak). Kalizeko piezak oinean bateginda eta kolore gorrixkako anterak dituzte. Infloreszentzia itxiak edo mugatuak (meristema guztiz lorearen eraketara bideratua), brakteatuak (hostoak lorearen azpian) eta periginoak (lorezilak eta korola ginezeoaren alboan lotuta dituen lorea). Perianto monoklamideoa, 4-5 segmenturekin (sepaloak) azpikaldean eta iraunkorrak fruituan. Polen porotsua.
Samara zapal formako da, hazia erdikaldean eta hegoak guztiz inguratzen duelarik. Hostoen agerpenarekin batera askatzen dira eta haizeak garraiatzen ditu.
Nahiz eta izatez ipar hemisferioan duen jatorria (Ipar ameriketan eta Europan), egurra lortzeko eta apaintzeko erabilia izan denez XIX. mendetik, Australiara eta hego hemisferioko beste leku batzuetara iritsi da. Ondorioz, gaur egun mundu osoan zehar ageri da, batez ere urtaro nabarmenki banatuak dituzten lekuetan. Iberiar Penintsularen kasuan, ez dago argi espezie autoktonoa den edo gizakiak sartutakoa den.
Genero honetako zuhaitzei dagokienez, ipar hemisferioan zehar asko zabaldu dira, batik bat eskualde epeletan, Ipar Amerikan eta Eurasian. Ekuatorearen bi aldeetako eskualde tropikaletan ere topa ditzakegu, hala nola, Indonesian.
Hala ere, espezie batzuk kultibagarriak dira, eta horren eraginez, hego hemisferioko zenbait herrialdeetan topa ditzakegu gaur egun, horren adibide dira Australia eta Indonesia.
Ulmus generoko zuhaitzen kasuan, loratzea udaberrian gertatzen da, martxoa eta apirilean, eta loraldi gertatu ondoren garatuko dituzte hostoak. Udaberrian garatutako lore horretan, ernalketa emango da eta samara izeneko fruitua garatuko da. Fruitu hauen barreiapena hostoen agerpearekin batera gertatuko da, maiatza eta ekain inguruan. Polinizazio eta barreiapena aire bidezko garraioz gertatzen dira.
Ulmus generoak daukan arazo larrienetako bat beste espezie batekin duen elkarrekintzak eragiten du, Ophiostoma generoko askomikotoa den onddoak hain zuzen. Onddo bizkarroi honek, Ulmus generoko espezie batzuei gogor eragiten die eta Europan zabalduta zegoen genero honen kantitatea asko txikitu du azken urteotan, baita Euskal Herrian ere.
Gaixotasuna Asian garatu zen hasieran, eta bertan Ulmus espezie batzuekin elkarbizitzen zuen inolako arazorik eragin gabe. Onddoa Europara heltzean ordea, bertako espezieak ez ziren gai patogenoari aurre egiteko eta pandemia bat sortu zuen. Hala, onddo honen 2 agerraldi nagusi egon ziren eta hauen ondorioz, Ulmus generoa Europako zuhaitz zabalduenetarikoa izatetik, galtzeko arriskuan dagoen generoa izatera igaro da. 1986-an esaterako, iberiar penintsulako zumardien %82-a kaltetuta zegoen. [3]
Onddo patogeno hauen garraiatzaile nagusiak bi kakalardo espezie izan dira: Hylurgopinus rufipes Amerikan eta Scolytus multistriatus Europan. Kakalardo hauek onddoaren esporak garraiatzen dituzte, beraz hauek dira gaixotasunaren bektoreak. [4]
Onddo honek gaixotasun baskular agresibo bat eragiten du zuhaitzean, xilema hodia itxi egiten ditu eta hortaz, zurtoin eta hostoak ximelduz doaz pixkanaka. Hala ere, hau ez da onddoak eragiten duen bakarra. Onddo honek gainera, fitotoxikoak diren konposatu batzuk ekoizten ditu, horien artean zeratoulmina, eta gaixotasunaren agresibitatea handitu egiten du. [5]
Esan bezala, onddo honek 80.hamarkadan eragin handia izan zuen Europako zumardietan eta Euskal Herrian ere bortizki eragin zuen. “Zumar” izena, toponimo bezala erabili zen hiribilduetako kale zabaleei izena emateko eta horregatik deitzen zaie zumardi edo zumarkale. Horren adibide dira Donostiako Boulevard zumardia edota Bilboko Mazarredo zumarkalea. Kale hauetan ohikoak ziren zumarrak, baina gaixotasun honen ondorioz, Euskal Herriko zumar populazioa izugarri txikitu zen, ia desagertzerarte eta horren ondorioz, gaixotasunarekiko erresistenteagoak ziren espezieen bilaketa hasi zen.
Euskal Herrian, bertako klima kontuan hartuta, etaa XX.mende amaierako grafiosiaren ondoren, 4 espezie nagusitzen dira gure lurraldean.
Hauek dira zumar espezie ohikoen edo ezagunenak:
Zumarrak (Ulmus) Ulmazeoen familiako eta Ulmus generoko zuhaitzak dira. Hosto-erorkorrekoak dira. Oinalde asimetrikoa duten hosto txandakatu edo distikoak, nekez ikusten diren lore txiki berdeak eta samara-motako fruituak dituzte.
XIX eta XX. mendeetan, zumar espezie eta barietate ugari landatu ziren Europako eta Ipar Amerikako kale eta parkeetan. Horrela sortu ziren zumarrez landatutako hiribide eta ibiltokiak, "zumardi" edo "zumarkale" izenekoak. Baina azken hamarkadetan, zumar ia guztiak, hirietakoak batez ere, hil egin dira grafiosi izeneko gaitzak jota, kakalardoek hedatutako onddoa. Egoera honi erantzuteko, baratzezainek barietate berriak garatu dituzte, gaitzari aurre egiteko gai direnak.
'Sapporo Autumn Gold', Florentzia inguruan
Zumar hostazabalaren hosto eta haziak
Hostoen asimetria, U. rubra
Azala, U. rubra
Jalavat (Ulmus) on jalavakasveihin (Ulmaceae) kuuluva suku. Siihen kuuluu 45 lajia, jotka kasvavat pohjoisella pallonpuoliskolla.[2] Jalavat ovat korkeita, usein karhealehtisiä puita, jotka kukkivat keväällä ennen lehtimistään. Niiden kukat ovat pieniä, ruskeita ja mykerömäisissä sarjoissa. Hedelmä on siipipalteinen pähkylä, jonka siivet ovat paperinohuet.[3] Jalavien, varsinkin vuorijalavien lehdistöt kasvavat, varsinkin nuorilla yksilöillä tasannemaisesti, joten ne varjostavat hyvin maata.
Etelä-Suomessa kasvavat vuorijalava (Ulmus glabra) ja kynäjalava (Ulmus laevis); molempia hoidetaan myös puistopuina. Suomen jalavaesiintymät ovat jäänne jääkauden jälkeiseltä lämpimämmältä hemiboreaaliseslta, atlanttiselta kaudelta, jolloin se on voinut olla melko runsaskin Etelä-Suomessa. Tämän takia jalavia kasvaa luonnossa vain muutamissa paikoissa, eikä se kuulu enää Suomen tavallisimpaan metsälajistoon. Varsinkin Länsi-Euroopassa hollanninjalavatauti (Ophiostoma ulmi) on tuhonnut jalavia. Tämän sienen itiöt leviävät puusta puuhun pienten kovakuoriaisten avulla. Nykyään molempia jalavalajeja pidetään Suomessa uhanalaisina, ja ne ovat rauhoitettuja.[4]
Vuorijalava on kynäjalavaa selvästi runsaampi puu. Se kasvaa tosin harvinaisena, ja yksittäisinä esiintyminä pääosin vain Etelä-Suomen tammivyöhykkeellä, paikoittain pohjoisempanakin. esiintymiä löytyy pohjoisempaa mm. Tampereelta, Korpilahdelta ja jopa Kuopiosta.
Harvinaisempi kynäjalava kasvaa Suomessa vain Vanajaveden seudulla muutamissa paikoissa, Tampereen ja Hämeenlinnan välillä. Pieniä esiintymiä on myös Etelä-Suomen hemiboreaalisella vyöhykkeellä, joka onkin kaikkein parasta aluetta Suomessa jalojen lehtipuiden kasvulle. Esiintymiä on etelässä esimerkiksi Lohjanjärven alueella.
Jalavan siemeniä voi syödä villivihanneksena touko-kesäkuussa, kun ne ovat vielä vihreitä.
Jalavalajikkeita:
Jalavat (Ulmus) on jalavakasveihin (Ulmaceae) kuuluva suku. Siihen kuuluu 45 lajia, jotka kasvavat pohjoisella pallonpuoliskolla. Jalavat ovat korkeita, usein karhealehtisiä puita, jotka kukkivat keväällä ennen lehtimistään. Niiden kukat ovat pieniä, ruskeita ja mykerömäisissä sarjoissa. Hedelmä on siipipalteinen pähkylä, jonka siivet ovat paperinohuet. Jalavien, varsinkin vuorijalavien lehdistöt kasvavat, varsinkin nuorilla yksilöillä tasannemaisesti, joten ne varjostavat hyvin maata.
Etelä-Suomessa kasvavat vuorijalava (Ulmus glabra) ja kynäjalava (Ulmus laevis); molempia hoidetaan myös puistopuina. Suomen jalavaesiintymät ovat jäänne jääkauden jälkeiseltä lämpimämmältä hemiboreaaliseslta, atlanttiselta kaudelta, jolloin se on voinut olla melko runsaskin Etelä-Suomessa. Tämän takia jalavia kasvaa luonnossa vain muutamissa paikoissa, eikä se kuulu enää Suomen tavallisimpaan metsälajistoon. Varsinkin Länsi-Euroopassa hollanninjalavatauti (Ophiostoma ulmi) on tuhonnut jalavia. Tämän sienen itiöt leviävät puusta puuhun pienten kovakuoriaisten avulla. Nykyään molempia jalavalajeja pidetään Suomessa uhanalaisina, ja ne ovat rauhoitettuja.
Vuorijalava on kynäjalavaa selvästi runsaampi puu. Se kasvaa tosin harvinaisena, ja yksittäisinä esiintyminä pääosin vain Etelä-Suomen tammivyöhykkeellä, paikoittain pohjoisempanakin. esiintymiä löytyy pohjoisempaa mm. Tampereelta, Korpilahdelta ja jopa Kuopiosta.
Harvinaisempi kynäjalava kasvaa Suomessa vain Vanajaveden seudulla muutamissa paikoissa, Tampereen ja Hämeenlinnan välillä. Pieniä esiintymiä on myös Etelä-Suomen hemiboreaalisella vyöhykkeellä, joka onkin kaikkein parasta aluetta Suomessa jalojen lehtipuiden kasvulle. Esiintymiä on etelässä esimerkiksi Lohjanjärven alueella.
Ulmus
Les ormes sont des arbres du genre Ulmus, famille des Ulmaceae ou Ulmacées atteignant une trentaine de mètres (et rarement 40 m). L'orme est un arbre de haute futaie, et fournit un excellent bois d'œuvre, pratiquement comparable au bois de chêne. Il a pratiquement disparu d'Europe de l'Ouest en raison de sa graphiose. Le développement de cultivars résistants fait l'objet de recherches intenses depuis les années 1960.
Le mot Orme présente une altération au XIe siècle de l'ancien français olme, lui-même issu d’ulmus, nom latin de la plante[1].
Le latin ulmus repose sur une racine indo-européenne *h₁élem « orme des montagnes » à l'origine des cognats balto-slave *elemas; celtique *lemos (d'où gaulois lemo-, limo- cf. Lemovices (Limousin, Limoges); vieil irlandais lem); germanique *elmaz (d'où anglais elm, ancien norrois almr (islandais álmur; suédois alm), gotique alms), etc.
La forme ancienne de l'orme, oulme (du latin ulmus, orme) a donné de nombreux toponymes, dont le nombre indique la grande fréquence de cet arbre :
La forme celtique *lemos> gaulois lemo- / limo- est un éléments du nom de :
Selon Catalogue of Life[6] :
Les taxons suivants sont présents en France [7] :
ITIS en donne d'autres :
Une autre espèce est relevée dans la littérature :
Feuillage d’Ulmus lamellosa.
Ulmus glabra variété horizontalis de 120 ans à Melbourne.
Ulmus glabra variété camperdownii de 150 ans au parc du Bois-de-Coulonge à Québec.
Ulmus rubra dans l’Ohio.
Allée d’Ulmus procera à Melbourne.
L'orme forme des futaies appelées « ormaies ». En Suisse, il peut être associé pour constituer l'aulnaie alluviale, l'érablaie de ravin méso-hygrophile et la tillaie thermophile sur éboulis ou lapiez[9]. A Genève, la frênaie-ormaie à prêle d'hiver est considérée comme hypothétique en raison de la maladie[10].
Le naturaliste J.Macquart cite parmi les arbres qui l'ont le plus impressionné deux ormes remarquables en Suisse :
L'orme était autrefois abondamment planté dans les régions de bocage pour servir de bois d'œuvre (il pouvait être émondé tous les sept ans environ, ce qui augmentait encore sa résistance à la courbure dans les charpentes). Résistant à l'eau quand il est immergé, à l'instar du chêne et de l'aulne, il a été notamment utilisé pour les moyeux de roues à aubes des moulins à eau, comme pilotis et pour les affûts de canon. Bois de marine, on s'en servait encore au XIXe siècle pour les pompes, caisses de poulies, moques, barres, affûts et anspects[12].
Facilement bouturable, il a aussi beaucoup été planté en ville dès François Ier et Henri IV, puis le long des boulevards et mails, comme arbre d'alignement pour former de l'ombre. Il était planté en quinconce autour des fermes et châteaux de nombreuses régions, dont celles du Nord de la France.
On l'a utilisé en Amérique du Nord pour ses « effets de tunnel ». L'orme d'Amérique avait en effet des qualités idéales pour une telle utilisation :
Autres emplois
Les grands ormes ont presque disparu d'Europe en quelques années à la suite de la diffusion du pathogène Ophiostoma novo-ulmi. On cherche à restaurer des populations génétiquement diversifiées pour qu'elles soient plus résilientes[14]
Dans les années 1990-2000, des recherches ont sélectionné quelques dizaines de clones supposés moins sensibles à la graphiose (INRA Nancy et Cemagref en France)[15]. En Europe et en France depuis 1987 le Cemagref coordonne la conservation et l'étude génétique des ormes indigènes de 9 pays européens.
En 1825, François-Joseph Grille, sans employer le vocabulaire des écologues modernes, proteste déjà contre l'appauvrissement génétique des populations d'ormes trop volontiers clonés ou greffé au détriment de la richesse adaptative que permet le semis :
La graphiose de l'orme ou maladie hollandaise de l'orme a dévasté les ormes dans tout l'hémisphère nord depuis 1925 environ. Il s'agit d'une maladie fongique causée par un ascomycète, Ophiostoma ulmi, lui-même disséminé par divers coléoptères de la sous-famille des Scolytinae.
C'est à la fin des années 1970 que la maladie des ormes est apparue pour la première fois à Paris. Aucun traitement n'a réussi à en venir à bout. Des injections dans les arbres malades en 1986-1987 ont été infructueuses. On comptait 30 000 ormes parisiens avant l'épidémie, alors qu'aujourd'hui seuls 1 000 survivent, dans les larges avenues parisiennes (avenue d'Italie, de Choisy, boulevard Lefebvre, de Grenelle, Garibaldi…) et deux très vieux rescapés (un au jardin des Tuileries devant l'Orangerie, et un autre, célèbre, place Saint-Gervais, derrière l'Hôtel de ville). Alors que, au XVIIe siècle, l'orme était la première espèce d'arbre à Paris, aujourd'hui, c'est l'une des moins répandues.
Tant que l'arbre jeune est taillé, il survit plus longtemps qu'en croissance libre, bien qu'affecté de déformation de l'écorce. Mais il finit par mourir précocement par rapport à un sujet non affecté.
On cherche à développer des ormes résistant à la graphiose depuis 1960. La recherche est partie dans diverses directions :
En 2005, les deux types d'ormes les plus résistants sont :
En prolongement aux actions menées sur les îles Chausey en Basse-Normandie, la CREPAN en liaison avec l'IRSTEA (ex Cemagref) poursuit ses travaux en cherchant des souches supposées résistantes et en proposant à des particuliers ou des collectivités des plants issus de semis réalisés. Entre 2007 et 2014, plus de 300 ormes ont été plantés en Basse-Normandie.
Les chenilles des lépidoptères suivants se nourrissent d'orme :
Pour les Grecs de l'Antiquité, l'orme était l'arbre d'Hermès et d'Oneiros (dieu des songes et de la nuit, fils d'Hypnos, dieu du sommeil, frère de Thanatos, dieu de la mort). Les fruits ailés accompagnaient les âmes des défunts devant le juge suprême. Il fut le symbole celte de la générosité. Les Germains l'ont considéré comme un arbre féminin et sacré (associé au frêne masculin)[réf. nécessaire].
Pour les Gaulois qui assimilaient les personnalités des individus à des arbres, l'orme caractérise les natifs du 12 au 24 janvier et du 15 au 25 juillet.
Vénérés au Moyen Âge, en Occident, les ormes étaient habituellement plantés sur le parvis devant les églises « vouées aux saints martyrs », peut-être en raison de leur sève couleur rouge sang. Ils étaient le point de rencontre après la messe, le lieu des duels et les juges et plaideurs y rendaient aussi justice. Ainsi pour celui devant l'église Saint-Gervais de Paris[20].
Dans le calendrier républicain, l'Orme était le nom attribué au 12e jour du mois de ventôse[21].
Le peintre paysagiste anglais John Constable qui avait le souci de décrire la nature et travaillait beaucoup dehors, dans sa région Dedham Vale dans le Suffolk, a réalisé une étude d'orme à Hampstead Heath en 1821[22].
Ulmus
Les ormes sont des arbres du genre Ulmus, famille des Ulmaceae ou Ulmacées atteignant une trentaine de mètres (et rarement 40 m). L'orme est un arbre de haute futaie, et fournit un excellent bois d'œuvre, pratiquement comparable au bois de chêne. Il a pratiquement disparu d'Europe de l'Ouest en raison de sa graphiose. Le développement de cultivars résistants fait l'objet de recherches intenses depuis les années 1960.
Crann duillsilteach is ea an leamhán nó an ailm (Laidin: ulmus campestris). Tháinig siad chun cinn don chéad uair sa sealadh Méicéineach, thart ar 40 milliún bliain ó shin. Tionscnaíodh iad i lár na hÁise, bhí rath agus bláth ar na chruinn agus bhunaigh siad iad féin thart ar an chuid is mó den Leathsféar Thuaidh, ag trasnáil an Mheánchiorcail san Indinéis. I rith an 19ú haois agus an 20ú haois, cuireadh go leor speiceas mar mhaisiúcháin san Eoraip, Meiriceá Thuaidh, agus i gcuid den Leathsféar Theas, go háirithe Astraláise.
Luaitear an 'ailm', i bhfoclóirí na Gaeilge, mar an chéad litir den aibítir.
Os olmos[1][2], tamén coñecidos como ulmeiros[2] ou umeiros[3][4], son especies arbóreas pertencentes ao xénero: Ulmus, que conta con 204 especies de plantas de flores pertencente á familia Ulmaceae. En Galiza non abundan hoxe en día, mais aínda podemos atopar dúas especies bravas: o olmo de montaña (Ulmus glabra) e o olmo mediterráneo (Ulmus minor). Tamén existe o híbrido natural destes dous últimos: o Ulmus x hollandica.
Os nomes galegos olmo e ulmeiro derivan do seu nome latino ǔlmu, no segundo caso coa adición do sufixo –ario, que daría ulmario. O nome umeiro tería raíz prerromana relacionada coa auga, probablemente a raíz um- (que tamén xeraría a raíz latina), como a que presenta o río Umia ou o río Uma (afluente do río Tea).
Os olmos ou ulmeiros forman parte de moitos tipos de fragas e bosques naturais. As especies atópanse en climas temperados e incluso rexións tropicais de América do Norte e Eurasia, chegando até Indonesia.
Durante os séculos XIX e XX plantáronse moitísimos cultivares nas rúas e xardíns como ornamentais en Europa, América do Norte e algunhas partes do hemisferio sur, especialmente en Australia, acadando algúns deles un talle importante.
En Galicia non son comúns agás en xardinaxe, atopando algúns exemplares bravos das especies Ulmus glabra (olmo de montaña) e Ulmus minor (olmo mediterráneo) nas fragas do Eume ou nas montañas orientais. Posibelmente as súas poboacións diminuíron hai séculos pola industria naval, pois a comezos da Idade Moderna a Coroa de Castela tallou as máis das grandes e vellas árbores do Reino de Galiza (carballos, olmos, freixos, nogueiras, castiñeiros etc.), perdéndose un gran potencial forestal para o país. Máis recentemente moitos olmos foron afectados pola grafiose, unha doenza específica do olmo.
Medran en solos frescos e ricos, normalmente en lameiros e en bosques de ribeira, de climas temperados mesturado con outras especies típicas das fragas. Non adoita subir dos 1000 m.
Son árbores caducifolias ou semicaducas que se estenden ao longo do hemisferio norte, dende Siberia a México a Xapón. Moitas especies son de cultivo e se espallaron polo hemisferio sur, especialmente en Australia e Indonesia .
As follas deste xénero teñen follas alternas, sinxelas e serradas, asimétricas na base. Teñen flores hermafroditas sen pétalos que son polinizadas polo vento. Os seus froitos son as sámaras.
Por mor dunha epidemia chamada "grafiose", que consiste nun fungo (Ceratocystis ulmi) que ataca o olmo, as distintas especies desta emblemática árbore están en perigo de desaparecer; tamén existe unha epidemia producida por un escaravello transportador do fungo que lles produce a enfermidade, principalmente no leste europeo e con más preponderancia na Península Ibérica. Crese que a poboación de ulmeiro común descendeu entre un 80 e un 90%.[5]
Olmo, olmeiro, olma, negrillo, lameira, güelmo, chopro, chopo, choplo, álamo.[7]
Os olmos, tamén coñecidos como ulmeiros ou umeiros, son especies arbóreas pertencentes ao xénero: Ulmus, que conta con 204 especies de plantas de flores pertencente á familia Ulmaceae. En Galiza non abundan hoxe en día, mais aínda podemos atopar dúas especies bravas: o olmo de montaña (Ulmus glabra) e o olmo mediterráneo (Ulmus minor). Tamén existe o híbrido natural destes dous últimos: o Ulmus x hollandica.
Brijest (lat. Ulmus) rod bjelogoričnog listopadnog drveta iz porodice brijestovka koji obuhvaća 40 vrsta[1]. Lišće mu je jednostavno, ima kratke peteljke, dvostruko je napiljeno, na bazi izrazito asimetrično. Cvate prije listanja. Cvjetovi su dvospolni, crvenkasti, anemofilni, čine klupčaste (paštitaste) cvatove. Perigon je trajan, s 4-8 lapova na rubu. Broj prašnika jednak je broju lapova peri gona. Plodnica je plosnata, nadrasla, s 2 njuške. Plod je jednosjemena, plosnata, ovalna ili okrugla peruška, a dozrijeva koncem svibnja; sjeme klije odmah nakon dozrijetka. Kora je debla uzdužno raspucana. Ovome rodu pripada oko 18 vrsta brijestova, koji žive u umjerenom pojasu sjeverne polutke. Kod nas rastu:
Riječ brijest dolazi od staroslavenskog berstъ, što znači sjajan.[2]
Ovaj članak uključuje tekst iz Hrvatske enciklopedije, objavljivane od 1941. do 1945. godine, koja je javno dobro.
Brijest (lat. Ulmus) rod bjelogoričnog listopadnog drveta iz porodice brijestovka koji obuhvaća 40 vrsta. Lišće mu je jednostavno, ima kratke peteljke, dvostruko je napiljeno, na bazi izrazito asimetrično. Cvate prije listanja. Cvjetovi su dvospolni, crvenkasti, anemofilni, čine klupčaste (paštitaste) cvatove. Perigon je trajan, s 4-8 lapova na rubu. Broj prašnika jednak je broju lapova peri gona. Plodnica je plosnata, nadrasla, s 2 njuške. Plod je jednosjemena, plosnata, ovalna ili okrugla peruška, a dozrijeva koncem svibnja; sjeme klije odmah nakon dozrijetka. Kora je debla uzdužno raspucana. Ovome rodu pripada oko 18 vrsta brijestova, koji žive u umjerenom pojasu sjeverne polutke. Kod nas rastu:
Poljski brijest, Ulmus minor, do 40 m visoko drvo nizina i brežuljaka. Grančice su mu sitne. Lišće do 10 cm dugačko. Pupovi su sitni i tamno smeđi. Na granama i mladim stabalcima često su jača plutasta rebra. Cvjetovi i plodovi stoje u gustim kiticama, a stapka im je kratka. U cvijetu se nalazi po 5 prašnika crvenkaste boje. Njuške su bijele. Plod na rubu krilca je gol. Sjemenka se nalazi u gornjoj polovici ploda, koji je do 2,5 cm dug. Postoji mnogo odlika i forma. Obični brijest raste u srednjoj i južnoj Europi, te u sredozemnom dijelu Afrike i u umjerenom pojasu Azije. Kod nas je važan član nizinskih šuma, gdje raste s hrastom lužnjakom i bijelim jasenom. Ima ga i po brežuljcima i nižem gorju, a čest je i u primorju. podvrsta Ulmus minor subsp. canescens (Melville) Browicz & Ziel.; možda je zasebna vrsta U. canescens, primorski brijest Gorski brijest, glatki brijest Ulmus glabra, do 40 m visoko drvo ravnog debla i široke krošnje, raste obično u području bukve. Grančice su mu odebele i dlakave. Pupovi su tamni, rđasto-dlakavi i tupi. Lišće je obrnuto jajoliko, 8-16 cm dugo, veoma hrapavo, na bujnijim mladicama s 3 vrha. Cvjetovi su u ovećim kiticama, kojima su peteljke duže nego kod nizinskog brijesta. Prašnici su ljubičasti. Njuške su crvene, plodnica i sjemenka goli, Plod je do 2,5 cm dug, obrnuto jajolik. Sjemenka se nalazi u sredini ploda. Raste u srednjoj i južnoj Evropi, a prema sjeveru dopire znatno dalje od nizinskog brijesta. Rasprostranjen je i u Aziji. U Alpama ga ima do 1400 m visine. Vez, vezika, treperavi brijest Ulmus laevis, do 30 m visoko drvo široko zaobljene krošnje, sivo-smeđe kore i žilava lika, koje je odlično za vezanje. Grančice su do druge godine dlakave, dosta tanke. Lišće je najšire u sredini, ozdo dlakavo. Postrane žilice gornjeg dijela plojke nikad se ne razgranjuju. Cvjetovi i plodovi stoje na dugačkoj stapci. Oni čine ovelike kitice i vise. Pupovi su oštri, goli, svijetlo smeđi, s tamnim rubovima ljusaka. Plod na rubu krilca je dlakav. Sjeme se nalazi u sredini ploda. Raste u sjevernoj i srednjoj Europi, te zapadnoj Aziji. Najrasprostranjeniji je sjeverno od Alpa. Raste pretežno u nizinama. Turkestanski brijest ili sibirski brijest, Ulmus pumila, sin. Ulmus pinnato-ramosa Engleski brijest, Ulmus procera, možda sinonim za U. minor.Wjaz[1][2] (Ulmus) je ród ze swójby wjazowych rostlinow (Ulmaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Wjaz (Ulmus) je ród ze swójby wjazowych rostlinow (Ulmaceae).
Wobsahuje sćěhowace družiny:
dołhošiškaty wjaz (Ulmus laevis) hórski wjaz (Ulmus glabra) (Ulmus glabra 'Pendula') pólny wjaz (Ulmus minor) (synonym U. campestris, U. carpinifolia)Elm adalah tumbuhan berkayu keras dan berdaun lebar dari genus Ulmus famili Ulmaceae. Pohon gugur tinggi yang biasanya memiliki daun bergerigi kasar dan disebarkan dari pengisap akar. Genus ini merupakan tumbuhan asli Asia Tengah sejak jaman Miocene.[1] Tumbuhan ini lalu menyebar di belahan bumi utara, terutama kawasan beriklim sedang dan pegunungan subtropis dan tropis yang tinggi di Eurasia dan Amerika Utara hingga ke Indonesia.
Elm dapat tumbuh tinggi dan sering dijadikan tanaman hias. Namun elm rentan terhadap serangan hama, terutama dari fungi Ophiostoma yang disebarkan oleh kumbang. Genus ini merupakan tumbuhan hermafrodit dengan bunga sempurna yang dapat diserbuki oleh angin.[2] Tumbuhan ini dapat bertahan pada jangkauan tingkat keasaman tanah yang lebar namun membutuhkan drainase yang baik.
.jpg)
_IMG_36365.JPG)
_IMG_2383.jpg)
|year= (bantuan)
Karya di Wikisource: Elm adalah tumbuhan berkayu keras dan berdaun lebar dari genus Ulmus famili Ulmaceae. Pohon gugur tinggi yang biasanya memiliki daun bergerigi kasar dan disebarkan dari pengisap akar. Genus ini merupakan tumbuhan asli Asia Tengah sejak jaman Miocene. Tumbuhan ini lalu menyebar di belahan bumi utara, terutama kawasan beriklim sedang dan pegunungan subtropis dan tropis yang tinggi di Eurasia dan Amerika Utara hingga ke Indonesia.
Elm dapat tumbuh tinggi dan sering dijadikan tanaman hias. Namun elm rentan terhadap serangan hama, terutama dari fungi Ophiostoma yang disebarkan oleh kumbang. Genus ini merupakan tumbuhan hermafrodit dengan bunga sempurna yang dapat diserbuki oleh angin. Tumbuhan ini dapat bertahan pada jangkauan tingkat keasaman tanah yang lebar namun membutuhkan drainase yang baik.
Álmar (fræðiheiti: Ulmus) eru ættkvísl laufrjáa af álmsætt.
Eina álmtegundin sem hefur verið ræktuð á Íslandi hingað til er Álmur (Ulmus glabra). Hérlendis hefur hún náð allt að 12-13 m hæð.
Byggt á Wiegrefe et al 1994.[1]
Ulmus eolaciniata var fluttur frá Ulmus til Rubus eolaciniata af Tanai og Wolfe in 1977.[2]
Álmar (fræðiheiti: Ulmus) eru ættkvísl laufrjáa af álmsætt.
Eina álmtegundin sem hefur verið ræktuð á Íslandi hingað til er Álmur (Ulmus glabra). Hérlendis hefur hún náð allt að 12-13 m hæð.
Ulmus L., 1753 è genere di piante della famiglia Ulmaceae, che comprende alberi denominati olmi, diffusi naturalmente in Europa, in Asia e in Nordamerica e largamente utilizzati come piante ornamentali e soprattutto nella silvicoltura e nell'arboricoltura da legno.
Possono raggiungere 25–30 m di altezza; le foglie sono decidue, semplici, ovoidali a margine seghettato e con la lamina fortemente asimmetrica. I fiori sono ermafroditi, con ovario supero e riuniti in infiorescenze. Il frutto è una samara.
Il genere Ulmus comprende le seguenti specie:[1]
In Italia sono presenti 3 specie:
Gli olmi sono stati pesantemente decimati da una malattia detta grafiosi, provocata da un fungo di origine asiatica, giunto in Europa intorno al 1920 e in Nordamerica nel 1928.
Ulmus L., 1753 è genere di piante della famiglia Ulmaceae, che comprende alberi denominati olmi, diffusi naturalmente in Europa, in Asia e in Nordamerica e largamente utilizzati come piante ornamentali e soprattutto nella silvicoltura e nell'arboricoltura da legno.
Ulmus est genus arborum deciduarum et semideciduarum familiae Ulmacearum. Ulmi primum apparuerunt aevo Miocaeno, abhinc annos circa 40 000 000, in Media Asia orta. Florebat et se statuit? arbor trans plurimum Hemisphaerae Septentrionalis, Aequatorem peragrans in Indonesia. Saeculis undevicensimo et vicensimo, multae species et cultivarietates ut plantae ornamentales in Europa, America Septentrionali, et partibus Hemisphaerae Australis, praecipue in Australasia, ponebantur.
Ulmis sunt folia alterna, simplicia, marginibus singillatim vel usitatius bis serrata. Fructus est ruber vel subviridis; est autem samara rotunda (fructus alatus) matura in tardo? Maio, quam post messem seri licet.
Alia Ulmacearum genera sunt Zelkova et Planera. Genus Celtis, olim in Ulmaceis positum, nunc in familia Cannabacearum disponitur.
Ulmus diu erat arbor quae olim sata est propter magnas vias et quae "fornices" creabat, qui antiquarum urbium Civitatum Foederatarum erat. Ulmo Americanae sic erant beneficia ut adhiberetur:
Sunt circa triginta ad quadraginta species ulmorum.
Matura ulmus in campo sancto stat.
Ulmus minor (ulmus agrestis)
Haec stipula ad biologiam spectat. Amplifica, si potes!
Ulmus est genus arborum deciduarum et semideciduarum familiae Ulmacearum. Ulmi primum apparuerunt aevo Miocaeno, abhinc annos circa 40 000 000, in Media Asia orta. Florebat et se statuit? arbor trans plurimum Hemisphaerae Septentrionalis, Aequatorem peragrans in Indonesia. Saeculis undevicensimo et vicensimo, multae species et cultivarietates ut plantae ornamentales in Europa, America Septentrionali, et partibus Hemisphaerae Australis, praecipue in Australasia, ponebantur.
Ulmis sunt folia alterna, simplicia, marginibus singillatim vel usitatius bis serrata. Fructus est ruber vel subviridis; est autem samara rotunda (fructus alatus) matura in tardo? Maio, quam post messem seri licet.
Alia Ulmacearum genera sunt Zelkova et Planera. Genus Celtis, olim in Ulmaceis positum, nunc in familia Cannabacearum disponitur.
Ulmus diu erat arbor quae olim sata est propter magnas vias et quae "fornices" creabat, qui antiquarum urbium Civitatum Foederatarum erat. Ulmo Americanae sic erant beneficia ut adhiberetur:
rapide crescebat variis caelis et generibus solorum adaptabatur lignum eius vento resistebat ut vas crescebat nec oportebat ample excidere eum
Kitos reikšmės – Guobos (reikšmės).
Guoba (lot. Ulmus, vok. Ulme) – guobinių (Ulmaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso medžiai, kasmet numetantys lapus.
Aukštis iki 30 m, laja tanki, plačiai rutuliška. Lapai pražanginiai, pjūkliškais kraštais. Žiedai pavieniai kuokštuose. Vaisius – riešutėlis. Auga greitai, išgyvena iki 300 metų.
Lietuvoje guobos auga daugiausia centriniuose rajonuose - Prienų, Kauno, Raseinių, Kėdainių, Širvintų, Kaišiadorių. Auga didesnių upių slėniuose, dalies ežerų šlaituose. Mėgsta ūksmingas vietas. Auga drauge su ąžuolais, liepomis, uosiais[1].
Sistematika nėra nusistovėjusi. Skiriasi rūšių ir varietetų skirstymas, atitinkamai gali kilti problemų nustatant rūšį. Dalis rūšių tarpusavyje kryžminasi.
Lietuvoje auga:
Lietuviškoje botaninėje literatūroje dažnai minėtas dar
Guoba (lot. Ulmus, vok. Ulme) – guobinių (Ulmaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso medžiai, kasmet numetantys lapus.
Aukštis iki 30 m, laja tanki, plačiai rutuliška. Lapai pražanginiai, pjūkliškais kraštais. Žiedai pavieniai kuokštuose. Vaisius – riešutėlis. Auga greitai, išgyvena iki 300 metų.
Lietuvoje guobos auga daugiausia centriniuose rajonuose - Prienų, Kauno, Raseinių, Kėdainių, Širvintų, Kaišiadorių. Auga didesnių upių slėniuose, dalies ežerų šlaituose. Mėgsta ūksmingas vietas. Auga drauge su ąžuolais, liepomis, uosiais.
Gobas jeb vīksnas (Ulmus) ir gobu dzimtas ģints vasarzaļi koki. Ģintī ir aptuveni 35 sugas. No gobām iegūst koksni.
Latvijā savvaļā ir sastopamas četras sugas: parastā goba (Ulmus glabra), parastā vīksna (Ulmus laevis), stepes goba (Ulmus minor) un zemā goba (Ulmus pumila).[1] Pirmās divas ir plaši izplatītas, bet otras divas ir invazīvas sugas, kas sastopamas pie dzelzceļiem.[1]
Gobas (Ulmus)
Gobas jeb vīksnas (Ulmus) ir gobu dzimtas ģints vasarzaļi koki. Ģintī ir aptuveni 35 sugas. No gobām iegūst koksni.
Latvijā savvaļā ir sastopamas četras sugas: parastā goba (Ulmus glabra), parastā vīksna (Ulmus laevis), stepes goba (Ulmus minor) un zemā goba (Ulmus pumila). Pirmās divas ir plaši izplatītas, bet otras divas ir invazīvas sugas, kas sastopamas pie dzelzceļiem.
Voor de Nederlandse kinderfilm uit 2010, zie Iep! Iep (Ulmus) (ook bekend als olm) is een geslacht van loofbomen. De bladeren zijn veernervig en hebben een gezaagde of dubbelgezaagde bladrand. Ze lijken soms op de bladeren van de haagbeuk (Carpinus betulus). Iepenbladeren hebben echter in tegenstelling tot die van de haagbeuk een ongelijke bladvoet. De bloemen bloeien eerder dan dat de bladeren verschijnen. Het bloemdek is klein, groen en aan de slippen zijn ze onderling vergroeid. Daar boven staan de meeldraden met paarse helmhokken en de stamper. De zaden zijn afgeplat en hebben een brede gevleugelde rand.
De iep is gevoelig voor de iepziekte. Deze verwelkingsziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Ophiostoma ulmi. De iepziekte wordt overgebracht door de iepenspintkever, die de genoemde schimmel bij zich draagt. De schimmel groeit in de houtvaten van iepen, waartegen de boom zich verweert met thyllen, waardoor deze houtvaten verstopt raken. Hierdoor verwelken de bladeren en sterft de boom. Van de begin 20e eeuw nog zeer uitgebreide iepenbestanden in Nederland is tussen 1919 en 2000 zeker negentig procent door de iepziekte of door preventief ruimen verdwenen, waardoor het landschap een behoorlijke verandering heeft ondergaan.
Sinds de ontdekking in Nederland van het iepziekte-mechanisme wordt er in diverse landen in Europa en Noord-Amerika gewerkt aan selectie- en kruisingsprogramma's om iepen te ontwikkelen die bestand zijn tegen de iepziekte. Tegenwoordig zijn er weer fors aantal hybride-iepen beschikbaar die goed kunnen worden toegepast.
Iepen groeien bij voorkeur op tamelijk voedselrijke, vochthoudende en kalkrijke grond.
In Nederland is tot de jaren '80 vooral de Hollandse iep veel aangeplant in de kustprovincies. Hij is goed tegen de enigszins zilte zeewind bestand. Tegenwoordig worden de vroege Nederlandse hybriden aangeplant, zoals Lobel, Clusius, Plantijn, Dodoens. Maar nog meer de moderne hybriden zoals Columella, Pioneer, New Horizon, Rebona, Morton, Morton Glossy, Nanguen, Wanoux of Frontier.
Op de schors van iepen kan een grote variatie aan korstmossen groeien.
Tot de iepen behoren onder andere de volgende soorten:
Daarnaast zijn de in Nederland aangeplante rassen veelal kruisingen van de soorten Ulmus glabra, Ulmus wallichiana, Ulmus carpinifolia en Ulmus ×hollandica
Iep (Ulmus) (ook bekend als olm) is een geslacht van loofbomen. De bladeren zijn veernervig en hebben een gezaagde of dubbelgezaagde bladrand. Ze lijken soms op de bladeren van de haagbeuk (Carpinus betulus). Iepenbladeren hebben echter in tegenstelling tot die van de haagbeuk een ongelijke bladvoet. De bloemen bloeien eerder dan dat de bladeren verschijnen. Het bloemdek is klein, groen en aan de slippen zijn ze onderling vergroeid. Daar boven staan de meeldraden met paarse helmhokken en de stamper. De zaden zijn afgeplat en hebben een brede gevleugelde rand.
De iep is gevoelig voor de iepziekte. Deze verwelkingsziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Ophiostoma ulmi. De iepziekte wordt overgebracht door de iepenspintkever, die de genoemde schimmel bij zich draagt. De schimmel groeit in de houtvaten van iepen, waartegen de boom zich verweert met thyllen, waardoor deze houtvaten verstopt raken. Hierdoor verwelken de bladeren en sterft de boom. Van de begin 20e eeuw nog zeer uitgebreide iepenbestanden in Nederland is tussen 1919 en 2000 zeker negentig procent door de iepziekte of door preventief ruimen verdwenen, waardoor het landschap een behoorlijke verandering heeft ondergaan.
Sinds de ontdekking in Nederland van het iepziekte-mechanisme wordt er in diverse landen in Europa en Noord-Amerika gewerkt aan selectie- en kruisingsprogramma's om iepen te ontwikkelen die bestand zijn tegen de iepziekte. Tegenwoordig zijn er weer fors aantal hybride-iepen beschikbaar die goed kunnen worden toegepast.
Iepen groeien bij voorkeur op tamelijk voedselrijke, vochthoudende en kalkrijke grond.
In Nederland is tot de jaren '80 vooral de Hollandse iep veel aangeplant in de kustprovincies. Hij is goed tegen de enigszins zilte zeewind bestand. Tegenwoordig worden de vroege Nederlandse hybriden aangeplant, zoals Lobel, Clusius, Plantijn, Dodoens. Maar nog meer de moderne hybriden zoals Columella, Pioneer, New Horizon, Rebona, Morton, Morton Glossy, Nanguen, Wanoux of Frontier.
Op de schors van iepen kan een grote variatie aan korstmossen groeien.
Almeslekta (Ulmus) er ei slekt i almefamilien.
Slekta omfatter løvfellende eller eviggrønne trær og busker. Kvistene har aldri torner, men har hos noen arter et tykt korklag eller to korklister. Bladene er asymmetriske ved basis og er enkelt- eller dobbelttannede. Blomstene er tvekjønnede, og pollineringen skjer ved hjelp av vinden. Det er 3–9 pollenbærere. Frukten er en flat nøtt med vinger.
Almeslekta har en vid utbredelse på den nordlige halvkule, og én art krysser ekvator på Sumatra og Sulawesi. Mange av artene er svært variable, og hybrider forekommer også. På grunn av dette varierer antall arter i slekta mellom 20 og 40 i ulike oversikter.
I Norge finnes bare én art, alm (Ulmus glabra), mens lundalm (Ulmus minor) går nordover til østlige Danmark, Bornholm, Öland og Gotland, og vrangalm (Ulmus laevis) vokser i sørøstlige Danmark, på Öland og i Sør-Finland.
Alm er nyttige og vakre trær. Veden er hard og meget bestandig under vann eller nedgravd i jord; den er blitt brukt blant annet til redskapsskaft, geværkolber, hjulnav, møbler, båtbygging, kaikonstruksjoner og damluker. Flere arter plantes i hager, parker og langs gater, blant annet hybriden storalm (Ulmus × hollandica). Engelsk alm, som var typisk for det engelske kulturlandskapet, ble tidligere regnet som en egen art, Ulmus procera, men regnes nå som kultivaren Ulmus minor 'Atinia'.
En stor del av almetrærne i Europa og Nord-Amerika ble i siste halvdel av det tyvende århundre drept av en soppsykdom, almesyken. Den spres av barkbiller.
Almeslekta (Ulmus) er ei slekt i almefamilien.
Slekta omfatter løvfellende eller eviggrønne trær og busker. Kvistene har aldri torner, men har hos noen arter et tykt korklag eller to korklister. Bladene er asymmetriske ved basis og er enkelt- eller dobbelttannede. Blomstene er tvekjønnede, og pollineringen skjer ved hjelp av vinden. Det er 3–9 pollenbærere. Frukten er en flat nøtt med vinger.
Almeslekta har en vid utbredelse på den nordlige halvkule, og én art krysser ekvator på Sumatra og Sulawesi. Mange av artene er svært variable, og hybrider forekommer også. På grunn av dette varierer antall arter i slekta mellom 20 og 40 i ulike oversikter.
I Norge finnes bare én art, alm (Ulmus glabra), mens lundalm (Ulmus minor) går nordover til østlige Danmark, Bornholm, Öland og Gotland, og vrangalm (Ulmus laevis) vokser i sørøstlige Danmark, på Öland og i Sør-Finland.
Alm er nyttige og vakre trær. Veden er hard og meget bestandig under vann eller nedgravd i jord; den er blitt brukt blant annet til redskapsskaft, geværkolber, hjulnav, møbler, båtbygging, kaikonstruksjoner og damluker. Flere arter plantes i hager, parker og langs gater, blant annet hybriden storalm (Ulmus × hollandica). Engelsk alm, som var typisk for det engelske kulturlandskapet, ble tidligere regnet som en egen art, Ulmus procera, men regnes nå som kultivaren Ulmus minor 'Atinia'.
En stor del av almetrærne i Europa og Nord-Amerika ble i siste halvdel av det tyvende århundre drept av en soppsykdom, almesyken. Den spres av barkbiller.
Hasło w Wikisłowniku Wiąz (Ulmus L. ) – rodzaj drzew, rzadziej krzewów z rodziny wiązowatych (Ulmaceae), obejmujący co najmniej 40 gatunków[3]. Występują w strefie umiarkowanej półkuli północnej.
Najgrubszy i prawdopodobnie najstarszy wiąz szypułkowy, zarówno w Polsce, jak i w Europie rośnie w Komorowie, w gminie Gubin – to Wiąz Wiedźmin, o obwodzie 930 cm (w 2011 r.)[6]. Warto zaznaczyć, że w tej samej gminie, w Węglinach rośnie drugi najgrubszy wiąz szypułkowy w kraju, okaz o obwodzie 840 cm (w 2015)[6].
Najokazalsze niegdyś osobniki niestety nie przetrwały holenderskiej choroby wiązów, to między innymi okaz z Iwli w powiecie krośnieńskim, zwany Beskidnikiem który osiągnął ponad 620 cm obwodu oraz około 40m wysokości[7]. Obecnie najokazalszy jest wiąz z Suchej Beskidzkiej, mający w 2016 r. 270 lat – to Brzost Sobieskiego, o obwodzie 528 cm (w 2014 r.)[8].
Grubsze wiązy górskie notuje się w Wielkiej Brytanii i Niemczech – gdzie rośnie najgrubszy okaz w Europie, drzewo o obwodzie ok. 975 cm (w 2015 r.), w miejscowości Gülitz, w Brandenburgii.
Prawdopodobnie najokazalszy w historii okaz rósł w Anglii jeszcze w XVII wieku – zmierzony w 1636 roku miał 1539 cm obwodu oraz 37 m wysokości.
Najgrubszy wiąz polny w kraju to drzewo z Dobrzycy w powiecie pilskim. W 2013 roku miał obwód 689 cm[6]. To także jeden z najgrubszych wiązów polnych w Europie.
Wiąz (Ulmus L. ) – rodzaj drzew, rzadziej krzewów z rodziny wiązowatych (Ulmaceae), obejmujący co najmniej 40 gatunków. Występują w strefie umiarkowanej półkuli północnej.
Os ulmeiros, olmeiros, olmos, lamigueiros ou lamegueiros são árvores de várias espécies do gênero Ulmus L., família Ulmaceae. São grandes árvores nativas na Europa (sobretudo Ulmus minor, nativo da Península Ibérica), alcançando os 30 metros de altura. Possuem folhas alternas, denteadas, plissadas, com a base inequilátera. As flores são diminutas, arranjadas em glomérulos axiais, que dão origem a frutos secos e alados. Sua madeira é empregada para vários fins, principalmente para a fabricação de móveis, pequenas obras de marcenaria e pela indústria naval.
Os ulmeiros, olmeiros, olmos, lamigueiros ou lamegueiros são árvores de várias espécies do gênero Ulmus L., família Ulmaceae. São grandes árvores nativas na Europa (sobretudo Ulmus minor, nativo da Península Ibérica), alcançando os 30 metros de altura. Possuem folhas alternas, denteadas, plissadas, com a base inequilátera. As flores são diminutas, arranjadas em glomérulos axiais, que dão origem a frutos secos e alados. Sua madeira é empregada para vários fins, principalmente para a fabricação de móveis, pequenas obras de marcenaria e pela indústria naval.
Ulmul (în latină Ulmus) este un gen de arbori sau arbuști din familia Ulmaceae, cu scoarța netedă, cu coroana stufoasă, cu frunze alterne, asimetrice și dințate, albicioase, și cu peri moi pe partea inferioară, cu fructul o monosamară aripată, cu lemnul tare, folosit în rotărie.
Ulmus glabra
Ulmus rubra
Ulmus procera
Ulmus lamellosa
Materiale media legate de Ulm la Wikimedia Commons
Ulmul (în latină Ulmus) este un gen de arbori sau arbuști din familia Ulmaceae, cu scoarța netedă, cu coroana stufoasă, cu frunze alterne, asimetrice și dințate, albicioase, și cu peri moi pe partea inferioară, cu fructul o monosamară aripată, cu lemnul tare, folosit în rotărie.
Brest (Ulmus) je rod listnatých stromov z čeľade brestovité (Ulmaceae).
Majú striedavé, jednoduché, raz alebo dvakrát ryhované listy, obvykle s asymetrickými základmi, často hrubé so štetinami. Plodom je okrúhla krídlatá nažka.
Do rodu Ulmus podľa rôzneho taxonomického triedenia patrí 20 až 45 druhov. Veľké rozpätie tohto čísla je spôsobené ich náročným vymedzením. Bresty sa ľahko krížia s umelo pestovanými odrodami, čím vznikajú nové, lokálne sa vyskytujúce hybridy.
Časť brestov rastúcich v Európe postihuje choroba grafióza.
Kmeň brestov je krytý spravidla tmavou, rozpraskanou borkou. Jarné púčiky bývajú špicaté, kryté väčším počtom šupín. Listy brestu sú striedavé, drsné, porastené štetinami, jednoduché, raz alebo dvakrát ryhované. Tvar aj farba listov sú premenlivé podľa miesta, kde na rastline rastú a podľa stupňa ich vývoja. No podľa charakteristického tvaru listu ľahko rozpoznáme brest od iných rastlín. Listy sú často asymetrické, čepeľ listu na strane orientovanej k vrcholu vetvy je väčšia a dlhšia, tento znak je typický pre čeľaď Ulmaceae. Bresty sú obojpohlavné a opeľované vetrom. Kvetu vyrastajú ešte pred vypustením jarných lístkov. Plody sú okrúhle krídlaté nažky. Do okolia materského stromu sú roznášané vetrom. Bresty niekedy dosahujú výšky 40 m, zvyčajne so širokou a otvorenou korunou, kmeň s priemerom do 2 metrov.
kvitnú na jar; kvety prisadlé; listy veľmi drsné.
kvitnú na jar; kvety prisadlé; listy obvykle hladké.
Commons ponúka multimediálne súbory na tému Brest (strom)
Wikidruhy ponúkajú informácie na tému Brest (strom)
Wikislovník ponúka heslo Brest (strom)
Brest (Ulmus) je rod listnatých stromov z čeľade brestovité (Ulmaceae).
Majú striedavé, jednoduché, raz alebo dvakrát ryhované listy, obvykle s asymetrickými základmi, často hrubé so štetinami. Plodom je okrúhla krídlatá nažka.
Do rodu Ulmus podľa rôzneho taxonomického triedenia patrí 20 až 45 druhov. Veľké rozpätie tohto čísla je spôsobené ich náročným vymedzením. Bresty sa ľahko krížia s umelo pestovanými odrodami, čím vznikajú nové, lokálne sa vyskytujúce hybridy.
Brest (znanstveno ime Ulmus) je rod dreves iz družine brestovk (Ulmaceae). To je drevo, ki zraste od 25 do 30 m višine.
Brest (znanstveno ime Ulmus) je rod dreves iz družine brestovk (Ulmaceae). To je drevo, ki zraste od 25 do 30 m višine.
Almsläktet (Ulmus)[1][2] är ett växtsläkte träd med 20-45 arter. De flesta arterna förekommer i den norra tempererade zonen. Släktet representeras av tre arter i Skandinavien, av vilka de två småväxta lundalmen (U. minor) och vresalmen (U. laevis) endast finns på Gotland och Öland. Den vanliga almen eller skogsalmen (U. glabra) finns över en stor del av fastlandet, i Norge upp i Nordlanden, i Sverige till Ångermanland och sydligaste Lappland eller ungefär så långt som hasseln går, och även i södra Finland. Almsläktet ingår i familjen almväxter.[1]
Almbarksfibrer användes av Ainufolket till att göra kläder och diverse saker.
Wikimedia Commons har media som rör Almsläktet.
Wikispecies har information om Almsläktet.
Almsläktet (Ulmus) är ett växtsläkte träd med 20-45 arter. De flesta arterna förekommer i den norra tempererade zonen. Släktet representeras av tre arter i Skandinavien, av vilka de två småväxta lundalmen (U. minor) och vresalmen (U. laevis) endast finns på Gotland och Öland. Den vanliga almen eller skogsalmen (U. glabra) finns över en stor del av fastlandet, i Norge upp i Nordlanden, i Sverige till Ångermanland och sydligaste Lappland eller ungefär så långt som hasseln går, och även i södra Finland. Almsläktet ingår i familjen almväxter.
Almbarksfibrer användes av Ainufolket till att göra kläder och diverse saker.
Karaağaç, karaağaçgiller (Ulmaceae) familyasının Ulmus cinsinden ağaç türlerine verilen ad
Dünya üzerinde ılıman iklim bölgelerinde Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da yayılış gösterirler.
Karaağaçlar yapraklarını döken boylu orman ağaçlarıdır. Tomurcuklar kiremitvari olarak dizilmiş olan çok sayıda pullarla örtülüdür. Sürgünler pseudoterminal tomurcukludur ve sürgünlere iki sıralı sarmal dizilmişlerdir. Yaprak ve çiçek tomurcukları farklı şekil ve büyüklüktedir. Yaprak tomurcukları küçük dar yumurtamsı konik biçimde olmalarına karşın çiçek tomurcukları büyük ve hemen hemen küreseldir. Yapraklar sade (basit), kısa saplı, dip tarafları az veya çok çarpık (asimetrik), kenarları çift dişlidir. Çiçekler erdişidir. Çiçeğin çan biçimindeki çanağı 4-9 lopludur ve lop sayısı kadar etamini vardır. Yumurtalık basıktır, derin parçalanmış iki stigması vardır. Erdişi çiçeklerin birçoğu bir arada yan durumlu olarak yaprak koltuğundan demet oluştururlar. Çiçekler ilkbaharda yapraklardan önce açarlar veya bazı taksonlarda ise çiçekleri sonbaharda görülür. Meyve basık bir nustur. Nusun etrafı, damarları belirgin, zarsı bir kanatla çevrilmiştir. Çiçek açmasından birkaç hafta sonra olgunlaşır.
Karaağaçların yaşlı gövdelerinde kabuklar çoğunlukla kalın boyuna oluklu çatlaklıdır; birkaç taksonda ise gövde kabukları uzun yıllar çatlamadan, düz ve parlak kalır. Amerika'daki kızıldereliler bir zamanlar bazı karaağaç kabukları liflerinden ip ve halat yapmışlardır. İç kabuğu ilaç olarak kullanmışlardır.
Odunları koyu, diri odunları açık renkli olan ve güzel cila kabul eder. Odunları büyük halkalı traheli gruba dahildir. İlkbahar odununda büyük traheler bir veya iki sıra halinde yan yana gelerek halka şeklinde düzenli bir diziliş gösterir. Yaz odununda ise dar lümenli küçük traheler, birbirine paralel uzanan, dalgalı bantlar üzerinde bir araya gelerek devamlı şeritler halinde görülürler. Odunları sert, ağır, yüksek şok mukavemetine haiz ve elastikidir; kolay yarılmaz.
Kullanış yerleri mobilyacılık ve kaplamacılıktır. Karaağaç tomrukları su borusu olarak kullanılmışlardır.
Genellikle sıcak severler; sulak yerlerde, nehir ve dere kenarlarında yetişirler. 1919 yılında Hollanda'da görülen ve kısa zamanda Avrupa'ya yayılan karaağaç kurumalarına neden olan bir mantar hastalığı vardır. Bu mantar Ophiostoma ulmi adındaki bir mantardır.
Karaağaç, karaağaçgiller (Ulmaceae) familyasının Ulmus cinsinden ağaç türlerine verilen ad
Dünya üzerinde ılıman iklim bölgelerinde Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'da yayılış gösterirler.
Karaağaçlar yapraklarını döken boylu orman ağaçlarıdır. Tomurcuklar kiremitvari olarak dizilmiş olan çok sayıda pullarla örtülüdür. Sürgünler pseudoterminal tomurcukludur ve sürgünlere iki sıralı sarmal dizilmişlerdir. Yaprak ve çiçek tomurcukları farklı şekil ve büyüklüktedir. Yaprak tomurcukları küçük dar yumurtamsı konik biçimde olmalarına karşın çiçek tomurcukları büyük ve hemen hemen küreseldir. Yapraklar sade (basit), kısa saplı, dip tarafları az veya çok çarpık (asimetrik), kenarları çift dişlidir. Çiçekler erdişidir. Çiçeğin çan biçimindeki çanağı 4-9 lopludur ve lop sayısı kadar etamini vardır. Yumurtalık basıktır, derin parçalanmış iki stigması vardır. Erdişi çiçeklerin birçoğu bir arada yan durumlu olarak yaprak koltuğundan demet oluştururlar. Çiçekler ilkbaharda yapraklardan önce açarlar veya bazı taksonlarda ise çiçekleri sonbaharda görülür. Meyve basık bir nustur. Nusun etrafı, damarları belirgin, zarsı bir kanatla çevrilmiştir. Çiçek açmasından birkaç hafta sonra olgunlaşır.
Karaağaçların yaşlı gövdelerinde kabuklar çoğunlukla kalın boyuna oluklu çatlaklıdır; birkaç taksonda ise gövde kabukları uzun yıllar çatlamadan, düz ve parlak kalır. Amerika'daki kızıldereliler bir zamanlar bazı karaağaç kabukları liflerinden ip ve halat yapmışlardır. İç kabuğu ilaç olarak kullanmışlardır.
Odunları koyu, diri odunları açık renkli olan ve güzel cila kabul eder. Odunları büyük halkalı traheli gruba dahildir. İlkbahar odununda büyük traheler bir veya iki sıra halinde yan yana gelerek halka şeklinde düzenli bir diziliş gösterir. Yaz odununda ise dar lümenli küçük traheler, birbirine paralel uzanan, dalgalı bantlar üzerinde bir araya gelerek devamlı şeritler halinde görülürler. Odunları sert, ağır, yüksek şok mukavemetine haiz ve elastikidir; kolay yarılmaz.
Kullanış yerleri mobilyacılık ve kaplamacılıktır. Karaağaç tomrukları su borusu olarak kullanılmışlardır.
Genellikle sıcak severler; sulak yerlerde, nehir ve dere kenarlarında yetişirler. 1919 yılında Hollanda'da görülen ve kısa zamanda Avrupa'ya yayılan karaağaç kurumalarına neden olan bir mantar hastalığı vardır. Bu mantar Ophiostoma ulmi adındaki bir mantardır.
Деревинна, медоносна, лікарська танідоносна, фарбувальна, волокниста, жироолійна, декоративна і фітомеліоративна рослина.
В'язи дають гарну деревину. Деревина в'яза гладенького щільна, в'язка, тверда, пружна, незначно жолобиться і розтріскується від висушування, важко колеться і обробляється, красивої текстури, добре полірується. Використовується для підводних і підземних споруд, у вагонобудуванні, меблевій промисловості, у будівництві (оздоблення приміщень, паркет). 3 неї виготовляють колеса для возів, полозки, дуги, голоблі, гальмові колодки, дерев'яні частини машин. Властивості деревини в'яза листуватого подібні до деревини в'яза гладенького. Застосовується у меблевому виробництві (дошки і облицювальна фанера), де ціниться за яскравий червоно-бурий колір ядра. 3 неї виготовляють колеса для возів, підводні деталі суден. В'яз листуватий часом має напливи (капи), які високо ціняться в токарній справі і для виготовлення фанери з красивим рисунком. Деревина решти видів в'язів за технічними властивостями близька до деревини описаних вище видів і може знайти подібне застосування.
Корковий шар, крім в'яза коркового, утворюється також у окремих дерев в'язів листуватого й шорсткого. В'яз гладенький і шорсткий — добрі ранньовесняні медоноси. В сприятливі весни бджоли збирають з них багато нектару, пилку й клею. На жаль, на в'язах влітку попелиці виділяють багато паді, з якої бджоли виробляють падевий мед. Інші види в'яза як медоноси мають менше значення.
У народній медицині застосовують кору в'яза гладенького, а також листя й кору в'яза листуватого. Кору в'яза гладенького використовують внутрішньо при водянці, хронічному ревматизмі й гарячці (разом з корою козячої верби і березовими бруньками), як протипростудний засіб; зовнішньо — як протизапальний засіб при опіках (у вигляді мазі або примочки з відвару кори).
Міцний відвар листків в'яза листуватого використовують для ванн при переломах кінцівок після зняття гіпсу. Настій кори його багатий на слиз і дубильні речовини. його застосовують для полоскання рота при цинзі і для обливання при захворюванні шкіри. У корі в'яза листуватого міститься 3,6-4,8 %, а шорсткого — до 3 % танідів. Їх кору іноді використовують для дублення шкур.
Корою в'яза листуватого і коркового можна фарбувати шовк і вовну у жовтий колір. 3 лубу в'яза гладенького і листуватого виготовляють саморобні мотузки, а з листуватого — ще й циновки. Луб в'яза шорсткого використовують як підв'язувальний матеріал.
У насінні в'яза листуватого міститься до 28 % зеленої, без запаху й смаку невисихаючої олії, придатної для виготовлення мила, насіння в'яза коркового містить 29,7 % жирної невисихаючої олії. Для озеленення в умовах України рекомендують усі згадані види в'язів.
В'яз гладенький має могутню, тінисту крону, тому використовується для групових, поодиноких і алейних насаджень. Він добре піддається стрижці і довго зберігає надану йому форму. На заасфальтованих вулицях часто суховершинить і уражується голландською хворобою (графіоз), з якою важко боротися. Серед декоративних форм особливо ефектні із сріблястострокатими і червоними листками. У лісомеліоративних насадженнях в'яз гладенький як вологолюбна порода застосовується обмежено. В умовах Степу його рекомендують як супутню породу.
Стовбур в'яза листуватого могутній, крона шатроподібна. Рекомендується для групових, поодиноких і алейних насаджень, для живих огорож. Красиві декоративні його форми: плакуча, пірамідальна й куляста. Завдяки могутній, глибокій кореневій системі з багатьма кореневими паростками він придатний для заліснення ярів і балок.
Крона в'яза шорсткого густа широкоциліндрична, зверху округла. В декоративному садівництві ціниться як порода з особливо темною зеленню. Не витримує засолених ґрунтів. Відомі декоративні форми з плакучою і колоноподібною формами крона і з строкатими листками. Рекомендується для групових, поодиноких і алейних насаджень. Як вологолюбну рослину в лісомеліоративних насадженнях використовують обмежено. Придатний для протиерозійних насаджень по найменш змитих ділянках і зволожених місцезростаннях. В'яз корковий — найбільш ксерофітний вид серед в'язів. Рекомендується для захисних насаджень на схилах ярів, балок, особливо в посушливих районах Степу.
В'яз листуватий являє певний інтерес як джерело гілкового корму. Гілки, заготовлені в травні, містять протеїн (13,1 %), жир (до 4,2 %), клітковину (до 28,4 %), безазотисті екстрактивні речовини (до 48,1 %) і поїдаються всіма тваринами. Плоди в'яза листуватого багаті на білки й жири, в них міститься мало клітковини і дуже мало танідів, тому особливо придатні для годівлі молочних корів. Висушене, змелене і зварене насіння в'яза листуватого — гарний корм для свиней.
В'яз американський (Ulmus americana)
В'яз шорсткий (Ulmus glabra)
В'яз гладкий (Ulmus laevis)
Берест (Ulmus minor)
В'яз китайський (Ulmus parvifolia)
В'яз карликовий (Ulmus pumila)
Алея в'язів в саду Фіцрой (Мельбурн)
Бонсай (Ulmus Parvifolia)
Деревинна, медоносна, лікарська танідоносна, фарбувальна, волокниста, жироолійна, декоративна і фітомеліоративна рослина.
В'язи дають гарну деревину. Деревина в'яза гладенького щільна, в'язка, тверда, пружна, незначно жолобиться і розтріскується від висушування, важко колеться і обробляється, красивої текстури, добре полірується. Використовується для підводних і підземних споруд, у вагонобудуванні, меблевій промисловості, у будівництві (оздоблення приміщень, паркет). 3 неї виготовляють колеса для возів, полозки, дуги, голоблі, гальмові колодки, дерев'яні частини машин. Властивості деревини в'яза листуватого подібні до деревини в'яза гладенького. Застосовується у меблевому виробництві (дошки і облицювальна фанера), де ціниться за яскравий червоно-бурий колір ядра. 3 неї виготовляють колеса для возів, підводні деталі суден. В'яз листуватий часом має напливи (капи), які високо ціняться в токарній справі і для виготовлення фанери з красивим рисунком. Деревина решти видів в'язів за технічними властивостями близька до деревини описаних вище видів і може знайти подібне застосування.
Корковий шар, крім в'яза коркового, утворюється також у окремих дерев в'язів листуватого й шорсткого. В'яз гладенький і шорсткий — добрі ранньовесняні медоноси. В сприятливі весни бджоли збирають з них багато нектару, пилку й клею. На жаль, на в'язах влітку попелиці виділяють багато паді, з якої бджоли виробляють падевий мед. Інші види в'яза як медоноси мають менше значення.
У народній медицині застосовують кору в'яза гладенького, а також листя й кору в'яза листуватого. Кору в'яза гладенького використовують внутрішньо при водянці, хронічному ревматизмі й гарячці (разом з корою козячої верби і березовими бруньками), як протипростудний засіб; зовнішньо — як протизапальний засіб при опіках (у вигляді мазі або примочки з відвару кори).
Міцний відвар листків в'яза листуватого використовують для ванн при переломах кінцівок після зняття гіпсу. Настій кори його багатий на слиз і дубильні речовини. його застосовують для полоскання рота при цинзі і для обливання при захворюванні шкіри. У корі в'яза листуватого міститься 3,6-4,8 %, а шорсткого — до 3 % танідів. Їх кору іноді використовують для дублення шкур.
Корою в'яза листуватого і коркового можна фарбувати шовк і вовну у жовтий колір. 3 лубу в'яза гладенького і листуватого виготовляють саморобні мотузки, а з листуватого — ще й циновки. Луб в'яза шорсткого використовують як підв'язувальний матеріал.
У насінні в'яза листуватого міститься до 28 % зеленої, без запаху й смаку невисихаючої олії, придатної для виготовлення мила, насіння в'яза коркового містить 29,7 % жирної невисихаючої олії. Для озеленення в умовах України рекомендують усі згадані види в'язів.
В'яз гладенький має могутню, тінисту крону, тому використовується для групових, поодиноких і алейних насаджень. Він добре піддається стрижці і довго зберігає надану йому форму. На заасфальтованих вулицях часто суховершинить і уражується голландською хворобою (графіоз), з якою важко боротися. Серед декоративних форм особливо ефектні із сріблястострокатими і червоними листками. У лісомеліоративних насадженнях в'яз гладенький як вологолюбна порода застосовується обмежено. В умовах Степу його рекомендують як супутню породу.
Стовбур в'яза листуватого могутній, крона шатроподібна. Рекомендується для групових, поодиноких і алейних насаджень, для живих огорож. Красиві декоративні його форми: плакуча, пірамідальна й куляста. Завдяки могутній, глибокій кореневій системі з багатьма кореневими паростками він придатний для заліснення ярів і балок.
Крона в'яза шорсткого густа широкоциліндрична, зверху округла. В декоративному садівництві ціниться як порода з особливо темною зеленню. Не витримує засолених ґрунтів. Відомі декоративні форми з плакучою і колоноподібною формами крона і з строкатими листками. Рекомендується для групових, поодиноких і алейних насаджень. Як вологолюбну рослину в лісомеліоративних насадженнях використовують обмежено. Придатний для протиерозійних насаджень по найменш змитих ділянках і зволожених місцезростаннях. В'яз корковий — найбільш ксерофітний вид серед в'язів. Рекомендується для захисних насаджень на схилах ярів, балок, особливо в посушливих районах Степу.
В'яз листуватий являє певний інтерес як джерело гілкового корму. Гілки, заготовлені в травні, містять протеїн (13,1 %), жир (до 4,2 %), клітковину (до 28,4 %), безазотисті екстрактивні речовини (до 48,1 %) і поїдаються всіма тваринами. Плоди в'яза листуватого багаті на білки й жири, в них міститься мало клітковини і дуже мало танідів, тому особливо придатні для годівлі молочних корів. Висушене, змелене і зварене насіння в'яза листуватого — гарний корм для свиней.
Ulmus là một chi thực vật trong họ Ulmaceae.[1]
_at_Barrmill.jpg)
Ulmus là một chi thực vật trong họ Ulmaceae.
Ulmus L.
Синонимы
Вяз, или ильм (лат. Úlmus) — род деревьев семейства Вязовые (Ulmaceae).
Считается, что ильмы появились около 40 миллионов лет назад[3] и включают в себя несколько десятков видов. Некоторые виды более известны под названиями вяз, берест; в Поволжье, Южном Урале, на Кавказе, Средней Азии и других регионах расселения тюркских народов вяз мелколистный и вяз приземистый называют карагач.
В виде примеси распространены, главным образом, в подзоне широколиственных лесов, также встречаются в южной и средней части подзоны еловых лесов. Чистые насаждения встречаются редко.
Успешно растут на плодородных почвах, особенно на аллювиальных. Некоторые виды выносят засолённые почвы и относительно сухие местообитания. Все виды довольно теневыносливы, особенно в молодости; при полном освещении растут вполне успешно и образуют мощную крону.
Вязы повреждают многие насекомые, особенно листогрызущие (ильмовый листоед, ильмовый ногохвост и др.), а также опасные грибковые болезни (голландская болезнь ильмовых, периодически вызывающая массовое усыхание вязов). Многие европейские и американские виды близки к полному вымиранию[4].
Преимущественно листопадные растения. Высота деревьев иногда достигает 40 м, при диаметре ствола 2 м, некоторые виды растут в виде кустарника. Крона от широко-цилиндрической с закруглённой вершиной до компактно-шаровидной. Ветвление симподиальное; побеги коленчатые. Ветви без колючек и шипов, с тонкими молодыми побегами на главных толстых ветвях. Кора бурая, у молодых деревьев гладкая, позже толстая и грубая, бороздчатая, с продольными трещинами. На ветвях многих южных видов образуются пробковые наросты. Корневая система обычно без стержневого корня, мощная, с отдельными, глубоко идущими корнями и многими боковыми поверхностными. На сильно подзолистых почвах корневая система поверхностная.
Почки сидячие, длиной 2—8 мм, овальные, яйцевидные, острые или тупые, опушенные или голые, с черепичато налегающими чешуями. Листорасположение очерёдное, двурядно-мозаичное, отчего крона почти не просвечивает и дает густую тень. Листья короткочерешковые, цельные, реже в верхней части лопастные, при основании неравнобокие, размерами от 4 до 20 см, двояко- или троякозубчатые, редко просто зубчатые, заострённые. Прилистники ланцетные, рано опадающие. Даже на одном побеге листья могут различаться размерами и очертаниями, образуя красивое кружево — так называемую вязь. До созревания плодов листья почти не развиваются и начинают быстро расти только после пожелтения плодов. Осенью перед листопадом пластинка листьев окрашивается в светло-жёлтый цвет или буреет; опадают листья раньше, чем у многих других древесных пород.
Цветки мелкие, невзрачные, собраны пучками, сидящими в пазухах листьев, обоеполые, снабжены простым колокольчатым пятираздельным, реже 4—8, околоцветником и таким же количеством тычинок. Завязь верхняя, одногнездая, с одной семяпочкой, сплющенная, переходит в столбик, разделенный на две ветви, представляющие собою два рыльца. Цветки ветроопыляемые, у большинства видов появляются раньше листьев. Цветут обычно до появления листьев, редко осенью (вяз мелколистный (Ulmus parvifolia)).
Плод сплющенный, тонкооболочечный, крылатый орешек, перепончатое крыло которого охватывает семя кругом. Семя чечевицеобразное, без эндосперма. Плоды созревают очень рано, в Санкт-Петербурге в июне, в Крыму и на Кавказе в апреле — мае; разносятся ветром, во влажной почве прорастают через несколько дней. Проросток с двумя обратнояйцевидными, плоскими, толстоватыми семядолями, за которыми следует 2—3 пары супротивных просто зубчатых листьев. Южные виды (приземистый (Ulmus pumila), крупноплодный (Ulmus macrocarpa) и другие), растущие на открытых местах, начинают плодоносить с 5—8 лет. Северные лесные виды (вяз шершавый (Ulmus glabra), гладкий (Ulmus laevis), лопастной (Ulmus laciniata) и другие) — с 20—40 лет. Плодоносят растения ежегодно и обильно, давая до 20—30 кг семян на 1 дерево.
Размножаются пнёвой порослью, корневыми отпрысками и семенами. В раннем возрасте растут быстро.
Продолжительность жизни 80—120 лет, доживают до 400 лет. В первый год всходы достигают высоты 10—15 см; затем ежегодный прирост в высоту составляет 30—40 см, и растения сильно ветвятся. В возрасте 40—60 лет годичный прирост около 20 см, позже прирост в высоту падает.
Молодые побеги служат веточным кормом скоту (листья и кора дерева).
Большую роль ильмы играют в озеленении городов и посёлков, широко используются для озеленения улиц, садов и парков, для обсадки дорог, а также в защитных лесонасаждениях. Являются основными парковыми породами Европы, Северной Америки и средних и южных районов Европейской части России. Хорошо переносят подрезку и долго сохраняют созданную форму, используются в стриженных сооружениях. Однако часто ильмовые насаждения в степях неустойчивы и сильно страдают от вредителей.
Луб — невысокого качества, используется на кровлю, изготовление коробов и покрышку саней.
Кора — на дубление и получение красок.
Свойство древесины вяза сопротивляться гниению при постоянной сырости использовалось в средневековой Европе, где из выдолбленных изнутри стволов вяза изготавливали водопроводные трубы. Древесина вяза использовалась также для постройки опор первого Лондонского моста. Однако эта устойчивость к гниению в воде теряется при контакте с почвой.[5]
Древесина вяза с тёмно-коричневым ядром и более светлой заболонью, кольцесосудистая с характерным рисунком в виде параллельных или ломано-тангентальных полос; сердцевинные лучи узкие. Древесина крепкая, твёрдая, упругая, вязкая, трудно колется, хорошо поддаётся обработке. Плотность сухой древесины вяза колеблется в зависимости от вида и составляет в среднем 560 кг на м³[5]. Широко употребляется в мебельной промышленности, столярном и машиностроительном производствах. Особенно ценится наплыв карагача, дающий красивый рисунок при распилке.
Дрова ильмовых пород обладают высокой теплотворной способностью.
Род Вяз входит в семейство Вязовые (Ulmaceae) порядка Розоцветные (Proteales).
По информации базы данных The Plant List, род включает 40 видов[6]. Полужирным шрифтом выделены виды, произрастающие на территории России и сопредельных стран[7]. В квадратных скобках в конце строки — ссылка на страницу таксона на сайте GRIN.
В базе данных The Plant List, на сентябрь 2016 года, статус вида Вяз Андросова (Ulmus androssowii Litv.) не определен[8].
Вяз, или ильм (лат. Úlmus) — род деревьев семейства Вязовые (Ulmaceae).
Считается, что ильмы появились около 40 миллионов лет назад и включают в себя несколько десятков видов. Некоторые виды более известны под названиями вяз, берест; в Поволжье, Южном Урале, на Кавказе, Средней Азии и других регионах расселения тюркских народов вяз мелколистный и вяз приземистый называют карагач.
榆樹，是榆科下榆屬植物的統稱，主要在北半球的溫帶地區生長。一般高約25米，樹皮粗糙。具高度實用、葯用及食用價值。
榆樹的葉呈橢圓形或橢圓狀波針形，葉長2-8厘米、寬1.5-2.5厘米，兩面葉面無毛，或背面脈腋有毛。葉側脈有9-16對，葉緣有單鋸齒，很少有重鋸齒。葉柄長約2-10毫米。
榆樹在早春發葉前先開花，花呈簇狀生成聚傘花序，花被鐘形，開4-5花瓣，每朵花有雄蕊約4-5條。翅果近圓形或寬倒卵形，長約1.3-1.5厘米，果皮表面無毛，頂端凹缺。內藏種子，近翅果中部，很少接近凹缺處；果柄長約2毫米。
由於各種榆樹易於雜交，有些地區以人工方式繁殖了很多特別的品種，使榆樹品種的界定变得較为困難。一般来讲，榆樹可分為約20-45個品種，視乎其界定方法之异同。
主要有如下品種：
榆樹是一種溫帶植物，生命力強，較為耐寒，適合於肥沃的沙壤土上生長，生長速度快。榆樹為中國北方重要綠化樹木，亦常見於民居村落前後。亦可培植成盆景。
榆樹花期約在3月上旬，果熟期在4月上旬。
榆樹成熟果實可隨採隨播，亦可使用播種或插枝等人工繁殖方法栽種。
荷蘭榆樹病曾經廣泛摧毀全歐洲及北美洲的榆樹。這植物疾病的致病原是一種叫做(Ophiostoma nova-ulmi)的霉菌。透過兩種生活在榆樹樹幹的榆小蠹作媒介傳播。霉菌被媒介帶進榆樹表面的傷口，再進入樹幹輸送水份營養往樹葉和樹端的篩管內繁殖。受感染的榆樹能在短短3個星期之內被切斷其水份傳輸系統，導致死亡。有研究顯示，亞洲品種的榆樹有抗致病霉菌的基因。
榆樹木材有連續相扣的木紋，品質堅直，可供建房、製傢具及農具使用。在西方，榆木亦用来制作棺材。
榆樹的嫩果和幼葉可以食用或作飼料，中国北方有些地方也会将榆树皮磨成粉制成各种面食。有文獻記載，在19世紀中期挪威大饑荒時，挪威農民以水煮熟榆樹樹幹來充饑。
堅韌的榆樹皮可以製成繩索。
榆樹也是抗有毒氣體如二氧化碳及氯氣的樹種。其內含beta-固淄醇、植物醇、豆淄醇等多種淄醇及韖質、樹膠及脂肪油。
在中世紀時代的歐洲，榆木被製成水管，榆木水管在長期濕潤的情況下亦不會腐化。
自18世紀至20世紀早期，榆樹在歐洲和北美洲被廣泛種植，作為街道裝飾樹種。由於榆樹樹幹高，樹冠伸展闊，可以形成一列「榆樹隧道」的感覺。
在歐洲，無毛榆 (Wych Elm，即U. glabra)和歐洲光葉榆 (Smooth-leaved Elm，即U. minor)都是這些被廣植的品種，其中無毛榆常見於北歐斯堪的那維亞半島地區、英國北部，而滑葉榆則常見於較南的地區。而因該兩種榆樹品種自然雜交而生的荷蘭榆 (Dutch Elm，即U. × hollandica)亦常見於歐洲。
北美洲常見的榆樹品種稱為美洲榆 (American Elm，即U. americana)，擁有生長速度快，對不同氣候和土壤適應力強，堅直的樹幹能经受強風吹襲，及樹型瓶狀不用時常修剪的優點，故成為街道裝飾樹種的首選。現存生長在紐約市華盛頓廣場公園西北角的「吊人榆」(Hangman's Elm)，是一棵估計約在1679年開始生長的古老英格蘭榆樹(English Elm)。
自1850年至1920年間，最知名的榆樹品種為蘇格蘭榆，為一種經培育變種而來的「變種無毛榆」嫁接到純種無毛榆的樹幹而成，其樹型被改造成類似噴泉狀，在当時的大花園里都採用這種榆樹品種作裝飾樹種。
在20世紀，英國殖民者開發澳大利亞，他們帶了大量英格蘭榆(English Elm，即U. minor var. vulgaris)的樹苗到那裡種植，這些「外來」品種在澳大利亞落地生根，並由於地緣關係，避過了曾經在歐洲發生的荷蘭榆樹病。現在墨爾本的街道仍能發現英格蘭榆樹巍然屹立。
榆树亦可指中国吉林省长春市下辖的榆树市。 榆樹，是榆科下榆屬植物的統稱，主要在北半球的溫帶地區生長。一般高約25米，樹皮粗糙。具高度實用、葯用及食用價值。
榆樹的葉呈橢圓形或橢圓狀波針形，葉長2-8厘米、寬1.5-2.5厘米，兩面葉面無毛，或背面脈腋有毛。葉側脈有9-16對，葉緣有單鋸齒，很少有重鋸齒。葉柄長約2-10毫米。
榆樹在早春發葉前先開花，花呈簇狀生成聚傘花序，花被鐘形，開4-5花瓣，每朵花有雄蕊約4-5條。翅果近圓形或寬倒卵形，長約1.3-1.5厘米，果皮表面無毛，頂端凹缺。內藏種子，近翅果中部，很少接近凹缺處；果柄長約2毫米。
この項目では、植物について説明しています。その他の用法については「にれ」をご覧ください。 
本文参照
広葉樹であり、かつ基本的に落葉樹だが、南方に分布する一部に半常緑樹のものがある。樹高は10m未満のものから大きいと40mを超すものまである。最大種は中米の熱帯雨林に分布するUlmus mexicanaという種で樹高80mに達する。樹形は比較的低い高さから幹を分岐させ、同科のケヤキ（ニレ科ケヤキ属）などとよく似る種が多いが、比較的真っ直ぐ幹を伸ばすものもある。樹皮は灰色がかった褐色で縦に割れる種が多いが、一部に平滑なものもある。
幹が低い位置から分枝する独特の樹形 Ulmus americana
多くの種は秋に紅葉（黄葉）し落葉する U. minor
真っ直ぐ伸びやすい種や個体も U. minor
枝は真っ直ぐでなく左右にジグザグに伸びる（仮軸分岐）。葉は枝に互生し、葉の基部は左右非対称になることが多い。葉は先端に向かうにつれて急に尖る。オヒョウのように複数の先端を持つものも多い。葉脈の形態は中央の1本の主脈から側脈が左右に分岐する形（羽状脈）である[1]。ニレ科でもエノキ属 (Celtis)、ウラジロエノキ属 (Trema)、ムクノキ属 (Aphananthe)などは主脈が3本に見える三行脈である[1]。ただし、これらは最近はニレ科でなくアサ科に入れることが多い。葉の縁には鋸歯を持つ。ニレ属は二重鋸歯と呼ばれる鋸歯を持ち、大きな鋸歯同士の間に小さい鋸歯を挟む。これに対し、ケヤキ属は普通の鋸歯である。
枝はジグザグに伸びるU. davidana
葉は互生 U. minor
花は両性花、花粉の散布方式は風媒であり花は地味である。種子は扁平な堅果で膜質の翼を持つ[1]。
早春に咲くU. minorの花
U. minorの花
若い果実 U. minor
種は膜状の翼を持つ U. minor
斜面下部、谷沿い、川沿いなど湿潤で肥沃な所を好む種が多い。また、陽樹であり日当たりを好む。花は風媒花であり、ほとんどの種類は春に花を咲かせる。種によって芽吹く前に花を付けるもの、芽吹いた後花を付けるものがある。一部の種類は秋に花を付ける。果実は開花後数週間で熟す。種子は風散布、萌芽更新、倒木更新もよく行う。
萌芽更新で巨大化した U. minorの群落
何種類もの昆虫がニレの色々な部分を餌として利用している。
ヨーロッパでは楡と葡萄は良縁の象徴とされる。この風習は元々はイタリア由来とされ、以下のような話がある。古代ローマ時代からイタリアではブドウを仕立てる支柱としてニレを使うために、ブドウ畑でニレも一緒に栽培していた。成長したニレは樹高3m程度のところで幹を切断する。ニレは萌芽を出すのでこれを横方向に仕立ててぶどうの蔓を絡ませてやるのだという。古代ローマの詩人オウィディウス（Ovidius、紀元前43-紀元前26年）はこれを見ていたく感動し、ulmus amat vitem, vitis non deserit ulmum（意訳：楡はブドウを愛している。ブドウも傷ついた楡を見捨てない）という詩を読んだ。
この話はローマ神話の神で恋仲だった季節の神ウェルトゥムヌスと果実の神ポーモーナの話としても好まれ、ルネサンス時代には絵画の題材としてもよく描かれた。
ニレの木の下で遊ぶ神たち
他にも北欧神話に登場する人類最初の男女アスクとエムブラのうちのエムブラ（女）が最高神オーディンに息を吹きかけられたニレから生まれたとされる。ギリシア神話では詩人で竪琴の名手だったオルペウスが妻の死を悼みニレの木の下で泣いたとされ、悲しみの象徴とされることもある。
成長が早く移植が容易、また樹形や鮮やかな新緑が魅力的で爽やかな印象を与えるためか街路樹や庭園樹への利用が多い樹種である。秋の紅葉も見事であり、ヨーロッパなどでは風景画の題材としてもよく描かれた。日本では北海道大学（北海道札幌市）構内のニレ並木が有名。盆栽にもなる。
心材と辺材の境は明瞭、やや硬い。比重は0.6程度。空気に触れなければ腐りにくいといい、ヨーロッパでは水道管に用いた。またイチイの代用として弓にも使ったという。和太鼓の胴材にはケヤキが最高とされるが、ニレが代用されることもあるという。
飢饉時などに種子などを食用とする場合がある。延喜式では特に香気のない本種の樹皮の粉を使った楡木（ニレギ）という名の漬物が記録されている[2]。アメリカ産のU. rubraという種の内樹皮は胃や喉の炎症を鎮める効果があり、FDAに認可された数少ない生薬の一つとなっている[3]。小枝や葉は家畜の飼料としても使え、ヒマラヤ地域などでは今も使うという。
ニレは身近にある木で関心が高く、それでいて地域差も激しいのか、研究者によって相当の相違がある。学名の異名であるシノニムも数多く、ずらっと10個以上並ぶ種もある。日本にはハルニレ、アキニレ、オヒョウの3種が分布する。
![[icon]](http://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small}
느릅나무속은 장미목 느릅나무과의 속이다. 낙엽성이거나 반낙엽성 나무이다. 시베리아에서 인도네시아, 멕시코, 일본에 이르는 북반구에서 볼 수 있다. 여러 종과 재배 품종이 관상수로 남반구에도 소개되어 심는다.
느릅나무속의 잎은 어긋나며 갈라지지 않고 홑 또는 겹 톱니가 있으며, 보통 잎 밑 부분은 비대칭이며 잎 끝은 뾰족하다. 암수한그루로 풍매화를 피우며 꽃잎이 없다. 열매는 둥근 시과이다. 느릅나무속은 유럽흰느릅나무(U. laevis)를 제외한 모든 종이 산성의 척박한 토양을 잘 견디지만 심은 땅의 배수는 잘 되어야 한다.
느릅나무속에는 대략 30~40종의 나무가 있다. 종 수가 모호한 까닭은 느릅나무속의 나무들의 상호 교접이 쉽게 일어나기 때문이다. 그래서 자연적인 교잡종 뿐만 아니라 재배 품종도 다양하다. 대한민국에는 아래의 종이 서식한다.
느릅나무는 나이가 들면 나무껍질이 흑갈색을 띠고, 세로로 깊이 갈라지며 잎이 크고 겹톱니가 있다. 참느릅나무는 오래된 나무껍질이 회갈색이고, 두꺼운 비늘처럼 떨어져 나오며 잎이 작고 겹톱니가 아닌 단순 톱니가 있다. 비술나무는 껍질은 느릅나무처럼 생겼고, 잎은 참느릅나무처럼 작은데 느릅나무와 같이 겹톱니가 있다. 또, 오래된 비술나무의 줄기에는 하얀 얼룩이 세로로 길다랗게 있어서 멀리서도 쉽게 구별할 수 있다.
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_1.jpg)
.jpg)
.JPG)
![[62]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/ulma/ulmus/ulmuminv.jpg){kind=link}
![[63]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/ulma/ulmus/ulmuglav.jpg){kind=link}
![[64]](http://linnaeus.nrm.se/flora/di/ulma/ulmus/ulmulaev.jpg){kind=link}
![[65]](https://en.wikipedia.org/wiki/File:Elm_and_the_vine.jpg){kind=link}
![[1]](http://1.bp.blogspot.com/_S20HPrGKodc/SVJ-IqZGDyI/AAAAAAAAENA/1w0jVsk1zG0/s1600-h/ulmeiro1.JPG){kind=link}
![[3]](http://www.pijouls.com/albums/alblormedebiscarrosse/c206329.JPG){kind=link}
![[12]](https://tidcf.nrcan.gc.ca/images_web/imfc/arbres/photos/moyen/ulmus_thomosii_04.jpg){kind=link}
![[55]](http://www.dikaiosnet.gr/Asfendiou/Tigaki/Karagatsi.jpg){kind=link}
![[57]](http://2.bp.blogspot.com/-MRT4cQjg6gY/VF4UjRyr5SI/AAAAAAABdkw/izQy2s8-xlE/s1600/DSC00141-BorderMaker.jpg){kind=link}
![[58]](http://3.bp.blogspot.com/-rdTkZ1mAcYU/VF4UN6MO2pI/AAAAAAABdjw/qiMIWe4j_ak/s1600/DSC00132-BorderMaker.jpg){kind=link}
![[61]](http://2.bp.blogspot.com/_V6iFN3q_140/SgyRxRqSpwI/AAAAAAAAAGo/LUrM16_2dxQ/s1600-h/DSC00001.JPG){kind=link}
